Дадому шлях прайшоўшы напалову, я згубілася ў тумане.
Ён быў крыважэрны, меў твар канібала і глытаў бязлітасна – усё.
Аўтамабілі і аўтабаны, пешаходы і лужыны, ліхтары і шыбеніцы, рэвалюцыянеры і жандары, дамы, двары і дрэвы, заводы, абшчагі, сабакі, баракі, чырвоныя макі.
Усё знікла ў тумане.
Зірнуўшы долу, я не ўбачыла ўласных ног ад каленяў і ніжэй.
Я вісела ў тумане, нібы казюрка ў слоіку, напханым хірургічнай ватай.
А што, калі, – падумала я і спалохалася, – што, калі я больш не маю ног? Усё ад’еў туман, і там цяпер крывавыя абцінкі. Або дзве курчыныя лапкі. Ці нават шчупальцы. Туман мяне паволі есць, ператраўлівае і пераўтварае, а я нічога не адчуваю.
Я з асцярогай выцягнула з туману адну з ног (левую) і паглядзела. Ступак, галёнка. Сіне-зялёная паласатая панчоха, шнураваны чаравік. Гэта абнадзейвала. Усё знікла, а я пакуль што існую. Быццам бы. Ногі, прынамсі, на месцы.
Цела. Аглядаю сябе з усіх бакоў. Чорная сукенка, зелянковы плашч, квяцісты шалік. Гэта ўсё яшчэ я.
Рукі. Паднесці да вачэй, як раіў Карлас Кастанеда. Далоні. Пальцы. Пазногці. Крыху недагледжаныя, але мае.
Твар. Не маю люстэрка. Паспрабую навобмацак. Валасы. Дакладна мае. Вушы – цягну сябе за мочкі. Скошваю вочы і гляджу на пераноссе. З усяе сілы высалапляю язык, каб пераканацца, што ён не ператварыўся ў змяінае джала.
– Што, сястра, скасаёбіла?
З тумана выйшла, усміхаючыся, цётка, падобная да пажылога трансвестыта. На ёй быў феціш-сарафан з чырвонага латэксу, чорныя вінілавыя батфорты і міні-футра, пашытае, здаецца, са шкуры гіены – шэрае ў чорныя плямкі і палоскі. Яе твар быў афарбаваны эбанітавым (бровы і вейкі), смарагдавым (павекі), каралавым (шчокі) і бурачковым (рот), а высока ўзбітая прычоска мела колер вогнетушыцеля. “Гіена Вогненная”, падумала я і спытала:
– Вы хто?
– Чакаю на Гадо.
– Што-небудзь засталося?
– Ды вось ён, – сказала Гіена, тыцнуўшы пальцам у туман.
Над бялёсымі хвалямі, нібы рыф у акіяне, вытыркалася галава жандара. На жандарскай фуражцы, учапіўшыся кіпцюрамі ў брыль, сядзеў крумкач.
– СтатУй, як у моры буй. Пайшлі, сястра. Павітаемся з боскай птушкай.
Яна развярнулася, як ледакол, і рушыла да статуі, пракладваючы дарогу ў тумане. Я цягнулася следам без ветразяў і без стырна. Жандар з крумкачом на галаве стаяў на лапіку асфальту, нібы пад шкляным каўпаком. З нейкай прычыны туман сюды не пранікаў.
– Скажы, птушка, божая, як мне дайсці дадому? – спытала я ў крумкача.
– На фіга? – адказала птушка, бліснуўшы сінім вокам.
– Не зважай, ён зацыкліўся, – сказала Гіена.
– Што нам рабіць? – спытала я.
– Чакаць, – Гіена села на кукішкі, шырока рассунуўшы калені, і прыхінулася спінай да статуі.
– Як вы сюды трапілі?
– Доўгая гісторыя. Расказаць? То слухай.
На ўрвішчы, ля самага краю, дзе рака Елізабет уплывае – павольна ўплывае ў Цнянскае вадасховішча – быў, так бы мовіць, замак. Насамрэч катэдж. Стылізаваны такі, з вежамі і байніцамі. Гаспадаром быў пан Люцыпар. У прастамоўі Д’ябал. Ах, ведала бы ты, якія вечарынкі ён закочваў! Я там была заўсёдніцай. Я, мой сябар Пярэварацень і вось ён (Гіена тыцнула пальцам у крумкача). Ён тады быў чалавекам. Звычайным беларускім хатаскрайнікам, які на ўсяку ініцыятыву меў адзін адказ:
“Падпішам петыцыю супраць вупыроў у дзяржканторах. – На фіга?”
“Падтрымаем аўтахтонны дзіцячы садок. – На фіга?”
“Ахвяруем на крыж расстраляным паэтам. – На фіга?”
“Абаронім правы іншадумнай меншасці. – Усё мура”.
Вось так каркаў, каркаў і дакаркаўся. Крумкачом зрабіўся. Што, ёлупень, шкадуеш цяпер?
– На фіга? – адказаў крумкач.
