Edqar Allan Po
(AB;)
Edqar Allan Po 1809-cu il yanvar ay;n;n 19-da AB;-;n Massa;usets ;tat;nda, Bostonda anadan olmu;dur. M;;hur ya¬z;;;, ;air, redaktor, t;nqid;i kimi Edqar Po Amerika ;d;¬biy¬ya¬t;n¬da Amerikan Romantik H;r;kat;n;n yarad;c;¬lar;n¬dan biri ki¬mi qalm;;d;r. Edqar Po h;m d; mistik na;;llar v; b;dii detektiv ;s;rl;r yazan ilk Amerikal; yaz;;; kimi d; ;;hr;t qazanm;;d;.
Edqar;n h;yat; m;;;qq;tl;r i;ind; ke;ib. Onun do;ma anas; Elizabet Arnold Hopkins v; atas; Devid Po aktyor idil;r. Evd; ondan ba;qa b;y;k qarda;; Uilyam Henri Leonard Po v; ki;ik bac;s; Rozali Po vard;. 1810-cu ild; atas; ail;ni at;b getdi v; bir il sonra Edqar;n anas; v;fat etdi. Edqar; Ri;monddak; ;otlandiyal; tacir Con Allan qeyri-r;smi himay;sin; g;t;r;r, ona Allan familyas;n; verirl;r.
Allanlar ail;si baptist idil;r v; buna g;r; d; 1812-ci ild; Edqar; kils;y; apar;b u;a;;n etiqad;n; t;yin etdil;r. Con Allan ;z o;ullu;unu q;ddarcas;na b;y;d;rd;. 1915-ci ild; Allanlar ;ngilt;r;y; k;;;rl;r v; burada Edqar qrammatika m;kt;bin; gedir. Londonun ;imal;nda t;hsilini ba;a vurduqdan sonra Ed¬qar Allanlar ail;si il; birlikd; Ri;monda d;n;r.
Bundan sonra Edqar;n ;d;bi karyeras; ba;lay;r v; o, 1827-ci ild; ilk ;erl;r toplusunu-“Tamerlan v; dig;r ;erl;r” adl; kitab;n; n;;r etdirir v; sevgilisi Elmira Sara Roysteri Ri;¬mondda qoyub Virciniya Universitetin; bir illik dil kursuna ge¬dir. Tomas Jeffersonun yaratd;;; bu Universitetd; Edqar dil d;rs¬l;ri ke;irdi v; ;ox ke;m;di ki, o, t;hsil x;rcl;rini ;d;y; bil¬m;di. Oxudu;u m;dd;t ;rzind; o, sevgilisi Elmira Roysterl; ;laq;l;rini itirir v; Ri;monda qay;danda art;q Elmira ;r; get¬mi;di. Bu, Edqara ;ox pis t;sir edir v; bel;likl;, o, Bostona gedib orada q;zet m;xbiri kimi i;; d;z;lir. Edqar ilk vaxtlar Henri Le Rennet t;x;ll;s; il; ;ap olunur.
Sonralar Edqar Baltimora k;;;r v; bir m;dd;t dul xalas; Mariya Klemmin yan;nda ya;ay;r. O, burada ikinci ;erl;r kita¬b;n; ;apdan buraxd;r;r. Bu ;r;f;d; Edqar;n atal;;; Con Allan ikinci d;f; Luiza Peterson adl; qad;nla evl;nir. Bu evlilik v; evd; h;km s;r;n dava-dala; n;hay;t, Edqar; bezdirir; o, bir¬d;f;lik Allanlar ail;sini t;rk edir.
1831-ci ild; Edqar Po Nyu Yorka g;lir v; burada dos¬tu¬nun maliyy;l;;dirdiyi ;;;nc; ;eirl;r kitab;n; n;;r etdirir. Sonra o, Baltimora, xalas;n;n yan;na qay;d;r. Onun b;y;k qarda;; Hen¬ri i;ki d;;k;n; idi v; buna g;r; d; x;st;l;nib ;l;r. Qar¬da;;n;n ;l;m;nd;n sonra Edqar yaz;;; kimi f;aliyy;t; ba;lay;r. O, yegan; Amerika yaz;;;s; idi ki, qonorarla dolan;rd;. Na;irl;r ;ox vaxt onu aldad;r, ya da m;;lliflik h;ququnu pozaraq kitab-lar;n; pirat;;l;qla ;ap edirdil;r. Bu d;vrd; Amerikada q;zet-jur¬nal n;;ri ;ox geni; yay;lsa da, na;irl;r m;;llifl;r; bir o q;d;r pul vermirdil;r.
Bel; bir vaxtda Edqar Po 13 ya;l; xalas; q;z; Virciniya il; gizli yolla evl;nir; sonralar Virciniyan;n erk;n ;l;m; yaz;;;ya pis t;sir ed;c;k v; bu, onun sonrak; ;s;rl;rind; d; ;z;n; b;¬ru¬z; ver;c;kdi.
H;l;lik is; Edqar n;sr; ke;m;yi q;til;;dirir, bir ne;; dram ;s;ri d; yaz;r v; 1833-c; ild; Baltimor q;zeti onu m;¬ka¬fatland;r;r. Onun ”Butulkada tap;lan Xan;m” adl; he¬ka¬y;si Con P.Kennedinin diqq;tini c;lb edir v; Kennedi onu Tomas Uaytla tan;; edir. Tomas Ri;mondda redaktor i;l;yirdi v; bel;likl;, Ed¬qar burada d;vri q;zetin redaktor k;m;k;isi olur. Lakin q;sa m;d¬d;td;n sonra davaml; olaraq i;ki i;diyin; g;r; i;d;n qo¬vulur.
Uayt Edqar;n s;hvl;rini bir d; t;krar etm;y;c;yi haqda z;man;t ald;qdan sonra onu yen; i;; d;v;t edir. Edqar Vir¬ciniya v; qaynanas; il; birlikd; yenid;n Ri;monda gedir. 1837-ci il; q;d;r o, art;q bir s;ra hekay;, esse, resenziya v; ;d;bi t;n¬qidi m;qal; d;rc etdirmi;di. 1836-c; ild; o, xalas; q;z; Vir¬ciniya il; ikinci d;f; r;smi toy m;rasimi t;;kil edir, bu d;f; nigah; camaatdan gizl;tmir.
