НАКШИ ТАЪРИХИИ ИСТИКЛОЛИЯТИ ДАВЛАТИ ВА АСОСГУЗОРИ СУЛХУ ВАХДАТИ МИЛЛИ - ПЕШВОИ МИЛЛАТ ЭМОМАЛИ РАХМОН ДАР БАРКАРОР НАМУДАНИ СУЛХУ ВАХДАТИ МИЛЛИ ДАР ТОЧИКИСТОН
(Холмухаммадзода Азизмухаммад Холмухаммад - раиси
Комиссия оид ба назорати Дастур ва ташкили кори
Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Чумхурии
Точикистон, узви Шўрои Мачлиси намояндагони
Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон)
Њаёти сиёсиву иќтисодї ва њуќуќии њар як халќу миллат дорои дастоварду рўйдодњои фаромўшнашаванда ва шахсиятњое мебошанд, ки онњо таќдири миллат ва халќњоро дар давоми садсолањои минбаъда муайян намуда, дар таърихи онњо наќши сарнавиштсоз мегузоранд.
Дар таърихи То;икистони навин волотарин ва пурарзиштарин дастовардњои сиёс; - со;иб шудан ба Исти;лолияти давлат; (9 сентябри соли 1991), баргузории И;лосияи XVI Ш;рои Олии ;ум;урии То;икистон даъвати дувозда;ум (16 ноябри соли 1992 дар ;асри Арбоби ша;ри Ху;анд), ќабули нахустин Конститутсияи (Сар;онуни) То;икистони соњибистиќлол (6 ноябри соли 1994) ва ба имзорасии Созишномаи умумии исти;рори сул; ва ризоияти милл; дар То;икистон (27 июни соли 1997) мебошанд.
Бешубња, Исти;лолияти давлатї рамзи со;ибдавлат; ва ватандории њар як миллати сарбаланд аст, ки номаи та;дири худро бо дасти хеш навишта, ро;у равиши хоса ва ма;ому мав;еи муносибро дар ;омеаи ;а;он; пайдо, набзи давлату миллатро бо набзи сайёра ;амсадо месозад. Соњибисти;лолии давлатї шиносномаи ;астии давлати комил;у;у; ва со;ибихтиёрии њар як миллату халќ дар ;омеаи ;а;онї буда, танњо он кафолат медињад, ки миллат низоми давлатдор;, сиёсати дохиливу хори;;, и;тисод;, и;тимо; ва фар;ангии хешро муста;илона пеш барад ва бо љомеаи љањонї њамќадам бошад.
Пўшида нест, ки мо тољикон баъд аз њазор сол Исти;лолияти давлатиро дар заминаи пошхўрии Давлати абарќудрати Иттињоди Шўрав;, яъне бе муборизаи сиёсї, бо роњи осоишта ба даст овардем. Вале нигоњ доштани ин Истиќлолият барои мо осон набуд. Зеро мањз дар рўзњои аввалини Исти;лолияти давлатї Тољикистони азиз бо таъсири бархе аз нер;;ои бадхо;и дохиливу хори;; ба гирдоби ;анги ша;рванд; кашида шуд, ки он боиси ќурбони;ои азими ;он;, хисороти бузурги и;тисод;, и;тимо; ва маънав; гардид. Ин ;ама появу рукн;о ва асос;ои давлатдориро фала; гардонида, дар кишвар бе;онуният; ва бесомони;оро ба ву;уд овард.
