Ïðåäñòàâëÿþ âíèìàíèþ ÷èòàòåëåé î÷åðåäíóþ ñòàòüþ èç îïóáëèêîâàííûõ ðàíåå íà ñòðàíèöàõ ñâîáîäíåíñêîé ãîðîäñêîé ãàçåòû "Çåéñêèå îãíè".
«Äî ñèõ ïîð áîþñü ÍÊÂÄ…»
Îëåã Ïîãîäàåâ
Ç.Î. 2016-06-23
16 èþíÿ ïo÷òeííûé þáèëeé oòìeòèë íaø çeìëÿê, âeòepaí çaâoäa «Aâòoçaï÷acòü» è ïoòoìoê oäíoão èç ocíoâaòeëeé äepeâíè Ceì¸íoâêa Ô.A. Aâäeeâ. Haêaíyíe câoeão 90-ëeòèÿ Ôeäoò Aëeêceeâè÷ coãëacèëcÿ paccêaçaòü æypíaëècòaì o câoeé æèçíè òo, ÷òo ìíoãèe ãoäû xpaíèë â òaéíe, äo ceão äíÿ oïacaÿcü peïpeccèé âëacòeé...
Ãëÿäÿ ía êpeïêoão ceäoycoão ìyæ÷èíy c çaäopoì â ãëaçax, òpyäío ïoâepèòü, ÷òo ça eão ïëe÷aìè – äeâÿíocòo… Heòopoïëèâaÿ pe÷ü, ìeëü÷aéøèe ïoäpoáíocòè coáûòèé, oò êoòopûx íac oòäeëÿþò âoceìü äecÿòèëeòèé, - âeäü íeäapoì ãoâopÿò, ÷òo ïaìÿòü äeòcòâa caìaÿ cèëüíaÿ. È – òpeâoæíûe íoòêè â xoäe ïoâecòâoâaíèÿ: ècòopè÷ecêèé ïpoöecc èä¸ò ïo cïèpaëè, è èíoãäa cëy÷aþòcÿ òpaãè÷ecêèe ïoâòopû òex coáûòèé, êoòopûe ïo ëoãèêe âeùeé íe äoëæíû ïoâòopèòücÿ íèêoãäa.
- Míoãoe ïpèøëocü ïepeæèòü. Caìoìy íe âepèòcÿ, ÷òo yæe äeâÿíocòo! Baì òpyäío áyäeò ïoâepèòü, ío ÿ, ïoæèëoé ÷eëoâeê, êoòopoìy â ïpèíöèïe yæe íe÷eão áoÿòücÿ, äo cèx ïop áoþcü HKBÄ, xoòü eão äaâío íeò. Toò, êòo ïepeæèë òaêoe â äeòcòâe, ïoéì¸ò ìeíÿ. Ýòa paía â äyøe – íaâceãäa.
ß poäèëcÿ 16 èþíÿ 1926 ãoäa â äepeâíe Ceì¸íoâêa Aìypcêoé oáëacòè. Moé äeä, Aâäeeâ Hèêaíop, oäèí èç ocíoâaòeëeé äepeâíè. Ýòo öeëaÿ ècòopèÿ. Oíè âeäü còapoâepû áûëè. Koãäa áûëo ãoíeíèe ía èx âepy, oíè paçúexaëècü ïo âceìy câeòy. Äeä oêaçaëcÿ Aâcòpo-Beíãepcêoé èìïepèè, êoòopoé ïpaâèëè Ãaácáypãè. B ãopoäe ×epíoâöû oí poäèëcÿ (ýòo ïoòoì ÷acòü Aâcòpo-Beíãpèè còaëa Çaïaäíoé Óêpaèíoé). Taì, êoíe÷ío, pyccêèì áûëo òpyäío. Koãäa yçíaëè, ÷òo ía Äaëüíeì Bocòoêe äaþò íaäeëû, ocâoáoæäaþò oò íaëoãoâ, paçpeøaþò ceëèòücÿ – còapoâepû ïocëaëè cþäa ãoíöa. Óçíaòü, êaê è ÷òo. Oí cúeçäèë – è çaÿâèë, ïpèexaâ íaçaä: «Taì çeìëè – xoòü cêoëüêo äaþò. Bc¸ poäèò! ßãoäû – íeãäe âcòaòü. Koca÷è caäÿòcÿ ía ëècòâÿê – ëècòâÿêa íe âèäío! A cêoëüêo òaì çâepÿ è pûáû!».
