Dost ölk;nin dost yazıçısı: Anatoli Matviyenko
Belarus yazıçısı Anatoli Yevgenyeviç Matviyenkonu 2015-ci ild;n tanıyıram; o zaman Anatoli Belarusun "Zvezda" N;şriyyat evind; redaktor işl;yirdi. N;şriyyat evinin direktoru, yazıçı dostum Ales Karlyukeviçin t;ş;bbüsü il; biz ;d;bi ;m;kdaşlığa q;rar verdik. Sonralar bu ;m;kdaşlığımız dostluğa çevrildi. Öt;n il Anatoli m;ni evin; qonaq da çağırdı, ail;si il; d; tanış etdi. Biz onunla b;rab;r Belarus-Az;rbaycan ;d;bi ;laq;l;rini daha sıx v; intensiv inkişaf etdirm;k üçün neç;-neç; Layih;ni h;yata keçirmişik. M;n bu dostluqdan h;qiq;t;n m;mnunam.
Anatoli Yevgenyeviç n;inki Belarusda, Rusiyada da kifay;t q;d;r tanınır; o, yaradıcılığa gec başlasa da, onlarca tarixi-fantastik roman mü;llifidir, ;s;rl;ri Moskvada, Sankt-Peterburqda, Almaniyada çap olunub. Onun povest v; hekay;l;ri Belarusda, Rusiyada, Ukraynada v; başqa ölk;l;rd; çox maraqla oxunur. Anatoli h;m d; iyirmid;n çox s;n;dli filmin senari mü;llifidir. Onun senarisi üzr; ç;kil;n filml;r möt;b;r kanallarda nümayiş etdirilib. O Moskvada tankçılar alayından ç;kil;n bir s;n;dli filmin senarisind; bizim q;hr;man H;zi Aslanova da yer ayırmışdı v; Böyük V;t;n müharib;sind; iki d;f; Sovet İttifaqı Q;hr;manı adına layiq görülmüş H;zi haqqında b;zi materialları da m;nd;n almışdı.
Hazırda Anatoli Matviyenko Belarus Yazıçılar İttifaqında işl;yir v; indiy; kimi onun 15 kitabı işıq üzü görüb. M;n dost ölk;nin dost yazıçısının bir neç; hekay;sini t;rcüm; etmiş;m v; onu bizim m;tbuat orqanlarında d;rc etdirmiş;m. Anatolinin Az;rbaycanda bir kitabı da n;şr olunub -"DTK-nın qorxunc sirri". Onu dilimiz; şair; K;mal; Abiyeva t;rcüm; edib. Bu gün Anatolinin daha bir ;s;rini - "Nağd pul" hekay;sini eksklüziv olaraq "AzPress. az" Portalına t;qdim edir;m.
Kamran N;zirli
Nağd pul
hekay;
İstismar müdd;ti bitmiş köhn; "Qrodno-304" maqnitolası fışıldaya-fışıldaya son iqtisadi x;b;rl;ri verirdi. Sükan arxasında oturmuş Anatoli yavaşca donquldandı; sevimli dövl;ti hesabdan kütl;vi sur;td; nağd pul çıxarmağa qarşı yeni t;dbirl;r mü;yy;nl;şdirmişdi, bununla da çirkli maliyy; sahibl;rinin h;yatını növb;ti d;f; ç;tin; salmışdı. Dövl;td;n incim;k olmazdı. Dövl;t - qaçılmaz ş;rdi, payız lehm;si kimi bir şeydi, ya SPİD, ya da el; qocalıqdı. Anatoli matoru iş; saldı. H;l; sovet avtos;nayesind;n pırtlayıb çıxan bu cındır maşın fınxırdı, iş; düşdü, sonra öz sahibini dem;k olar ki, sür;tl; ofis; çatdırdı.
Ofis doxsanıncı ill;rin ;vv;ll;ri üçün d;bd; olan bir s;xav;tl; t;chiz edilmişdi: üstünd; EHM yazılmış kompüter, s;s-küylü printer, kopiya çıxaran v; faks. Ofis sahibi kompüterini yandırıb yumşaq disketi 360 kilobaytlıq qaranlıq yarığa soxdu, bir anlıq kabinetinin d;bd;b;li rahatlığından m;mnun oldu, dinm;zc; gözl;rini qıydı. Hesabına yağış kimi tökül;n pulları yerb;yer el;m;k üçün n;s; bir t;z; yol tapmaq lazım idı. Barmaqları klaviaturanın üstünd;, adi qaydada düzülmüş h;rfl;rin c;rg;sind; g;zdi, sonra taqqıldatmağa başladı, barmaqlar sür;t götürdü. Çox keçm;di ki, printerd;n n;rilti qopdu, ofis; sanki ;man;t kassasının havası g;ldi. Qayçılar şaqqıldadı, sur;t çıxaran maşın cırıldamağa başladı, faks h;qiqi işgüzar görünüş aldı; ordan çıxan s;n;d uzaqdan gönd;rilmişdi. Daha sonra ad;t;n idman formasında olan ofis sahibinin ;yin-başı d;yişildi, ciddi kostyum geyindi, ;lind; d; bir qutu adi konfet; t;zim etm;y; ged;n adam üçün bu, ucuz v; standart bir d;st idi.
