Жасарудын купиясы

Асет Мукашбеков
Окырмандардын пікірлері. Жаксынын жаксылыгын айт нуры тасысын!

Курметті Асет ага!

Жолына тагдыр каттырак,
Мініпсіз ага, ак пырак.
Саулесі мангі сонбейтін,
Жаныпты сізде шам–шырак!

Сакен Муздыбаев.  ШКО, шахтер. 22.03.2010 жыл

Аса кымбатты Асет мырза!

Коптен іздегенім, коктен сураганым жерден табылганына, сіз сиякты замандасымнын бар болганына оте куаныштымын! Баска елдін авторларына табынып, суйсініп жургенде мынандай коктемнін шуакты кунінде сіз маган жаратканнын керемет сыйлыгы болдыныз! Сізді казактын Джо Виталесі мен Джозефф Мерфиі десем артык айтпайтын шыгармын! Сіздей АЗАМАТТАР Казакстанда кобейе берсін! Кудай колынызга куат, омірінізге шуак берсін! Омір сурагына жауап таба алмай журген мен сиякты миллион казакка Алланын нурын жеткізе берініз!

Куралай Ошакбаева, 20.04.2010 10:47

Курметті Асет ага!

Сізге басымды иiп алгысымды білдіруге рУксат етініз. Сіздін жазган кітаптарынызды казір оки бастадым. Катты асер аламын сіздін терен ойларыныздан. Сізге зор денсаулык жане таусылмас шыгармашылык табыс тілеймін.

Тілек білдіруші, Асыл Жакыпбек.
23 май 2010 в 12:57. Канада, Монтреаль

Салеметсіз бе, Асет Ризаулы!

Мен сіздін окырманыныз боламын. Сіздін «Жуйке жуйесінін тылсымы» атты кітабыныз мені кайта омірге акелді. Сізге Алланын нуры жаусын! Мен, Заман Таншолпан Жанабайкызы 1993 жылы Шымкент каласы, Сайрам ауданы, Комешбулак ауылында дуниеге келдім. 2010 жылы Комешбулак жалпы орта мектебін бітірдім, бірак жогары оку орнына туспедім. Себебі, 2010 жылы 12 мамырда Шымкент каласындагы жындыханага оте ауыр жагдаймен тустім. 17 кун реанимацияда, 4 кун комада жаттым. Ата-анам УБТ-ны уайымдап содан ауырды деп ойлайды.

Менде грантка тусе алмаймын деген коркыныш болган жок, сабак улгерімім оте жаксы болды, тестен унемі 100-ден жогары балл жинайтынмын. Жындыханадан ештене білмей шыктым. Ол жакта есімді жиганымда: «Неліктен бУл жерде жатырмын», - деп токтаусыз жылайтынмын. Ол жерде откен 45 кунім омірімнін ен ауыр кезі, бірак ойлансам мен бакыттымын! Себебі, мен жазылдым, ол жерде жазылмай калган каншама адамды кордім. Казір міне Халыкаралык Гуманитарлык-Техникалык университетінін  студентімін, жагдайым бір калыпты, жаксы достарым бар.

Озініз кітабынызда жазгандай, Алладан омірдін келенсіздіктерін каскайып тУрып карсы алатын алансыздык, озгертуге болатынды озгертетін батылдык, сонын айырымын тусінетін даналык бере гор деп тілеймін. Сізге зор денсаулык, жануянызга амандык, береке, бірлік, молшылык тілеймін. Рахмет сізге!

Таншолпан Заман. 27 акпан. сагат 21:21. 2012 жыл

Ашыгу ілімін уйреткен Устазыма Ризанын Асетіне рахмет айтам,
Ояткан санамызды уйыктап жаткан.
Кітабын окып шыгып рахат алам,
Аштыктан он кун бойы нар татпаган.

Ойпырмай, ойлаймын да мен тан калам,
Жамандыкка соншалык кумар болган.
Жаксылыкка шакырса бул калай деп,
Мын ойланып, толганып коп киналган.

Омірде ізденумен журген жанмын,
Жаналыкка мен жасымнан кумармын.
Малаховтын кітабын, бес томдыгын,
5 жыл устап, астында жастыгымнын.

Асері Асет ага, лезде болды,
Конілім, ой-санаммен кабыл алды.
Алдынгы дал озіндей агалардан,
Улгі алып, інілерін бас шулгыды.

Ризанын Асетіне мын рахмет,
Боліскен жаксылыкты коптен курмет.
Ауылымнын дал озіндей азаматын,
Аркада Турсын - інін мактан етет!

Асет ага, мынау сіздін жасап журген жаксылыгыныз, адамнын денсаулыгын тузеу, агзасын тазалау гана емес, жалпы адам агзасын гана емес, жан-дуниесін, санасын тазалау, ояту жолындагы ерен енбегінізді кобіміздін алі де тусінбей жатканымыз, карнымды ашырады.

Турсынгали Кызырулы Амірханов, ашыгу ілімін устанушы.
Караганды каласы. 27.10.2008 жыл.

Созі дана, ісі дара, Асет аганын мерейтойына жыр шашу

Жеткенде бар, жетпеген коп 63 деген белеске,
Оршіл рух туын тігер омір атты егесте.
Асет ага тікті туын рухани алемге,
Аты калар урпактарга, айналмайтын елеске.

Каламынан туып жатты танкаларлык дуние,
Окырманды болеп, тербеп небір гажап куйіне.
Касиетті Науалынын топырагы сиякты,
Молынан-ак онім берді, айтарлыктай суйіне,
Ар кітабі турган болар ар казактын уйінде.

Бул да болса, касиет кой Кудай берген агама,
Орлік, кендік, марттік сиган мынау дархан далама.
Сол даланын касиетін жиып алган бойына,
Мен агамды айтар едім сол далама балама.

Пенделіктін бугауланып кеткендіктен ісіне,
Агамызды жатпаймыз-ау кейде толык тусіне.
Ортамызда отырганмен міне, Асет агамыз.
Онын орны бугінде емес, болашактын ішінде,
Сондыктан да курметтейік орнымыздан тік тУрып,
Созі дана, ісі дара болгандыгы ушінде!

Кастер Саркытханулы, экономикалык-география гылымдарынын докторы, теолог-философ, акын, жазушы.  21.08.2014 жыл

Асет агага арнау!

Асет ага! асыл жарсыз, немеренін атасы,
Дуалы ауыз, калт кетпейтін батасы.
Дуние куган мына киын заманда,
Талай жаннын болып журсіз панасы.

Денініз сау, аман болсын басыныз,
Кутты болсын пайгамбарлык жасыныз!
Устаз болып, багыт багдар беретін,
Ілімінмен копке шуак шашыныз.

Бір Алла гой жанымыздын турагы
Бакытыннын орден аксын бУлагы.
Енбегіннін тек зейнетін коре бер,
Келер куннін саулелі боп шуагы.

Сандугаш Серіккали, Казакстан журналистер одагынын мушесі, Баубек Булкышев атындагы сыйлыктын иегері, Казакстан журналистер академиясынын «Алтын жУлдыз» сыйлыгынын лауреаты. Журналист – аудармашы. 21.08.2014 жыл

Аса курметті Асет Ризаулы!

Мен сізбен танысканыма жане кітабынызды окыганым ушін оте куаныштымын. Менін журегімнін, сана сезімімнін озгеруіне себепші болган «Бугін мен: Имандылыкка, бакытка, молшылыкка, махаббатка толы жана омірімді бастаймын» атты кітабыныз. Менін санам тазаланып, омірге кУлшынысым артып, руханият жолындагы ілімдерге деген кызыгушылыгым оянды.

Мен омірлік арман, максатыма барар нурлы жолды таптым. Ен бастысы оз миссиямды білдім. Сіздін кеменгер ойларыныз маган багыт-багдар берді. Сізге алгысым шексіз, Алланын нуры жаусын!

Руслан Муратов, Атырау облысы, Кулсары каласы. 11.01. 2016 жыл

Салеметсіз бе,  курметті Асет ага!

Асет ага, сіздін туындыларыныз созсіз асерлі, тамаша! Колыма кітапты алып, парактарын ашкан саттен бастап, озіме керек рухани байлыкты таптып десем болады. Ар адам осындай керемет сезімді басынан откеріп, оз бойына жаксы адеттерін уялатса, одан да керемет болар еді! Табигаттын берген сыйын багалап, табигатты аялай білсек, біз тамаша жетістіктерге жететін едік. Асіресе жастарымыз осындай кундылыкка ие болса, біздін нагыз жетістігіміз осы болар еді.

Озім ауылда остім, ауылымнын топырагына аунап, ауасымен демалып, молдір суынан нар алдым. Сіздін «Жасарудын кУпиясы», «Бугін мен: имандылыкка, бакытка, молшылыкка, махабатка толы жана омірімді бастаймын», «Бакыт кусынды басына кондырудын кУпиялары» атты кітаптарынызды окыган кезде керемет сезімге болендім. Мен бундагы ілімді сенімділікпен окыдым. Ойткені мен максатымнын орындалатынына сенемін. Сіздін осындай туындыларынызды окудан шаршамаймын. Жане туындыларыныз кобейе берсін!

Сізбен ой боліскенім ушін куаныштымын! Рахмет! Ар жазылган енбегінізде, ілімінізде даналык жатыр. Сіздін адам бойына саналы ой уялататын, журегіне имандылык, адамдык касиетіне мейірімділік тарбие беретін туындыларынызды окып, женілдеп, керемет асер алдым. Алган асерімді созбен жеткізе алмаспын!

Молдір Куспанкызы Жексембаева,
Медицина институтынын  студенті. 29.01. 2016 жыл

Курметті Асет ага!

Кітабыныз маган оте унады. Аллага сансыз шукір сіздей агамен таныстырган. Оте керемет   кітап!  Міндетті турде  «Жасарудын купиясы» атты кітабынызда жазылганнын барін жасаймын, ашыгу ілімі маган оте жаксы унады. Сізге Алланын нуры жаусын! Казактын сіздей азаматы барына мен оте куаныштымын, аман журініз.
Айнаш Онгаркызы. Атырау каласы. 1.02.2016 жыл

Мазмуны

Кіріспе

І ТАРАУ. Ашыгу кереметі

Адамнын азып-тозуынын, катерлі дертке ушырауынын басты себебі неде деп ойлайсыз?
Неге адамдар бей берекет ауыздары босамай тамакты сога бередi?

Асет Ризаулы, ашыгу жолыныздын тарихын айтынызшы

Тамакты калай жеу керек?

Тамак iшкiмiз келсе не iстеуiмiз керек?

Ашыгу iлiмi кай кезде, кай елде бастау алган?

Казакстанда аштыкпен емдеу орталыгы бар ма?

Адам ашыгуга калай дайындалуы кажет?

Мен ашыккан сатімде мына кагидаларды кайта-кайта кайталап отырамын

Сусамырга шалдыккандар каныттан емес, тамыр тарылганнан олетіндігі рас па?

Барлык ой орісті журекке шогырландырып Уйып тыныгу (медитация жасау), сананы, акыл-ойды нУрландыру (созерцания) деген не?

24-36 сагаттык ашыгуды калай откiзу кажет?

7-10 кундiк ашыгуды калай откiзген абзал?

Асет РизаУлы, осы кітапты жазуга не турткі болды?

– Асет Ризаулы,  ашыгуыныздын себебін айтынызшы?

Ашыгу кезінде адам озін калай устауы кажет?

Ауырмай узак гумыр кешу жане жасару мумкін бе?

Карганын гасырлап жасауынын кУпиясы неде?

1932-33 жылдаргы елімізде болган алапат ашаршылыкта адамдар тек аштыктан гана емес комагайлыктан да олген деген каншалыкты рас?

Біздін улттык тамактану ерекшелігіміз денсалыкка зиян ба? 

Бір узім наннын куаты кандай?

Біз дастарханда отыра білеміз бе?

Казак «Тангы ас танірден» деп жатады, енді осынын магынасын айта кетінізші. Сонда танертен тамак ішпеуіміз керек пе?

Ертедегі философтар ашыгудын манызын білген бе?

Жудеу, алсіз арі аурушан келіншектін ашыгып жазылып кеткені рас па?

Еліміздегі жасоспірімдердін денсаулыгына конілініз тола ма?

Асет Ризаулы, ашыкканда пайгамбарлардан улгі аласыз ба?

Денсаулыктын он кагидасы

Поль Брэгг деген кiм? Онын iлiмiнiн ерекшелiгi неде?

Тамак жаксы кортылуы ушін кандай ас мазірін пайдаланган абзал?

Асет Ризаулы, ет жемейтіндер неге ет жеуге карсы?

Ет жемейтін айгілі тулгалардан кімді атар едініз
 
Алсіздікпен  калай куресуге болады?

Таулiктін алты кезенін денсаулыкка калай тиімді пайдалануга болады?

Ашыгу аркылы темекіден, маскунемдіктен кутылуга бола ма? Ашыгу  холестерин агымын реттей ме?

Журек ауруы неден пайда болады?

Адам неге картаяды?

Ашыгу – кан кысымын калпына келтіре ме? 

Ашыгу каннын уйыуын томендете ме?