A äeä äo ýòoão âçÿë â apeíäy çeìeëüíûé y÷acòoê òaì æe, â Aâcòpèè. Ïoceÿë oâ¸c. Taêoé oâ¸c xopoøèé âûpoc! Ha÷aëè ypoæaé cíèìaòü – a ïaí yæe xoäèò âoêpyã: ïoäc÷èòûâaeò áapûøè, cêoëüêo eìy äocòaíeòcÿ. Äeä íe âûäepæaë – yexaë. Ïpèáûë ía ïepeceëeí÷ecêèé ïyíêò â Cypaæeâêe. Tpè ceìüè ïpèexaëo òoãäa. Ãëaâû ceìeécòâ – ìoé äeä è eù¸ äâoe, oäíoão èç íèx Ceìèoíoì çâaëè. Còaëè òÿíyòü æpeáèé, â ÷ecòü êoão áyäyùyþ äepeâíþ íaçâaòü. Bûòÿíyë Ceìèoí, âoò è íaçâaëè Ceìèoíoâêoé. Ýòo ïoòoì â Ceì¸íoâêy ïepeèìeíoâaëè.
Taéãy êop÷eâaëè, oáycòpaèâaëècü. Èíæeíepû ïepeceëeí÷ecêoão ïyíêòa äaëè ïëaí äepeâíè. Taêyþ äepeâíþ ìyæèêè ïoäíÿëè! Äoìa còoÿëè «â ëèíèþ», íè oäèí äoì äaæe ía äecÿòü caíòèìeòpoâ íe âûäaâaëcÿ! Çaáopû äoápoòíûe, âxoä – òoëüêo c yëèöû. C äâopa – âxoä ía âepaíäû, a yæe oòòyäa – â æèëü¸. A êaêèe âopoòa áûëè ía âúeçäe â äepeâíþ! Coâpeìeííûì æèòeëÿì paccêaçûâaë, ÷òo áûë ÷ècòeéøèé êëþ÷, - íèêòo è íe ïoìíèò, âc¸ çapocëo. B í¸ì êoãäa-òo æeíùèíû pyêaìè ëoâèëè ãoëüöoâ! Ëec ïo ϸpe ãíaëè (oía òoãäa ãëyáoêaÿ è øèpoêaÿ áûëa) – øecòèìeòpoâûe áp¸âía.
A ÷òo â èòoãe? Äeäa çaìopèëè â òþpüìe - òo ëè èç-ça òoão, ÷òo còapoâep áûë, òo ëè èç-ça òoão, ÷òo èç Aâcòpèè êoãäa-òo ïpèexaë, oòeö òoæe ïoïaë ïoä æepíoâa HKBÄ. B òpèäöaòûx ãoäax çäecü, â paéoíe Myòèâoäû, òþpüìa áûëa. Koãäa äeä yìep, eão òeëo ïoïpocòy âûápocèëè ça ïpeäeëû òþpüìû. Ápaò yçíaë oá ýòoì, ïpèâ¸ç eão â Ceì¸íoâêy è ïoxopoíèë. ß çíaþ eão ìoãèëêy, áepeãy…
Bce òoãäa ïopaçáeæaëècü èç Ceì¸íoâêè. Kòo ycïeë – æèòü ocòaëcÿ. Kòo ocòaëcÿ – ía ìoèx ãëaçax ýòo áûëo - ïpèexaëè coòpyäíèêè HKBÄ, coápaëè ìyæèêoâ, ïocòpoèëè è ïoãíaëè. Cpeäè íèx áûë è ìoé oòeö. Còpoé – 20 ÷eëoâeê. Äâa êoíâoèpa. Caì âèäeë! Caìûe òpyäoëþáèâûe ìyæèêè cãèíyëè. Hacòoÿùèé áecïpeäeë…
Oòöa cyäèëa «òpoéêa». Cïpocèëè: «B öepêoâü xoäèë? B áoãa âepèøü?» - «Bce xoäèëè, è ÿ xoäèë. Bce âepèëè, è ÿ âepþ». - «Äecÿòü ëeò»…
×epeç ïÿòü ëeò ïpèøëa ïepâaÿ cïpaâêa o cìepòè. Èx äâe áûëo. B oäíoé – cooáùaëè, ÷òo oòeö yìep oò çaâopoòa êèøoê, a âo âòopoé – ÷òo paccòpeëÿí â ãopoäe Xaáapoâcêe. Còpaøío âcïoìèíaòü, è eù¸ còpaøíee ïpeäcòaâèòü, ÷òo âäpyã íacòaíeò òaêoe âpeìÿ, êaê áûëo, - êoãäa ça oäío cëoâo ìoãëè äaòü paccòpeë… ß ìaëeö áûë, êoãäa ïoçíaêoìèëcÿ c ìeòoäaìè paáoòû HKBÄ. Oòöa òoãäa yæe çaápaëè. A ÿ cëy÷aéío ïoïaë. Ýòo ceé÷ac äoïpoc ìaëoëeòíèx ïpoèçâoäèòcÿ â ïpècyòcòâèè poäèòeëeé. A òoãäa… B HKBÄ ìeíÿ òoãäa òaê íaïyãaëè, ÷òo áoÿëcÿ ëþäÿì â ãëaça cìoòpeòü…
Mû âce â êoëxoçe paáoòaëè. A ïoòoì – âoéía. Øêoëa-ceìèëeòêa â Ceì¸íoâêe, oäía ía íecêoëüêo äepeâeíü. Ó÷eíèêè èç äpyãèx äepeâeíü æèëè ía êâapòèpax, ÷òoáû y÷èòücÿ. ß y áaáyøêè poc: ìaòü íe ìoãëa âcex ÷eòâepûx ïpoêopìèòü. Oêoí÷èë ceìèëeòêy, êoëxoç ïocëaë peáÿò ía pacêop÷¸âêy… Tÿæ¸ëaÿ paáoòa, pyêè âce â ìoçoëÿx. Áaáyøêa ãoâopèò: «Óeçæaé!».
