Дарган рух1ла давла миц1ирбиран

Айша Курбанова 3
             Нуша, дарганти, дек1ар-дек1арти лугъатунала вакилти, уржахъути даргала литературный мез сари. Газетаби-журналтазир, театрлизир, радио-телевидениелизир, школаби-вузаназир илди мез дузахънила кумекличирли нуша нешла мез гьаладях1 дикес бажардидиркулра. Сецад х1ейгеси биалра, дарганти-ургаб саби чиди миллатла сабил, сегъунти мез чус хала бег1тани букьурли даахъилил хъумуртутира къаршибиркули бирар.
             Урус мез гьамаддилзули, даргала литературный мезличи г1яг1нидеш агара бик1утира камли ах1ен. Челябкьлализир илди мез дубк1ар бик1утира балли леб.
Амма дарганти-ургаб чула тухум-агьлуличи диги агарси, дец1личи яра разидешличи музах1елхъуси, миллатла дезни-далуйтани урк1иличи асар х1ебируси, г1ядатуни х1едузахъуси дарган адам рахлира х1ергар. Мез далниличибли адамти-ургаб балгундеш ва баришдеш имц1адик1ули сари. Нешла мез дяркъес г1еламбилзути х1ебиалри, гьат1ира г1ях1сири.
             Даргала литературный мез шагьарла ва шагьарла журала шимала, бахъал миллатунала адамти барх х1ербирути ва дурх1ни буч1ути школабазир нешла мез руркъяхъес бех1бихьибтири арбякьунси даршдусла 90 ибти дусмазиб. Къаякентла районна Сагаси Къаякентла шила школализир бег1 гьалар неш мезла дурсри кадирхьутазирад ца сарри Гугаева Кумсият Г1ябдулмажидовна. Гьамадли ах1енри илис урус мезли гъайбик1ути дарган дурх1назир нешла мезличи диги адилкьес, миллатла культурала ва бухъя-зегъала хасдешуни дурх1нази аргъахъес. Амма Сергокъалала районна Г1яймаумахьила шилизир Ват1а Чебях1си Дергъ бех1бихьес гьалабси 1940 ибил дуслизир ак1убси Кумсият Г1ябдулмажидовна къияндешуназирад урухк1утазирад ах1енри. Бузери дигуси Гугаев Г1ябдулмажидла хъалибарглизир ак1убси ил 10-ибил дурх1я сари.
             1962 ибил дуслизиб даргала интеллигенцияла г1евдухьли бетаурси Сергокъалала педучилище таманаибси Кумсият Г1ябдулмажидовна ришт1ах1ейчирад къияндешуни дях1ярахъес бурсибиубтазирад ца сарри.
             Сунела г1ямрула вархкья Бакьнила шилизивадси Абакаров Мях1яммад Абакаровичличил барх илала бузерила гьуни Дахадаевла районна Зилебк1ила шила школализиб бех1бихьибсири.
             «Дурашанра шан вирар, варалли, шантан шан» буч1ули бирар даргала х1ябкублизиб. Сари дурашан риалра, рузиван кьабулрариб ил Зилебк1ила шантани. Илдани бируси х1урматличила Кумсият Г1ябдулмажидовна гьаннара гьанбиркахъули сари.
             Кьисматли кьадарбариб илизи 70-80-ибти дусмазиб Избербаш шагьарлизиб мерлабиубси Дагзаготконторализиб весовщицала х1янчи барахъесра, Сагаси Къаякентлизибси «Чебурашка» ясли-анхълизиб воспитательла х1янчи барахъесра. Амма Сергокъалала педучилищелизир касибти илала багьудлуси имц1али пайдаладиуб Сагаси Къаякентла урга даражала школализиб дарган мезла кабинет абхьили,  нешла мезла дурсри кадирхьахъес хъарбарибх1ели. Дарган мезван ах1и, къумукъ мез имц1али иргъути бег1танира-дархли камли далути даргала литературный мезличи дурх1нала диги адикьес, илдазиб аслу-минала халкьла мух1лила пагьмуличи, абад-абадласи рух1ла культураличи пахру ак1ахъес Кумсият Г1ябдулмажидовна г1ях1ил бажардирикиб. Учительла х1янчи сецад къиянси биалра, сунела гьала т1ашдатурти мурадуни сархес бурсириубси Гугаева Кумсият черетаили рузи. 
             Гьести г1ямруличи х1ерх1еили, илини ункъси даражаличир дурсри кадирхьес 50 дус учительла саниг1ят бузахъес бажардирикиб.
             Илис мурталра икьалаирусири, сунела х1яб нурли шаладаркь, Абакарла Мях1яммадра. Мях1яммад Абакаровичли дигалли Зилебк1ила шила школализив узух1ели, дигалли Шаласи шила школала директорли узух1ели, дигалли «Айди» совхозла управляющийли узух1ели, дигалли Къаякентла районна лесхозла ревизорли узух1ели, сунела г1ямрула рархкья Кусият гьар шайчирад г1ерруцес, илис икьалабарес замана бургусири. Илис бикьридеш дирули сари к1илинра барх абикьурти 5 дурх1яла бухъя-зегъалира. Халалгъуна урши Руслай ДСХИ-ла агрономический факультет таманаиб, Г1ябдулмажидли ДГПИ-ла физический факультет, Арсей – Харьковлизибси автодорожный институт, рурси Салих1ятли Мях1ячкъалализибси вачарла училище, вишт1алгъуна Мухтарли Ленинградлизибси художественное училище таманаиб. Гьанна илди лебилра чула бишт1ати ва бишт1атала биштати, бег1тани сабиван, бухъя-зегъализиб адабчебтили, тухум-агьлу дигутили, адамдешра ях1-ламусра ахъли кьиматладирутили халабаахъес къайгъилизиб саби.
              Бурули бирар, «Галга х1ячмачибли дебаси бирар, хьунул адам – дурх1начирли». Бургьаб х1ела хъалибарг, Кумсият Г1ябдулмажидовна, мурадличи бааб х1ела дурх1нала дурх1нира, илдази мурхьти багьудлуми кайсахъес арали ратаби х1ура!