Ашыгу – сусамыр (кант диабетi) ауруына комектесе ала ма?

Ашыгу – мiндетi мен асерiне карай бірнеше топка жiктеле ме?

Ашыгу – оттегi, куыктагы, буйректегi тастарды  ерітіп, агызып жiберетіндігі рас па?

Ашыгу катерлiiсiкті болдырмайтындыгы рас па?

Ашыгу табиги антибиотик дегенді калай тусінуге болады?

Ашыгу окпе мен буйрек ауруларына да комектесе ме?

Ашыгу дене кызуын тусiретіндігі рас па?

Ашыгумен семiздiктiн алдын алуга бола ма?

Калай арыктауга болады?

Адам озіне деген суйіспеншілікті жогалтса, семіре бастай ма? 

Комагайлыктан карын жарылып кетеді екен, сол рас па?

Ашыгу адiсi iшегiмiзге зиянды емес пе?

Ішектін кызметі бузылса, денсаулыккка каншалыкты кауіпті?

Айелдер ушiн ашыгудын кандай манызы бар?

Бедеу айел ашыгып, бала суйгені рас па?

Ашыгу кезiнде кандай шарттарды сактау керек Ашыгу барысында кандай кiтап оку керек?

Табигаттын операция болмесi дегендi калай тусiндiресiз?

Осыган отбасын мен кошаган ортан калай карайды?

Калай дурыс тамактану керек

Бiртiндеп кошудi калай тусiнемiз?

Тамакты уактылы iшу дегенiмiздi калай тусiнуге болады?

Найманнын тажалы

Жамагат оразаны дурыс тутып жур ме?

Казiр бiз оразаны тутканда кандай кателiктер жiберемiз?

Клизма койган дУрыс па?

Асет Ризаулы, неге таза кайнаган ыстык суга бал мен лимон косып iшесіз?

104 жасаган Санкайбай ата

Туздын адам агзасына кандай асерi бар?

Асет Ризаулы, ас тузынын пайдасынан зияны коп болса да адамдар оны пайдалануга кумар. Бул адамдардын білместігінен бе? 

Туз кан кысымына калай асер етеді?

Неліктен сиырларга тузды коп береді?

Поль Брэгг Калифорнияда ажал алкабынан калай асты

Поль Брэггтін туздын кажетсіздігін далелдейтін тагы бір тужырымы

Адамга куніне канша молшерде туз керек?

Ашыккан кезде жасаушалардан, таннен туз калай шыгады?

Адам канкасы калай оседi, немен коректенедi?

Неге адамнын шашы тусiп, терiсiне котыр каптап кетедi?

Асказан мен iшек калай жумыс жасайды?

Дала жырткыштары, уй жануарлары неге ауырмайды?

Адам уакытылы улкен даретке отырмаса, кан улана ма?

Каннын улануы адамнын психикасы мен коніл-куйіне асер ете ме?

Агза уланганда не болады?

Кан уланбау ушiн не iстеу керек?

Канымыздагы сiлтiлiк агым деген не?

Кандай тамактар сiлтiлiк арекет бередi?

Кандай тагамдар кышкылдык арекет бередi?

Кан уланудын кесепаты, алгашкы белгiлерi калай бiлiнедi?

Кан улануы бiлiнсе не iстеу керек?

Тамак ішкенде кандай ережелерді басшылыкка алуымыз керек?

Неге бУрынгы ажелеріміз, жас келіншектердін саусактары мен білектері куміс сакина мен білезіктерге толып турган?

Біз осы демалуды білеміз бе?

Демалганда уйкы калай асері етеді?

Уйыктататын дарінін пайдасы бар ма?

Адам неге ішімдікке, темекіге, ашты шайга, коздыргыштарга уйір?

Демалу, уйыктау кабілетін арттыру ушін не істеу керек?

Мамыражай (релаксация) калыпка калай тусуге болады?

Уйкысыздыкты калай емдеуге болады?

Уйыктай бергенде булшык еттерді бір катайтып, бір босатуга бола ма?

Калай жатып уйыктаган ынгайлы?

ІІ ТАРАУ

Асет Ризаулынын ашыгу адісін пайдаланып, сауыккан адамдардын лебізі

Котерем келіншектін котерілуі

Турсынгалидын бастан кешкен хикаясы

Жауынбай ТекебайУлы сіздін нускауыныз бойынша ашыгып, кандай натижеге кол жеткізді?

40 жане 50 таулік ашыккан Маулен СырлыбайУлы

Тылсым дуниенін керметі:

Оліп барып тіріліп, озіне-озі жоктау айткан адам

ІІІ ТАРАУ.  Дене шыныктырудын адам агзасына асері

Жауырыны жер искемеген Аманжол  Абдігалиулы ШаріпкУлов

Аманжол ШаріпкУловтын бойына конган тылсым касиеттері

IV ТАРАУ     Табигат ана – камкоршымыз

Біздін тагамымыз экологиялык таза онімдер ме?

Тіл – денсаулык айнасы

Жеу ушін омір сурменіз, омір суру ушін женіз

Казіргі тамактар манка тудырады

Ашыгудын комегімен темекі тартудан, арак, шай, кофе ішуден кутылу

Сіздін коластыныздагы табиги  «дарігерлер»

Бірінші «дарігер» кун саулесі (гелиотерапия)

Екінші «дарігер» таза ауа

Терен тыныс алу тасілі

Ушінші «дарігер» таза су

Су тамактан да маныздырак

Сіздін агзаныз суды калай пайдаланады?

Су жане ас корту

Су жане калдыктар

Кан жане су

Кан салкындыкты сактайды

Судын уш бастауы

Тамактын мига асері

Ойлау жане денсаулык

V ТАРАУ

Асет Ризаулы Мукашбековтын кыскаша омірбаяны

Кортынды
 

Даналык соз – мусылмандардын жогалткан (іздеп журген) нарсесі. Оны кай жерден тапса, сол жерден сініріп алуга хакылы. Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

"Адам. Алдымен акша табу ушін озінін денсаулыгын курбандыкка шалады. Сонан кейін денсаулыгын калпына келтіру ушін акша шашады. Булдыр болашакты ойлап мазасызданатыны соншама, ешуакытта осы сатпен лаззаттанбайды. Натижесінде: не буінгі сатпен, не болашак сатпен омір сурмейді. Ол мангі омір суретіндей журеді, ал ажал келіп есігін какканда омір сурмегеніне окінеді".    Далай-лама

Бул кiтап пенде баласына ашыгудын комегімен омiрдiн озi сыйлаган гажайыпты пайдаланып, денсаулыкты калпына келтірудін жолын усынады. Бiздiн iшкi жан-дуниемiзде бізге беймалім, тіпті козімізге де елестете алмайтын неше турлi куат коздерi бар. Дарігер адамнын ішінде. Кiмде-кiм ерiктi, саналы турде ашыгып, iшкi жан-дуниесiн, танiмен назік денелерін (аура), рухын тазалап, журегiнiн кiрiн аршыса, онда сынгырлаган денсаулыкпен, ерекше рухани жетiлумен, жаксы тУрмыспен марапатталады. 

Асет Ризаулы Мукашбековтын осы кітапты жазудагы максаты – он жеті жылдык ашыгу тажірибесінде озінін басынан т.б. ашыгу аркылы жазылган адамдардын басынан откен кубылыстарды  сараптамадан откізіп, талдап, гылыми турде далелдеп, ауыруларынан кУлан-таза жазылып,  мыкты денсаулыкка калай кол жеткізгендерін окырманымен боліседі.


КІРІСПЕ

«Адам танінде карыннан жаман ыдыс жок. Бірнеше рет асаган тамак адамга жеткілікті. Егер кажет болса, карыннын уштен бірін тамакка, тагы уштен бірін суга, калган уштен бірін тыныс алуга калдырсын».  Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

Ашыгу – тазаланудын адісі. Тамак жеген кезімізде, агзамыз пайдалы заттарды кабылдап, зиянды жане ботен заттардан арылгысы келеді. Егер агза осыларды унемі ажырата алмаса, калдыктар денеміздін куыс-куысына  шогырланып, жинала береді. Тіпті таза тагамдардын да калдыктары калып отырады, сондыктан да агза тазалау жУмыстарын жургізуі ушін, ара-тУра ашыккан пайдалы. Ашыгу – табигаттын бізді уйрететін адісі.

Жануарларга каранызшы: олар ауырган уакытта ашыгуга кіріседі; бір жерге тыгылып алып тазаланып, озіне шипа болатын шоптерді тауып, емделіп, жазылып жатады. Сіз уйініз бен жићаздарынызды шан басып кетсе, тазалау керек екенін білесіз. Бірак оз агзанызды жок дегенде аптасына бір кабат тазалап отыру кажет екенін жане жУмыс жасап жаткан миллиондаган жасаушаныздын (клетка) да дем алгысы келетінін тусіне алмайсыз. Егер де оз-озінізді тазалагыныз келмесе, онда дене мушелерініз сіз ушін осы жУмыстарды аткаруга мажбур. Осы тазалану барысында адамнын кызуы котеріліп, танауынан су, козінен жас агып, тушкіріп-пыскырып, терісі бортіп берекесі кетеді. Агза (организм) остіп озін-озі тазалай бастайды.

Ашыгу: денсаулыкка жетелейтін салауатты омір сурудін адісі, егер жагдайы келсе, кімнінде болмасын аптасына 24 сагат ашыкканы дУрыс. Осы мезетте рухани істермен гана шУгылданыныз: озінізді шабыттандыратын жаксы кітап окып, жанга жайлы ауен тындап, сезімініз бен ойынызды тазаланыз. Ашыгудын маселелері озін коз алдына елестетуге,коніліне келтіруге заукын жок откен кезендерде жатыр.

«Дене менен жан – анау, конiл – мынау,
Кайсысына билеттiн байгУсым-ау?
Ен тубiнде – озiн кiм, сенiкi – кiм?
Досын кайсы, озiне кайсысы жау?». Шакарiм аулие

Откен кезендердегі настык, ластык адамга бейнет шеккізеді. Арбір кунан, арбір кателігін шогырланып, жинала береді. Барлык бакытсыздык, шарасыздык осы жойылмаган настыктын салдарынан болады. Ашыккан уакытта адам осы зиянды калдыктардан кУтылады, Жартушынын нУры кУйылып, озін бакытты, женіл сезіне бастайды. Сондыктан да ораза букіл алемдегі діндерде орын алган.

Ашыгу – озінді бірденеден тежеу емес, керісінше тамактану. Сен оз танінді тамактан тежеген мезетте баска назік денелерін (рухын, жанын, санан, ойлау жуйен, акылын, сезімдерін т.б.) тамактанып, жУмыс істей бастайды. Ашыгу – тек тамактан бас тарту емес, кейбір сезімдерден, озінді мазалап богет жасап журген ойлардан да бас тарту. Унемі ішіп-жеуге  кУмартудын орнына бас тарту мен азат болуды да уйрену кажет. Топтастырып, жинау – кері кетуінді удетеді. Арбір жаман ойын, сезімін жане калауын, кыстагы агаштын бУтагына жабыскан кырау сиякты. Кырау еру ушін коктемгі куннін шуагы кажет, сол мезетте біз озімізбен озіміз боламыз.

Біз озімізде шогырланып калган керексізден кУтылган кезде, Жаратушынын кУдіретті лебі, озіміз аркылы отіп, рухани арекетімізге жан бітіргенін сеземіз. Кім де кім озінін басына, журегіне керексіз нарселерді топтастырып алса, озінін рухани дамуына жол таба алмай калады. Сен озіннін танін, басын, журегін, окпен, асказанын т.б. мушелерін озара уйлесімді кызмет аткаруы ушін енбектенуін кажет. Ашыгудын нак шындыгы осында жатыр.

Біздін бір дарігер танысымыз айтады: «Унемі ораза тУтып, ашыгуды калт жібермейтін адамдардын улкен дареттерінде жагымсыз иіс болмайды. Егер озініздін улкен даретініз бен жіпсігенде шыгатын терініздін иісі сасып кетсе, онда сіздін танініздін не жуйкеніздін ауыратынынын белгісі. Мумкін сіз карсы болып, бугінгі жеген жаман тамактын салдары деп айтарсыз. Жок, олай емес. Тагы бакылау жургізіп корініз: егер озініз бірнеше кун аралыгында кызганшак болып, мазасыз, куйгелек куй кешсеніз, исініз озгеріп кетеді. Осынын барі денеден иіс аркылы болініп шыгады».

Бірнеше таулік бойы ашыгу пайдалы, бірак осы кезенге сайкес колайлы жагдайын болу керек. Ашыгуды демалыс кундері мен айларында Устаныз. Ашыккан кезінізде ауа тамакты алмастырады, сондыктан да ашыгуды таза ауасы бар жерде откізуге тырысыныз, саяжайынызга жалгыз кетіп калсаныз тіптен жаксы. Ал ауылды жерлерде тУратын агайындарда осы мумкіншіліктін барі де бар. Копшілігі байкайды, ашыгу барысында аркасы, басы ауырып, журек согысы жиілеп кетеді. Біз табигаттын озімізге сыбырлай жеткізген  дауысын ести алмаганымыздан: «Мен енді ешкашан ашыкпаймын!», – деп кателікке Урынамыз. Бул дУрыс емес. Осы белгілер болашакта дал осы мушелеріннін ауруга шалдыгатынын айтып тУрган табигаттын ескертуі.

