УРШАР
(Ихтилат)
Я жан дустар!
Улубкьну уз’ин гьядиса саб.
Аьгъячвуз Кьаркьул. Аьгъячвуз яркур. Табарра. Табаригъ гьарарра, гьяйванатарра.
Гьациб ачуз саб йишв – Ч1ейди. Ц1ангъяри чан штарра гьадушв’ан адагъура. Ктикьура Халгъарихъ Рубасдик "Ушвариъ".
Кьаркьликкан, кушарси душнайи табарикан сабдиз «Гьяргъярин ч1ирариинишв» к1ура. Сулан сивизди гъюнихъ, Ляхлаарин ч1урариъ, «Баярин никьарикъишв» а.
А гьамрарин арайиъ Ч1ейди. Гъушт1лан гъюрайи Несредин халуйин ликра гъип1ну шеъди. Алабхьну. Чан рякъди гъюрайириин, сарна-сарди.
Му ву гьядиса гъабхьиб. Дариз куч1ал. Мажалра адарзуз ап1уз махъар.
Адахъунза, дустар, ккурттариан!
Ч1ейдиъ гъяркъю ляхнариан ичвра шуйи гьава дигиш, учвузра дурар гъяркънийиш. "Дурар" к1ураза саб гьядисайиз – бин адарди дариз, кьюб, шубуб, юкьуб… ургуб ву дурар улукьрудар хябяхъ шайиз.
Яркврар – ругар, гьарар – штар – гьяйванатар ва жара гьарсаб дарин инсан бадали!
Хъа инсан – фу бадали?
…
Сан ахъиъ варира адариз гьа, ич гъуландарин варидаринси.
Йиркъвгъарикк ккит1ну хуз к1ури алдат1уз уршар душнайир вуза Ч1ейдиз демгик кивуз.
Адрубдин гъанаъра адарза, вариси.
Жанаврари мал ч1юбгъюрайи, хябяхъган дарфиб, лижягъ гъяйиб.
Лигурза, шлинуб вуш ич гъулаъ мал, я аьламат, йизуб ву, йиз кт1ибшурайи жерд, уршар хуз айи.
Ургуб жанаврин к1анччаригъ жинжал жердран жандак гъя. Хътип1ура, сиягь! К1вант1ар илдижвура, хялари, чиб-чпиз сиппар хътирчури! Сабди узуз мелзра адап1ну. Думу чпин президент вухьидийи.
…
– Яв машнаъ перде анив, шеъ, инсандиин алабхьуз, – к1уру, йиз Жинжал дип1ну, функан карк кадатну, узуз адап1ну мелз «гьеее» гъап1убди, Несрединдиин алабхьнайи зурба шеъраз.
– Фу вуяв узукди! Т1арашчйир–жанаврариз, учвуз аьгъдарчвуз ГЬЯЯ фу вуш!
– Увук гуж ка к1ури, перде гъядябгъюз хай даршул!
– Хъа ичв, к1убан баяр вуча к1ури, НЕФС набшдичв!
– Ургуригъна саб жерд гьадмукьанин? – жаваб тувра «президентди».
– Вуш йиз, аьжузрин, имбу хюнира, к1арира кеч1ябгъяй, уьжжар! – гъапунза, къарар дарфири, хъирифхьну ек1вра.
– Уву узуз ек1ухьди гуч1ар маккаан! Гьатдиз ч1алкьан гьаз к1урадарва?!
– Узу машнаъ перде айир дарза, гьаддиз узуз вари ап1уз ихтияр азуз! – гъапи шеъди «президентдиз», бацун гъармах т1убси т1убччвури, «му хьадрушвахь узу увуз лигарза!» к1урубси.
***
Гьудуч1вза мушвхьан, дустар, мураригъ гъяхъяйиз йиз аьжузди ужу вузуз дупну, уршар заансина йиз гъюрариинди хъч1юхюри.
Хъч1юбхюри йиз жан, жанихъди – гак1влар, Ч1ейдиан удуч1вур, «Баярин никьарикъянсина» «Пич1илирихъинди» ктахъунза.
Багахь хьайи кьюраккийиинди аскканзина улар алаайиз ктабхъну йиз миж му уьмрикан, гъябкъюриз сул, ушвнигъ пеъ гъяди ич. Ич вуйи пеъ. Кьакьуч. Муртйирихъ хъайич.
...
– Гьап1рава сул-чи? Такабур вуза, к1урадайна, АБУР хъади бицурайиб? – Гъюру к1урайи дидиз чинчккан хъуч-ук1 ч1вубкьури.