Bundan sonrak; ill;rd; Edqar Po ;d;bi jurnal a;maq ;;;n Amerika prezidenti Teylorun o;lu Robertl; ;laq;y; girir v; dostu Frederik Tomas;n vasit;siyl; onunla g;r;; t;yin etm;k q;rar;na g;lir. Lakin s;h;risi g;n x;st;l;nir v; g;r;;; ged; bilmir, Tomas is; onun yenid;n i;kili oldu;unu z;nn edir v; bel;likl;, Edqarla b;t;n ;laq;l;rini k;sir.
Edqar Ponun ;d;bi ;s;rl;ri aras;nda t;nqid v; essel;r x;¬susi yer tutur. Onun “Poetik Prinsipl;r” adl; essel;r kitab; ;d;¬biy¬yat haqq;nda n;z;riyy;l;rd;n b;hs edir. Sonrak; ;d;bi g;¬r;;¬l;rin; r;;m;n yarad;;;l;;;n;n ilk d;vrl;rind; Edqar Po di¬dak¬tikan; v; alleqoriyan; sevmirdi, yaz;;;ya g;r; ;d;biyyatda m;¬na ikinci d;r;c;li m;s;l;dir. A;;q m;na da;;yan ;s;rl;r s;¬n;t ;s;ri deyil. Edqara g;r;, ;s;rin keyfiyy;ti onun konkret¬liyind; v; spesifik effekt yaratmas;ndad;r. O, iddia edirdi ki, yaz;;; g;r;k h;r bir hissi v; ideyan; hesablama;; bacars;n.
Yaz;;; ;mr;n;n son ill;rini Nyu Yorkda, balaca bir kottecind; ke;irib. G;nl;rin bir g;n; 1842-ci ilin yanvar;nda evd; piano ;alark;n arvad; Virciniyada v;r;m x;st;liyinin ilk simptomlar; m;;ahid; olunur. Onun ciy;rl;rind;n qan g;lm;y; ba;lay;r. D;zd;r, Virciniya m;v;qq;ti d; olsa sa;al;r, lakin bu, uzun ;;kmir. Bu da Edqara ;ox pis t;sir edir v; arvad;n;n ciddi x;st;liyi onu yen; i;kiy; qur;anma;a vadar edir.
Virciniya 1947-ci il yanvar;n 30-da v;fat edir.
Arvad;n;n ;l;m;nd;n sonra Edqar Po ;air; Sara Helen Uitmenl; evl;nm;y; c;hd edir, lakin Edqar;n s;rxo;lu;u v; ;y¬ya;¬l;;; ucbat;ndan onlar;n ittifaq; ba; tutmur. Bundan sonra Ed¬qar Ri;monda qay;d;r v; ;z u;aql;q dostu Sara Elmira Roysterl; ;laq;l;rini b;rpa edir.
Edqar Ponun ;l;m; d; m;;mmal; olmu;dur. 1849-cu il oktyabr;n 3-d; onu Baltimor k;;;l;rinin birind; hals;z v; x;st; v;ziyy;td; tap;b Va;inqton Kollec Hospitalina g;tirirl;r. O, x;st;xanada oktyabr;n 7-d; v;fat edir. Yaz;;;n;n ;l;m s;b;bi indi d; qaranl;q qal;b. B;t;n tibb ekspertiza s;n;dl;ri d; yoxa ;;x;b. O d;vr;n q;zetl;ri Edqar Ponun ;l;m x;b;rini d;rhal b;¬t;n ;lk;y; yay;rlar v; s;rl;vh;l;rd; m;xt;lif s;b;bl;r g;s¬t;¬rirl;r: “beyin s;zmas;”, “alkoqol”, “;r;k ;at;;mazl;;;”, “v;r;m” v; s.
;l;m;nd;n sonra yaz;;; haqq;nda ;oxsayl; ;s;rl;r v; kitablar yaz;l;b. Bunlardan ;n ;ox yay;lan; yaz;;;n;n sa;l;;;nda t;nqid;isi olmu; t;dqiqat;; Rufuz Vilmot Qrisvud olub. Onun “Yaz;;; haqq;nda xatir;l;r” bioqrafiq kitab;nda bel; bir par;a var: “... Edqar Allan Po ;lm;;d;r. O, sra;a g;n Baltimorda ;lm;;d;r. Bu elan ;oxlar;n; t;;cc;bl;ndir;c;k, lakin ;ox az bir adam buna k;d;rl;n;c;kdir...” “L;dviq” imzas;yla d;rc olunan bu elan;n ;sl m;;llifi Rufuz Vilmot Qrisvud idi. O, 1842-ci ild;n b;ri Edqar Ponun qat; t;nqid;isi v; ;leyhdar; olmu;dur. Sonralar Qrisvud ;z kitab;nda Edqar Ponun n;fuzuna x;l;l g;tir;c;k m;ktublar d;rc ed;c;k v; onu “s;rxo;, ;yya;, d;li, nar¬koman” kimi q;l;m; ver;c;kdi. Lakin ;ox ke;m;di ki, Qrisvudun yalanlar;n;n ;st; a;;ld; v; o m;ktublar;n da qurama oldu;u a;kar olundu.
Edqar Allan Po d;nya ;d;biyyat;nda qotik ;slubda ya¬zan m;;llif kimi tan;nm;;d;r. Onun ;n yax;; b;dii ;s;rl;ri xalq inanclar;na xidm;t edirdi; Edqar Ponun ;s;rl;rinin ;ks;r m;v¬zular; ;l;ml; ba;l;yd;; o, ;l;m;n fiziki ;lam;tl;rind;n tut¬mu; ta mistik ;lam;tl;rin; kimi t;svirini, ;l;n;n dirilm;si, qey¬ri-adi q;vv;l;rin insan;n h;yat;nda rolu v; s. kimi meyll;ri g;s¬t;rm;kl; ;s;rl;rind; “qara romantizm”in ;alarlar;n; usta¬l;qla ver; bilmi;dir.