Дар чунин шароити душвори сиёс; 16 ноябри соли 1992 И;лосияи XVI Ш;рои Олии ;ум;урии То;икистон (даъвати дувозда;ум) баргузор гардид, ки онро тамоми њамватанон њамчун “Иљлосияи таќдирсоз”, “Иљлосияи таърихї” ва монанди онњо, арзёбї мекунанд. Ин Иљлосияи дар асл барои мо - тољикон таќдирсоз буд. Зеро мањз дар њамин Иљлосия, маќоми олии намояндагї ва ќонунгузор - Ш;рои Олии ;ум;урии То;икистон тамоми масъулиятро дар назди таърих, миллат, Ватан ва ;омеаи ;а;он; ба д;ш гирифта, ба хотири бар;арор; ва пойдории асос;ои давлатдор;, та;кими шоха;ои ;окимият, таъмини ;онуният, сул; ва ризоияти милл; вазъи сиёсиву и;тисодии кишварро бо дурнамои рушди ояндаи он муайян намуд ва ро;барияти нави мамлакатро та;ти сарварии фарзанди номвар ва номбардори халќ Эмомал; Ра;мон интихоб кард, ки ў аз ла;за;ои нахустини фаъолият барномаи мукаммали аз б;;рони сиёс;, и;тисод;, фар;анг; ва маънав; ра;о бахшидани кишварро ба миён гузошт.
Эмомалї Рањмон бо тадбир;ои хирадмандона ва матонату ;асорати фав;улодда тавонист тамоми сокинони мамлакат ва ќуввањои сиёсии љомеаро дар атрофи худ муттањид намуда, онњоро барои ризоияти милл;, сул;у ва;дати комил дар Тољикистон рањсипор намояд.
Мањз Эмомал; Ра;мон пеши ро;и хатари нобудшавии давлати миллии мустаќили тољиконро гирифта, оташи ;анги дохилиро хом;ш намуд, сохтори фала;гардидаи ;окимиятро бар;арор сохт, барои та;кими ;окимият ва давлат шароит му;айё намуд, мардуми парешонро сар;амъ ва сад;о ;азор ;урбатзадагонро ба Ватан баргардонид, заминаи устувори сул;и миллї ва эъмори ;омеаи навини То;икистонро матрањ намуд.
Новобаста аз давраи басо мушкили б;;рони сиёс;, ба шарофати сиёсати хирадмандонаи Эмомал; Ра;мон хал;и То;икистон ;амчун ;исми ;удонашавандаи ;омеаи ;а;он;, бо арзи э;тиром ба њуќуќу озодињои инсон ва ша;рванд, бо ма;сади демократ; кардани ;омеа, бунёди љомеаи адолатпарвар, давлати со;ибихтиёр, демократ;, ;у;у;бунёд, дуняв;, ягона ва иљтимої бо роњи райъпурсии умумихалќї нахустин Конститутсияи давлати соњибистиќлоли тољикро (6 ноябри соли 1994) ;абул намуд. Конститутсия бори нахуст дар таърихи навини кишвар имконияти инкишофи ;аёти ;амъиятиро дар асоси равия;ои гуногуни сиёс; ва мафкурав; эълон намуда, ба шањрвандон ;у;у;и ширкати озод дар ташкили ;изб;ои сиёс;, иттифо;;ои касаба ва дигар итти;одия;ои ;амъиятиро муќаррар намуд. Сарќонуни мо тамоми дастовард;ои башарият дар иртибот ба арзиш;ои олиро фаро гирифт ва ба ин хотир, аз љониби тамоми созмонњои бонуфузи байналмилалї њамчун њуљљати нодири њуќуќии дорои тамоми арзишњои љомеаи адолатпарвар ва демократї эътироф гардид, ки ин бешўбња ифтихори њар як фарзанди Тољикистон мебошад.
Бо љонбозињои Эмомалї Рањмон дар натиљаи бологузории манфиатњои умумимиллї аз манфиат;ои шахс;, гур;;;, ма;алливу минта;ав; Созишномаи умумии исти;рори сул; ва ризоияти милл; дар То;икистон ба имзо расид ва ба љањониён таљрибаи беназири тољикии бо роњи осоишта хотима бахшидан ба љанги шањрвандї ва муноќишањои сиёсї бо номи “Сулњи тољикон” таќдим гардид.
