Ğóññêàÿ Ëèòåğàòóğà. Ëåâ Òîëñòîé. Äüÿâîë. Ïîâåñò
Lev Tolstoy
Şeytan
Povest
Siz; deyir;m: h;r k;s ki, qadına ehtirasla baxır artıq onunla q;lbind; zinakarlıq edir.
;g;r bir gözün s;ni yoldan çıxartsa, onu çıxarıb tulla, çünki bütün b;d;nin c;h;nn;m; giriftar olmaqdansa, el; b;d;ninin bir üzvünün m;hv olması yaxışıdır.
;g;r sağ ;lin s;ni yoldan çıxarırsa, k;s onu at, çünki btün b;d;nin c;h;nn;m; hasil olmaqdansa el; bir üzvün m;hv olması yaxşıdır.
(Matfeya V, 28, 29,30)
I
Yevgeni İrtenevi parlaq karyera gözl;yirdi. Bunun üçün onun h;r şeyi vardı. Göz;l ev t;rbiy;si, Peterburq Universitetinin hüquq fakült;sini uğurla bitir;c;kdi, bu yaxınlarda v;fat etmiş atasının c;miyy;tin ;n yüks;k t;b;q;l;rd; ;laq;l;ri, h;tta nazirin himay;darlığı il; nazirlikd; qulluğa girm;\si d; gözl;nilirdi. Onun varı-dövl;ti, özü d; böyük var-dövl;ti d; vardı, amma bunlar şübh;liydi. Atası xaricd; v; Peterburqda yaşamışdı, kavalerqard polkunda xidmı;t ed;n kiçik oölu Yevgeniy; v; böyük oğlu Andreyin h;r;sin; altı min vermişdi. Özü is; analarıyla uzuzn ill;r yaşadı. Yalnız yayda malikan;y; iki aylıq g;lirdi, lakin t;s;rrüfatı idar; etmirdi. Bütün t;s;rrüfa idar;çiliyini pulla tutduğu müdir; h;val; etmişdi, o da heç idar; etmirdi, amma ona bütün ixitiyarat etibar edilmişdi.
Atanın ölümünd;n sonra qardaşlar mülkl;ri bölüşdür;nd; m;lum oldu ki, t;s;rrüf;t borc içind; üzür; h;tta işl;r müv;kkili oğlanlara m;sl;h;t gördüq ki, yüz min d;y;rind; olan malikan;d;n v; v;r;s;likd;n imtina etsinl;r. Lakin qoca İrtenevi tanıyan qonşu mülk;dar, daha doğrusu ona vekseli olan v; bundan ötrü Peterburqa g;l;n malikan; qonşusu dedi ki, borclara baxmayaraq, işl;ri yoluna qoymaq olar v; daha böyük mal-mülkü ;ld; saxlamaq olar. Bunun üçün birc; meş;ni, ayrı-ayrı boş sah;l;ri satsalar ;sas qızıl gövd;ni - Semyonovkadakı dörd min desyatinlik qara torpaqları, ş;k;r zavodunu v; ikiyüz desyatinlik otlağı saxlamaq olar. ;lb;tt;, ;g;r k;nd; köçüb bu işl;r; r;hb;rlik el;s;, t;s;rrüfatı ağıl v; s;rhesabla idar; ets;.
Buna gör; d; Yevgeni yazda (atasının ölümünd;n sonra) malikan;y; gedib h;r şeyi n;z;rd;n keçirtdi v; q;rara aldı ki, istefaya çıxsın v; anasıyla birg; k;nd; köçüb g;lsin, t;s;rrüfatla el; m;şğul olsun ki, ;sas mal-mülk ;ld;n çıxmasın. Qaradışıyla arası o q;d;r d; isti olmadığından Yevgeni onunla ş;rt k;sdi: qardaşına ild; dörd min v; ya bird;f;lik s;ks;n min pul ver;c;k, o is; öz növb;sind; v;r;s;lik payından imtina ed;c;k.
O bel; d; etdi v; anasıyla b;rab;r iri malikan;y; köç;n kimi t;c;rrüfatla cidi v; ehtiyatla m;şğul olmağa başladı.
Çox sad; düşünürl;r ki, ;n adi mühafiz;karlar qocalardır, novatorlar is; cavan adamlardır. Bu heç d; ;dal;tli deyil. ;n adi mühafiz;karlar el; g;ncl;rdir. G;ncl;r yaşamaq ist;yir, ancaq düşünmürl;r v; düşünm;y; d; vaxt tapmırlar ki, nec; yaşamaq lazımdır v; buna gör; d; keçmiş h;yatı özl;ri üçün nümun; kimi seçirl;r.