Bundan ba;qa Edqar Po yumor v; satirada da q;l;mini Oval Portrait) v; s. d;nyan;n bir ;ox ;lk;l;rind; m;xt;lif dill;rd; n;;r olunmu;, indi d; oxunur.
QARA P;;;K
M;n n;ql ed;c;yim ;ox d;h;;tli v; eyni zamanda adi ;hvalata kimins; inanaca;;n; iddia etmir;m. Buna yaln;z a;;l¬dan k;m adam inana bil;r. Vallah, bir azdan he; m;n ;z;m d; dedikl;rim; inanmayaca;am. Amma m;nim a;l;m ba;;mdad;r, dan;;acaqlar;m da ;slind; yuxu deyil.
G;n; sabahdan m;n art;q h;yatda olmayaca;am... v; bu g;n ;r;yimi bo;altmaq, pe;iman oldu;umu etiraf etm;k ist;yir;m. M;qs;dim ail;-m;i;;t z;minind; ba; ver;n hadis;l;ri m;f;ss;l ;;kild; d;nyaya ;atd;rmaqd;r. H;m d; deyim ki, bu hadis;l;r m;n; faci;d;n ba;qa he; n; verm;di, d;h;;t v; f;lak;t g;tirdi, n;hay;t, m;nim evimi y;xd;. H;r halda, m;nim bunlar; ;;rh-filan el;m;y; fikrim yoxdur. M;nc;, bu ;hvalat b;zil;rin; d;h;;td;n daha ;ox ;cayib g;r;ns; d;, m;ni yaman sars;td;. G;l;c;kd; ola bilsin ki, hans;sa bir d;;;n;n adam m;nim ba;;ma g;l;n bu uydurma ;hvalata sad;c; bir b;db;xt hadis; kimi baxs;n. Daha ;ox m;ntiqi, daha ;ox soyuqqanl;;; olan v; ;lb;tt; ki, m;nim kimi tez t;sir alt;na d;;m;y;n adam ;;;n bu, sad;c; t;bii s;b;b v; n;tic;nin adi qanunauy;unlu;udur.
M;n u;aql;qdan s;z; baxan v; d;rrak;li idim, xarakte¬rim¬d; humanistlik vard;. ;r;yimin yuxa olmas;na g;r; b;z;n ya;;d¬lar;m da m;ni q;nay;rd;.
Heyvanlar; x;susil; sevirdim; valideynl;rim m;nim m;x¬t;lif ev heyvanlar; saxlama;;ma mane olmurdular. M;n dem;k olar ki, b;t;n bo; vaxtlar;m; ev heyvanlar;na s;rf edirdim. Bu m;n; l;zz;t verirdi; onlar; ox;ay;b tumarlayanda v; ye¬diz¬dir;nd; el; bil m;n; d;nyan; verirdil;r. ;ll;r ;td;kc; m;-nim xa¬rakterimd;ki bu keyfiyy;tl;r d; inki;af etdi; b;y;y;nd; art;q m;¬nim z;vq ald;;;m ;sas h;yat m;nb;l;rind;n biri d; ev hey¬vanlar;na qar;; olan sevgim idi. Kim ki, it saxlay;b, kimin ki, s;daq;tli v; a;;ll; it; ba;l;l;;; var, bilir: it bu sevgiy; qar;;l;ql; cavab verir. Bu t;m;nnas;z v; f;dakar heyvan;n sevgisind; q;l¬bi riqq;t; g;tir; bil;n n;s; var: bunu h;r adam bilm;z, ;nsana xas olan yalan;; s;daq;tl;, dostlu;a nam;rdlikl; d;f;l;rl; qar;;¬la;an adamlar daha yax;; anlayarlar.
M;n erk;n evl;nmi;dim; xo;b;xtlikd;n arvad;m da m;n xasiyy;td; idi. O da m;nim ev heyvanlar;na olan h;v;sim; m;m¬nuniyy;tl; qo;ulur, ya da buna q;tiyy;n mane olmurdu. Bi¬zim evd; qu;lar, q;z;l bal;qlar, cins it, dov;anlar, meymun v; bir pi;ik vard;. Bu pi;ik heyr;tedici d;r;c;d; yek; v; g;z;l idi; tamam qara r;ngd; olan pi;iyimizin d;risind; bir d;n; l;k; yox idi. A;;ll;yd; v; bu bar;d; s;hb;t d;;;nd; m;vhumat;; arvad;m tez-tez q;dimd;nqalma xalq ;lam;tl;rin; i;ar; vurard; v; inanca g;r; b;t;n qara pi;ikl;r qulyabani hesab edilir. ;lb;tt;, arvad;m bunu ciddi demirdi, el;-bel;, s;zg;li;i deyirdi. M;n bunu nahaq yer; xat;rlam;ram, ;;nki dan;;aca;;m ;hvalata onun birba;a d;xli var.
Pluton – pi;iyin ad; bel;ydi - m;nim sevimli pi;iyim idi v; m;n onunla tez-tez oyany;rd;m. Onu h;mi;; ;z;m yedizdi¬rir¬dim v; evd; hara gedirdims; dal;ma d;;;rd;. Pluton h;tta k;;;d;-bay;rda da m;ni izl;yirdi v; b;z;n onu ev; qaytarmaq ;;;n ;ziyy;t ;;km;li olurdum.
Bizim dostlu;umuz bir ne;; il davam etdi. Bu m;dd;t ;rzind; sanki ;eytani Xisl;tin t;sirind;n m;nim ehtiras v; xa¬rak¬terim k;skin ;;kild; d;yi;di (bunu boynuma almaqda x;cal;t ;;kir;m), ;z; d; ;ox pis ;;kild; d;yi;di. M;n g;nb;g;n q;m-q;s¬s; i;ind; olurdum, n;d;ns; q;c;qlanma;a ba;lay;rd;m, q;c;q¬land;r;rd;m, ;trafdak; adamlara qar;; laqeyd olurdum. H;tta arvad;m;n ;st;n; d; q;;q;r;rd;m, ona ;l qald;r;rd;m. M;nd; ba; ver;n bu d;yi;iklikl;ri ev heyvanlar; da duymu;dular.