Bankın s;dri yerind; yox idi. Anatoli d;hlizl;rin birind; onu yaxaladı. Dili dolaşa-dolaşa başladı c;f;ng şeyl;r danışmağa; dedi ki, onların t;şkilatı bu yaxınlarda 24 yükdaşıyan maşın lizinq; götürüb v; yükl;ri Sankt-Peterburqdan Vladivostoka daşımaq üçün daimi sifariş alıb. Sürücül;r; benzin doldurmaq üçün nağd pul lazım olduğundan nağd pul çıxar;lmasının limitini artırmaq ist;yirl;r. Bank s;dri Anatolinin ;lind;ki çoxsaylı inandırıcı s;n;dl;r olsa da, ona inanmadı, lakin fantaziya öz işini gördü, s;dr s;n;dl;ri Anatolinin kür;yin; qoyub onlara qol ç;kdi. O da sevin;-sevin; konfet qutusunu s;dr; verib t;l;sik mühasibatl;ğa qaçdı, sonra kassaya k;şfiyyat m;qs;dil; döndü - görsün n; q;d;r nağd pul götür;c;k. Altının yarısına növb; tutdu.
Altıya yaxın artıq dig;r maliyy; fırıldaqçıları da banka tökülmüşdü. İqor ür;kbulandırıcı sarı r;ngli "Jiquli"nin sağ oturacağına yarımürgülü v;ziyy;td; yayxınmışdı. Qapının döyüldüyünü eşid;n kimi ayıldı, gözl;rini ovuşdurub ortağına dedi:
- Gördün ki, çekl;ri ;kişdirib götürdül;r, ikincini götür, yaddan çıxartma...
Anatoli başını t;rp;tdi, çek kitabçasını götürdü v; blankı doldurmağa başladı. Doğrudan da kassa s;h;r imzalatdırdığı bütün m;bl;ği ver; bilm;di. Bank s;dri x;lv;tc; öz "payını" götürmüşdü.
Yuxusuzluqdan v; dün;nki içkid;n ;ll;ri titr;yirdi. İmzanı kifay;t q;d;r yaxşı oxşatmaq üçün ikinci kartoçkanı, y;ni s;drin v; mühasibin ;yri-üyrü imza nümun;si olan kartoçkanı çıxartdı. Fenomenal adamlarıdı - ölü kimi olsalar da, pul gör;nd; dirilirl;r. B;xtl;ri g;tirdi. Kassa s;xav;tini göst;rdi, birinci çek; uyğun bütün m;bl;ği verdi.
Anatoli maşını dala verdi, "Jiquli"nin altı köb;y; ilişdi, sonra onun üstün; çıxıb
giriş qapısına dir;ndi. İqor kartofların altındakı ağzı kağız pullarla dolu birinci kis;ni dartıb çıxartdı, sonra ikincisini, sonra da üçüncüsünü. Kağız pullar d;y;rd;n düşs; d;, bir q;d;r qiym;tini saxlamışdı, int;hası, onların h;cmi g;r;k yarım kuba q;d;r olaydı. Bayaqdan maşında tüstül;d;-tüstül;d; büzüşüb oturan o biri h;mkar sakitc; ofis; yürüdü. Ad;t;n bel; fiziki işl;rd;n sonra İqor n;y; gör;s; filosofluq edirdi.
-Bax, s;n m;n; de görüm,- dey; sual verdi,- qanqster peş;sinin ;n böyük m;nası n;d;dir? N; üçün axı o, banka cumur, ;lind; d; silah? Onsuz da s;n; bütün pulları verirl;r d;... h;tta daşımağa köm;k d; edirl;r...
- Romantika!
- B;lk; d;... Bizd; is; ayrı cürdür. Qara işdi - d;y;rsiz ağır z;hm;t!
Qar yağmağa başladı. Qoca dalandarlar maşının qabaq şüş;sini taqqıldatdılar. Sarı Jiquli öz qiym;tind;n d;f;l;rl; çox olan pullar g;tirmişdi. Ofisd; faks kağızları yer; s;p;l;nmişdi. Faksa baxan Anatoli başını iki;lli tutdu. Maliyy; ilinin sonuydu, dövl;t t;şkilatları t;laş içind; hesabdan öz direktorları üçün külli miqdarda pul silmişdil;r.