Yevgeni d; h;mçinin. K;nd; köç;nd;n sonra onun arzusu v; idealı bundan ibar;t idi ki, t;s;rrüfatı köhn; halına salsın, y;ni atasının vaxtındakı hala. ;lb;tt; onun atası babasının yanında çox pis t;s;rrüfatçı idi. İndi o evd; d;, bağda da, t;bii ki, el; t;s;rrüfatda da öz babasının ruhunu dirç;ltm;y;, y;ni bütün m;nada nizamlasın, onu ayağa qaldırsın, abadlaşdırsın. Lakin buna nail olmaq üçün ;vv;lc; g;r;k bankların v; kreditorların t;l;bl;rini yerin; yetirm;liydi v; bunun üçün torpaqları satıb kreditin vaxtını uzatmalıydı, h;l; üst;lik pul da tapmalıydı ki, t;s;rrafatdakı işl;ri davam etdir; bilsin. Semyonovskdadkı dörd min desyatinlik ;kin torpaqlarını, ş;k;r zavodunu idar; etmç;k üçün muzdla da olsa f;hl; tutmalıydı; evd; d;, bağda da el; etm;k lazım idi ki, geril;m; v; t;n;zzül baş verm;sin.
İşl;r çox idi v; Yevgeninin gücü d; çox idi – h;m fiziki, h;m d; m;n;vi gücü. Onun iyirmi altı yaşı vardı, orta boyluydu, gimnastlar kimi ;z;zl;l;ri d; qüvv;tliydi. Diribaş idi, yanaqları açıq qırmızıydı, parlaq dişl;ri, dodaqları v; seyr;k, yumşaq v; buruq saçları vardı. Yegan; fiziki qüsuru buydu ki, gözl;ri yaxşı görmürdü, özünü eyn;y; öyr;şdirmişdi v; indi d; gözlüksüz g;z; bilmirdi. V; gözlüyü d; artıq burnunun üstünd; çuxur ;m;l; g;tirmişdi. Fizik görünüşü bel;ydi, m;n;vi görünüşü is; el; idi ki, onu daha yaxından tanıdıqca ona daha çox vurulurdular. Anası onu h;miş; daha çox ist;yirdi, indi d; ;rinin ölümünd;n sonra t;kc; bütün z;rifliyini yox, bütün höyatını ona bağlamışdı. Lakin onu t;kc; anası bel;c; sevmirdi. Gimnaziya v; universitet dostları da sevirdil;r, n;inki sevirdil;r, ona hörm;t edirdil;r. Bütün başqa yad adamlara da Yevgeni xoş t;sir bağışlayırdı. Onun dedikl;rin; inanmamaq olmurdu, onun dürsütv; s;mimi üzünd;, ;sas;sn d; gözl;rind; bir damcı da olsa saxtakarlıq yox idi. Ümumiyy;tl;, onun ş;xsiyy;ti onun işl;rin; d; çox yarayırdı. Kreditor özg;d;n imtina ets; d;, ondan imtina etmirdi, inanırdı. Mülkü idar; ed;n, k;ndxuda, yaxud k;ındli özg;ni aldada bil;rdi, yaxud özg;y; pislik ed; bil;rdi, amma ona yox, Yevgenini aldatmağa qıymazdılar, çünki bel; bir xeyirxah, sad; v; xüsusil; açıq ür;kli adamla t;masdan xoş t;;ssüratla ayırlır, m;mnun olurdular.
Mayın sonlarıydı. Yevgeni ş;h;rd; boş torpaqların girovdan azad edilm;si işini yoluna birt;h;r qoydu ki, onları sata bilsin. V; el; h;min tacird;n d; pul götürdü ki, avadanlıqları t;z;l;sin, daha doğrusu atlar, in;kl;ır v; arabalar alsın. ;n başlıcası is; xutorda z;ruri işl;ri gör; bilsin. İşl;r qaydasına düşürdü. Meş;d; odun t;darük etm;y; başlamışdılar, dülg;rl;r artıq işl;yirdil;r, s;ks;n arabayla peyin daşıyırdılar, lakin bütün işl;r h;l; d; tükd;n asılı v;ziyy;td; idi.