Егер озініздін осал жерінізді білгініз келсе, бірнеше таулік ашыгып корініз:  егер де белгілі бір мушен ауыра бастаса, онда осы жерден кесел шыгуы мумкін, сондыктан да алдын ала алу шараларын карастыра берініз. Егер дУрыс ашыксаныз, онда кауіпті емес, сізге пайдасынан баска зияны жок. Осынын далелі: бастапкы уш таулікте оте ауыр болып, сонан сон келенсіздіктер мен карын ашу сезімі жогалып кетуінде. Егер осы ашыгудын салдарынан болса, ауруыныз орши тусер еді, жок, керісінше сіз тыныштык пен алансыздык куйге енесіз. Алі кунге дейін ара-тУра ашыканнан бір де бір пенде олген жок, керісінше миллиондаган адамдар комагайлыктан оліп жатыр.

Бастапкыда ашыгу бір сУмдык боп корінуі мумкін, себебі агза бУрын мУндай тазалануга адеттенбеген. Сондыктан да бастапкы асермен бага беруге болмайды. Керісінше, ауырып журген адамдардын тазалануы кажет, аурудын себебі, артык кокыс пен калдыктардын, улардын кенеттен канга араласып кетуінен. Адамдардын басым болігі ашыгу алсіретіп, жудетіп жібереді деп ойлайды. Бастапкыда дУрыс шыгар, ал бірнеше таулік ашыканнан кейін онініз нУрланып, коз жанарыныз жалтылдап, кимылыныз да, дененіз де женілдеп кУлпырып шыга келесіз. Ашыгам деушілер барін баскаша тусіну керек. Колайсыздык сезілсе, осы мазасыздык жогалганша жасканбай ашыгуды  ары карай жалгастыра бергені жон.

Егер сіз ашыгуды жарты жолда токтатсаныз, ыстыгы котерілген наукастын, ыстыгын тусіру ушін дарі ішкенімен бірдей. Озінен озі тусінікті, олар бірден озін жаксы сезініп кетеді, бірак олардын тусінбейтіні, келешекте озін белгілі бір катерлі, созылмалы ауруга дайындап жаткандыгы. Озініздін агзанызга еркіндік берініз, агза лыка кокыска толып тУрганда, озі барлык калдык пен кокыстарды шыгарып тастауга не ерітіп жіберуге тырысады. Денеміздін кызуы котерілетіні осыдан. Осы, агзанын тазаланып жатканынын далелі, бУган шыдау керек.

Агзанын жУмысына комектесу ушін ыстык кайнаган су ішуінізге болады. Бірінен кейін бірін, жеделдете бірнеше кесе ыстык су тартып жіберсеніз, кызуыныз тез туседі: кан айналымы жаксарып, тамырлары кеніп, калдыктар мен кокыстарды табиги шыгару жолдары мен тері тесіктері аркылы шыгара бастайды. Ашыккан кезенде ыстык су ішу оте пайдалы. Кайнаганнан кейін тундырып барып ішініз. Суык сумен майлы ыдысты жуган кезде толык тазаланбайды, таза жуу ушін ыстык су кажет. Агзада да осылай болады, ыстык су, суык су шая алмайтын талай кокыстарды ерітіп оларды буйрек, тері тесіктері т.б. аркылы шыгарып тастаганда, сіз озініздін тазаланып жасарганынызды сезесіз. Ыстык суды ашыккан мезетте узбей ішуінізге болады. Ыстык су тутіктердін барін тазалайтындыктан кан тамырларынын катуы мен буын ауруларына таптырмайтын дауа.

Уйренбегендіктен бастапкыда ыстык суды ішу біртурлі жагымсыз болганымен бойыныз біртіндеп уйреніп, сонынан рахаттана бастайсыз. Ыстык су табиги зиянсыз дарі, бірак арзан жане карапайым болгандыктан ешкім де оны саликалы турде кабылдамайды. Баягыда біреу ыстык судын комегімен дарігерлер дарімен жаза алмаган ауруын жазып алган. Кудер узген дарігер наукасты коруге келгенде, ол озінін калай жазылганын айтады, сол кезде дарігер былай дейді: «Мен ыстык судын шипалык талай касиетін білемін, бірак мен ыстык суды сата алмаймын гой!».

Есінізде болсын!

1. 10-12 кун тек кана таза ыстык су ішіп ашыканнан кейін, жас молшеріне карамай,  кімнін болмасын кан кысымы 120/80 болады!

2. Сусамырмен (кант диабеті)  ауырган адам, ашыга бастаса, молшермен уш куннен кейiн аягынын ауырганы басылады, ал бiр аптадан кейiн тершендiгi жогалады. 7-10 куннен кейiн кан кУрамындагы каныттын денгейi калпына туседi. Адамды бiр айдан кейiн танымай калуыныз мумкiн, себебi адам арленiп, жаксы жакка карай озгерiп: 10-15 жаска жасарып кУлпырып кетедi. Сусамырдан кУтылгыныз келсе: жатар алдында 3-5 шакырым жаяу серуендеп келініз, сол кезде аякка, башпайларынызга кан жугіріп сауыгып кетесіз! Адам кан кУрамындагы канттан олмейді, аягынын кан тамырларымен кан журмей - тарылганынан оледі!

Тагы бір айтайын дегенім, коп кундік ашыгуды калай аяктау жонінде, егер де бірден бУрынгы тамактангандай тойып алсан, оліп кетуін мумкін. Осындай жагдай Асет РизаУлы бУрын Уржарда тУрганда, бірге кызметтес болган Абылханов Кыдыргали деген азаматтын басынан откен еді. Ол маган еліктеп, 7 таулік ашыгуды Устады. Мен оган аштыктан калай шыгу керек екенін тусіндіріп айтсам да, ашыгудан шыгарда комагайланып, еттен жасалган мантіге бірден тойып алып, ішегі туйіліп оліп кала жаздаган.

Сондыктан да бірінші куні женіл: жеміс, коконістерден (капуста, сабіз, пияз, у сарымсак т.б.) дайындалган салат пен еті, майы жок сУйык коже, келесі куні салат пен осы кожеге аздап кептірілген нан (сухарь) косып ішініз, ушінші куні аз молшерде калыпты тамакка коше беруінізге болады. Осы жайында томеніректе кенінен токтала кетермін. Осы нУскауларды мултіксіз сактасаныз гана кауіп-катер болмайды. Осындай ашыгудан кейін сезімініз Ушкырланып, акыл ойыныз нУрланып, озінізге тылсым дуние ашылып, жасарып, бУрынгы нас басып, калдык толы танініздегі кокыстардын кулі де калмай жанып кеткенін сезесіз.
Ашыгу ілімін устанушы: Асет Ризаулы МУкашбеков

«Алла жолында оз напсiсiне карсы келетiн адам аулие».
Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

Ашыгудын кереметі

Адамнын азып-тозуынын, катерлі дертке ушырауынын басты себебі неде?

«Дене кУрлысынын уйлесімін біркалыпты Устау дегеніміз – тагам мен сусынды талгау, дарет тартібін мУкияттау, киім мен ауа тазалыгын сактау, дене мен рух бірлігін естен шыгармау, Уйкы тартібін бузбау».     Ибн-Сина

“Акылдыга – ишарат, акымакка – таяк”, – дейді казак макал-мателі. Ауру – Алланын бізге амалымыздын дУрыс еместігін айткан ишараты. Егер біз бурыс амалымызды туземесек, дертіміз аскынганнын устіне аскына береді. Ен сонында таяк жеуіміз де абден мумкін. 

Мен алыска бармай-ак, озімнін надандыкта омір сурген 2000 жылдаргы жагдайымды айтып берейін. Салмагым 104 кг. Бойым 174 см болгандыктан негізгі салмагым 76-80 кг болуы тиіс еді. Ал менде  30 кг артык салмак бар немесе бір капшык жукті оз еркіммен таулік бойы аркалаудамын. Агзанын арбір артык салмагынын 1 см кубына, сенсеніз де, сенбесеніз де тамактандырып, жаксы калыпта Устап тУру ушін 1 км кылтамыр (капилляр) оте усак тутікшелер  кажет. Сондыктан артык салмак, журек пен тыныс алу мушелеріне ауыр жук. Тамырдын согуы мен кан кысымынын котерілуі кауіпті шекке дейін котеріліп, зардап шектіреді. Мен осыны оз басымнан откіздім. Сол кезде улкен даретім кан аралас шыкты. БУл дегеніміз екі буйректін санаулы куні гана калды, сонгы кезде журегім тагы шаншып ауыра бастады, куніне бір корап темекі тартамын, аракты аузым кУргамай, узбей ішетінмін. Анда санда 2-3 айда аныратып тУрып: ауырып, кУлаганша сілтейтінмін.

“Аркімнін ниетіне лайык Алла оган ракым, шапагат етпеген болса, ол ен зиян тартушы пенде.”     Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

Сол кездегі тур тУлгам мен келбетім: Бет алпеті кара кошкылданып тунеріп кеткен, ойы дУрыс емес, бУрыс, екі козі кУтырган иттін козіндей канталап, карны кабактай, беті табактай, бУгагы салактап журген, журісі баяу, санасы жартылай ояу, конілі каяу, о дуниеге таяу пендені бУрын кездестірсеніз – ол мен едім. Коніл куйім: озімді жаксы сезінбеймін, нашар сезінемін, артык салмак жерге карай басып, денем ауыр тартып, тынысым тарылып, кимылым баяулап, журек согысым жиілеп, жалкаулык желкеме мініп алып, диванга Урмай-сокпай жаткызып, теледидардын алдына жіпсіз байлап койды. Не жУмыс істегім, не кітап окыгым, не таза ауада журіп жаттыгу жасагым, не рухани істер істегім келмейді. Казакша айтсам, настык басып, жан емес танім билеп, напсінін кУлына айланып кеткенімді оте жаксы сезініп тусіндім.

Асет Ризаулы, денсаулык ілімі жолындагы устазыныз кім?

"Бiр сагат бiлiм iздеу, уйрену тунi бойы намаз окып шыкканнан артык. Бiр кун бiлiм уйрену уш ай ораза тУтканнан да артык".    Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

Мен тек кана ар турлі рухани денгейде жазылган кітаптарды коп окып, ізденіп Жаратушынын комегімен озіме-озім Устаз болдым. Озіме-озім гана жардемдестім. Мен озіміздін окырмандарымызды, озім басымнан кешкен окигалардын негізінде – танін, рухын, жанын, назік денелерін табигаттын занына сайкес коркетендіріп, осы занды басшылыкка ала отырып, ашыгу аркылы денсаулыгын жаксартып, жойкын жуйке кушін кУруды уйреткім келеді. КУрметті окырман! Осы кітапта баяндалатын денсаулыкты шындайтын, жетілген жуйке кушін кУратын, кисык жолынызды тузейтін багдарламаны – сізге беріп отырмын, кабыл алыныз!

Неге адамдар бей берекет ауыздары босамай тамакты сога бередi?

Адамдардын басым копшiлiгi оз карындарынын кулы. Олар таулiктiн белгiлi бiр уакытында тангы, тускi, кешкi ас iшулерi керек, карны ашсын, ашпасын тамакты сога бередi, онын сорлы танi нашар тамактарга лыка толы. Олар оздерiнiн ас корыту мен шыгару жуйесiне ешуакытта демалыс бермейдi, артык тамакпен артык жУмыска шегедi. Артык жУмыс осы мушелердi iстен шыгарады, натижесiнде букiл агза запа шегедi. Оз асказанынды жуынды калдык кУятын апанга айландырган сайын, отемi де кымбаттай туседi. Журек пен кан тамырларын зардап шегедi.

Асет Ризаулы, ашыгу жолыныздын тарихын айтынызшы?

«Озінін ауруын тусініп, емделуге азірліктін озі жазыла бастау». М.Сервантес

Менiн тарихым: озiн-озi жан-жакты тандiк, руханилык, материалдык жетiлдiрген адамнын саяхаттап журiп откен жолы. БУл саяхат баска сапарлардан мулдем  озгеше. Менiн саяхатым: ерiктi, саналы турде ашыгу аркылы адамнын iшкi жан дуниесiнiн тылсымына барып, денсаулыгын бастапкы сау калпына келтiру. Бакытка, тыныштыкка, рахатка шомылдыру. Тылсым алемнiн пердесiн аз да болса ашу. Ерiктi турде ашыгудын пайдасын копшiлiкке тусiндiрiп беру, олардын санасына шапагат, iлiм нУрын кУю.
БУл жол адемiлiкке, гажайыпка, имандылыкка толы. Сондай-ак, жеке куатынызды арттыруга, мамыражай калыпка тусуiнiзге, iшкi жан-дуниенiздi тыныштыкка, бакытка, рахатка, алансыздыкка, шаттыкка сунгiтiп: жокшылыктан, енсендi езiп тУрган кедейшiлiктен, карыздарыннан, созылмалы ауруларыннан, бакытсыздыгынан  кУтылуга мумкiншiлiк бередi.

