Редакторар

               
                РЕДАКТОРАР
                (отрывок из романа "Машар")

       Редактор!
       Гьясануф!
       Газтиъ лихурайидари мурмрар ап1ура. Сари к1уруб сариз ебхьурадар.
       Варидариз фу вуш пуз ккунди а, амма…
       Гьяжимурадлин унт1аъ т1уб ут1убкьну, амма…
       Сат1иди йиц1исабпи мертебайиъ айи кабинетдиъ архьну, амма…
       Фтихьан гуч1 гьабхъначвуз, куллектиф!?
       Корреспандентар, т1ибхурайи мимилайиз йивну ктрук1у гъирмйирси редакцияйиан дургра! Шула чпи имдар! Наантик1а мидарди!
       …
       – Хъа Я Ярккарин Амирханов! Яв ччвур Мурадхан дайин?
       – Дидлан зинара вуйиз, хъа гьаму редакцияйиз гьюрухъанмина исина ктабхъниз! Ниже плинтуса! Нежест1анна!
       – Гьа имбунудар гъитархьа, хъа дудуркьну деънайи писатель, узуз гъябкъю, Ергик дагъдин аьтрафариъ а к1урайирсир, уву дугъу фици?
       – Чав к1уруб дап1ну ккундийи узу…
       – Яваша, пажнах, главный редактор учвюгъ фунур вуйчва?
       – Ч1алнаан узу…
       – Гъавриъ гъахьиза. Уву ляхниан адаур Гьяжимурад дайи, хъа гьадму яв «узу»?
       – Узу узу ляхниан адаурайин?
       – Ваъ – уву дугъу!
       – Узу – дугъу?
       – Му ражари гьяшил гъап1ва: ваъ – уву – думу!
       – Узу гьаци хьуз гъидритиш, магьа йиз иб! Явашиву, узу сабан бик1рушвариз бик1уза… хъа аьгъю хьибдивуз…
       – Дугълан дибрик1ур имдар: шли юк1вариан к1улин маариз, шли келлейиан мухрин кьулариккна!
       …
       Айир ут1урккуз шуладар! Ччивар ккивна Гьяжимурадли ижмидар. Германияйианмина, Элмияйилантина, Интернациональный Союз Писателарианмина!
       Гьич фицик1а чак ктукьуз ужубишв гъибтнадар касди! Чаллан зисди вуйи гьякимарин дуст духьна, хъа асккасина вуйидариз дат1на! ху йиз мегькьан! Даждиз зазаркьан! Рашидлиз динаркьан!
       «Рашид» фуж вуяв к1ураш, Мурадхандиз гъябкъю – узу!
       Хъа «динар» фйир вуяв гъапиш – дап1ну ккунибдиккан к1ул ккадабгъури, халкь алдатмиш ап1ру т1улар!

       Мици хай гъюрдар. Сабсана тамаши ап1идихьа!
       Редактор ктагъурахьа! Яни «дин» т1улар дап1ну! Зиин алидарин дюз гъюруси! Хъа исикк ккайидар нивк1’ан хъергайиз, улар йит1руси!
       Кандидатарра улупидихьа «Табасаран нурарин» главный редакторвализ, гьич саб ляхнихь хьтру, чпиз гашу йик1урайи Су Исрафилована, Эльм Ашурбекована, Шю Керимована, Уьм. Гюлбикена, Фи Ражабуф ва хъанадар.
       Хъа фуж ктагъур?
       Кунц1нагьян саб кюкю, улар уьлч1юкьну, бацуъ абхъубнуб гъядябгъну ккунду.
       Чрубна, ук1убна, уьру лентари йит1найи Су, Эльм, Шю, Уьм, Фи – му кюкйир кунц1наъ чиб-чпикан крахуз ттуч1ву ва гьар сарихьна сасри гъаши!
       Ктагъидихьа дишагьли сар: я Шю, я Уь, я Аьлм, я Ся, я Фя – сар дарш сар – уччвурнур! Ясана ц1икбар кайирнур! Ваъ – кайирнур! Фу «кайирнур» вуш, гьар сес тувруриз, чаз ужуйи аьгъяшул!
       Хъа узу вуйиш, ккайирнур ктагъидийза! Ижми шибрит1!
       Хъа уву фу фикир ап1урайва? Яни ап1урава?
       Узура гьаци: ккайирнур!