M;n onlara da diqq;tsiz olma;a ba;lad;m v; h;tta hey¬vanlarla r;ftar;m s;rtl;;di. Amma Plutona h;l; d; h;rm;t edirdim, onu incitmirdim. M;s;l;n, qar;;ma ;;xan dov;anlarla, meymunla, h;tta itiml; yaman pis r;ftar edirdim. M;n x;st;l;nmi;dim, pis bir v;rdi;; - spirtli i;kiy; qur;anm;;d;m. Bundan b;y;k b;la yoxdu d;nyada. H;tta get-ged; ya;la;an Pluton da bezmi;di m;nd;n; o, m;nim s;rxo;lu;uma d;z; bilmirdi.
Bir d;f; gec; vaxt; ev; s;rxo; qay;td;m; ;;h;r ;traf;ndak; h;mi;; getdiyim qumarxanada m;hk;m i;mi;dim. Yolda beynim; girdi ki, dey;s;n pi;iyim m;nd;n qa;;r. Ev; g;l;n kimi pi;iyi tutdum v; m;nim ona qar;; kobudlu;umdan Pluton qorxdu. ;limi y;ng;lc; di;l;di, yaramdan qan axma;a ba;lad; v; m;n b;rk q;z;bl;ndim. El; bil ;eytan m;ni yoldan ;;xartd; v; hidd;timd;n cibimd;n q;l;m yonan b;;a;;m; ;;xartd;m; art;q ;z;m; ;l; ala bilmirdim, h;r;k;tl;rim; d; cavabdeh deyildim. B;;a;; pi;iyin d;z bo;az;na d;rtd;m, ;r;yim soyumad;, sonra amans;zcas;na onun bir g;z;n; oyub yer; t;kd;m. Bu ;eytani v;h;iliyi q;l;m; alark;n m;n indi x;cal;t t;ri t;k;r;m, vicdan ;zab; ;;kir v; k;d;rl;nir;m.
S;h;ri g;n i;kinin t;siri ged;nd;n sonra ay;ld;m; yaman pe;iman olmu;dum. Vicdan;mdak; bu l;k; m;ni incitm;y; ba;lad; v; bu hiss getdikc; m;nd; qorxu v; t;la; qar;;;q pe;iman;;l;q yaratd;. Lakin bunlar yaln;z qar;;;q, ikili hissl;r idi. Bel;likl;, t;r;tdiyim ;m;l q;lbimd; he; bir iz buraxmad; v; m;n yen; i;m;y; ba;lad;m; tezlikl; el;diyim h;r;k;tl;rin b;t;n xatir;sini i;diyim ;;rabda bo;dum.
Eyni zamanda Plutonun yaralar; da yava;-yava; sa;al;rd;. Do;rudur, onun g;z;n;n biri kor idi v; bu g;r;nt; adam; d;h;;tli d;r;c;d; vahim;y; sal;rd;. Pi;iyin a;r;lar; dem;k olar ki, getmi;di;o, evd; g;zib dola;;rd;. Lakin daha h;mi;;ki kimi yox, qorxa-qorxa; m;ni g;r;n kimi is; qa;;b aradan ;;x;rd;. M;n o q;d;r d; da;;r;kli deyildim v; ilk vaxtlar m;n; h;dsiz ba;l; olan bu varl;;; incitdiyim; g;r; pe;iman da olmu;dum. Lakin indi g;r;rd;m ki, o, m;n; nifr;t edir v; tezlikl; pi;iyin nifr;ti q;z;bl; ;v;z olundu. Bu vaxt el; bil m;nim ax;r;m ;at;rd; v; ba;;m tamam pozulma;a ba;lad;. Bel; bir ;hval-ruhiyy; bar;d; filosoflar he; n; bilmir. Lakin m;n q;ti ;min idim ki, ba;;pozuqluq insan q;lbinin primitiv impulslar;ndan biridir - ;nsan t;bi;tini m;;yy;n ed;n ;z;li v; ayr;lmaz ;sas keyfiyy;tdir. Ax; hans; bir adam h;yatda he; bir s;b;b olmadan y;z d;f;l;rl; al;aq, yaxud m;nas;z h;r;k;t; yol verm;yib? Biz sa;lam m;ntiqin ;leyhin; olaraq daim Qanunu pozmuruqmu? B;li, biz qanunu ona g;r; pozuruq ki, bu h;r;k;t qada;and;r. Bel;c;, m;nim pozulmu; ruhi v;ziyy;tim ;z sonumu m;tl;ql;;dirdi. El; bil ;r;k ;z;n; a;las;;maz i;g;nc; veriridi – el; bil ;r;k ;z ;z;li t;bi;tini zorlay;r, yaln;z ;;r x;trin; ;;r; xidm;t etm;k ist;yind; idi. B;t;n bunlar m;ni dilsiz bir heyvana olmaz;n i;g;nc;l;r verm;y; vadar etdi. V; bir g;n s;h;r, nec; oldusa, ;ox soyuqqanl; ;;kild; pi;iyin bo;az;na ilm; ke;irib onu h;y;td;ki a;ac buda;;ndan asd;m. G;z;m ya;la dolsa da, q;lbim pe;iman;;l;q hissi il; d;y;ns; d; Plutonu asd;m. Aman Allah, o m;ni bir zamanlar nec; m;hk;m sevirdi! M;n onunla nec; d; ;dal;tsiz r;ftar etmi;;m! ;ox b;y;k g;nah i;l;tdiyimi bil;-bil; pi;iyimi ;ld;rd;m, m;n bununla da ;z;m; ;l;m; m;hkum etdim. M;n bilirdim ki, q;lbim rahatl;q tapmayacaq, m;n d;h;;tli u;uruma yuvarlanacaq, l;n;t yiy;si olaca;am, Allah-t;alan;n m;rh;m;ti d; m;n; yetm;y;c;k, amma yen; d; pi;iyi asd;m. B;li, m;n d;h;;tli g;nah i;l;tdim v; el; bu cinay;ti t;r;tdiyim gec; q;fl;t;n q;;q;rt; s;sin; oyand;m. Kims; “Yan;;n!” dey; ;;;;rd;. ;arpay;m;n ;st;nd;n as;lm;; p;rd;l;r od tutub yan;rd;. Ev b;sb;t;n alov i;ind;ydi. Arvad;m, qulluq;u v; m;n az qala diri-diri yanacaqd;q, biz ;;tinlikl; d; olsa evd;n ;;xa bildik. Alov m;nim b;t;n m;lkiyy;timi k;l; d;nd;rdi v; el; h;min g;nd;n b;xtim ba;land;, q;m-q;ss; m;nd;n ;l ;;km;di.