Осылай деп сенiмдi турде айтып отырган себебiм, осы жолды озiм 17 жыл бойы жаяу журiп оттiм. Озiм осы тУлгага айналдым. Сондыктан да, бар жауапкершiлiктi озiме жуктеп, нык сенiммен айта аламын. Менде оз-озiмді ашыгумен емдеудiн 17 жылдык тажiрибесі бар.

Озiм саналы, ерiктi турде ашыгу аркылы, бУрынгы кор болып жаншылган жан иесiнен, бакытты, уайымсыз адамга айналдым. Былапыт тамактануга, темекiге, аракка, сырага, пепси, кока-колага, шай, кофе iшуге уйiр болган адеттерiм туп-тамырымен жойылды.
Казiр ашыгу аркылы танiмдi, жанымды, рухымды, назiк денелерiмдi тазалап, журегiмнiн кiрiн аршып, журегiмдегi Жаратушынын озі – Газиз жанымнын багдарламасын тубегейлiктi  озгертiп алдым. Есінізде болсын! Ашыгудын комегiмен, казiргi заманда табылмайтын, Улы да, оте сирек Ушырасатын даналыкка ие боласыз. Жаратушы бойыныздагы жеті атаныздан Урпактан Урпакка  рухыныз аркылы беріліп келе жаткан кие мен касиеттерінізді ашады.

Тамакты калай жеу керек?

«Тамактан сон колын жумай Уйыктаган адамга кесел жабысса, озінен корсін».     Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

Адамдар тамакты дУрыс жей алмайды. Озініз тамак ішкен адамдарды бакыланызшы. Олар тамакты тек ойланбай шайнап жУта береді. Тамак ішу барысында басында неше турлі аласапыран ойлар жуйткіп журеді, ал журегі кым-кигаш сезімдерге толы болып, онымен коймай тамак ішіп отырганда айтысып, дауласып жатады. Осылай олар озінін агзасынын жУмысын бУзады: бір де бір агым: ас корыту, уларды шыгару жане сол болетін бездердін жУмысы дУрыс журмейді.

Мындаган адамдар ауруды тудыратын себеп: дУрыс тамактанбаудан екенін  білмейді. ЖанУяларга каранызшы, тамак ішпегенше аркім оз ісімен озі ауре. Ал дастархан басына жиналып, тамак іше бастаганда ангіме орбіп, кей кездерде бір-бірімен жанжалдасып та жатады. Осындай шулы отырыстан кейін денен ауырлап  маужырап Уйкын келеді, барып демалуын кажет, ал кімге жУмыска бару керек, ол кУлыксыз кетеді. Ал дУрыс тамактанган адам озін женіл, тамаша сезінеді.

Осыдан «Енді калай тамак жеу керек?» – деген сУрак туады. ДУрыс тамактану ушін озіннін ниетінді дУрыстап алып, дастарханга отырыныз. Тыныштыктын болганы колайлы. Ауызга алдымен салган асты саналы турде озі жУтылып кеткенше асыкпай Узак шайнаныз.  Ас жеудін басталуынын зор манызы бар. Бастапкы жУткан корегініз ішкі мушелердін барін іске косатындыктан, тамакты ішпестен бУрын жайлы жагдай жасаныз.

Ешуакытта есінізден шыгарманыз, гУлама Абай айтпакшы: «Адамнын адамшылыгы істі бастаганынан білінеді, калайша бітіргенінен емес», осы бастапкы каркында уйлесімділік болса, сонына дейін болады.

Тамакты абдан шайнап, асыкпай ішу керек. БУл астын кортылуына да жаксы жане екінші себебі: ауызга тамак бірінші барган мезетте ол да асказаннын жУмысын аткарады. Ол тамактын куатын озіне сініріп алып, калган коймалжын болігін асказанга айдайды.  Ауызда оте жетілген кУралдар бар: олар тілдін устінде жане астында орналаскан бездер. Осы бездер астын козге корінбейтін касиеттерін аулайды. Сіз, бірінші асаган тамагыныз асказанга тусіп, кортылып улгермей-ак алініз кіріп, сергіп каласыз. Не себепті? Аузыныздын аркасында агза куатты, эфирлік элементтерді сініре алды. Мысалы: жемістер – сУйыктан, газдан жане эфирлік заттардан тУрады. Адамдар катты мен сУйык заттар жайлы барін де біледі, ал назік – ауадагылар назардан тыс калады. Жемістін шырайын, тур тусін бояйтын, хош исін шыгаратын – эфир, онын тіршілігі калай асер ететініне коніл болінбейді. Эфирдін (ауа таріздес) манызы оте зор, осынын болшектерімен адам озінін назік денелерін тамактандырады.

Тамакты жаксылап асыкпай шайнау керектігін айтып оттім, бУл таніміз ушін кажет. Ал тамактану барысында терен тыныс алу астын жануын камтамасыз етеді. Ас корту, тыныс алу, ойлау барыстары – ар турлі температура мен жиіліктегі жану агымы. Тамак жеу барысында ара-тУра токтап терен тыныс алыныз, сонда эфирді жаксы сініресіз. Эфир – оміршендігінізді, еске сактау кабілетін жане сезімталдыгыныз бен оренізді (интеллект) арттырады.

Тамак iшкiмiз келсе не iстеуiмiз керек?

Сiздiн оте тамак iшкiнiз келедi. Бiрак бУл нак аштык емес, агзанын белгiлi бiр уакытта тамак кабылдауга уйренген адетi. Есiнiзге тагы салайык: ТАН АКЫМАК, онда напсi кУмарлык коп, бiракта сiз кожайын болып калуга тиiссiз, сiздiн сананыз танiнiздiн амiршiсi болуга тиiс. Ашыгу бiр беткейлiктi, ерiк куштi кажет етедi, бУл тан мен сананын айкасы.

Ашыгу iлiмi кай кезде, кай елде бастау алган?

Ашыгу емдеудiн ен бiр коне адiсi. Iнжiлде 74 жерде кайталанады, ал КУран Каримнiн Бакара суресiнiн 182, 183 жане 184-шi аяттарында айтылады. Осы адiс барiне бiрдей, асiресе жабайы андар кен колданады. Емдеу туралы коне жазбаларда – ашыгу табиги адiспен емделудiн тiзiмiнде бiрiншi орында тУр. Ал онын кай елде алгаш колга алынганы туралы накты гылыми дерек жок. Десе де ар елде калыптаскан тусiнiкте турлiше. Мысалы, Англияда 30 таулiк аштык Устау ен жаксы деп есептелiнiп, емханаларында 30 кундiк ашыгу адiсiн колданады. Онда дарiгерлердiн комегiмен ашыгушы адам тосекте гана жатады, тУруга бiрнеше минут кана рУксат етiледi. Америкада 30 кун, Германияда 21 таулiк, ал Франция 14 таулiк ашыгуды жактайды, Ресейде осылардын барi бар. Кандай мерзiмге ашыгу жаксы натиже беретiнi жайлы мамандардын оз араларында ар турлi козкарастар бар.

Казакстанда аштыкпен емдеу орталыгы бар ма?

«Аштан олмейсiн, астан олесiн!».  Шалкар АбiшУлы

Казакстанда ашыгу iлiмiнiн орталыгы: Онтустiк Казакстан облысы, Шымкент каласы. БУнда аштык Устау жолыменен, адам агзаларындагы жыйналып калган улы заттардан, (улардан, тУздардан, кУм мен тастардан т.б. кокыстардан) табиги жолмен тазалау тасiлi, бiр кадам алга баскан. Бул игi iске бас-коз болып журген азамат: Казакстан Республикасы Жазушылар жане Журналистер Одагынын мушесi, акын, жазушы «Аштыкпен емдеу орталыгынын (АЕО)» директоры Кыстаубайтегi Шалкар Абiшулы.

Осы азаматтын Уйымдастыруымен жане озiнiн каржылай комегiмен 1992 жылы аталмыш орталык оз жУмысын бастап, кунi-бугiн кызметiн абыроймен аткарып келедi. Дарi-дармексiз емдейтiн «Аштыкпен емдеу орталыгы» Казакстан Республикасынын денсаулык сактау министрлiгiнін арнайы рУксатын алып, облыстык денсаулык сактау баскармасында есепте тУргандыктан, бУл ауруханада барлык медициналык тартiптер катан сакталган. Ауруларга барлык жагдайлар жасалган. Кез-келген сыркат адамдар оздерiнiн сыркатына карай, орталыктын жогаргы дарежелi дарiгерлерi мен тажiрибиелi мейiрбикелерiнiн кунделiктi бакылауымен, бУл жерде 3-5-7-10-15-21 таулiкке дейiн аштык Устап жата алады.

Бул орталыкка кандай наукастар келуге болады? Оларды кандай адiспен емдейдi?

Ешкандай дарi-дармексiз, аштыкпен емдеумен катар, Узак жылдар бойы созылып келе жаткан созылмалы ауыр наукастардын: сусамыр, кан кысымы, кан аздыгы т.б. коптеген аурулардын турлерiн халыктык емдеу тасілімен емдеп, буйректегi, куыктагы, оттегi кУмдар мен тастарды, пышаксыз (операциясыз) тусiрiп, денедегi барлык iсiктердi, жараларды, куйiктердi жазады.

«Аштыкпен емдеу орталыгынын» кай жерде екенiн бiлгiлерi келген адамдарга: Орталык директоры Шалкар АбiшУлы Кыстаубайтегінін Уялы телефоны:  +7 701 770 23 13;
«Аштыкпен емдеу орталыгынын» мекен жайы:
Казакстан Республикасы, Онтустiк Казакстан облысы, пошталык индексi: 160002, Шымкент каласы, Гагарин кошесi, № 56 уй. Бас дарiгерi: Шолпан Медеткызы Абсаматова жУмыс телефоны: (87252) 56-57-04, орынбасарынын телефоны: (87252) 56-05-95, аныктама телефондары: 56-10-06, 56-23-21.
Емделушілердін жататын болмесі 2 кiсiлiк. Кунделiктi толем акысы бiр орынга таулігі 5000 тенге, (люксте – 8000), бУл бага нарыктык катынастын озгеруiне байланысты, озгерiп тУруы мумкiн. Орталыкта жатып емделген адамга енбекке уакытша жарамсыздыгы туралы аныктама (бюллетень) берiледi.

Адам ашыгуга калай дайындалуы кажет?

«Егер де бір нарсеге ен карапайым адіспен жетуге болатын болса, ешкашан курделі кадам жасама. БУл омірдін ен дана ережесінін бірі». Ремарк

Егер сiз ешкандай шубаланбай, ашыгудын маган пайдасы бар десенiз, онда дайынсыз. Есiнiзде болсын, сананызда, ойынызда – ашыгам деген максат Уяласа, онда натиже болады. Сiз осылай, ар жасаушанызды (клетка) – ашыгу жаксы жагдайга акелетiнiне оте сенiмдiмiн деп иландырасыз. Осы жагдайда, сiздiн жасаушаныз, бУйырыгынызды кабылдауга дайын болады.

Ашыгуды 24 сагат таза сумен бастаныз. Осы бiр таулiк iшiнде, таза судан баска аузынызга нар салманыз. Егер осы уакыт iшiнде жемiс жеп койсаныз, бУл ашыгу емес – жемiс диетасы гана болады жане осы кезенде жемiс-жидек шырынын iшiп койсаныз, бУл да ашыгу емес. Менiн айтайын дегенiм, ашыгу кезенiнде асказанынызда таза судан баска ештене болуга тиiс емес. Сiз тускi астан, келесi кунгi тускi аска дейiн, немесе кешкi тамактан ертенгi кешкi тамакка дейiн 24 сагат бойы тамактан тиылуыныз керек. Егер сiз кофе, шай, iшiмдiк, сыра iшуге дагдыланып, осыларды Урттап койсаныз, жайсыз жагдайга тап боласыз, атап айтканда – басыныз ауырады.
 Есiнiзде болсын, ашыгу – коздыргыштарды колданатын жаман адеттерiнiзден арылуга комектеседi, таза сумен 24 сагат ашыкканда, шыгару мушелерi аркылы агза улы заттардын ескi калдыктарынан кУтыла бастайды. 24 сагаттык ашыгу кезiнде, адамдар оздерiнiн кунделiктi тiршiлiктерiн жалгастыра бередi, кейде асказаны аздап кана мазасызданады. Егер сананыз танiнiздi билесе, барi ойдагыдай болады. Асказанды бастагы ми билеу керек, керiсiнше емес!

Мен ашыккан сатімде мына кагидаларды  кайталап отырамын:

1. БУл куні мен озімді, танімді табигат колына тапсырдым. Мен Жаратушыдан ішкі тазалыгымды тазалауын жане жанартуын сУраймын.
2. Ашыккан кездегі ар минутымда, оз агзамнан кауіпті уларды куамын. Арбір ашыккан сагатымда бакытка кенеле беремін.
3. Сагаттан сагат откен сайын, менін агзам озін - озі тазалайды.
4. Мен ашыккан уакытымда, гасырлар бойы адамзат Устаздары колданган танді, рухты, сананы тазалау адісін колданамын.
5. Ашыгу барысында оз жагдайымды толыктай бакылай аламын. Ешкандай да отірік карын ашу сезімі менін ашыгуымды токтата алмайды. Мен оз ашыгуымды сатті аяктаймын, себебі табигат кушіне сенемін.

