Жамедин бубадин махарикай. Карванни лам

Мариф Кадимов
Къумлухрайни чуьллерай, дагъларайни дерейрай – рехъ ат1уз, мензил ат1уз девейрин ч1ехи карван физвай. Яргъалди эк1я хьанвай карвандин гуьгъуьналлаз са ламни къвезвай. Карван хъсан векьер, атирдин ни галай цуьквер авай чуьлдай фидайла, ламран кьилиз «ина амукьнайт1а хъсан жедай» лугьур фикир атана. «Дуьньяда вирибур – чпиз гьина хъсан ят1а, гьана яшамиш жезва, зун гьикьван пар кьамаллаз жеда?» - лагьана ада вичи – вичикай наразивална. Ахпа ламра вич агакь тийизвай амалар ийиз, яваш-яваш карвандикай кумукьиз эгеч1на. Карванчидиз адавай девейрихъ галаз акъаж тежезвайди хьиз хьана, ламран пар девейрал эциг хъувуна. Пар кьамалай алат авур ламраз хвеши хьана, ам карвандикай хкатна, катна.
Са вахтарилай карван гьа и рекьяй элкъвена хкведа. Лам квахьай чкадив агакьайла, карвандиз пара перишандаказ ар язавай ламран ван атана. Мукьув агакьайла, абуруз чпин лам чир хъхьана. Ламран руфун тух тир, амма вич гзаф дарих гьалда авай. Карван акурла, хвешивиляй ада са шумудра гьа алай чкадал хкадарна. Карванди ам кьабул хъувуна. Ада мад карвандин кьулухъай вичин чка кьун хъувуна. Карванчидини и сеферда, ламраз гуж тахьурай лагьана, адал гьич парни эцигнач.
Амма, руфун тух, гуьгьуьлни шад хьайи ламран кьилиз и сеферда ц1ийи фикирар къвезвай. «И кисна физвай мандаврин иесийрин ч1ехид закай эцигайт1а жедачни? Чпин рехъ кьуна физвай девейриз карванчивал авун са азаб к1валах туш кьван!?» И жуьредин фикирри, ламран кьиле, яваш-яваш, вич са кьакьан деведин далудал акьахна яргъи т1валуналди рехъ къалурзавай карванчидин шикил туна.
Ламра, са сеферда имтигьандай акъуднавай къайда, мад гъиле кьуна. Ада къадамар энгелдаказ къачуз, кьулухъ ягъиз эгеч1на. Ахпа садлагьана гьа алай чкадал, чиле ак1анвай пая хьиз, акъвазна. Карванчидин минетрикай, хъел атана гайи сеперрикай, гьатта, вегьей кьве къамчидикайни са хийирни хьанач – ламра вичин «ламран терсвилин» роль лап рик1ивай кьилиз тухузвай! «Мад рекьин юкьвал туна жедач хьи…» - хиялна карванчиди ва ада чара ат1ана лап къеряхдин къарар кьабулна – лам виридалайни къуват квай деведин далудал ацукьарна…
Гьа и декьикьадилай эгеч1на, яни ламран к1вачер чиликай хкатнамазди, ада вич ч1ехи карванчиди хьиз ваъ, гьатта, еке акьулдин иесиди хьиз гьиссна. Ада девейриз буйругъар гуз, гьар жуьредин кьисаяр ахъайиз, гьатта, маниярни лугьуз хьана…
И ч1авуз, виш йисаралди такабурлудаказ вичин дуьз рехъ тухузвай девейрин карван, къеняй ргана. «Деведин далудал лам ацукьарун? Им гьик1 жезвай к1валах я? И беябурчивал гьик1 эхда?» - и фикирри гуж гузвай девеяр, кьил гагь са патал, гагь муькуь патал кьаз сад-садаз бейкефдиз килигзавай… Ингье, карван нубатдин дагъдин гирведилай эляч1дайла, лам хивеллай деве са декьикьада карвандикай хкеч1на дагъдин синел фена, далудал алай пар дерин дагьардиз гадарна…
«Гьайиф. Элкъвена хтайла, ам чал гьалт тавунайт1а хъсан тир» - фикирна карвандин девейри. Ламран гуьгъуьнай мад садра сефилдиз килиг хъувуна, карванди вичин рехъ давамарна.