– Мы, значыцца, сядзелі, культурна адпачывалі, гулялі ў даміно, – працягвала Гіена. – Сябар мой Пярэварацень час ад часу кідаў гульню, бег на дах і выў на поўню. Ён, калі коксу нанюхаецца, такі дурны робіцца. А потым хтосьці выклікаў нарад АМАПу. Падазраю, сусед наш Дракановіч. Руды такі, бічара. Жыў пад урвішчам у дашчаніку. Яго жонка з кватэры выгнала, бо Дракановіч надта ж п’е. Раніцой, бывала, выйдзе з дашчаніка ў адным споднім і з пляшкай “Крыжачку” ў руцэ. Стане тварам да сонца і давай пляшкай жангліраваць, ды так шпарка, што здаецца, быццам у яго не дзве рукі, а шэсць. Потым адкаркуе пляшку, паднясе да вуснаў і, стаўшы ў паставе гарніста, жлукціць, жлукціць, а сам усё хіліцца назад, хіліцца, пакуль не кульнецца ў быльнёг. Дрыхне багатырскім сном увесь дзень і ўсю ноч, і ні кляшчы, ні камары яго не бяруць. А выццё Пярэваратня, бач ты, яму замінае. “Вы, – кажа, – наносіце мне душэўную траўму, я буду скардзіцца”. І такі паскардзіўся, паскуда.
Наехала казакаў-аўтазакаў поўны двор. Маёр у пагонах наперад выйшаў і як закрычыць у мацюгальнік: “Граждане вурдалакі, вы ладзіце несанкцыянаванае масавае мерапрыемства! Прапаную неадкладна разысціся, інакш у дачыненні да вас будуць ужыты спецыяльныя сродкі і іншыя карныя захады”. Мы, канешне, засмуціліся, ды што зробіш. Закон ёсць закон. Разбрылася наша сябрына хто куды. І вось я тут. Ну, а ты, сястра? Як тут апынулася?
– Не ведаю, – адказала я шчыра. – Я помню толькі аўтазак. І мне было страшна.
– Шкраб-шкраб, – пачулася з тумана. – Шкраб-шкраб-шкраб. Дзынь-дзынь.
– Гэта Гадо? – спытала я.
Гіена пакруціла гадавой.
– Гэта гад. Дзярмон Мярзоевіч Гад. Чыноўнік з выканкама.
– Шкраб-шкраб, – з тумана выйшаў лыжнік. На ім быў чорны гарнітур, белая кашуля і гальштук, запраўлены ў штаны. Да штаноў была прычэплена нізка пустых кансервавых бляшанак, якія, бразгочучы, валакліся па асфальце. Лыжнік меў тоўстае пуза, пралысіну і касмічны смутак у вачах.
– Добры дзень, дарагія таварышы…таваркі, – журботным голасам прамовіў лыжнік. – Не падкажаце, як дабрацца да лыжні?
– На фіга? – спытаў крумкач.
– Трыста шэсцьдзясят чатыры дні ў годзе – а ў высакосны трыста шэсцьдзясят пяць – я ем людзей. За гэта раз на год я мушу браць удзел у Рытуале. Мы абуваемся ў лыжы і ездзім вакол трыбуны. На трыбуне стаіць Сам, глядзіць на нас і цешыцца.
– А гэта што? – спытала Гіена.
– Гэта? – лыжнік зірнуў сабе за спіну. – Вырабы з металу ў форме цыліндраў. Згодна Указу нумар шэсцьсот шэсцьдзясят шэсць рыска шэсць, кожны ўдзельнік Рытуалу мусіць чапляць іх сабе на штаны, каб пацешыць Самога. Дык што, далёка да лыжні?
– Далёка, братка, ды нічога, каньковым ходам даляціш, як куля. Давай дапамагу.
Гіена ўстала з кукішак і, размахнуўшыся, дала яму падсрачніка. Чыноўнік, атрымаўшы імпульс, шпарка запрацаваў лыжнымі палкамі і – шкраб-шкраб, дзынь-дзынь – паехаў па асфальце.
– Ляці, мой саколік. Ляці, галубок. Куляй! – крыкнула яму ўслед Гіена. – Гэта яго ты баялася, сястра?
– І яго таксама.
– А цяпер?
– Ён смешны, і жыццё яго ўбогае. Не баюся.
– Ужо лепш, – Гіена з ухвалай кіўнула. – Дык як ты сюды трапіла?
– Я пайшла на рынак, каб купіць свежую зеляніну і рээкспартныя мідыі, – цяпер я ўспомніла ўсё. – Дзень быў спякотны, асфальт мякчэў пад сонцам, і над рынкавай плошчай дрыжэла марыва. Плошча была ўсеяна мёртвымі птушкамі. Іх былі сотні. Яны гінулі ў палёце і дажджом сыпаліся долу. Я спынілася. Мне было боязна рушыць далей. Я не ведала, што забіла птушак і ці небяспечна яно для людзей.
Потым я ўбачыла аўтазак. Ён стаяў на краі плошчы. З-за аўтазака выбегла паўтузіна малойчыкаў у цывільным, крычучы: "Вы парушаеце закон аб адзіночных масавых пікетах!" Яны кінуліся да мяне, схапілі за рукі, павалаклі і закінулі ў аўтазак.