Осы создерді кайталай отырып, мен оз агзамнын арбір жасаушасын (клеткасын) баскарамын. Баскару сана аркылы журеді. Ашыгу аркімнін жеке ісі. Алган бетімнен кайтпаймын, тазаланып болганнан кейін болатын гажап озгерістер жайлы гана ойлаймын, осыган куанамын. Себебі, осы ашыгу адісімен шУгылданып жургеніме 17  жыл болды, кадір касиетін толык тусініп алдым деп нык сеніммен айта аламын. Озіме де баска адамдарга да пайдасынын орасан зор екеніне куманім жок.

Сусамырга шалдыккандар каныттан емес, тамыр тарылганнан олетіндігі рас па?

Коптеген адамнын 40-60 жастын аралыгында кандарындагы кант молшерi котерiлiп кетiп – сусамыр (кант диабетi) ауруынын екiншi турiне шалдыгады. Не себептi? Себебi, Ултабар (поджелудочная железа) жылдар бойы тозады. Егер де сiздiн отiнiз дУрыс болмаса немесе сылып алынып тасталса, онда Ултабар жиi запа шегедi. Ол кантты ыдырататын нашар инсулин боледi. Канттын кан кУрамында кобеюi тамырды жiнiшкертiп жiбередi жане барлык кылтамырдагы (капилляр) кан айналымы бУзылады.
Тамыр мен кылтамыр тарылганнан кейiн кан баратын жерiне толык бармайды. Сусамырмен ауыргандар (кант диабетi) – канттын коптiгiнен емес, тамыр кысылып, тарылганнан оледi. Кан аяктын табанына, башпайлардын тубiне дейiн бармагандыктан гангрена (суйектiн шiруi) пайда болады, сонан сон дарiгер ол адамнын аягын кесiп тастайды. Кан козге бармайды – коздiн  коруi нашарлайды. Кан буйректерге бармайды – буйрек кысады, бауырга бара алмайды – бауыр бУзылады. Журектi  нашар камтамасыз етедi – журегi кысып о дуниеге кетедi. Осы наукастардын кан кысымы жогары болып, жиi сукарангы сокыр болады.

Барлык ой орісті журекке шогырландырып Уйып тыныгу (медитация жасау), сананы, акыл-ойды нУрландыру (созерцания) деген не?

"Атымды адам койган сон,
Кайтіп надан болайын?
Халкым надан болган сон,
Кайда барып онайын?!" . Абай

Кунделікті танертен ерте кун шыгар-шыкпаста жане кешкі уакытта 30 минуттан РУХАНИ ашылуга, барлык ой орісімді журегіме шогырландырып Уюды (медитация), санамды, акыл-ойымды нУрландыруды (созерцания) уйрендім. Жаратушыдан: «Маган озімнін бейнеттерімнін барлыгынан кУтылатын куат бере корші», – деп сурадым.

Озіме-озім: «Менін танім ашыканнан кейін тазарды, менін ойым лас емес, молдір де шабытты. Ойлау жуйем кУртуга емес, кУруга багытталды» деген сойлемдерді кайта-кайта кайталап айтып озімді иландыра бердім.

Жаратушыдан:
«Маган тагдырды каскайып карсы алатын алансыздык,  озгертуге болатынды озгертетін батылдык, осынын айырмасын тусінетін даналык бере корші», – деп сурадым.
Осы байсалды рухани нурлану барысында озімді мазалап журген сУрактардын баріне де жауап таптым. Казір мен озімнін таукіметтерімнен тугел кУтылдым, апта сайын 24-36 сагат, ар жылдын наурыз айында 7-10 таулік ашыгып: танімді, жанымды, рухымды, назік денелерімді тазалаймын.

24-36 сагаттык ашыгуды калай откiзу кажет?

«Ойлы адам оза бередi, ойсыз адам тоза бередi».    Казак макал-мателi

Сiздiн 24 сагаттык ашыгуыныз, тускi астан – келесi тускi немесе кешкi тамактан, ертенгi кешкi тамакка дейiнгi аралыкта болу керек. Осы кезенде жемiс, шырын т.б. тагамдарды аузынызга салмайсыз, дамiн де татпайсыз, тек таза су гана iшуге болады. 24  сагаттык ашыгуда бiр-ак нарсеге рУксат. Егер каласаныз бiр стакан таза суга кiшкене касыктын уштен бiр болiгi молшерiнде табиги бал немесе лимон шырынын косуга болады. БУл коспалар улар мен манканын, шырыштын ерiткiшi. Сонда судын дамi кiрiп, буйректегi сузгiлерден женiл отедi. Ашыгуда буйрек ен манызды жУмыс аткарады. Мiне сондыктан да, ашыгудын кай турiнде болмасын кайнатылган ыстык суды коп iшу керек.
 
24 сагат ашыканнан кейiн, кiшi даретiнiздi шыны кУтыга кУйып, салкын жерге бiрнеше апта сактап койыныз. Сiз оз козiнiзбен шыккан уларды, шырышты, манканы, киыршыктарды коресiз. Осы 24-36 сагаттык ашыгуды казiр коптеген адамдар Устайды, асiресе бiр орнында тапжылмай кызмет iстейтiндер жане Узак ашыгуга шыдай алмайтындар, олар апта сайын белгiлi бiр кундi белгiлеп алып сол кунi 24 не 36 сагаттык ашыгуды киналмай-ак ойдагыдай откiзедi, тiптi калыптасып алгандары сонша, оздерiнiн аш екендерiн де Умытып кетедi. Ашыгудын осы кыска турiн кiм болмаса да устай алады.

7-10 кундiк ашыгу

«Бабы келiскен iстiн багы жанады».   Казак макал-мателi

7-10 кундiк ашыгу кезiнде асказан мен барлык iшек жолдары жиырылады, ал ашыгу мерзiмi аякталган кезде былай iстеуiнiз керек. Ашыгудын 7-шi кунi, молшермен кешкi 5-те, 4-5 памидордын кабыгын аршып тураныз да, кайнап жаткан суга салып жiберiп, бiрден шыгарып алыныз. Табетiнiз келген кезде суытып барып женiз. Егер памидор жок болса капустаны Усактап турап салат женіз. 8-шi кунi танертен Усакталып туралган сабiз бен капустага апельсиннiн жартысын сыгып, шырынын косып женiз. Осыдан кейiн кiшкене табакшамен бУктырылган коконiс, жемiс жеуге болады. Осы тамакпен кептiрiлген кара наннын (сухарь) 2 тiлiмiн женiз. Осыларды танертен жеу кажет. Кунi бойы суды канша iшем десенiз еркiнiз.

Тускi тамакка майдаланып Усатылган сабiз, апельсиннiн шырыны косылган туралган капуста. Салаттан кейiн екi жемiс кожесiн – сабiзден, капустадан, аскабактан немесе кок бУршактан дайындалган, осыган кептірілген екi тiлiм кара нан косып жеуге болады. МУндай тамакта май болмайды. Тогызыншы кунi танертен, кандай болмасын жанадан узiлiп алынган жемiс алма т.б. жеуге болады. Осыган 2 кiшкене касык борткен бидайды 1 кiшкене касык балга араластырып косыныз. Кундiз Усакталган сабiз, капустадан жасалган салат, бiр жемiс кожесi, бiр тiлiм кептірілген нан. Кешке салаттан, памидор т.б. кокенiстерден пiсiрiлген коже iшiнiз. Оныншы куннен бастап, озiнiз уйренген калыпты тамагынызга коше беруiнiзге болады, бiрак молшерден тым асырып жiберменiз.

Жетi мен он кундiк ашыгудын арасында айырмашылык азгантай гана. 10-шы куні кешкi сагат бес молшерiнде туз косылмаган сабіз, пияз, у сарымсак косылган капуста салатын жеп, жогарыда айтылган ереженi басшылыкка алыныз. Озiн жейтiндей гана женiз, артык жеменiз. Есiнiзде болсын, сiз тамаксыз 7-10 кун омiр сурдiнiз, осы уакытта табетiнiз жогалды.

Сiз тамак iше бастаганда куат бiрден кУйылмайды, ол ушiн уакыт керек жане агзаныз уды тазалаудан, тамакка каныгу багдарламасына кошу ушiн де белгiлi мерзiм кажет. Кеспе сиякты жiнiшкелеп туралган тУздалмаган капуста мен сабiз коскан салат, сiздiн iшегiнiздiн кабыргасына жабысып тУрган калдыктарды сыпырткы сиякты тазалайды. Сондыктан да, тамак iшер алдында – салатты бiрiншi жеудi ереженiзге айландырыныз. Себебi, бiз агзамызды тек табиги тамакка гана бейiмдеуiмiз керек. Копшiлiк адамдар тамактануды коже iшу мен нан жеуден бастайды, бiздiн пiкiрiмiзше, бУлай тамактану мулдем кате, себебi шикi коконiстер тамак алдында ас корыту солiнiн болiнуiне комектеседi.

Шикi кокенiстiн кУрамында табиги сол мол, бУл ас корытуга ен кажет зат. Сондыктан да, тамакты коконiс салаттарынан бастауларынызды талап етемiз, осылай бiрнеше жыл адеттенсенiз, сiздiн агзаныз тамак алдында баска нарсенi кабылдамайды. Осынын натижесiнде, сiздiн тагамыздын кУрамында, коконiс молшерi 60 пайызга жетедi. Шикi коконiстер мен жемiстерде омiрлiк куш мол, бУл табигаттын кун куатын шогырландырып, бiзге дайындаган тiрi тамагы.

Мiне, сондыктан, тамак курамынын мiнсiз мазiрiнiн 60 пайызы шикi коконiстер мен жемiс-жидектерден, 20 пайызы акуыздан (белоктан) кУралуы керек деп есептеймiз. БУл акуыз (белок) ет, балык, жУмыртка, табиги iрiмшiк-сыр немесе осiмдiктен жангак, дан турiнде болады. Борттiрiлген бидай да белок азыгынын маныздысы.

Сонгы 20 пайызынын озi ушке жiктеледi. Бiрiншi болiгi табиги крахмал – наннан, курiштен, бУршактардан алынады. Екiншi болiгi табиги кант – балдан, шырындар мен кептiрiлген жемiстерден алынады. Ушiншi болiгi табиги каныкпаган майлар – кунбагыс, соя т.б. осiмдiк майлары. Табиги крахмал, кант жане майлар – бУлар жогары молшерде шогырланган тамак, сондыктан осыларды аздап, молшермен гана колданыныз.   
   
Осы кітапты жазуга не турткі болды?

«Кім тамакты коп ішпейді, сол ерінбейді. Даналык дарбазасы ешуакытта жабылмайды». Бенджамин  Франклин

Менін ашыгу ілімімен шугылданып жургеніме 17 жыл болды. Ашыгуды устанган жылдары: агзамдагы болып жаткан физиологиялык, психологиялык озгерістерді, ар ашыккан кунімді, айымды кагаз бетіне мУкият тусіріп отырдым. Ашыгып ораза тУтудын аркасында денсаулыгымды жас кунімдегіден де артык тузеп, барлык сыркаттарымнан жазылып алдым. Бірак, осы жылдарда жазылып кетуімнін себебі не, кандай куштер асер етті деген сУрактардын жауабын таба алмай журдім.

Копшілік: «Калай жазылып алдын, не асер етті?» – деп кайта-кайта сУрай берді. Ал мен  гылыми тУргыдан да рухани жагынан да тусіндіріп бере алмадым. Осы сурактарыма жауап іздеп, талай рухани кітаптарды, ашыгу туралы алемдік денгейдегі диетолог галымдардын енбектерін актардым, іздендім. Натижесін осы шыгармама аркау еттім.

Менін пайымдауымша, казіргі адамзаттын ашкан улы жаналыгы – ерікті турде ашыгу жане дУрыс тамактану, тыныс алу аркылы озінін танін, санасын, рухын тазарту. Ашыгу мен дУрыс тамактануды, тыныс алуды гылыми негіздей отырып, мангілік жастыкка ие болу. Адам ашыгу, дУрыс тамактану аркылы, мезгілсіз картаюдын алдын алады. Картайып масылга айлану коркынышы аркімнін журегінін тубінде Уялап жатыр! Осыган орай терен ойлы, дУрыс пайымдайтын адамдар аз еместігі конілге куаныш уялатады.

Ашыгуымнын себебі

"Тубінде баянды енбек егін салган,
Жасынан оку окып, білім алган.
Би болган, болыс болган онер емес
Енбектен бУдан озге барі жалган". Абай

Менін негізгі мамандыгым агроном. Ол кезде мен бейберекет омір сурудін натижесінен катты ауырып жургенмін, себебі тамакты кез келген уакытта талгамай калай болса солай ішу, арак пен темекіні рухани карангылыктын салдарынан алгашында: дареже, мактан коріп уйреніп, сонынан калай маскунемге жане темекі мен ашты шай ішетін бангішіге (наркоман) калай айналып кеткенімізді білмей де калдык. Осы адет Кенес укіметінін тарбиесімен оскен, сол кезенде кызмет істеген ауыл шаруашылык мамандарынын баріне тан ерекшелік болды десем кателеспеймін. Ойткені, ауыр жУмыстан кажыганда демалысымыздын сыйкы осы болды, баскаша демалуга болатынын білмедік. 10 шакты жылдар бойы занды демалысымызды да ала алмайтынбыз, ерте коктемнен кар тускенше таулігіне 16-18 сагаттан жУмыс істеп, балаларымыздын турін апталап кормейтінбіз.