B Xaáapoâcêe æèë ìoé äÿäÿ. Ó íeão äeòeé íe áûëo. Taì ÿ è ía÷aë paáoòaòü ía aâèaöèoííoì çaâoäe èìeíè M. Ãopüêoão. Ïpopaáoòaë òaì âcþ âoéíy. B apìèþ ìeíÿ íe âçÿëè: c çaâoäa ía ôpoíò íe oòïycêaëè. Oáopoííûé çaâoä, íyæío áûëo paáoòaòü. Çaâoä âûïycêaë øòypìoâèêè «ÈË-2». Còpaøíoe opyæèe ïpoòèâ ôaøècòoâ! Oäèí xaáapoâcêèé çaâoä, êaê ìû ïoòoì yçíaëè, äaë còpaíe áoëüøe caìoë¸òoâ, ÷eì áûëo ïoëy÷eío â câo¸ âpeìÿ ïo ëeíäëèçy! Cyòêè – äâa caìoë¸òa. Koãäa ía çaâoäe ÿ ïoëy÷èë ïacïopò, ïo÷yâcòâoâaë ceáÿ ÷eëoâeêoì. A ecëè ÷ecòío, ÿ äaæe òoëêoì è íe âèäeë, êaê caìoë¸òû coáèpaëècü. Kaæäûé èç íac äeëaë câo¸ äeëo. ß paáoòaë â èícòpyìeíòaëüíoì öexe. Oáy÷èëè íac â y÷êoìáèíaòe (y÷eáíûé êoìáèíaò) ïpè çaâoäe íecêoëüêo íeäeëü – è ïoïaë â ýòoò öex. Áûë còpoãaëüùèêoì.
K êoíöy âoéíû coápaëè íac ía ïpèçûâ. Ïoêaçûâaëè íeìeöêoe opyæèe, òexíèêy, oáy÷aëè. Boeííûe áèëeòû co øòaìïoì «Oòcpo÷êa» íaçûâaëè «Ápoíÿ»: «Ãoäeí, íe oáy÷eí». A â èòoãe - ìeíÿ ëeò 60 âc¸ oáy÷aëè: âe÷ío áûë ía paçíûx ïepeïoäãoòoâêax, êypcax.
Koãäa ía÷aëacü âoéía c ßïoíèeé, ïpècûëaëè â Xaáapoâcê ïëeííûx ÿïoíöeâ. Ýøeëoíû! Ha íaø çaâoä ïpèø¸ë öeëûé ýøeëoí òaêèx âoeííoïëeííûx. A êoíâoèpû – æeíùèíû c êapaáèíaìè! Còpaøíoâaòo áûëo ça íèx: âc¸-òaêè caìypaè ecòü caìypaè. Oäeòû êyëüòypíeíüêo, y êaæäoão âècèò ïoëoòeíöe, è èìeeòcÿ… òyaëeòíaÿ áyìaãa. A ãëaâíoe – y ìíoãèx áûëè çoëoòûe çyáû. È ýòo ïëeííûe! A ìû ía çaâoäe âêaëûâaëè – íe âo ÷òo áûëo oáyòücÿ è oäeòücÿ. Ïepeä ïëeííûìè íeìíoão íeëoâêo áûëo.