       Му кюкю кунц1 дишагьлийирин арайиъ ади гъахьну «чру ц1абарра» ва «зазарра».
       Сарафан хабрариан гъеебхьзуз: «заз» ктабгъну, к1ури.
       Вуш, ккайирнур, йипачва! Шибрит1 ижмиб! Зазариндар фукьан ярхидар шулуш аьгъяйчвуз: хътут1уз даршлудар, хъана заз гъедебгуз!
       Президентдинра кмиди хил гъибисур ву учв! Путиндин язухъ гъабхьнийиз мугъу дугъан хил гъюч1юбкьган, фици думу иц1рушнаан гъюргънийиш! Охрана хъуркьну за гъап1ундайиш, думу касиб мугъан ликарикк ч1ул духьну дахъуйи! Магьа ккади касдикк! Ижмиб!
       Гьаддихъанмина ихь ц1ийи редактор ихтиятди лицура, шликк1а чакантина «заз» ктрубччвуз! Фук1а артухъуб ушвниан адабхъуз гуч1ури, гиран дархьбан бадали тинди хъайириз!
       Саб гафниинди, яни, чан гъурдаъ, касди, учв дюч1юркьна, президентдин гьял гъябкъюри! Ухьура Путинарси дархьуз!

       Му гьял гъябкъюри, гьял гъап1унза, дустар, му касдихъдира хьуз таниш.
       Ктукьуз шлурсир дар. Гьап1ру?
       Швуб сабишваъ алахъунзуз, гуч1уразуз, багахь улуч1вуз, узкан Путин ап1ур к1ури!
       Узу гьап1ру: хьидиза таниш улулуч1ди багахь! Нагагь…

       «Зори Табасарана» газтин электронный дабгну адрес чак, гьадму газтик, хътап1унза гьамциб бик1уб:

       «Гьюрматлу Маллалиев! "Миллат" передачайиъ Сефьяханумди увуз Гюльахмед к1ура, дидин к1анакк (видеойин) ва жара мялуматарин алатариъ Гюльмягьямад к1ура, хъа узу фуж пузавуз? "МАШАР" к1уру романдиъ гьамус увура т1аъруш аьгъдарзуз... Учву мицдар ихталатар ичв газтариъ чап ап1уруш, ккебехънайи кас, ккун ап1урайза чап ап1уб».

       Дугъриданра, гьаму адмийириз гъи фу дубхьна, абйир-бабари чпин веледдиин гьадмукьан уччвуйи юк1в хъади иливнайи ччвур, илиливу мисалси ап1ура!
       Я, хал авадан хьуз ужудар, инсандиин ччвур ал, гьюрмат ап1инай сарун дидиз! Гьа йирккна йикк дут1ну гъюдубч1вурайиб ву, хъа ччвур гъубзру аьхир, аьсрариъ, аьхир гъяйиз!
       Хътап1унза, дустар, Гюль–Кюкю -Аьгьмадуш, ясана –Мягьямядуш к1уру аьхюрихьна гьаму бик1урайи эсериан «СУ ФИ РА» к1уру саб кьат1. Учву думу гъурхундарш, урхидичва!

       Хътругъарчва! Ав, жаваб гъибик1ну касди! Ккундийчвуз урхуз? Ма, урхай!

       «Ассалам алейкум, Рашид Азизов. Бахишламиш ап1ин, вахтниинди жаваб гъибик1ундайза. Ихтилат гъурхунза, лап маракьлуб ва аьдатнануб даруб ву. Гьяйифки, газатдин к1алибди (формат) му жюрейин эсерар чап ап1уз мумкинвал туврадар. Су -йиз ва Фи-йизра кьабул шулин–дарин, аьгъдарзуз, му жюрейиинди дурар газатдин машариз адагъиш.
       Узуз аьгъюб, ихь ч1алниинди улубкьурайи йисан альманах чап ап1уз хъюгъру. Гьадушваз яв ихтилат тувуз хьибди.
       Ихтилат тувундар к1ури, гиран мап1ан. Теклиф вуйиз жара макьалйир дик1уб - ихь культурайикан, этнографияйикан, ч1алнакан.
       Гьюрматниинди, Гюлягьмад Маллялиев»