Осындай бейнет пен тозактын салдарынан, асіресе ауылды жерде тУратын 60 жастан аскан азаматтардын, казіргі кезде тугелдей дерлігі ар турлі созылмалы аурулармен ауырады, ал негізгі болігі мезгілсіз ажалдын кУрбаны болды. Менін шыргаланым озім білетін адамдардікінен анагУрлым артык еді. Журегім кысып, жаным жай таппайтын. Журегім кысканда жаным шыгып кете жаздайтын. Даретім уакытылы шыкпай, унемі ішім катып журетін. Ішімді жел кеулеп, Уйыктай алмайтын.

Озім аракка салынганым соншалык, нак маскунемнін озіне айналдым. ЖанУя мен балаларга калай караганымды озін де біліп отырган шыгарсын. Арак іше бастаганда иіскеп біле ме, алде бір-біріне хабарлайма білмеймін – пенде баласына жаксылык акелмейтін, конілдері карау, бір капшык жемді пайда коретін, адамшылыктан жУрдай «кісі киік достарым» отірік мактап, суман кагып, жан-жактан каптап, колма-кол пайда болатын.

«Жігіттін дені сау болса – сол даулет». КУтып

Осындай мазасыздыкпен озімді кУздын ернеуіне акелдім. Мындаган опыктар болды. Озімнін казіргі жазып журген жазбаларымда айтылгандай, біздін елімізде мын-мындаган адамдар осы мазасыздыкты жаман адетке айландырып алган. Кейде оз-озіме кол жУмсасам ба деген ойлар да басыма келетін. Мені провизор (дарі-дармек жасаудын маманы) бауырым Камбар, кызым АйнУр Алматыдагы маскунемдерді жасырын турде гипнозбен, инемен емдейтін емханаларга да бірнеше кабат апарды, біраз жургеннен кейін аракты кайта калай ішіп коятынымды озім де байкамай калатын болдым.

Арак ішкеннен кейін журегім кысып, жаным мен танім де мазасызданып кайта ауыратын болдым. Себебі арактын уыты жасауша денгейіме тусіп кеткен, маскунемдік пен темекіден емделудін бірак зиянсыз жолы бар, ол – ашыгу, дуркін-дуркін танін толык тазаланганша ашыгу! (Ашыгу аркылы толык тазаланганнан кейін арак пен темекінін исінен-ак журегін айни бастайды).

Енді озіме келсек, осындай надандыктын, рухани карангылыктын салдарынан салмагым 110 кг болып, керек десеніз енкейе алмай, аяк киімімді азер киетінмін. Жургенде ырс-ырс етіп, тУздын коп шогырлануынан табаным бастырмайтын. Осылай гУмыр кешудін натижесінде 45 жас шамасында журегім кысып, буйрегім істемей, кан кысымым 70-ке дейін курт томендеп, асказаным токтап калып, Усак тутікшелері (капиллярлары) жарылып кетті, аузымнан кара кан токтамай, жансактау болімінде (реанимация) олі мен тірінін арасында 12 таулік жаттым. Жансактардан шыкканнан кейін ауруханада тагы бір ай жаттым, сол кезде маган куні-туні ине койып (система) гемодез т.б. витаминдермен коректендірді, ал асказанымнын устіне мУз койды, мУздын ызгарын мулдем сезбедім.

Менін бірге туган суйікті бауырым провизор Камбар РизаУлы МУкашбектегі озінін канынын жартысын кУйып, аудандык жансактар (рениамиация) болімінін менгерушісі Даулет КопжасарУлы Абаков ажал шенгелінен арен дегенде алып шыкты. Ауруханада козгала алмай жаткан 50 кунде, тосегімнін касына отырушы медбике НУргул Абылханованы арнайы тагайындады. Алі кунге дейін осы ак халатты абзал жандарды ризашылык сезіммен ауык-ауык есіме алып коямын.

Осыны окып отырган окырман кауымнын ауруларын тугел жинактаса, сол аурулардын тугелі дерлік менін бір басымда болды десем шындыктын ауылынан онша алыс кете коймаймын. Келесі жылы да журегім катты кысып жансактарда бір апта емделдім, содан аурухана біртіндеп екінші уйіме айнала бастады.

"Жай гана білім алу кункорісіне комектеседі. Оз бетінше білімінді жетілдіру – табыска акеледі".  Джим Рон

Поль Брэгтін «Здоровье и долголетие» атты кітабы менін колыма 2000 жылы кантар айында тиді. Осы т.б. ашыгу туралы кітаптарды мУкият, ыждагаттылыкпен окып, бірте-бірте санама толыктай сініріп алдым. Сонан сон ойланып, ішкен дарілерім асер етпейтін болган сон: «Караптан карап арам олгенше, карманып олейін», – деп кітаптагы «Ауыру – кылмыс, кылмыскер болмайык» деген Уранды басшылыкка алып, 3 кундік ашыгуга бірден тауекел еттім, натижесінде 3 тауліктен кейін аягымнын бастырмай ауырып жургені бірден жогалып кетті.

«Саналы адам алган бетiнен таймайды, бiрак бiрбеткей емес». 
Кун-Фу-Цзы

Содан кейін, бір куні тан ата, танім мен жанымды ойша боліп алып, озіме-озім жагдайымды айтып, мУнымды шактым. Бурынгы кылыгын сумдык деп айттым. Егер де табигаттын зандылык жолымен журсем, онда озімнін бейнетімнен кУтылатынымды айттым. Мазасыздыгынын ешнарсені білдірмейтінін айттым. Егер озімнін жуйке кушімді ашыгу аркылы кайта кУрсам коптеген сУрактарыма жауап таба алатынымды да сездім. Мен озімнін омірімде табигаттын барлык зандарын бассыздыкпен бУзуга арекеттеніп, натижесінде танімді, мінез-кУлкымды, жанымды ауруга шалдыктырганымды да озіме айттым. «Мен озімнін таніме агымнан жарылып айттым, менде сикырлы дарі жок. Менін ендігі колымнан келетіні, табигаттын жолымен журіп, адамша омір суру», – дедім.

Табиги омір сурудін алгашкы баспалдагы ретінде уш таулік бойы таза судан баска ештене ішіп-жемей аштык багдарламасын Устауды Усындым. Ол ушін, толык тыныштыкта демалдым. Осылайша озімнін агзамдагы улардан тазалауды бастап, омірге байсалды козкараспен карап, озімнін таукіметтерімді талдай бастадым. Уш куннен кейін іле-шала он кундік ашыгуга кірістім. Натижесінде агзам улардан арылганнан кейін оз басымда керемет озгерістер болды. Акылым айкындалып, санам тазарып, ойым молдірленіп, озімнін шыргаландарымды озім шеше бастадым.

Мен озімнін тамактану багдарламамды курт озгерттім де, 30 кундік ет жемейтін мазірге отырып, барлык олі тамактардан: шайдан, кофеден, кант-кампиттен, консервіленген тамактардан, тУздан, темекіден, ішімдіктен, сырадан, кока-кола онімдерінен т.б. тугелдей бас тарттым.

Сонан кейін тагы да екі кабат 7-10 кундік ашыгуды откізіп, денем женілдеп, денсаулыгымнын курт жаксара бастаганына козім жетті. Узак ашыгуга біртіндеп дайындалдым. 2000 жылы Наурыз айында 21 таулік ашыктым, сондагы агзамнын  тазаланганын ауызбен айтып жеткізу мумкін емес!

Алгашкы 21 тауліктік Узак ашыгу багдарламасын Устап жургенімде кейбір  осекті судай сапыратын корші келіншектер: «Асет жынданып кетіпті, аузына мулдем тамак салмайды екен», – деп осектеп, сыртымнан кулетін, бірак олардын созіне ман берген жокпын «Ит уреді, керуен кошеді, денсаулык елге емес озіме керек», – деп алган бетімнен кайтпадым, натижесінде тамаша денсаулыкпен марапатталдым.

2001 жылы ораза айында 27 кун ашыктым, 2002 жылы ораза айында 38 таулік, ал 2003 жылы ораза айында 40 таулікке жеткіздім. Осы ашыгу барысында кыста кардын суын, калган уакытта кайнар тУманын не кУдыктын суынан баска аузыма нар татпадым. Аралык кезендерде анда-санда тауліктеп ашыгып журдім, бірак кітаптагы шарттарды толык сактадым деп айта алмаймын, себебі денсаулыгын жаксара бастаганда, баягы «таз» калпына тусіп пендешілік женіп кетеді екен.

2004 жылы да 40 тауліктік ашыгуга, ораза аякталарда, ягни 9 карашада кірісіп кеттім де желтоксаннын 19-да 41 тауліктік ашыгуды ойдагыдай аяктадым. Бірак, 2005 жылы Алматыга кошемін деп, Уржардагы уйімді сата алмай, осыларды сылтау кылып, салаксып ашыгуды Устай алмай, озімді жан емес тан билеп, ауру мен настык кайта мендеп алды.

2006 жылгы 50 кундік ашыгуымда ыстык кайнаган суга таза бал жане лимон косып іштім. Сонгы 15 кунінде тек кайнаган ыстык су гана іштім. Себебі балдан адамнын журегі кайтып калады екен, агза озіне кажеттісін гана кабылдайды. Ыстык суга таза бал мен лимон салып, ерітіп ашыгуды озімнін ашыгу іліміне коскан комакты улесім деп білемін. 2007 жылы наурыз айынын 16-нан сауірдін 24-не дейін 40 кундік аштык Устадым.

Ескерту: Естерінізде болсын! Егерде сусамыр (кант диабетімен) ауыратын болсаныз ішетін суынызга бал коспаныз, канытыныз кобейіп кетеді! Тек кана таза ыстык су гана ішініз!

 Ашыгу кезінде адам озін калай устауы кажет?

«Ауру батпандап кiрiп, мыскалдап шыгады».      Казак макал-мателi

Ниет адамнан, Рахым Алладан. Оз келенсіздіктерінізді біреуден корменіз, біреуге жала жаппаныз, біреу ушін біреу омір сурмейді, біреу ушін біреу тамак ішпейді. Озініздін бакытты немесе сорлы болуыныз тікелей оз колынызда, аныгырак айтсак, пайымдау мен сананызда. Не ойласан сол болады. Унемі жаксылык ойласан жаксылык, унемі жаманшылык ойласан жаманшылык болады.

Біздін казекенде мынадай жаман адет бар. Унемі жоктан жане озін мендеп алган ауруынан басканы айтпайды, аузын ку шоппен суртіп отырады. Есінізде болсын! Жок деп ойлаган ниетіне байланысты Жаратушы жокшылыктын есігін ашып кояды, ауруымнан жазылмаймын деген ниетінізге байланысты созылмалы сыркатыныздан айыкпайсыз – себебі, сіздін калауыныз бен ниетініз осы, Алладан тек осыны гана тілеп отырсыз, Алла сіздін тілегінізді кабыл етуде. Аузыныздагы созге абайболып сойленіз, айткан созініз мултіксіз  кабылданатынын умытпаныз.

Ауырмай узак гумыр кешу

«Біз семірттік денені азыкпенен,
Байлап бердік жанды оган казыкпенен.
Уйкы, тамак, куйлеген сорлы дене
Кутылар ма осындай жазыкпенен».      Шакарім аулие

–Жаратушы пендені жаратканда, онын ішіне озін-озі емдеп алатын касиетін коса жараткан. Адамнын ашыкканда жазылып кетуінін бар кУпиясы мен сыры да осында бУгып жатыр. Окінішке орай, осы адісті жУмыр басты пенде гана колдангысы келмейді, себебі напсінін кУлы. БУл пендені ЖАН емес ТАН билейді. Осы адісті мултіксіз колданатын жан-жануарлар мен хайуанаттар гана. Осынын бір далелі ретінде сіздерге озім коріп, куа болган жагдайды айта кетейін.

Карганын гасырлап жасауынын купиясы

Мен озім саналы омірімді табигатпен біте кайнасып жаткан жапан далада 30 жыл агроном болып откіздім. Біз жакта кунбагысты аса коп молшерде осіретіндіктен, карга дегенініз жыртылып айырылады. КУстардын ішіндегі ен акылдысы осы карга болар деген корытындыга келдім. Кулыгына найза бойламайды. Ен гажабы жаздын шілінгір шілде айында озен жагалай конып ауыздарын ашып отырады, онын себебі озен суынын ылгалымен дем алып шолін осылайша басады, бірак 40 кун бойы нар сызбайды. Оздерін-оздері осылай тазалайды.

