13.12.2023
" КУГАРНЯ " газет 1.12.23
Виктор Новогорский марий шу:лышан рвезе.Тудо гаяк рвезе-влак ушнат гын, марий культура, марла йылме дене кутырымаш йомшаш огыл. Марий калыкын илыш корныжым палымаш - тиде рвезе поколенийлан ты жапыште пеш ку:лешан паша. Мыйын книга нерген палемдыметлан пеш кугу тау.
Краевед кажне ен лийын огеш керт.Возымем годым мыланем шуко ен тыге ойлен:
- Молан возет, ко: лудаш ту:налеш?"
Такшым возымо деч ончыч мый кугезе родо-влакем дене фотожым ончен, уш(мысленно) дене шуко гана кутыренам,Омыштем эре кугезе кочаем ,тиде кугезе кочаем Букет Выльып чу:чкыдын кончен. Калыкыште чынымак ойлат: "Омо дене мом ужат, тудым илыште шуктыман".Садлан дыр, родо-тукымем муаш тудак полшен дыр.
Эше ачам илыме годымжо мый денем пеш кутырыш. Изирак лаштыкым луктын,мыйын кидышкем кучыктыш да мане:
-Мыйын илышем пеш вашке эртен кайыш.Эре паша, ыштен шым шукто.Такшым "О:то:го:н" эпослык поэмым возышым.Рукописьшым тылат кидышкет пуэм, книгам тый лукшаш улат.
Рукопись дене пырля изи лаштык кидышкем логале.Лаштыкыште изирак схеме ыле.
"О:то:го:н" книгажым 2006 ийыште луктым,а схемыжым ончалам да угыч пыштем. 2011 ийыште Ю.Галютин дек миен тольым схеме дене. Тудлан ончыктышым.Тудо ончале да мане:
- Ачат тыланет у:шанен коден,тый родо-тукымым кычалшаш улат.Книгам луктат,шонем.Мом палымем,тылат каласкалем.
Шым ий шымлышым,шуко вере яллаш коштым,эре информацийым эркын погем.Шуко родо тукым дене палыме лийым.Шукыжо яндар чонан улыт,чоныштым почын каласкалат,фотомат ончыктат.Шуко фотом ыштышым.
Южышт тыгаят улыт,ойлымышт тыгай;
-Ит возо мый нерген,фотомат ом пу.
Мый нуным со:рваленамат,южыштым у:шандарен кертынам.Но тыгаят лектыныт,нимом огыт каласкале.Нуно нерген шымак возо,тек палыдыме кодышт. Хотя книга лекмек,мыланем тыге возат:
-Молан мый нергенем ик мутат уке?
Мыйже чынымак тыге ойлышым:
-Кызыт каласкалет гын, фото-влакым ончыктет гын, вес книгаш пуртем.
Тыге эше кумшо книга шочо.
Кажне книгам лукмо деч ончыч кажне родо-тукемем дек шу:гарлаш мийышым. Кажне воктене йодым разрешенийым ,шинчаву:демат пеш шуко лектын,шортын-шортын памятник але ырес ончылно шогылтым.
2018 ийыште "Помни своих" икымше книга лектын.Тиде книга пеш йо:сын лектын. Тиде айдемын лу:мжым ом возо. Шым чыте, весе дене шотым муым, уло кумыл дене В.Б. полшыш.
Книга дипломант лие. Такшым мый ончычак тыгай омым ужынам:
-Кочам ош пондашан,кужу пондашыже, кидышкыже тоя,вуйыштыжо теркупш ,чиемже ошо огыл,шемалгыше ту:сан ,йолыштыжо йыдал мыланем ойла:" Ончылгочак шиждарем,диплом кидышкет логалеш".
Тыгак лие.
2020 ийыште кокымшо книгам луктым.Тиде книга пеш куштылгын лектын.
Кокымшо книга лекмек,ончылгочак тыгай омым ужым:
-Мыланем кочам изи тортым кидышкем кучыктыш.Тиде жапыште кум у:дырамаш торт йыр шогат. Ик у:дырамаш тортем кидше дене перен пуыш, ку:варыш волен возо.
Омо шукталте.Кокымшо книга номинацийыш логалшаш ыле, но ыш логал вет.
Кумшо книгалан материал шукак огыл ыле, архивыште пел ий шинчышым.Кажне кечын эрден кынелын,пашаш кайыме семын, 9 шагатлан архивыште лийынам.Кечывалым ола мучко юж дене шу:ленам.адак архивыш вашкенам.Архивный документ-влак пеш пуракан улыт.Маске деч посна шинчашак огеш лий. Мо:нго: толам да,вигак схемым ыштенам, вара компьютерыш печатленам. Ты книгаште 4 кугу поколенийым шымленам, фото-влак шуко улыт.Кажне айдеме нерген возенам.
Кумшо книга 2022 ийыште куштылгын лектын.Книга лекме деч вара ик у:дырамаш мый декем пеш сырыше ыле, мыланем тыге ойла: "Молан мыйын фотом шынденат? Мыланем тиде фото огеш келше" .
- Огеш келше гын, ит ончал мыйын книгам,-маньым.
Тиддеч вара тудым ужмем ок шу.Тыге ойлымыжлан ик арня ойгырен коштым, вара Филипп Букетовын Марково шу:гарышкыже миен тольым. Шогем ,а шкеже чот шинчаву:д дене шортам.
Тушко миен тольым да вигак шорташ чарнышым. Йу:дым омым ужым.Ф.Б.мыланем тыге ойла: "Таче тый шортын-шортын мыланем каласкалышыш, пале, тудо чыла шинчаву:детым шкаланже налеш"...
Мый шонем ,родо тукым мыланем полша. Садланак книга-влак вашке ужалалтыч. Книга-влакем тачат йодыт.
Чын коммунист ешыште шочынам гынат, ала можо мыланем 1980 ийлаште Моско олаште шонго у:дырамаш дене вашлияш пу:рен,тудак мыйым икымше гана Миколо чудотворец черкыш конден.Тыге ыресым нумалаш ту:налынам.Тиддеч вара иканат ырес деч посна ом кошт. Черкыш кошташ пеш ом йо:рате гынат, чонем у:шана.