Созишномаи мазкур, дар мамлакат замина;ои ;у;у;иву сиёсї ва э;ёи миллиро фаро;ам сохта, ба кор;ои азими созандаг; ифтито; бахшид, эътибори сиёсии Тољикистонро дар арсаи байналмилал; боло бардошт ва сул;и бебозгаштро дар кишвар та;ким бахшид. Ва аз ;ониби ;омеаи ;а;он; дар муддати к;то;тарин хомўш карда тавонистани оташи ;анги хонумонс;зи дохилї ва барќарор кардани вањдати миллї њамчун дастоварди во;еан таърихии Эмомал; Ра;мон эътироф гардид. Боиси сарфарозист, ки имр;з та;риба ва амалияи сул;и то;икон на тан;о а;амияти милл;, балки арзиши ;а;он; дорад. Он ро; ва намунаи хуби ;аллу фасли низоъ;ои дохил; дар давлат;ои минта;а;ои гуногун мебошад. Ва та;рибаи мо дар ;одаи таъмини сул;, ба Ватан ва ба макони зист баргардонидани шумораи зиёди гурезагон ва ташкили ;амгироии и;тимоии он;о аз тарафи ташкилоту созмон;ои бонуфузи байналмилалї, аз ;умла Созмони Милали Мутта;ид, Созмони амният ва ;амкор; дар Аврупо во;еъбинона арзёб; ва ;амчун намуна ё модели нодири сул;офар; истифода мегардад.
Натиљаи за;мату талош;ои пайгиронаи Эмомал; Ра;мон буд, ки То;икистони соњибистиќлол дар инти;ои асри ХХ аз фо;иаи милл; ра;о; ёфт, ба Исти;лолияти давлатии худ та;ким бахшид ва миллати то;ик баъд аз ;азор сол дар ро;и э;ёи давлатдории милл; ба с;и ояндаи нек ќадами устувор гузошт.
Сардори давлат Эмомал; Ра;мон тавассути таъмини сул; ва ва;дати милл;, барои гузаштан ба мар;илаи бар;арорсозии и;тисодиёт ва о;ози кор;ои созандагию бунёдкор; заминаи боэътимод гузошт.
Аз ин рў, бузургтарин дастоварди Эмомал; Ра;мон, бешуб;а, бар;арор кардани сул;и комил ва ва;дати милл; дар То;икистон мебошад.
Бо иродаи Эмомалї Рањмон дар як муддати к;то; хароба;о ба обод; табдил ёфта, иншооти азим ба ву;уд омаданд, барои ба ;ам пайвастани тамоми г;шаву канори мамлакат шо;ро;и ва;дат ва барои муста;иман баромадан ба у;ёнус ва робита ёфтан ба кишвар;ои дуру наздики хори;; ро;;ои бузурги мошингард сохта шуданд.
Му;имтарин комёбиву дастовард;ои кишвар нати;аи ме;нати фидокоронаи хал;и То;икистон тањти роњбарии хирадмандони Эмомал; Ра;мон мебошад.
Бо ташаббусу пофишорињои Эмомал; Ра;мон дар т;ъли њамагї бисту чор соли Исти;лолияти давлатї, Тољикистон дар ро;и бунёди ;омеаи муста;или демократ; ;адам;ои устувор гузошт, Конститутсия (Сарќонун), Парчам, Нишон, Суруди миллии хешро ќабул намуда, пули миллї ва шиносномаи миллиро ба истифода баровард, Парламенти касбї, артиши милл;, ;увва;ои сар;адї ва дигар рукнњои давлатдориро таъсис дод.