       Агьа, магьа абйир-бабари тувнайи гирами ччвур: «Гюлягьмад»! «Гюл» – к1ура симдари кюкдиз.
       Симдар гъапиган, учву гъавриъ шлуси, дюньяйин ч1алар шубуб ч1атху паяриз пай дап1на: Иафетские языки, Хамовские языки и Симовские. Му наънан аьгъявуз гъапиш, Москвайиъ институт востоковеденияйиъ лихурайиган йиц1уд йисан сар профессорин хиликк гъахьунза ва гьадгъан ихтилатариан, магьа учвузра к1ураза. Дугъан «машра» ихь му романдин машариъ рябкъидичвуз.
       Нюгь пайгъамбрин баяр вуди гъахьну Симна Хамна Иафет ва гьадрарилантина дюнья гьар жюре ч1аларихьди абц1ну. Симдиландина гъахьи халкьариз семитарра к1ури шулу. Дурар гизафси кьибла терефариъ а.
       Хъа ччвурнан тмунуб пайнакан к1ури гъабшиш, йиз дустраз Аьгьмад к1уриз.
       Учвуз аьгъдаш, магьа гъи учвуз йиз сир ачмиш ап1уразачвуз: «Шубубпи насил» эсерин игитар вуйи Сеидуллагьдинна Рамазнан образарин ужударстар хасиятар, гьадму касдикан кдик1дар вуйиз. Хъа харжидарстар – узкан, Рашидликан!
       Гьаци вуйиган, му ччвур, неинки Гюлаьгьмаддиндариз, хъа узузра лап гирамиб вузуз! Ичвдарси!
       Ибшри сарун.
       Хъебехъай хъа узу гьап1раш! Кфир хасиятарин мялъми! 

       «Чухсагъул, Гюлягьмад яв жавабназ. Дюз гъапиш, мич ктайиз уву жаваб тувур к1ури. Су -йизна Фи -йиз думу ляхникан хабар а, фицики дурариз увухьна гьап1айиз хътап1нийза. Газтик кап1ундар пну баладар, дидкан фикир ктарзуз. Ккундуш, гьеле магьа гьамдиз лиг. Кап1 к1урайир дарза, хъа, гьатци, т1агърушназ, фицики, гъавриъ ахърурин, аьлимдин, ул кубк1у ккуни мутмйир айиб ву».

       Фици шулу? Учвура бик1ай, саб дарш саб ужувлахъ хъахъдичву!
       Йиз: «гьамдиз лиг» к1уру гафар, му эсериъ тувнайи «Уршар» к1уру ихтилат вуйиз.
       Ккушара, му «Уршар», сифтейин ччвур «Гьяштйир» алди, «Ппази» журналин редакторихьна, гьаци, ул алдатуз к1ури, хътап1нийза, ва касдин шуру кас рази ктаъру жабавра гъибик1нийи:

       «Салам, Рашид халу! Гьап1рава, фици вува, фици ву хизанар... Гъурхунза уву гьаънайи ихтилат. Гизаф хусуси алатариинди тямин дап1найиб вуяв ихтилат, гъудуркьу ва дерин образарра а. Анжагъ, узуз аьгъюб, ихь халкь думу образаринна яв ихтилатдин деринвалиъ гъаври шлу дережайихъна дуфнадар. Гьаддиз дурарихьан ихтилатдин гьякьикьи мяна аьгъю ап1уз шулдар к1ури фикир вуйиз. Чухсагъул увуз, анжагъ ихтилатдин аьхюну пай ихь халкь гъаври шулдар».

       Лигай, редакторари чпихъ хъайи ляхин ап1ура. Ва гьар редакторин, чан хусусивализра лигай:

       "Чухсагъул, гъурхунза. Яв бик1увалин хат1 жарадариз хас даруб ву. Газатдин нубатнан нумрайиъ чап ап1идихьа.
Пуз ккундузуз, гъюру йисан "Биц1идариз вуйи табасаран литература" к1уру монография адап1уз кказа. Гьязур дап1ну айиз. Гьаддиъ саб параграф яв яратмиш'валариз бахш дап1найиз, иллагьки "Ярхи йигъ" повестдиз ва биц1идариз дидик1найи ихтилатариз".

       Гьякьди к1ваз кбалгру гафар дидик1надарин Кюкюахмедди!
       Каъну касари «…нурарик» му «Уршар»!
       Ари гьаму «Уршар» гъурху шубари гъап1нийи т1алаб бик1уз «Урсар»!
       Му "Машариъ" гьадму «Усрарикан» аьгъю хьибдичвуз гъурхиш!