II. Холис хукукий тахлил

Анвар Шукуров
          Ислохотларга тусик бир тоифа

Президентимиз Ш.М.Мирзиёев Туркия Республикаси нашрлари томонидан 2018 йилнинг энг яхши сиёсатчиси деб эътироф этилди.
Туркия бизга кардош мамлакат. Шунинг учун баъзи бировлар ушбу эътирофни кардошлик, бирёкламалик деб кабул килган булиши мумкин.
Тогнинг хайбати узокдан куринади, дейдилар. Узбекистоннинг ижтимоий тармокларида хам ислохотларнинг камчиликларини айтиш билан биргаликда рахбариятни айблаш оханги устуворлигини куриш мумкин.
Президентнинг беш йиллик муддати ярми ортда колди. Дастлабки кутаринкилик бироз сусайгандек, натижалар эса аламзадалик билан алмашгандек туюлиши мумкин.
Хукушунос сифатида айтишим мумкин (балким менинг бирёклама фикримдир) Давлат сиёсатидаги энг катта амалий узгариш бу суд тизимидаги ислохотлар булди. Судлар оклов Хукмини эълон кила бошладилар. Сиёсий махбуслар озод этила бошланди. Судьялар устидан жамоатчилик назорати кучайтирилди. Судьяларни танлаш, жой-жойига куйиш енгиллаштирилди. Кариндош уруглари жиноий жавобгарликка тортилганлиги судья булишга тусик эди. Бу масала ижобий тарафга узгарди.
Адвокатура институти салохияти оширилди. Жамиятнинг илгор катлаларидан бири булган хукукшунослар номидан миннатдормиз Президентимиздан!
Хаёт хакикати шуки, хеч бир янгилик силликкина хаётга тадбик этилмайди. Мураккабликлар юзага келади. Аммо, бу камчиликларни тузатиш имкониятлари ва йуллари бор. Бунинг учун ижодий мехнат талаб килинади, холос.
Бошкарувда икки услуб бор. Бири жахлий бошкарув, бири аклий. Жахлий бошкарув Пролетар диктатурасининг баркамол невараси!
Тилимизда жахлга миниш коралангани билан, узбек жамияти амалиётида устун. Тугри, аклий бошкарув жахлийдан юкори. Бу аксиома. Аммо, уни жорий килиш битта кишининг зиммасига юклатилиши акли расо фикр эмас. Аклий бошкарув колипининг энг мустахками – озод ва эркин овоз. Ундан кейин юзага келаётган камчилик ва муаммоларни биргаликда ечиш.
Дунё билан буйлашадиган фикр юритадиган инсонлар орамиздаям, рахбариятда хам  бор. Улар камчиликларни тузатиш йулларини хам билишади. Аммо, бу гапларни улар чойхоналарда, гапларда, зиёфатларда, узаро шивир-шивирларда айтишади. Ечим хам топишади, аммо, кенг оммага ошкор килишмайди.
 Агар уларнинг аклли гаплари учун кимдир гонорар тулаганидаэди  халк орасидаги олимлар бу гапларни баралла айтган булардилар, балким.
ОАВларимизнинг бунга иктисодий имконияти йук. Нафакат иктисодий омил бошка яна бир сабаб борки, бу аклли гаплар чойхона, зиёфатдан нарига утолмайди.
 Бу сабаб эски сиёсий элитанинг эркатойлари халиям эски тузум келишини пойлаб утиришибди. Абдулла Каххор айтган йигирма йил дарахтга оёгидаги занжир билан богланган фил, занжир солинган дарахт атрофида айланиб, занжир узилгач хам йигирма йил яна уша дарахт атрофида айлангани каби, биздаги эски когорта яна уша дарахт атрофида айланиш учун уз оёгига занжир солишларини кутиб ётишибди.
Уларнинг ичида яхши, фазилатли кишилар бор. Аммо, улар хам эски колипдан чикиб кетолмайдилар. Бу эски когорта канчадан-канча зиёли, истеъдодли кишиларнинг умрига, мол-у давлати, шон-шухратидан айрилишига сабаб булди.
Янги-янги колиплар яратилиши керак. Бу колипларни эса Олий Мажлис Конунчилик палатаси ва Сенати хамкорликда ишлаб чикиши, хаётга тадбик этиши керак. Бунинг учун жуда кучли конуншунослар Конунчилик палатаси ва Сенатида утириши керак.
Аммо, уларнинг купчилиги бошка соха вакиллари. Беш йил Конунчилик палатасида, Сенатда ишлагани билан беш йил юридик институтда укигандек булади (изланувчан, истеъдодли депутатлар бундан мустасно), холос.
Шу билан биргаликда факат илмнинг узиям етарли эмас. Зукколик, мардлик, жасорат ва энг мухими ватанпарварлик хиссиям юкори булиши керак. Акс холда давлат ва жамият ишларида мехмонхона туридаги гиламга осиб куйилган – ялтирок, аммо хеч нарсани кесмайдиган пичок макомида колиб кетаверади. Бу хакда файласуф шоир Сирожиддин Рауфнинг ажойиб бир шеъри хам бор.
Факат унинг номи бошкачарок
Утмас пичок, утмас пичок.