Qara telefon d;st;yi t;rli ;ld; asılı qalmışdı; telefonda düz bir saat idi ki, izahat verilirdi - maliyy; ilinin sonuna q;d;r müqavil; öhd;likl;rini bu h;cmd; yerin; yetirm;k mümkün deyil. Sonra xoş anlar g;ldi. Anatoli v; İqor qanuni müşt;ri pullarını ayırıb k;nara qoyandan sonra başladılar yerd; qalan pulları bölüşdürm;ıy;. Ert;si gün onların b;xtl;ri bir o q;d;r d; g;tirm;di. İqor altının yarısında artıq növb;d;ydi, Anatoli is; g;lib çıxmamışdı, o, n; altıda, n; d; bir saat sonra göründü. Doqquzun yarısında peycer cingild;di.
-"Jiquli" iş; düşm;di. Taksi tut! - Anatoli dedi.
Qısa, lakin s;s-küylü tiradadan göz;tçil;r d; t;şviş; düşdül;r. Allaha şükür ki, bu s;h;r iri m;bl;ğli ;skinaslar oldu, hamısı bir kis;y; yerl;şdi. İqor bankın d;hlizind; üçpudluq kis;ni çiynin; atıb çöl; çıxdı. Qar yağırdı. Taksi dayanacağına q;d;r g;ldi, üst-başı tamam qar olmuşdu. Üst;g;l kartof kis;si - doğurdan da el; kartofdan pırtlayıb çıxmışdı. İqorun sir-sif;ti v; paltarları qalın toza bulaşmışdı, yanaqlarına d;y;n qar d;n;cikl;ri d; toz içind; q;rib; bir ş;kild; ;riyib yox olurdu. T;bii ki, bu üst-başla heç bir taksi sürücüsü onu maşınına oturtmazdı. İqor x;sisliyind;n f;rli-başlı bir maşın almayan ortağını v; havanı söydü, l;ng;r vura-vura troleybus dayanacağına yeridi. T;xmin;n bir kilometr yerim;li oldu. Kis; çiynind;n sürüşüb düşürdü, İqor is; gedirdi; kis; onun belini möhk;m ;ymişdi. S;h;r s;kkizd;n iş; t;l;s;n f;hl; tayfası v; doqquzdan iş; başlayan kabinet ;zabkeşl;ri artıq işd;n çıxmışdılar, troleybusa ;n arzuolunmaz zümr; dolmuşdu - ticar;t v; xidm;t sah;sind; işl;y;nl;r, dayanacağa gec ç;lib çatan adamlar. Tozlu v; çirkli kolxozçu da ağzı dolu "kartof" kis;siyl; birlikd; troleybusa minmişdi v; bu, h;min s;rnişinl;rd; sad;c; sinfi h;qar;t oyatmamışdı. Ofis; bir dayanacaq qalmış İqoru biletsiz getdiyin; gör; c;rim; el;dil;r...
Vladivostoka q;d;r olan karvan axır ki, maliyy; ilinin sonuna iki gün qalmış hesabdakı m;bl;ğl;ri sıfıra endirdi. Anatoli böyük m;mnuniyy;tl; bütün s;n;dl;ri ütdü, möhürü gizl;tdi v; yeni qovluq götürdü. Bu qovluqda s;hm sahibl;rinin s;n;dl;ri v; sahibkarların imzaları vardı - narahat dağ adamlarıydı, ç;tin ki, bu fırıldaqlardan baş çıxartsınlar. Onları notariusa n; üçün apardığını da başa düşm;dil;r. Lakin rahat n;f;s almaq mümkün olmadı.
-Tolik, köm;k el;, yanıram. M;niml; banklara getm;liyik.
-30 faiz m;nimkidir.
-Zarafat edirs;n? On faiz, v;ssalam. Razılaşaq...
N; is;, iyirmi faiz; razılaşdılar. Çox keçm;di ki, yükd;n dalı ;yilmişdi "Qaz-24" Volqa avtomobili şaxtada donmuş sarı "Jiquli"nin yanında ;yl;ci basdı. Yanında is; daha bir maşın uğuldadı. Anatolinin maliyy; sexi üzr; h;mkarı "Jiquli"nin baqajına ağzı dolu kis;l;ri qoyurdu. Kis;l;rd;n birinin ağzı açılmışdı v; açıq-aydın görünürdü ki, içind;kil;r kartof deyil. Pul bağlamasından biri salona getdi, y;ni taksi sürücüsünün qonorarı kimi.