M;n bu b;db;xt hadis;ni amans;z q;ddarl;;;mla ba;lamaq ist;mir;m; s;b;b v; n;tic;ni ara;d;rma;a da hal;m yoxdur. M;qs;dim hadis;l;rin z;ncirvari t;fsilat;n; izl;m;kdir. M;n bu z;ncirin he; bir h;lq;sind;n, h;tta ;;bh;li d; olsa, qorxmuram.
Yan;;n;n ert;si g;n; m;n k;l; d;nm;; evimiz; baxd;m. Evin dem;k olar ki, b;t;n divarlar;ndan ;s;r-;lam;t bel; qalmama;;d;. T;kc; ortadak; arak;sm; salamat idi. M;nim ;arpay;m;n bir ucu el; h;min arak;sm;y; toxunurdu. Burda suvaq alovla ;m;lli-ba;l; ;lb;yaxa olmu;du v; dem;k olar ki, qalib g;lmi;di. ;;nki divar;n malas; t;z;c; vurulmu;du. Arak;sm;nin yan;nda ;oxlu adam vard; v; ham; g;zl;rini hans;sa bir n;qt;y; zill;yib t;;cc;bl; deyirdi:”;ox q;rib;dir!”, “;;; bir bax, bu, n;dir bel;?!”. Bu heyr;t dolu nidalar m;ni d; maraqland;rd;. H;min yer; yax;nla;anda n; g;rs;m yax;;d;?! Arak;sm;nin ba;;ndak; a; bir m;st;vid; yek; bir pi;iyin silueti g;r;n;rd;. Nec; q;rib; v; a;lag;lm;z bir siluet idi. Siluetd;ki pi;iyin boynunda ilm; t;sviri d; vard;.
;vv;lc; bu kabus – onu ba;qa c;r adland;ra bilmir;m- m;ni d;h;;t; g;tirdi, az qala a;l;m ba;;mdan ;;xacaqd;. ;z;m; g;l;nd;n sonra yad;ma d;;d; ki, ax; m;n pi;iyi ba;;ada, ev; birl;;;n taxtan;n tinind;n asm;;d;m. Alov ba; qald;ran zaman m;r;k; qopmu;, adamlar ba;;aya girmi;, kims; ipi k;smi; v; pi;iyi p;nc;r;si a;;q qalm;; ota;;ma v;y;ldatm;;d;r. B;lk; d; bu yolla m;ni yuxudan oyatmaq ist;mi;l;r. Divarlar u;ulanda da;;nt; z;rb;l;ri pi;iyin meyitini t;z; suvaq ;;kilmi; arak;s¬m;y; ;;rpm;;d;. Od-alov pi;iyin meyitini d; k;l; d;nd;rmi;, lakin onun ;ksi arak;sm;nin divar;na h;kk olunaraq qal;b.
M;n bir q;d;r sakitl;;dim; i;im rahatlanmasa da, soyuq ba;la d;;;nd;m ki, b;t;n bu t;f;rr;atlar bir kabus kimi m;nim q;lbimd; d;rin iz burax;b. Pi;iyin qorxunc kabusu bir ne;; ay m;ni izl;di. Bu m;dd;t ;rzind; m;nim q;lbim qar;;;q, dumanl; hissl;rl; dolurdu. Zahir;n, yen; deyir;m, bu, pe;iman;;l;q hissi kimiydi. H;tta itkiy; g;r; t;;ss;fl;nirdim d;. Bel;likl;, g;n¬l;rin bir g;n; zir-zibil yerl;rind; h;min cinsd;n olan pi;ik axta¬r;;;na ba;lad;m. D;;;n;rd;m ki, b;lk; ona ox;ar olan tapaca;;m pi;ik onu ;v;z etdi.
G;nl;rin bir g;n;, gec; yar;dan ke;mi; m;n t;k-t;nha oturub dal;;n fikirl;r; q;rq olmu;dum. Bird;n yax;ndak; h;y;td; yek; bir ;;ll;yin ;st;nd; n;s; qara bir ;ey diqq;timi c;lb etdi. G;zl;rimi ora zill;dim, bir q;d;r d; t;;cc;b etdim ki, ax; nec; olub, bu q;rib; ;eyi indiy; kimi g;rm;mi;;m. Yax;nla;;b h;min qara ;ey; toxundum, qara bir pi;ik idi- lap yek;sind;n, Pluton kimi; el; bil alman; ikiy; b;lm;;d;l;r. F;rq birc; ondayd; ki, Plutonun d;risi tamam qarayd; v; bir d;n; d; a; zolaq yox idi. Bu pi;iyin is; sin;si dem;k olar ki, b;sb;t;n a; l;k;l;rl; doluydu.
M;n ona toxunanda pi;ik b;rkd;n miyoldad;, sonra bir q;d;r m;r;ldad; v; b;d;nini ;lim; s;rtm;y; ba;lad;; g;r;n;r, ona toxundu;uma m;mnun idi. El; m;n d; bel; bir pi;ik axtar;rd;m. D;rhal onu almaq ist;dim, lakin h;y;tin sahibi pul g;t;rm;di; o, bu pi;iyin hardan peyda oldu;unu da bilm;di, dedi ki, he; ;vv;ll;r d; onu g;rm;yib.