Там былі людзі. Многа людзей. Было цёмна, і я не разгледзела іх абліччы. Яны сядзелі ціха, як мышы, і маўчалі. Чутно было, як на металічны дах падаюць мёртвыя птушкі.
Дзверы былі адчынены, я бачыла кавалак плошчы з трупамі птушак на асфальце і марыва над імі.
З намі быў музыка, скрыпач. Хлопец гадоў дваццаці, пшанічнавалосы, валошкававокі, у вышыванай кашулі. Ён сядзеў каля дзвярэй у пляме святла, паклаўшы скрыпку побач з сабой. На яго не зважалі. Ён узяў скрыпку і правёў смыком па струнах. Калі ўсе вочы звярнуліся на яго, ён сказаў: "Дзецюкі! Вас саміх не задзяўбло баяцца? Зірніце, што нарабіў ваш страх. Ён сканцэнтраваўся ў паветры, так што птушкі больш не могуць лётаць. Яны душацца вашым страхам і гінуць".
Людзі сталі плявацца і лаяцца: "Правакатар! Актывіст! Змагар! Гранды адпрацоўвае!"
Ён стаў у дзвярах і мовіў:"Зірніце, людзі, дзверы не зачыненыя. Аховы няма. Хадзем адгэтуль".
Усе загаласілі ў жаху: "Нельга! Нельга! Нельга выходзіць, бо зробіцца яшчэ горш".
Ён паціснуў плячыма: "Ну, тады давайце сядзець". Сеў на лаву і скрыпку паклаў побач.
А я паднялася і рушыла да выхаду. З цемры на мяне шыпелі, нібы змеі: "Стой, стой, стой! Будзе горш!" Я не паслухала і выйшла з аўтазака.
– Якую выснову мы зробім з гэтага аповеда?
– Тыя, у аўтазаку, пэўна, мелі рацыю. Зрабілася горш.
– Чаму ты думаеш, што горш?
– Усё было звыкла і стабільна. Плошча, людзі, трупы птушак і аўтазак. А цяпер толькі туман нябыту.
– Не толькі, – запярэчыла Гіена. – Ёсць я, статуЯ і крумкач. І скрыпач. Чуеш?
З тумана данеслася музыка скрыпкі. Мелодыя была прыгожая і трохі сумная. Неўзабаве я ўбачыла музыку. Ён выйшаў з тумана і апусціў смык.
– Больш ніхто не пажадаў? – спытаў ён.
Я пахітала галавой.
– Ніхто. Я адна.
– Я ўсцешаны.
– Адзін чалавек з горада-мільёншчыка – статыстычная хібнасць.
– Часам досыць аднаго праведніка.
– Я не праведнік.
– Ведаю. Ты проста хацела дадому.
– Хто ты на самай справе?
– Нічога выбітнага. Нарадзіўся, ахрысціўся. Быў малы – сляпых вадзіў. Стаў дарослы – сам хадзіў. Хадзіў, хадзіў, пакуль не заблытаўся ў гарбузы. У гарбузах сядзела жаба. Я спытаў яе: "Навошта гэта ўсё?" Яна засмяялася і плюнула мне ў вочы. Так да мяне вярнуўся зрок. З тае пары я вандрую па свеце і ратую душы жывыя.
– На фіга? – каркнуў крумкач.
– Згінь, – адказаў музыка.
Крумкач, запляскаўшы крыламі, зляцеў са статуі і згінуў у тумане. Прапала і Гіена.
– Дзе ж яна? – спытала я.
– Тут. Яна – гэта ты. Тваё альтэр-эга. Вы былі як сёстры-блізняты, якіх разлучылі ў дзяцінстве. Цяпер вы зліліся ў адну істоту. Цэласную.
– Мне варта было здагадацца, – я ўхапіла пальцамі пасму валасоў, якія зрабіліся чырвонымі, як вогнетушыцель. – І ўсё-ткі, як мы сюды трапілі?
– А ты як думаеш?
– Мяркую, нас застрэлілі падчас уцёкаў з аўтазака, і цяпер мы ў Чыстцы.
– Ну, гэта не факт, – усміхнуўся музыка. – Затое дакладна вядома, што стала з тымі, хто застаўся. Іх адвезлі на катэдж да пана Люцыпара, і ён з'еў іх душы. Толькі не адразу. Іх давялося тыдзень вымочваць у расоле, каб пазбавіцца прысмаку хатаскрайнасці.
– А што будзе далей?
– Пойдзем дадому.
Ён паднёс скрыпку да грудзей і зайграў. Спакваля туман рассейваўся, развейваўся і знікаў. Разам з туманам знік жандар. Я ўбачыла смарагдавы лужок, крыштальную крыніцу, старую яблыню, а пад яблыняй – дом з саламянай страхой і разнымі аканіцамі. Мой дом.
– Дзякуй табе, музыка, – сказала я.
– Няма за што, – прамовіў ён лагодна. – Гэта мая работа.
Ён граў, а я ішла дадому, знайшоўшы, нарэшце, шлях.