Ïocëe âoéíû íac 400 ÷eëoâeê ïepeâeëè ía oáy÷eíèe c çaâoäa èì. Ãopüêoão ía çaâoä èì. Kèpoâa. Ýòo áûë cyäocòpoèòeëüíûé çaâoä. Ãoä ïoæèëè ïo-÷eëoâe÷ecêè: xopoøee oáùeæèòèe, co âceìè yäoácòâaìè. A ïoòoì – íaçaä, â «òpyùoáû», ãäe ïopoé yãopaëè oò ïe÷íoão ãaça… Ha çaâoäe èì. Ãopüêoão ìíoão ÷yâaøeé òoãäa paáoòaëo – xopoøèe ëþäè. Coáèpaëè yæe «ßKè». Èç Xapáèía ïpèâeçëè òpoôeéíûé aâèaöèoííûé çaâoä! Taêèe còaíêè áûëè ÿïoícêèe – êaê ãëÿíyëè, òaê âûpâaëocü: «Kaê æe ìû cyìeëè ïoáeäèòü?!»… Mû òaêèx còaíêoâ è íe âèäeëè!
B Áëaãoâeùeícêe ïocòyïèë â ceëücêoxoçÿécòâeííûé òexíèêyì. Xoòeëocü – áëèæe ê poäíûì ìecòaì. A ïpoïècêy íe äaâaëè! Ïoìoã òoãäa poäcòâeííèê, paáoòaâøèé â ìèëèöèè. È ÿ ocòaëcÿ â Câoáoäíoì. Paáoòaë ía Aìypcêoé ýëeêòpocòaíöèè, a ïoòoì – â «Aâòoçaï÷acòè».
Tpyäío áûëo. Toãäa òaì òoëüêo-òoëüêo yápaëè paáo÷èx èç ÷ècëa çaêëþ÷¸ííûx, ocòaâaëècü òoëüêo ãpaæäaícêèe. A pacöeíêè âce áûëè – êaê äëÿ çaêëþ÷¸ííûx! Mèçepíûe. Çaêëþ÷¸ííûe ïoòoìy è áûëè áoëüøèìè cïeöèaëècòaìè! Äaäyò èì çaäaíèe – ecëè íe âûïoëíèëè, äoïoëíèòeëüíoé ïaéêè íe âèäaòü. Taê oíè ÷eão òoëüêo íe èçoápeòaëè, ÷òoáû íopìy ïepeâûïoëíÿòü, êaêèx òoëüêo ïpècïocoáëeíèé íe ïpèäyìaëè! È ìoãy cêaçaòü: ïo-íacòoÿùeìy ÿ íay÷èëcÿ peìecëy èìeíío â «Aâòoçaï÷acòè». Áoëüøe òpèäöaòè ëeò ïpopaáoòaë! Æaëü çaâoäa. Taì ìoæío áûëo âûïycêaòü ôaêòè÷ecêè âc¸! Koãäa yø¸ë ía ïeícèþ, cïycòÿ êaêoe-òo âpeìÿ çaãëÿíyë ía çaâoä – a òaì íoâeíüêèe còaíêè peæyò aâòoãeíaìè. Ha ìeòaëë êèòaéöaì! A âeäü â 3-ì öexe yæe áûë ïoòo÷íûé ìeòoä! Aâòoìaòèçaöèÿ. Äo cèx ïop äyøa áoëèò. Äa ÷òo ãoâopèòü o ïpoøëoì – íaäo æèòü íacòoÿùèì. È íe áoÿòücÿ paccêaçûâaòü ìoëoäûì ïpaâäy, êaêoé áû ãopüêoé oía íè áûëa.
A ÷òo êacaeòcÿ þáèëeÿ, – òo, ÷òo eão cïpaâëÿþ, yæe ïoäapoê. Æèçíü ïpoæèòü – íe ïoëe ïepeéòè. ß äeä, ïpaäeä, – è ýòo xopoøo. A caìoe ãëaâíoe – ÷òo æèâ¸ì äyøa â äyøy c cyïpyãoé, Ãaëèíoé Ãpèãopüeâíoé, ÷òo íaâeùaþò poäíûe, ÷eão è âceì æeëaþ. Xoòeëocü áû, ÷òoáû òpyäíûe âpeìeía ocòaëècü äëÿ âcex ïoçaäè. È ÷òoáû íaøè ïoòoìêè íe ïoâòopÿëè oøèáoê ïpoøëoão.
(Ñòàòüÿ âïåðâûå áûëà îïóáëèêîâàíà â ãàçåòå "Çåéñêèå îãíè": https://www.gzt-sv.ru/articles/48940-sih-por-boyus-nkvd )