Pi;iyi s;;allama;a ba;lad;m; ev; qay;tmaq ist;y;nd; g;rd;m ki, pi;ik m;nim dal;mca d;;;b. O, yolboyu m;ni izl;di, h;rd;n ;yilib pi;iy; s;;al da ;;kirdim. Pi;ik ev; ;atan kimi ;z;n; el; apard; ki, guya el; h;mi;; bu evd; ya;ay;b. O, d;rhal arvad;m;n s;vimlisin; ;evrildi.
Lakin getdikc; m;nd; pi;iy; qar;; ikrah hissi yaranma;a ba;lad;; he; ;z;m d; bilmir;m bu nec; ba; verdi. Pi;iyin m;n; qar;; a;;q-a;kar sevgi n;mayi; etdirm;si, m;nd; q;c;q v; dilxor;uluq oyad;rd;. Bu q;c;qlar t;dric;n nifr;t; ;evrildi. M;n ;al;;;rd;m ki, h;r vasit;yl; pi;ikd;n qa;;m. Onunla da haqq-hesab aparmama;;ma s;b;b m;nim ;vv;lki pi;iy; qar;; etdiyim amans;z h;r;k;tl;rimd;n miras qalan dumanl; pe;iman;;l;q hissl;rim idi; qaba;;m; k;s;n m;hz bu hissl;r idi. H;ft;l;r ;td;. Bu m;dd;t ;rzind; pi;iy; barma;;m;n ucuyla da olsa, toxunmad;m, ona ;l qald;rmad;m. Lakin i;imd; ona qar;; anla;;lmaz duy;ular, y;ni neqativ hissl;r oyan;rd;; bu hissl;r t;dric;n, yava;-yava; m;nim b;t;n v;cudumu izaholunmaz vahim;y; b;r;d;. M;n bu m;nfur heyvandan taundan qorxan adam kimi dinm;zc; qa;;rd;m.
M;n bu pi;iyi bir d; ona g;r; sevmirdim ki, onu ev; g;tir;n g;n;n s;h;risi g;rd;m ki, Pluton kimi onun da bir g;z; oyulub. Bu m;nz;r; arvad;m;n pi;iy; olan sevgisini azaltmad;, ;ksin;, bayaq dediyim kimi, arvad;m m;nim lap ;vv;ll;r pi;iy; qar;; olan heyr;tamiz humanizmimi n;mayi; etdirir, pi;iyin evd; olmas;ndan m;mnunluq duyurdu.
Lakin a;;q g;r;n;rd; ki, pi;iy; nifr;t b;sl;dikc;, o, m;n; daha ;ox yax;nla;;rd;, m;ni daban-dabana izl;yir, dal;ma d;;;b g;zirdi; bunu t;svir el;m;k ;;tindi. Bir d; g;r;rd;n, g;lib gi¬rir¬di oturdu;um stulun alt;na, ayaqlar;ma s;rt;n;r, quyru;unu yu¬xa¬r; qald;r;b m;r;ldan;r, gah da dizimin ;st;n; ;;x;r, m;ni ;;;n¬di¬rici n;vazi;l;ri il; ox;ama;a ;al;;;rd;; durub getm;k ist;¬y;nd; ayaqlar;ma dola;;rd;, az qala y;x;l;rd;m. Ya da bir d; g;r;rd;m ki, iti d;rnaqlar; paltar;ma ili;di, ya sin;min ;st;nd; oturdu. Be¬l; vaxtlarda ;z;m; g;cl; saxlay;rd;m, onu yerind;c; ;ld;rm;k ist;yirdim, bundan ;vv;lki q;ddarl;;;m ;;;n ;;k¬di¬yim pe;man;;l;q hissi m;ni n;vb;ti bir g;nah i;l;tm;y; qoy¬mur¬du. Gizl;tm;k ist;mir;m, a;;;; m;n bu m;xluqdan qor¬xur¬dum.
Bu qorxu ;slind; fiziki ;eytan qorxusu da deyildi - bu hissi m;;yy;n etm;kd; ;;tinlik ;;kir;m - indi h;bsd; olduxum vaxt bunu boynuma almaqda x;cal;t ;;kir;m. X;cal;t ;;kir;m ki, bu d;h;;tli bir kabusu m;nim q;lbim; o pi;ik sald;, can;mda a;lag;lm;z vahim;l;r oyatd;. Arvad;m pi;iyin boynundak; yek; a; l;k;ni bir ne;; d;f; m;n; g;st;rdi; bu l;k; yegan; ;lam;t idi ki, onu Plutondan f;rql;ndirirdi. Oxucu y;qin ki, xat;rlay;r: bu l;k; h;dd;n art;q yek; idi, lakin ;vv;lc; o, dal;avari idi, ;t;ri g;r;n;rd;, ay;rd etm;k olmurdu, lakin sonradan bu l;k; bir q;d;r d; b;y;d;, ayd;nca g;r;nm;y; ba;lad;. El; buna g;r; d; m;n bu varl;qdan qorxma;a ba;lad;m, ona nifr;t etdim. Bu kabusdan qurtulmaq ;;;n ;z;md; t;p;r tapa bilmirdim, ondan, l;n;t;g;lmi; bu ;eytani varl;qdan xilas olmaq ist;yirdim. H;min g;nd;n bu pi;ik m;nim g;z;md; Qan ;ana;;na d;nd;, q;ddar, amans;z bir D;h;;t, son d;r;c; qorxunc Kabus, Zill;t v; ;l;m m;c;ss;m;sin; ;evrildi.