Соњибистиќлолиятии давлатї, таъмини сул; ва ва;дати милл;, сиёсати муваффа;онаву боровари Президенти мамлакат Эмомалї Рањмон буд, ки То;икистони соњибистиќлол ба узвияти созмон;ои бонуфузи байналмилалї ва минтаќав; пазируфта шуд ва бо аксари мамлакат;ои пешрафтаи дунё робита;ои сиёс;, и;тисод; ва фар;анг; бар;арор намуда, худро дар муносибат;ои байналмилал; ба сифати субъекти муста;или ;у;у;и байналмилал; муарриф; намуда. Эълон дошт, ки фаъолияти он ;амчун давлати комил;у;у; барои ноил шудан ба сул;и пойдор, ро; надодан ба истифодаи ;увва дар ;алли ба;с;о ва ихтилофоти байни давлат;ои со;ибисти;лол равона карда мешавад. Ма;з сиёсати њамзистии осоиштаи Эмомал; Ра;мон мебошад, ки ;омеаи ;а;он; ба То;икистон ва азму ;асорати ;ав;, талош;ои пайвастаи Сарвари давлат дар ро;и ободиву осоиши Ватан, ар;гузор; ба таърихи пур;ановати миллати бостонии то;ик ва ташаббус;ои созандаву некбинонаи ; бо ниго;и боэътимод ва хайрхо;она назар дорад. Ин аст, ки То;икистон дар муддати к;то; аз минта;аи даргир ба маркази баргузории чорабини;ои минта;авию ;а;он; табдил ёфт. Дар мўњлатњои кўтоњтарин Исти;лолияти давлатии ;ум;урии То;икистонро зиёда аз 150 кишвари ;а;он эътироф намуданд, он аъзои комилњуќуќу фаъоли тамоми созмонњои бонуфузи байналмилалї ва минтаќавї, аз ;абили Созмони Милали Мутта;ид, Созмони амният ва ;амкор; дар Аврупо, Хазинаи байналмилалии асъор, Бонки умуми;а;он;, Созмони умумиљањонии савдо, Созмони њамкории Шанхай, Иттињоди Давлатњои Мустаќил, Созмони А;дномаи амнияти даста;амъ;, Бонки Аврупоии та;дид ва рушд ва дигарон гардид.
Та;ия ва татби;и усуливу пайгиронаи стратегияи ;ама;ониба асоснок ва сан;идаи байналмилалии Президенти кишвар Эмомалї Рањмон бо дарназардошти ;адаф;о ва манфиат;ои олии Ватан, ;амчунин ;амо;анг сохтану омезиш додани он;о бо ниёз;о ва манфиат;ои умумибашар; сабабгори узви муста;ил, фаъол, ташаббускор ва со;ибэ;тироми ;омеаи ;а;он; гардидани То;икистони со;ибисти;лол мебошад.
Мукофоти зањматњои пайвастаи Эмомал; Ра;мон дар таъмини сул;у вањдати миллї дар То;икистон, та;кими амнияти минта;а ва дигар хидмат;ои шарофатмандонааш дар вусъати муносибат;ои д;стона ва ;амкории байни мардумон мебошад, ки ў бо унвону нишон;ои олии давлат;ои дигар ва созмон;ои бонуфузи байналмилалї сарфароз гардидааст.
Эмомалї Рањмон аввалин сиёсатмадорест, ки барои са;ми беба;о дар густариши ;омеаи умумибашар; бо Ситораи тиллоии Алберт Швейтсер, медали тиллоии «Барои та;кими сул; ва ризоияти байни хал;;о» ва дигар унвонњову љоизањои олї сарфароз гардонида шудааст.
Таърихи ќариб 25 - солаи Исти;лолияти давлатї собит намуд, ки ро;и муайянкарда ва сиёсати пешгирифтаи Сарвари давлат Эмомал; Ра;мон ба манфиати мардуми Тољикистон буда, алтернатива надорад.
Дар мар;илаи нави бунёди давлати ;авони То;икистон та;дири баланди миллати ку;андиёри то;ик дар симои шахсияти беназири таърихї Эмомал; Ра;мон олитарин сифат;ои адолати инсон;, бузургдилию шу;оат, ра;му шаф;ат ва ;обилияти нотакрори ва;датофариро ато кард ва ма;з ;амин ;амо;анг; ;омеаро ба сат;и баланди хештаншинос; расонид.
Эмомалї Рањмон тавонист тамоми сокинони мамлакат ва ќуввањои сиёсии љомеаро дар атрофи худ муттањид намояд, ризоияти милл; ва сул;у ва;датро дар Тољикистон барќарор ва њимояи Истиќлолияти давлатии онро таъмин намояд.