Карганын гасырлап узак омір суруінін купиясы да осында бУгып жатканына оз басым шек келтіре алмаймын. Далада жургенде ауа райына, осімдіктерге, дала кУстарына, олардын мінез-кУлыктарына жіті коніл боліп, ерекшеліктерін еске сактап журетінмін. Озімше осылардан кортынды шыгарып,табигатпен керемет уйлесімділік жасап жаткандарына тан калатынмын! Табигаттын тангажайып кушіне табынатынмын, оз жУмысымнын барысын табигаттын жолына киюластыруга тырысатынмын, натижесі жаман болган жок.

1932-33 жылдаргы елімізде болган алапат ашаршылыкта адамдар тек аштыктан гана емес комагайлыктан да олген

Бул айтып отырганым Оскемен каласында тУратын, пайгамбар жасынан аскан, бУрын кызметтес болган Владимир Тен деген каріс (кореец)  жолдасымнын уйінде болганымда: 1932-33 жылгы ашаршылыкты, 1937-38 жылгы кырып-жоюды (репрессия мен террорды) козімен корген, сол заманнын куагерлерінін бірі, Владимир Теннін 90-нан аскан анасынын оз аузынан естіген ангімем. Ашаршылык кезінде киыр шыгыстан ауып келген карістермен уркіп кытайга кашып бара жаткан казактар бір жагдайда болган. Сол кезде тау боктерін жагалап шУрайлы жерлерде коныс теуіп диханшылыкпен шУгылданган бір орыс, не бір баска улт окілдері кырылды ма, жок! Олардын каганагы карк, саганагы сарк болып журді.

Біздін Уржар, Алакол онірінде орыспен коныстас егін салган жане кол, су жагалап,балык аулауды касіп еткен казактар да дін аман калган. Ол кезде Алаколдін балыгы букіл казакты тамактандыруга жететін, алі де жетеді. Біздін ішкері жактагы мал баккан казак, ет жане мал онімдерінен баска тамак барын білмеген, жалкаулыктын, ала ауыздыктын, надандык пен настыктын салдарынан жер ананын кадір-касиетін тусінбеген.

Елімізде болган 1932-33 жылдаргы алапат ашаршылыкта 1,5 млн кандастарымыз ашаршылыктан кырылган уакытта, адамдардын кейбіреулері аштыктан емес, бас сап комагайланып жегендіктен, тамак бірден аш озекке тусіп кетіп, колма-кол отырган жерлерінде оліп кеткен. Сол жылдары киыр шыгыстан ауып келген карісер тан калып жагаларын Устаган: «Осыншама мол тамактын ішінде журіп, мына казактардын шыбынша кырылгандары калай?», – деп.  БУнын барін тапіштеп жазып отырганым, бала кунімізде ауылдагы Кусак озенін жагалай ойнап жургенімізде, ары кетсе жарты метрдей терендікте, бетін гана жаба салган адам суйектерін жиі тауып алатынбыз. Себебі, біздін Науалы ауылы Тарбагатай бауырындагы Кытайга отетін улкен куре тамыр керуен жолынын бойына орналаскан. Ал Кытайдын Шауешек каласы біздін ауылдан 120 шакырым жерде орналаскан. Ашаршылык жылдары кытайга кашып боскан халык осы жол бойында ак жонка боп аштан кырылган.

Біздін улттык тамактану ерекшелігіміз

Біз оте ауыр, куатты да, нарлі тамак ішетін халыкпыз, ен кемшілігі осы нарлі тамакты жатар алдында жейміз, осылай тамактануымызга сайкес дене кимылын жасамаймыз жане жиын тойымыз, олім жітіміміз де баршылык. Одан сырт туган кун, бала тойы т.б. толып жаткан бас косуларды жинактай берсен, тапкан таянганымызды ішіп жеуге гана шашатын халык сияктымыз. Кей кезде ойлаймын, осы біздін казак «камшынын сабындай кыска омірінін жартысын уйкыга, калганын тойга жумсай ма?», – деп. Осы жагдайларда ат нопір дастархан жайылып, кол – косір табак, тамак тартылады. Осы уакытта жесен де жейсін, жемесен де жейсін. Біздін тамактануымыз Еуропа, шыгыс халыктарынын мазірінен мулдем болек. Осылардын салдарынан біздін ішегімізде шогырланып калган улар мен кір кокыстар оте коп. Осыларды тазалап еріту ушін казак атамыз баягыда саумал ішіп тазаланып отырган.

Бір узім наннын куаты

Менін айтайын деп отырганым оте манызды, мУны окыган аса білімді адамдардын арасында да білетіндері некен саяк. Алгашында кызыксыздау корінгенімен, кітапты окыган сайын омірінізді озгертетін іліммен таныс боласыздар. Коз алдынызга елестетініз: Белгілі бір себептермен сіз Узак уакыт тамак ішпесеніз алсіздіктен мулдем козгала алмай каласыз.

Тіпті сіз канша білімді, бай болсаныз да, сіздін байлыгыныз бен білімініз алдекімнін акеп берген бір узім нанына татымай калады. Бір шайнап жУтканнан кейін-ак танінізге куаттын кУйылып жатканын байкайсыз. БУл керемет емес пе? Осы бір тілім наннын озі сіздін ішініздегі неше турлі куатты, іс арекеттерді кайта іске косып жіберді. Сенсеніз де, сенбесеніз де бір тілім наннын куатымен куші 70 жук вагоны бар пойыз курамасын жер шарын бір кабат айналдырып шыга алады. Осы бір узім наннын курамындагы элементтердін куаты сіздін ойыныз, сезімініз, еркінізден де жогары турганын бір сатке болсын ойланып кордініз бе? Осы бір тілім нанды тек карнын ашканда гана жеп куш куатынды калпына келтіресін. Осынын натижесінде іс арекетінді, созінді сойлеуінді, ойлауынды, сезінуінді ары карай жалгастыра бересін. Арине, казір де, бУрын да букіл алемде тамак маселесі бірінші орында болган, алі де бола береді. Осыны шешу ушін тіршілік иелерінін барі де тырбанып жумысістейді, осы ушін талай тонкерістер мен согыстар да болды, болып та жатыр, бола да береді.

Біз дастарханда отыра білеміз бе?

«Ынта – иманнан. Ынтасыздык – екі жузділіктін салдары».
Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

Тамак ішіп болганнан кейін, бірден тУрып кетпеніз, сол сиякты дастархан басында, ішіп болганнан кейін 1-2 сагат жалпиып отырып та алманыз. Біраз гана уакыт отырып, жайлап кана терен тыныс алыныз, сол кезде куат барлык мушенізге бірдей тарап, озінізді оте жаксы сезініп, кандай жУмыстын болмасын тубін тусіретін боласыз. Адамдардын копшілігі усак-туйекке коніл аудармайды, біракта барі осы усак-туйектен басталмай ма?

Сіз озініздін оренізді, сезімталдыгынызды арттыргыныз келе ме? Ол ушін дастархан басы ен колайлы жагдай. Ол ушін касыгынызды, кесенізді шылдырлатпауга тырысыныз – бУл байкампаздык пен сактануды дамытудын жаксы жаттыгуы. Мен адамдардын ыдыстарын тусіріп алып, касыктарын шылдырлатканынан-ак білемін, онын оресі жетіспей жатканын. Тіпті ол жогары білімді немесе аты айгілі адам болсын, егер ара кашыктыкты сезбесе, онын дипломынын не пайдасы, атак абыройынын не пайдасы бар, кемшілігі басынан асып жатыр.

Мысалы, біз кесені апергіміз келді, бірак кайда тУрганын молшерлей алмай, жерге тусіріп, сындырып алдык. БУл Усак нарсе болып корінгенмен, ол кісінін омірдегі де  жагдайы осылай, коп кателік жібереді. Осы адамдарга ішкі ангарымпаздык жетіспейді, осыны омірде де кайталайды. Затка озін ие болу ушін, алдымен ой елегінен откізіп ие болып ал, егер ойша коз алдына елестете алмасан, осы затка еш уакытта да колын жетпейді. Дастархан басына отырар алдында кайта-кайта тУрып журмес ушін барін тугендеп тексеріп алганнан сон, бірак отыр, омірде де солай.

Тамакты суйсініп суйіспеншілікпен же, сол кезде тамактын хош исі бУркырап озінін эфирлік заттарын сізге бере бастайды. Тамак озіне гарыш саулесін шогырландырып алган: кун, жУлдыздар, ал табигаттын торт элементі (су, ауа, топырак, от) оздерінін ошпес іздерін калдырып, оларды артурлі куш, куат, болшектермен каныктырган. Тамакта осыны осірген адам енбегінін де колтабы бар, ол тіпті бізге оз тарихын да айтып бере алады.

 «Тангы ас танірден», танертен тамак ішпеуіміз керек пе?

«Бал таба калсан,
Же оны шамана карап,
Артык жеп койсан,
Жиренерсін кусып тастап». Сулеймен Пайгамбар (г.с.)

Адам ояна салысымен, бірден тамак ішеді. Асказаннын калауына сана багынады, асказан билеуші болады. Шартты рефлекс бойынша асказан аркашан да тангы тамакты кутеді. Мен ушін тангы тамактын кажеті жок, не болар болмас кана, себебі агзам туні бойы демалды, куат жУмсаган жок. Адам неге Узак демалыстан кейін асказанын тангы аспен толтырып алуы тиіс? Сондыктан тагы кайталаймын: «Сіз тамагынызды тынымсыз дене кимылын жасап барып ішуініз керек. Тангы астын кажеті жок деуімнін себебі, тангы асты жегенде, туні бойы жиналган куат бекер расуа болады. Танертен сіздін танініздін, акылыныздын, рухыныздын куаты оте жогары денгейде болуы керек. Тек осылар гана, сіздін шабытты жане тандік жУмыстар аткаруынызды іске асырады. Тамак ішкеннен кейін мидын кабілеті томендейді. Мен осыны коптеген окырмандарыма т.б. айттым.

Енді тусінікті болар, неге танертен тоя тамак ішуге карсы екенім. Ауыр тамак кортылу ушін коп куат шыгындайды. Жуйке куаты баска максаттарга жУмсалгандыктан, мига жетпей калады, адамдар осы себепті милау, таяз ойлы болып калады. Енді осыны баска кырынан карайык. Узак жылдар бойы адамдар санасына сініріліп келген кагида, «тангы ас ен маныздысы, ол таннін жане ойдын ауыр жУмыстар аткаруына куат береді». Осынын барі гылыми негізделмеген, мулдем керегар кате пікір.

Танертен тоя тамак ішкеннен кейін, сіз токтык пен жайбаракаттыкты сезесіз, бірак куш косылмайды. Осы тамактын ас корыту жуйесіне сінірілуі жане агзага куат беруі ушін біршама уакыт керек. Ас корыту оте курделі агым. Тангы астын арбір коспасы онделіп, жасауша сініре алатын, оте кішкентай химиялык болшектерге айналуы керек.
Ертедегі философтар ашыгудын манызын білген бе?

Ертедегі грек философтары оз шакірттеріне тамакты тарта ішетін мазірді бірінші орынга коюды уйретті. Эпикур, Сократ, Платон т.б. философтар оз шакірттерінін тамак мазіріне катан талап коюы олардын тагам кУрамына ерекше коніл болгенін корсетеді. Осы алыптардын даналык сую ілімі (философиясы), каншама гасырлар отсе де, алі кунге манызын жогалткан жок.

Лас денеден– лас ойлар жане керісінше таза, аурусыз денеден молдір ойлар туындайды. Дене калай улардан тазаланады, лаззат акелетін ой орістін денгейі де жогарлай береді.

Еліміздегі жасоспірімдердін денсаулыгы

2005 жылгы «Денсаулык» журалынын №5 санында жарияланган, казіргі Казакстандагы жасоспірімдер арасындагы ауру-сыркаудын бір дайегін айтайын. БУл корсеткіш осе туспесе, кеміген жок. «Гылыми-зерттеу инстуттарынын зерттеулері корсетіп отыргандай, елімізде жасоспірімдер арасында ауру-сыркау жыл санап кобейіп барады. Сонгы деректерге жугінсек жасоспірімдер аурушандыгынын корсеткіштері тексерілген ар 1000 балага шакканда мынадай екен:
Акмола облысы 177, 6
Актобе облысы 424, 8
Алматы облысы 90, 4
Атырау облысы 183, 2
Батыс Казакстаноблысы 465, 3
Жамбыл облысы 305, 1
Караганды облысы 565, 0
Костанай облысы 469, 9
Кызылорда облысы 933, 6
Мангыстау облысы 327, 5
Онтустік Казакстан облысы 212, 6
Павлодар облысы 542, 4
Солтустік Казакстан 423, 7
Шыгыс Казакстаноблысы 650, 2
Астана каласы 311, 5
Алматы каласы 664, 2

Казак улттык медицина университеті ректорынын гылыми жумыстар жоніндегікенесшісі, профессор З. Мажитованын маліметі бойынша сонгы кездерде елімізде мугедек балалар мен бір басында бірнеше созылмалы ауруы бар сабилер саны арта тусуде. Ул балалардын денсаулыгы нашарлап барады, ал болашак ана – кыз балалардікі одан да кауіпті.