;ndi ;l;m; m;hklum edilmi;l;r aras;nda dem;k olar ki, ;n b;db;xti m;n idim. Bu z;hrimar v; m;lun pi;ik m;nim ;ld;rd;y;m o biri m;nfur qara pi;ik kimi g;zl;rini bir an bel; m;nd;n ;;kmir, m;n;, Allah;n yaratd;;; B;nd;y; olmaz;n ;zab verirdi; bunlar ;ox d;z;lm;z idi. Heyhat!!! M;nim n; gec;m, n; d; g;nd;zm vard;. Bu m;nfur varl;q g;nd;zl;r bir an bel; m;nd;n aralanm;r; gec;l;r d;h;;tli, iztirabverici yuxular g;r;rd;m, ay;landa is; sif;timd; bu varl;;;n isti n;f;sini duyur, onun d;z;lm;z a;;rl;;;n; hiss edirdim. Bu ;ox a;;r bir c;h;nn;m varl;;;yd;;onu ;st;md;n atma;a qadir deyildim. Pi;ik ;r;yimin ba;;nda el; bil a;;r bir da; olub oturmu;du.
Bu iztirablar q;lbimd; qalan sonuncu xeyirxah hissl;ri d; yuyub apard;. M;nim beynimd; indi yaln;z amans;z, qara-qura fikirl;r dola;;rd;. Q;ss;li durumum b;t;n canl; varl;qlara nifr;timl; ;v;z olunma;a ba;lad;; m;n h;tta insan cinsind;n olan b;t;n varl;qlara da nifr;t etm;y; ba;lad;m; ;n ba;l;cas; is; he; n;d;n ;s;bl;;ir, hirsimi cilovlaya bilmirdim. Bir yandan da m;ni arvad;m;n sakit t;bi;ti v; sonsuz s;bri q;c;qland;r;rd;.
Bir d;f; hans;sa i; ;;;n arvad;mla birlikd; k;hn; evimizin zirz;misin; d;;d;k; kas;b vaxtlar;m;zda biz bu evd; ya;ay;rd;q. Pi;ik d; m;nim dal;mca d;;d;, ;yri pill;k;ni endikc; o da arxadan g;lib m;nim ayaqlar;ma dola;d;. M;n b;dr;dim v; az qala y;x;l;b boynumu s;nd;racaqd;m. Hirs vurdu t;p;m; v; baltan; g;t;rd;m. Bir anl;q h;r ;eyi unutdum, m;ni indiy; kimi saxlayan qorxu hissi d; u;ub getdi v; pi;iy; el; bir z;rb; vurmaq ist;dim ki, yerind;c; qals;n. Lakin arvad;m qoymad;, ;limi tutdu. Hidd;td;n r;ngim a;arm;;d;, ;limd;ki balta il; arvad;m;n ba;;na nec; m;hk;m z;rb; vurdu;umu bel; bilm;dim. O, he; bir s;s ;;xarmadan yer; y;x;ld; v; ;ld;.
Bu d;h;;tli q;tli t;r;tdikd;n sonra ;ox soyuqqanl;qla meyiti gizl;tm;k bar;d; d;;;nd;m. Arvad;m;n meyitini n; g;nd;z, n; d; gec; evd;n ;;xar;b apara bilm;zdim; b;y;k risk idi, qon;ular g;r; bil;rdi. A;l;ma min c;r fikir g;ldi. ;vv;lc; d;;;nd;m ki, meyiti hiss;-hiss; par;alara b;l;m, pe;d; yand;r;m. Gah da fikirl;;dim ki, onu el; zirz;mid; basd;r;m, lakin gah da d;;;nd;m ki, yax;;s; budur onu h;y;td;ki quyuya at;m, yaxud da ye;iy; qoyub a;z;n; mismarlay;m, bir hambal tutum, ye;iyi d; verim apar;b ats;n zibilliy;. N;hay;t, ;n m;nasib yol se;dim. M;n meyiti divara h;rm;yi q;rara ald;m; orta ;sr monaxlar; da ;z qurbanlar;n; bel;c; divara h;r;rd;l;r.
Zirz;mi bu m;qs;d ;;;n ;n m;nasib yer idi; divarlar;n h;rg;s; o q;d;r d; m;hk;m deyildi, h;m d; onlar; bu ya¬x;n¬lar¬da malalam;;d;lar. Suva;;n n;mliyi h;l; ;;kilib getm;mi;di. Bundan ba;qa divarlardan birind; ocaq v; ya divar sobas; ;;;n d;lik yeri vard; ki, onu da k;rpicl; ;rt;b malalam;;d;lar. ;;bh; etmirdim ki, bu k;rpicl;ri m;n asanl;qla ;;xaraca;am, orada meyiti gizl;dib yenid;n h;r;c;y;m; bel;d; he; k;sin a;l;na bel; g;lm;z ki, bura meyit h;r;l;b.
M;n yan;lmam;;d;m, d;rhal lingi g;t;r;b k;rpicl;ri ;;xart¬d;m, meyiti ;z;qoylu divar;n i;in; s;yk;dim, sonra da ;;tinlik ;;km;d;n k;rpicl;ri yerin; d;zd;m. Qum v; sementd;n pal;;q d;z;ldib s;liq;yl; h;rg;y; ba;lad;m; ;vv;lkind;n he; d; f;rqli olmayan mala ;;kdim. ;;i qurtaran kimi ;min oldum ki, h;r ;ey yax;;d;r. Sonra d;;;m;ni t;mizl;dim, zir-zibili y;;;;d;rd;m v; sanki qalib kimi ;trafa g;z g;zdirdim, ;z-;z;m; dedim:”Ax;r ki, ;ziyy;tim h;d;r getm;di, h;r ;ey yax;; qurtard;...”
M;nim n;vb;ti add;m;m pi;iyi, m;n; b;db;xtlik g;tirmi; o pi;iyi axtarmaq idi. M;n q;ti ;min idim ki, onu da ;ld;r¬m;¬li¬y;m, ;lim; d;;s;ydi onu g;b;rd;c;kdim. Pi;ik m;nim q;z;¬bim¬d;n qorxub qa;m;;d;, el; bil bu bic heyvan buxarlan;b yoxa ;;xm;;d;; siz t;s;vv;r edin ki, bu pi;ik yoxa ;;xandan sonra m;n nec; d; y;ng;ll;;mi;dim. Pi;ik b;t;n gec;ni m;nim g;z;¬m; g;r;nm;di, h;min gec; ilk d;f;ydi ki, m;n rahatca yatd;m; h;, bax, bel;c; yatd;m, amma sin;md;n el; bil b;y;k cinay;t da;; as;lm;;d;.