Аз ин рў, 9 декабри соли 2015 маќоми олии намояндагї ва ќонунгузори мамлакат - Маљлиси намояндагони Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон бори аввал аз нигоњи манфиатњои миллї ба фаъолияти зиёда аз 23-солаи Сардори Давлат бањои њуќуќї дода, бо эњтироми хоса ба хизматњои бузургу беназири Президенти мўњтарами мамлакат Эмомалї Рањмон дар назди халќу Ватан љињати расидан ба сулњ ва вањдати миллї дар Тољикистон Ќонуни Љумњурии Тољикистон “Дар бораи Асосгузори сулњу вањдати миллї - Пешвои миллат” - ро ќабул намуд. Ќонуни мазкурро 18 декабри соли 2015 Маљлиси миллии Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон љонибдорї намуд ва он 25 декабри соли 2015 аз љониби Президенти мамлакат ба имзо расид.
Ќонуни номбурдаро тамоми сокинони мамлакат пурра љонибдорї намуданд. Зеро он бо маќсади таќвияти асосњои сохтори конститутсионии Љумњурии Тољикистон, Истиќлолияти давлатї ва тамомияти арзї, якпорчагии Ватан, пойдориву бардавомии давлати Тољикистон, тањкими демократия, таъмини рушди иќтисодї, иљтимої ва фарњангї, њифзи арзишњои таърихии давлатдории миллї, фароњам овардани шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодона барои њар як инсон ќабул гардида, вазъи сиёсї ва њуќукии Асосгузори сулњу вањдати миллї - Пешвои миллатро њамчун бунёдгори давлати соњибистиќлоли Тољикистон, сулњ ва вањдати миллї муќаррар мекунад.
Њамзамон, Ќонуни мазкур муќаррар мекунад, ки Асосгузори сулњу вањдати миллї - Пешвои миллат Эмомалї Рањмон шахсияти барљастаи таърихии миллат мебошад, ки дар бунёди низоми давлатдории Тољикистони соњибистиќлол, барќарорсозии сохти конститутсионї, ба даст овардани сулњу вањдати миллї, эъмори давлати соњибихтиёр, демократї, њуќуќбунёд, дунявї ва иљтимої сањми беназиру наќши арзанда дошта, миллатро аз парокандагї, давлатро аз нестшавї ва халќро аз љанги шањрвандї рањо бахшидааст, дар рушди сиёсї, иќтисодиву иљтимої ва таърихиву фарњангии давлати мустаќили Тољикистон хизматњои бузургу таќдирсоз намудааст.
Зеро тавре зикр гардид, замоне, ки фарзанди номвар ва номбардори хал; Эмомал; Ра;мон ро;бари давлат интихоб шуд, То;икистони тозаисти;лол р;з;ои да;шатборро ба сар мебурд, љангу низоъ;ои хунин боиси хисороти зиёди моливу ;он; гардида, ба якпорчагиву Истиќлолияти давлатии кишвар ва ;астии миллат та;дид мекард.
Новобаста аз ин душворињо, ма;з Эмомалї Рањмон тавонист, ки дар мўњлати кўтоњ хатари нобудшавии Давлати мустаќили тољиконро бартараф намуда, оташи ;анги дохилиро хом;ш, сохтори фала;гардидаи ;окимиятро бар;арор, барои та;кими ;окимият ва давлат тамоми шароитњоро му;айё созад, заминаи сул;и миллиро матра; ва Созишномаи умумии исти;рори сул; ва ризоияти миллиро ба имзо расонад, гуреза;о ва му;о;ирони и;бориро ба Ватан баргардонад, заминаи устувори эњёи миллї ва эъмори ;омеаи навини То;икистонро гузорад, а;воли и;тимо; ва и;тисодии мардумро ба кулл; бе;тар ва эътибори сиёсии давлати мустаќили тољиконро дар арсаи байналмилал; ба зинањои боло бардорад.