Ёз иссиги, киш корида -
Осик турар уй турида.
Жилоланур шам нурида,
Утмас пичок, утмас пичок.

Агар сиртдан берсанг бахо,
Хар жихатдан тукис, аъло.
Пичокмисан пичок, аммо...
Утмас пичок, утмас пичок.

Юмуш чикса, шай турмаган,
Бирор марта чарх курмаган,
Эр кулида юрт курмаган,
Утмас пичок, утмас пичок.

Бари алам ахир шунда:
Кайгуда йук илинж ундан.
Ярамайди яхши кунда,
Утмас пичок, утмас пичок.

Кайда таъбир, нега йуяй?
Ёки кулни силтаб куяй -
Бор деб эмас, йук деб куяй,
Утмас пичок, утмас пичок.

Бордир накл - ёдда турсин:
«Улдирса хам мард улдирсин!».
Сенга ухшаш одам курсин,
Утмас пичок, утмас пичок.
Совет замонидан колиб кетган бу КОИДА биздаги хар бир даврга бемалол кириб келяпти. Русларда буларни «Свадебный генераль» дейишади. Бу атамани рус жамиятига ёзувчи А.П.Чехов киритган.
Келинг биз хам янги бир атама киритайлик.
Узим бу узбек амалдорлик коидасини билмаганим, амал килмаганим учун сизлар билан бемалол гаплашиб турибман. Акс холда бирон амал эгаси булган булардим. Ялтирок пичок колипи ханузгача бизда бор. Булар жумласига хозирги рахбариятнинг жуда катта кисмини киритиш мумкин. Бу ялтирок пичоклар хеч качон мустакил фикр айтмайдилар. Унинг кабинетига юмуш билан келган мазлум тугул, зулм остида колган кариндош-уруги, таниш билишагаям яхшилик килмайди. Унинг тарафини олмайди. Энг сунгги русумдаги костюм-шим, ок куйлак ва галстук такиб олади-да ишга келади, кетади. Мажлисларда утираверади. Мажлисларда ялтираб яшнайди ва яшайди. Куп нарсага акли етмаса-да узинин аклли курсатишга уста. Акли етиб, кулидан бирон яхшилик келадиган булгандаям ташаббус курсатмайди. Жимгина жилмайиб (ялтираб) елкасини кисиб тураверади.
Бундай ялтирок пичоклар Узбекистон рахбариятининг барча тузилмасида бор. Факатгина Халк таълими вазири бу колипни сезиларли даражада бузишга уриниб куряпти, Лекин, маломатларга коляптиям.
Мен айтаётган «Ялтирок пичок» коидасининг колипи хам Сталинизм махсули. Бунинг ёркин мисоли Сталиннинг энг якин сафдоши Вячеслав Молотов булган. Бадфеъл Сталин унинг турмуш уртогини каматганда хам В.Молотов жим турган. Сталин улгач унинг биринчи талаби хотинини озод килиш булган.
Ялтирок пичок тоифаси конунлар, норматив хужжатлар асосида ишлашни хуш курмайди. Буларга Каттанинг репликалари булса булди. Катта хазиллашсаям уни жиддий кабул килишади. Кизишиб гапирса хар кандай конунни четга суриб ташлашади. Уларга давлат ва жамият эртага Чингизхон хужум уюштираётгандек «харбий холат»да, шай туриши керак. Реал ишлар бу ёкда колиб кетиб узиям, кул остидагиларниям сафарбарлик холатида ушлаб туришади. 

      
Давоми бор.