Qayğıların aşıb-daşdığı bir m;qamda ;h;miyy;tli olmasa da bir hadis; baş verdi, h;m d; bu v;ziyy;t Yevgeniy; ;zab verdi. O öz g;ncliyini yaşayırdı, bütün sağlam, subay g;ncl;r kimi. Y;ni müxt;lif tipli qadınlarla ;laq;d; olurdu. O ;xlaqsız da deyildi, lakin özünün d; dediyi kimi, rahib d; deyildi. Yen; özünün qeyd etdiyi kimi, o bu iş; ruhi azadlıq v; fiziki sağlamlığa lazım olan q;d;r baş qoşurdu. Qadınlarla ;laq;ısi on altı yaşından başlamaışdı. V; indiy; kimi d; uğurla davam edirdi. Y;ni o m;nada ki, ağını çıxartmırdı, t;rbiy;sizlik el;mirdi, bir d;f; d; olsun x;st;liy; tutulmamışdı. ;vv;lc; Peterburqda bir d;rzi qadını vardı, sonralar o qadın korlandı v; o başqasını tapdı. Onun bu sah;d; işl;ri yaxşı gedirdi, özünü t;min edirdi v; bu da onu heç vaxt narahat etmirdi.
Lakin k;nd; artıq iki ay idi ki, yaşayırdı v; bu sah;d; bilmirdi n; etsin. Qadınla ;laq;l;rin m;cburi k;silm;si ona pis t;sir etm;y; başladı. Doğrudanmı bundan ötrü o, ş;h;r; getm;lidir? Axı hara getsin? Nec; getsin? Yevgeni İvanoviçi t;kc; bu narhat edirdi, qaldı ki, o ;min idi ki, bu vacibdir v; ona lazımdır, v; doğöurdan da ona qadınla ;laq;d; olmağa ehtiyacı var. O hiss edirdi ki, azad deyil v; qeyri-ixtiyari olaraq gözl;riyl; h;r bir g;nc qadını süzürdü.
O hesab edirdi ki, öz k;ndind; qadınla v; ya qızla ;laq;d; olmaq yaxşı iş deyil. Söhb;tl;rd;n ona m;lum idi ki, atası da, babası da vaxtil; k;ndd; bu işl;rd;n uzaq durmuşlar başqa mülk;darlardan f;rqli olaraq. V; onlar ev; heç vaxt t;hkimçi qadın g;tirm;yibl;r v; Yevgeni d; q;rara aldı ki, bel; etm;sin; lakin sonra getdikc; hiss etdi ki, qadınsız qala bilmir, q;s;b;d; onun başına n; g;l;c;yi bar;d; d;hş;tl; düşün;r;k, anlamağa başladı ki, indi t;hkimçilik dövrü deyil v; el; k;ndd; d; bu işl; m;şğul olmaq olar. Lakin bunu el; etm;k lazımdır ki, heç kim bilm;sin, y;ni ;xlasızılıq kimi yox, özünün dediyi kimi, sağlamlığı üçün etsin. V; q;ti q;rara g;l;nd; o daha çox narhat olmağa başladı; t;s;rrüfat müdiriyl;, mujikl;rl;r, dülg;rl; söhb;tl;rind; qeyri-ixtiyari qadınlar bar;d; danışmağa başladı v; qadınlar bar;d; söhb;t düş;nd; is o mövzunu daha çox uzatmağa çalışdı. Axı o. Qadınlara daha çox baxmağa başlamışdı.
Lakin bu m;s;l;y; özü q;rar verm;si ayrı şey idi, onu h;yata keçirm;k is; ayrı. Qadına özünün yaxınlaşması mümkün deyildi. Hansına yaxınlaşsın? Harda? Burda kims; vasit;çi olmalıydı. Kim; müraci;t etsin?
Bir d;f; meş;y; qarovulxanaya içm;y; getdi. Qarovulçu atasının keçmiş ovçusu olmuşdu. Yevgeni İvanoviç başladı onunla söhb;t el;m;y;, göz;tçi d; başladı köhn; ov ;hvalatlarını, ovda kef m;clisl;riyl; bağlı tarixç;l;ri üyütm;y;. V; Yevgeni İvanoçin ağlına bel; bir fikir g;ldi: el; burda, qarovulxanada, ya da meş;d; kef m;clisi t;şkil el;s; n; yaxşı olar! Lakin bilmirdi nec; el;sin. Bu içi qoca danila öz boynuna gör;c;kmi gör;n? “B;lk; d; o, bu t;klifd;n d;hş;t; g;ldi, işl;ri korlayaram, v; b;lk; d; razılaşdı sad;c;”. Danilanın ;hvalatlarını dinl;y;-dinl;y; düşünürdü. Danila is; Pryaniçnikova nec; qadın g;tirm;sind;n, rahib; qadını g;tirm;k üçün nec; gözl;m;sind;n danışırdı...
(ardı kitabda)
(T;rcüm; ilk d;f;dir çap olunur- Kamran N;zirli)