Ватандўстиву миллатпарварии Эмомалї Рањмон буд, ки ў тавонист халќи беш аз њазор сол аз сањнаи таърих дурафтодаро аз сари нав њамчун миллати соњибдавлат ба арсаи сиёсати љањонї ворид намояд, халќи гирифтори гирдоби нобудиро наљот дињад, љон дар кафи даст душманонро ба оѓўш кашад, љинояткоронро авф намяод, гурезањоро ба Ватан баргардонад, ба миллати мотамзада вањдат, сулњу субот ва амният таќдим кунад. Ў њама дорої, ќудрат ва сиёсатро дар хизмати инсон вогузор намуд, пояи давлатдориро аз сифр, низоми молияро аз хазинаи холии баѓоратрафта бунёд намуд, неъмати озодиву соњибдавлатиро барои ташнагони беш аз њазорсола эњдо кард, тољикро њамчун миллати соњибдавлат то ба созмонњои байналмилалї расонд, мардуми парешонро атрофи дастархони сиёсии миллат муттањид кард, дар харитаи сиёсии љањон давлатеро бо номи Тољикистон сабт намуд.
Дар замоне, ки касе ба як соати ояндаи зиндагї бовар надошт, дар шароите, ки адлу инсоф, дўстию муњаббат, садоќату њаќиќатро беинсофию нобаробарї, хиёнату чоплусї, номардию туњмат гулўгир карда буд, Эмомалї Рањмон масъулияти роњбариро ба дўш гирифта, умед ва бовариро ба сулњу вањдат дар дили мардум љо намуд.
Ў ба ќасами худ љињати таъмини сулњи комил содиќ, ба ваъдааш устувор монд ва халќро аз парокандагї, миллатро аз нестшавї ва давлатро аз завол наљот дод.
Мактаби сиёсии Эмомалї Рањмон, дарси ибрати вањдати миллї ва давлатсозию њадиси ватанпарастии ў барои мо тољикон сарчашмаи худогоњї, хазинаи худшиносї ва ганљинаи эњсоси баланди миллатдўстист, ки ба ќадри он расидан, номи асосгузори онро гиромї доштан ва роњи интихобкардаи ўро њифз карда, идома додан ќарзи инсонии њар соњибватан буда, эњтиром ба роњи таърихии муборизаи халќи тољик барои Истиќлолияти давлатї, ќадршиносї аз давлати миллї, демократї, њуќуќбунёд ва дунявии Тољикистон мебошад.
Њадафи аслии Ќонуни мазкур, тавре Раиси Маљлиси намояндагони Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон Шукурљон Зуњуров ќайд намуд “њимояи корњои неки оѓозгардида, муттањид намудани мардуми кишвар дар атрофи сиёсати созанда, нигоњдошти роњи таърихии рушди Тољикистон ба сўи давлати демократї, њуќуќбунёд, иљтимої, дунявї ва тавсеаи таљрибаи мусбати” ватандорї буда, ба оддитарин ва олитарин хислати инсонї - ќадршиносї аз зањмати фарзанди содиќу вафодори миллат Эмомалї Рањмон такя мекунад.
Таљрибаи таърихи сиёсї ва њуќуќии љањонї нишон медињад, ки доштани пешвои миллї, эътирофи бунёдгузори давлат барои рушди худшиносї ва роњи њамвори рушди давлатдорї вобаста ба шароити дохилию байналмилалї шарт ва зарур аст. Мањз барои миллати азиятдида, ранљхўрда ва борњо аз давлатдорї мањрумгардидаи тољик дар шароити љањони ноороми имрўз доштани пешвои сиёсї, эътирофи «Асосгузори сулњу вањдати миллї - Пешвои миллат» њамчун рамзи муттањидии халќ атрофи ѓоя ва андешањои ў ањамияти махсус дорад.
Њамин тариќ, ба Президенти мўњтарами кишвар Эмомалї Рањмон мансуб донистани маќоми Асосгузори сулњу вањдати миллї - Пешвои миллат, танњо наќш ва рисолати таърихии ў буда, ба ин эњтироми олї ў дар пешгоњи Ватану миллат ва дар шоњидии тамоми мардум сазовор гардидааст.