;k-;; g;n ;td;. M;n; iztirab v; b;db;xtlik g;tir;n pi;ik h;l; d; g;r;nm;rd;; m;n azad n;f;s alma;a ba;lad;m. D;h;;tli kabus evimizd;n ;b;di olaraq ;;x;b getmi;di. M;n onu bir daha g;rm;y;c;kdim! Nec; d; rahat bir h;yat s;r;c;kdim! T;r;t¬di¬yim cinay;t; g;r; pe;imanc;l;q bar;d; d;;;nm;k bel; ist;¬mir¬dim. Do;rudur, arada ki;ik bir istintaq da oldu, lakin m;n bu i;in alt;ndan asanl;qla ;;xd;m. H;tta evi d; axtar;; el;dil;r, ;lb;tt; ki, he; n; tapmad;lar v; m;n ;;bh; etmirdim ki, inn;n bel; xo;b;xt ya;ayaca;am.
Q;tl hadis;sinin d;rd;nc; g;n; ev; q;fl;t;n polisl;r g;ldi; onlar evi yenid;n ;l;k-v;l;k etdil;r. M;n is; arxay;n idim ki, arvad;m;n meyitini tapa bilm;zl;r. Polisl;r m;ni d; axt;r;;a qo;¬du¬lar. Onlar b;t;n k;nc-buca;; axtard;lar, n;hay;t, ;;;nc;, ya¬xud d;rd;nc; d;f; zirz;miy; d;;d;l;r. M;nim he; vecim; d; de¬yildi. ;r;yim aramla d;y;n;rd;;rahatca yat;b durmu;dum. M;n d; onlarla birg; zirz;mini g;zib dola;d;m, qollar;m; ;ar¬paz¬lay;b gah o ba;a, gah da bu ba;a gedib-g;ldim. Polisl;r ;z i;l;¬rini g;r;b qurtard;qdan sonra getm;y; haz;rla;;rd;lar. ;r;¬yim¬d; sevinirdim; sevincimi gizl;d; bilmirdim. Bu t;nt;n;ni b;t;n varl;;;mla duymaq ;;;n polisl;r; n;s; bir xo; s;z dem;k ist;yirdim; sonuncu d;f; ;z g;nahs;zl;;;m bar;d; n;s; s;yl;¬m;k ;r;yimd;n ke;irdi. N;hay;t, polisl;r ;yri pill;k;nl;ri qal¬xark;n ;z;m; saxlaya bilm;dim, dedim:
- C;nablar, sizin ;;bh;l;rinizi da;;td;;;m ;;;n m;mnu¬nam. Ham;n;za can-sa;l;;; v; bir q;d;r d; n;zak;tli olma;; ar¬zu¬lay;ram. Yeri g;lmi;k;n, c;nablar, deyim ki, g;rd;y;n;z bu ev... h;, bu ev ;ox m;hk;m tikilidir (dedikl;rim; g;cl; hesabat verirdim); m;n dey;rdim ki, tikinti sad;c; olaraq ;ox g;z;ldir. H;l; bu divarlar;n h;rg;s;... Ah, siz t;l;sirsiniz, c;nablar? H;, n; deyirdim... bu divarlar;n h;rg;s;nd; bir d;n; d; olsun ;at, ya da yar;q yoxdur.
Bird;n m;n sarsaqlad;m v; ;limd; tutdu;um ;l a;ac;n; arvad;m;n meyitini h;rd;y;m divara z;rb;l;r vurdum.
Aman Allah;m, m;ni ;eytan;n caynaqlar;ndan qoru! Z;r¬b;¬l;r h;r;lm;; k;rpicl;r; d;y;n kimi ordan s;s g;ldi!- ordan bir ;;;;rt; qopdu! ;vv;lc; k;t bir s;s ;;xd;, el; bil u;aq a;la¬y;r¬d;; bird;n bu s;s fasil;siz olaraq u;uldad;, b;rkd;n ;;;;rd;. Bu, v;h;i s;siydi, insan s;si deyildi. Bu s;s heyvan iniltisiydi, ada¬m;n ;r;yini par;alayan ulart;yd;; bu s;sd; t;nt;n; il; qar;;;q qor¬xu v; v;h;;t d; vard;; bu s;s yaln;z c;h;nn;md;n g;l; bil;r¬di; o c;h;nn;md;n ki, orda b;t;n ;lm;y; m;hkum edilmi;l;r ;b;¬di c;h;nn;m ;zab; ;;kir v; ;eytanlar t;nt;n;yl; ;adyanal;q edirl;r.
Bu anda beynim dumanland;; dem;k olar ki, b;t;n his¬sl;r¬d;n m;hrum oldum; q;;; edib qar;;dak; divara t;r;f y;x;ld;m. Polisl;r bir anl;q quruyub qald;lar; onlar d;h;;t v; t;;cc;b i;in¬d;ydil;r. Polisl;rd;n bir ne;;si d;rhal k;rpic divarlar; u;ur¬t¬ma;a ba;lad;; u;ulmu; divar;n i;ind;n arvad;m;n art;q da;;lm;; v; qan i;ind; olan meyiti g;r;nd;. Meyidin k;ll;sind; q;rm;z; qan i;ind; durmu; pi;ik t;k g;z;n; b;r;ldib biz; bax;rd;. Bu d;h;;tli kabus m;ni arvad;m; ;ld;rm;y; vadar etmi;di, h;l; ;st;lik ;z iniltili f;ryad; il; m;nim ;z;m; d; c;lladlar;n ;lin; verdi. M;n bu m;dhi; varl;;; divar q;bir; h;rm;;d;m...