- Dayan!- dey; Anatoli baqajdakı ehtiyat t;k;rin altına boylandı. - Orda iki bağlama pul qalıb.
-Ola bilm;z!
Taksi sürücüsü baqajdakı nam;lum b;xşişl; birg; yeni s;rnişinl;rin arxasına düşdü. Maliyy;çil;r banklara yollandılar. Vasvası Anatoli h;l; d; diqq;tl; pulları qablaşdırır v; bağlayırdı. Taksi yavaş-yavaş kis;l;r, çantalar v; qutularla doldu. Yaşlı soyuqqanlı taksi sürücüsü emosiyasız "Volqa"nın nec; yükl;nm;sini seyr edirdi.
- Ata, narahat olma. Biz t;l;b;yik. Yataqxana kitabxanası üçün kitablar yığırıq.
- Heç olmasa pulunuz varmı, uşaqlar? Bütün günü g;zirik, heç nahar da el;m;miş;m.
- Sizi darda qoymarıq.
Sonuncu bankda işl;r bir q;d;r ağır getdi. Anatoli h;mkarını o q;d;r yükl;di ki, adam qutuların altında itdi. Salon ağzınacan doldu. Anatoli bankdan sonuncu kis;ni g;tirib qabaq oturacağa keçdi, qıçlarını qatdadı, kis;l;rin üstün; qoydu, qapını da ç;tinlikl; bağladı.
Taksi sürücüsü maşını iş; saldı, buz barçalarının üstünd;n n;rild;y;-n;rild;y; ir;lil;di, yavaş-yavaş marşrutun sonuncu dayanacağına şütüdü.
Giriş qapısı ağzında bütün yük boşaldılandan sonra h;r iki h;mkardan t;r buxarları qalxırdı. H;l; bu yükl;ri lift; d; qoymaq lazım idi, üst;lik "Jiquli"nin baqajındakıları da boşaltmaq lazım idi. Taksi uğuldadı, şaxtalı hava maşının tüstüsün; qarışdı. Taksi sürücüsü siqaret ç;kirdi, tüstül;d;-tüstül;d; "t;l;b;l;ri" izl;yirdi. N;hay;t, Anatoli günün sonunda rahatlaşdı, pul bazarı süzg;cd;n keçirm;yi dayandırdı, briketli çantanı açdı, bir anlıq düşündü ki, sürücüy; neç; kilo pul versin. Bunu mü;yy;n ed; bilm;di, konkret m;bl;ği d; bilmirdi; çantadan qeyri-ixtiyari iki pul bağlaması çıxarıb öz h;mkarına döndü:
- Sürücüyl; n; ed;k?
Taksi sürücüsü yükün n;d;n ibar;t olduğunu gördü, sonuncu ifad;ni eşitdi, öz-özün; n;s; yozdu v; xoflandı; doxsanıncı ill;rin küç; ovqatını duyub çox qorxdu, söyüş söy;-söy; sükana cumdu, d;rhal qaz verib maşını yerd;n götürdü. Dal t;k;rl;rd;n fışqıran buz parçaları s;rnişinl;rin üstün; sıçradı. "Volqa" baqajı açıq halda qaranlıqda gözd;n itdi.
- İndiki sürücül;r lap ;s;bi olublar e!- Anatoli düşündü.
Pulla dolu qutular otağın küncünd; n;z;r;çarpacaq bir sah;ni tutmuşdu. Burda çirkli pulların yuyulması üzr; usta h;mkarlar ;m;liyyatın sona çatması münasib;til; qeyd etm;yi q;rara almışdılar; m;nzil; Anatolinin qaynanası v; onun iki yaşlı oğlu daxil oldu. Uşaq yataq otağında uşaq gördü ki, küncd; ;ll; düz;ldilmiş n;s; bir piramida var, d;rhal fikirl;şdi ki, bunlar y;qin kubikl;rdir! Bir saatdan sonra n;n; sakitliyin bel; uzun sürm;sind;n şübh;l;ndi, narahat oldu, yataq otağına girdi; gördü ki, uşaq pul bağlamalarının briketl;rind;n özü hündürlüyünd; evcik qurub.
Bu tarixç;y; yalnız birc; cüml; il; nöqt; qoymaq olar; onu qırx beş il iş t;crüb;si olan fağır bir ibtidai sinif mü;llim;si deyib:
- Bird;n Anatolini tutub iç;ri saldılar, b;s bizim taleyimiz nec; olar, h;?..
Yeni il gec;si bayram süfr;si arxasında bir ail; oturmuşdu. Birc; qaynana yox idi - "t;cili yardım" maşını onu kardioloji m;rk;z; aparmışdı.
Maliyy; ili uğurla başa çatmışdı.
T;rcüm; etdi: Kamran N;zirli