– Уву, намуссуз, АСУЛ алибси гафар силбаригъян мягъядягъян, хъучарихъна тегьмюзерихъ хъабхънайи ху! Ху пузра хай шулдар увуз! Ху йи гьа, гьайгьайди рижв хътубт1урайиз, муглан пеъ хьади гьебграйибдин! Хъа увхьан гьап1уз шулвухьан!! Йиз гьаму уткан к1анччаригъ зикв алиб гъядарди ккундийи, хъа узу увкан гьап1рийиш!
– Ча, абур хъайиб, узухьна йиз пеъ гъизилар илитнайи яв сппаригъян, гьатму, увук кялхърайибдиз яв ап1уз ккайиб аш, ап1ин! – Гъапиза, гаф дупну ккунишвахь, саб нач-гуч1 адарди.
Начна гуч1 багахь хьашра алабхъушвахь дарпиди, сарун фила к1уруб ву гаф?
***
«Пакди т1ибхура люкь» – к1ура садари. Хабар дар думу «пакру» йиз накь уч1вугнайи чиркквар дисурайибдикан.
Аькьюллу кьюл танхлиъ адабкнайиз!
Мяляхъв хьуб’инди мяляхъв – аьмлюхъиъ, илдант1ан ижми гар али!
Шарар фуниъ ич1игнайиз!
Хиц1ар – хамриъ, дармнар кадатнашра, агъзрар тувнайи.
…
Гъах гъахьиза: уз’ин фукьан налукар илит1на «намус-перде» айидари, «асул-аькьюл» хъайидари, «кьадарна-кьяняаьт» аьгъюдари, «абур» рабгъурайидари!
…
Уршарихьна, жан дустар, швун-зазарра алдат1ну узухъ хъит1уз гъахьунза мажбур, муглан илт1ик1уз алабхънайи гьяшти!
––––––––––––––––
Му ихтилат "Табасарандин нурарик" чап гъап1нийи.
Хъа табасаран редакцияйиз гьамциб кагъаз хътап1нийза:
«Гъурхунза, "...нурарик", "Уршар", интернетдиъ, Гюлягьмад, чухсагъул!
Уву фици гьисаб ап1ураш аьгъдарзуз, хъа "Халгъарихъ" дибик1найишваъ, "Халгъарик" дибик1начва. Ихтилатниъ Халгъарихъ гъапиган, Халгъарин гъулахъ кпикьура к1урайза. Хъа гьамус "Халгъарик" дибик1найиган, йизнуб мяна дубгра ва жарабнуб ачмиш шула: ич нир халгъарик кпикьну – фици гъавриъ хьухьа? Ухьуз идиома ахьуз "Халагъ жви" – гьаци дарибшри нирра гьадму идиомайиз барабар...»
Ихтилатнаъ гъурхунчва аьхир: «…Гьациб ачуз саб йишв – Ч1ейди. Ц1ангъяри чан штарра гьадушв’ан адагъура. Ктикьура Халгъарихъ Рубасдик «Ушвариъ»…».
Редакцияйиъ ответственный секратари, узу гъалат1 духьнашул дупну фикир дап1ну «Халгъарихъ» к1уру гафнакан «Халгъарик» гъибик1нийи. Ари гьаддин терефнаан гъибик1нийза главныйдиз.
Дугъу дишлади жаваб гъибик1нийи:
«Жавабдар секретари сабпи нубатнаъ лигуру гъафи материализ. Узу гъапнийза, художествойин эсерарин авторин хат1 дюбхну тув, к1ури. Белки, Халгъарихъ к1уру гафнан мяна гъадабгъуз гъабхьундаршул. Гъюру ражари артухъди дикъат тувича».
Хъа узузра чара гъабхьундар гьамци дарпуз:
«Чухсагъул, Гюлягьмад, "... нурарин" улихь адми хьайиси рябкъюра ва дугъахъди хъайидарра хъуркьну гъиди…».
Ц1ийи девриъ шулайи йирси лишнар вуйин мурар? Вуйи!
Хъа йирси редакторихьан ц1ийивалиинди ляхин ап1уз шулдайин? Шуйи!
Шуйи! Вуйи! Хъа Аьзизуфарина Амирханофари бик1рушваз бик1ури, «кайидар» ктадагъди «ккайидар» ктагъурайишваъ шуйин? Вуйин?
Ари гьациб ву дюнья гьа!