Енді улкен адамдардын жагдайын байкайык. Егер жастарымыздын жартысы алсіз, ауру екеніне козініз жетсе, улкен адамдардын жагдайлары бУдан да соракы. Біздін18 бен 20 жас аралыгындагы жастарымыздын 65-70 пайызы аскерде кызмет етуге жарамайды.
Егер біз 25 пен 75 жасар алыгындагы адамдарга карасак, жагдайлары тіптен мушкіл. 25 адамнан топ жиып, оларды тексеріп денсаулыгы мен ауруы жайлы сойлессек, онда олардын 99 пайызынын бір немесе бірнеше омірлік манызы бар мушесінін созылмалы дертке шалдыкканына куа боласыз. Айтеуір бір жері ауырмайтын адам баласы жок. Олар сізге озіне жасаган операциясын, ішкен дарісін, шеккен зардабын айтады.
 
Адамдардын копшілігі, озінін тандік жане  рухани денгейін дамытпайтын омір суру багдарламасын устанады. Осынын далелі, кобейіп келе жаткан карттар уйлері жане мугедек балаларга арналган мектеп интернаттар, тастанды балаларга арналган жетімдер уйі, кала-калаларда оріп журген кангыбас бомждар. Осы уйлер карттарга, ауруларга, кангыбастарга жане мугедек пен тастанды балаларга лыка толы. Менін сізден сУрайын дегенім, табигат шынында да біздін оміріміздін сонын осылай кайгылы кылып койды ма?!

 Пайгамбарлар да ашыккан

Жер бетiне келген пайгамбарлардын барi де рухани емделу, жетiлу ушiн ашыгуга жугiнген. Олар ашыгудын акылды Ушкырлап, ойлау кабiлетiн арттыратынын бiлген. Омiрдiн Улы шындыгын уагыздау алдында НУх, Сулеймен, МУса, Дауiт, Иса, МУхаммед т.б. пайгамбарлар, сондай-ак, Будда мен Гандилер де 40 куннен ашыккан.

Мысырдагы Улы Александрия алемнiн мадениет орталыгы болган кезде, шеберлiкке уйрену ушiн шакiрттер 40 таулiк ашыгуга тиiс болган. Улы Пифагор озiнiн философиялык iлiмiн уйренетiн шакiрттерiнен 40 кундiк аштык Устануын талап еткен. Онын пайымдауынша 40 кун аштыктан кейiн гана шакiрттерiнiн ой-орiсi молдiрленiп, санасы нУрланып, омiрдiн терен кУпиялы iлiмiн менгеруге кабiлеттерi сонда гана жетедi деп есептеген.

 Денсаулыктын он кагидасы

1. Сен оз денендi омiрдiн керемет кубылысы ретiнде курметтеуiн керек.
2. Сен коздыргыш iшiмдiктерден, барлык табиги емес, олi тамактан бас тартуын керек.
3. Сен оз денендi онделмеген, тек табиги, тiрi тагаммен коректендiруiн керек.
4. Сен озiннiн денсаулыгына калткысыз кызметiндi гумыр бойы арнауын керек.
5. Сен дурыс iс-арекетiн мен демалысын аркылы оз дененнiн саулыгын сактап арттыруын керек.
6. Сен оз жасаушаларынды, булшык етiндi, канынды таза ауамен, кун шуагымен тазалауын керек.
7. Сен озiннiн танiн мен санан озiн жаман сезiне бастаганда, кандай болмасын тамактан бас тартуын керек.
8. Сен оз ойынды, созiндi, мiнезiндi аркашан байсалды да, аскак калыпта устауын керек.
9. Сен табигат зандылыктары туралы бiлiмiндi туракты турде толыктырып отыруын керек.
10. Осыны омiрiнiн магынасына айландырып, оз iстеген енбегiне куануын керек. Сен табигат занына багынуын керек. Денсаулык сенiн кУкын, осыны пайдалана бiл!       Поль С. Брэгг

21. Поль Брэгг деген кiм? Онын iлiмiнiн ерекшелiгi неде?

Шетел адебиеттерiнде «табигаттанушы», «табигатпен ундесушi» деген соз тiркестерi жиi колданыла бастады. Табиги тагамдармен тамактанатындарды осылай деп атайды. Олар осылай оздерiнiн казiргi корапталган, консервiленген, жансыздандырылган, курамында комiртегi оте коп ет, май жане таттi тагамдар онiмдерiне наразылыктарын бiлдiредi.Булай тамактануга алгашкы карсы шыккандардын бiрi Поль Брэгг.

Брэгтiн ен атакты кiтабы «Ашыгу кереметi» (Чудо голодания) батыста коптеген миллиондаган даналармен басылып, копшiлiктiн суйiп окитын  кiтабына айналды, колдан-колга тимей таралды. Кiтаптарынын, лекцияларынын, басылымдарынын ен тамаша жарнамасы Брэгтiн озi, жеке тажiрибесi жане омiр суру кагидасы болды.
Ол 90 жасында куштi, шапшан, иiлгiш, шыдамды, кыскаша айтканда кылшылдаган бозбала сиякты болатын. Поль Брэгг кунделiктi 3-5 шакырымга жугiрдi, тауга шыкты, коп малтыды, теннис ойнады, биледi, жаяу узак журiп, гантель, гирь котердi, серфингпен (тактайдын устiне тУрып алып толкында сырганау) шУгылданды. ЖУмыс кунi 12 сагатка созылды, бiрак шаршауды, ауруды бiлмедi, аркашанда сергек, тын, омiрге кУштар жане адамдарга комектесуге дайын туратын.

Поль Брэгг 1976 жылы 95 жасында Флорида жагалауында суда сырганап жургенде алапат толкын басып кетiп, кайгылы казага Ушырады. Оны 5 баласы, 12 немересi, 14 шобересi жане мындаган iзбасарлары жоктады. Сарапшы – паталоганатомдар тексергенде онын журегi, кан тамырлары жане баска да iшкі курылыс мушелерi оте жаксы, керемет жас баланыкiндей болган. Брэгг бiр созiнде: «Менiн танiм жас молшерiн бiлмейдi» – деп айткан.
 
Поль Брэгг денсаулыкты тузеу негiзiне дУрыс тамактану жуйесiн басшылыкка алган, еттi мулдем жемеген, балыкты оте сирек пайдаланган. Озiнiн жуйесiнде ашыгу багдарламасына коп конiл болдi. Шогырланып калган улардан, калдыктардан, манкадан,тУздан агзаны тазалау ушiн: аптасына бiр таулiк, 3 айда бiр кабат апталык ашыгу багдарламасын Устауды Усынды, ашыгу кезенiнде тек таза: кУрамында минералдары жок су гана (дистилированный) iшу керек деп уйреттi.
Казiргi адамдар, тамак iшкiсi келмесе де, кунiне бiрнеше рет тамактануды адет еткен, созылмалы гастритiнiн салдарынан болатын кобалжуды «аштык» деп кабылдайды. Осы адеттi озгертудiн тукте киындыгы жок, тек санан танiндi баскарса болганы.
Брэгг танертен мулдем тамак iшпеген, адам озiнiн тамагын денелiк куш куат жУмсап барып iшуi керек, казакша айтсак: «Тангы ас Танiрден», – деп есептеген. Оган кунiне екi мезгiл тамак iшу жеткiлiктi болган.

Поль Брэгг: «Табигаттын Улы зандарымен омiр сурудiн еш киындыгы жок. Аурудан азап шегiп, мезгiлсiз картайгандар, тез жазылу мен жасарудын жолын армандайды. Есiнiзде болсын: денсаулыкты енбектенсен гана табасын! Оны сатып алуга болмайды, ешкiмде оны сiзге сатпайды. Мен табигат зандылыктарын зерттеймiн, бУзбаймын, натижесiнде денiм сау жане оте куаттымын. Табиги тамактану, ашыгу аркылы озiндi-озiн тазалау жолдары, дене шыныктыру – картаймайтын, солмайтын, ар кунiнiзге шаттык сыйлайтын омiрге алып келедi».

 «Адам ата мен Хауа ана заманынан берi ен манызды маселе – адам гУмырын Узарту. Бiр де бiр адам баласы олiм тырнагынан кашып кУтылган емес, дегенмен белгiлi тамактану мен тазалык ережесiн сактап оз омiр жасынды Узартуга болады. Аркайсын осыны: ен алдымен озiн ушiн, туган туыс пен достарын ушiн жане озiннiн елiн ушiн жасауга мiндеттiсiн.

Ар адамнын сау болуы жане калыпта табиги жасын жасаудын когам ушiн зор манызы бар. Ар адам 120 жыл не одан коп омiр суруге мiндеттi жане осыган толык кУкысы барына мен сенемiн.  Денсаулыкты сатып алу мумкiн емес, оны озiннiн тiкелей енбегiн аркылы гана табасын. Тек кана озiннiн табанды енбегiн гана шексiз денсаулык пен куатты Узак гУмыр сурушiлердiн катарына алып келедi. Мен оз денсаулыгымды оз енбегiммен гана таптым.Менде ауру, шаршау деген болмайды жане денем болбыр, бопау емес, жылдын 365 кунiнде саумын. Осы натижеге сiз де жетесiз!».

Озiнiн сауыктыру жуйесiнде, Брэгг дУрыс тамактануга зор ман берген. Онын козкарасынын негiзi мынада болган: кунделiктi колданатын тамактын 60 пайызы шикi кокенiстер мен жемiстерден кУралган. Калган болiгiне тандау мумкiншiлiгi кен аукымда, бiракта ондiрiсте химиялык адiспен онделген тамактардан аулак болу кажет. Тамак негУрлым табиги турде болганы жон, тУзы мен рафинадталган кантты, жасанды коспаларды негУрлым аз молшерде пайдаланган абзал.

Брэгг бiржакты болмаган, егер адам ет жеуге уйренсе жей берсiн, бiрак аптасына 3-4 кабаттан артык емес. (кейбiреулер сиякты кунiне 3-4 рет емес). Ол шУжык (колбаса), консервi, куырылган, тУздап какталган жане майлы еттi пайдаланбауды Усынган. ЖУмыртканы аптасына 2-3 рет кана жеудi жон деген.
Ересек адамдардын сут, кiлегей,iрiмшiк, сары май, малдын майларын коп колданбауын жактаган. «Наукастардын 99 пайызы дУрыс тамактанбаудан зардап шегедi. Адамдар оз денесінін каншалыкты ласталганын тусiнбейдi, дУрыс тамактанбагандыктан агзасы улы заттар, шырыш пен манкага, кiр-кокыска лыка толы екенiн сезбейдi», – деп жазады Брэгг.

Тагы айтады: «Ашыгу белгiлi бiр аурудын емi емес, ашыкканда агза озiнiн омiрлiк куатын тазалауга жане сауыктыруга жУмсайды. Ашыгудын аркасында агза оз-озiн емдеп жазады».

Тамак кортылуы ушін кандай ас мазірін пайдаланган абзал?

– Поль Брэгг барлык макро жане микро элементтері бар азык-тулікпен тамактануды жане томендегі реттілікті Усынады.
Поль Брэгг айтады: Улкен даретім, танертен ояна салысымен келеді. Денемді бірнеше айландырып,  жаттыгу жасаймын, ол ішегімнін толык тазалануына комектеседі. Адетте мен танертен тамактанбаймын, себебі осы тартіп денсаулыкка оте пайдалы. Оянган сон, бірнеше сагат откеннен кейін, аздап молшермен жана узіп алынган жеміс: ананас, банан, апельсин, оріктін сарысын не карасын жеймін. Бірер сагат откеннен сон, бірінші тамагым коконістерден дайындалган сабіз, капуста т.б. салаттар, осыларга асказаным жаксы жУмыс істеу ушін авакадо косамын. Бірінші салатты жеуді ережеме айландырдым. Себебі, біз агзамызды тек табиги тамакка гана бейімдеуіміз керек.

Копшілік адамдар тамактануды коже ішу мен нан жеуден бастайды, менін пікірімше, бУлай тамактану мулдем кате, себебі шикі коконістер тамак алдында ас корыту солінін болінуіне комектеседі. Шикі коконістін кУрамында табиги сол мол, бУл ас кортуга ен кажет зат. Сондыктан да, мен тамакты коконіс салаттарынан бастауларынызды талап етемін, осылай бірнеше жыл адеттенсеніз, сіздін агзаныз тамак алдында баска нарсені кабылдамайды. Осынын натижесінде, сіздін тагамыздын кУрамында, коконіс молшері 60 пайызга жетеді. Шикі коконістер мен жемістерде омірлік куш мол, бУл табигаттын кун куатын шогырландырып, бізге дайындаган тірі тамагы.

Мен сіздердін тамагыныз 100 пайыз тек кана коконіс пен жеміс жидектерден гана болсын деп айта алмаймын, себебі казіргі оркенниетті адам, осыдан 5-6 мын жыл бУрын омір сурген ата-бабалары сиякты омір суре алмайды. Міне мен сондыктан, тамак кУрамынын мінсіз мазірінін 60 пайызы шикі коконістер мен жеміс-жидектерден, 20 пайызы белоктан кУралуы керек деп есептеймін. БУл белок ет, балык, жУмыртка, табиги ірімшік – сыр немесе осімдіктен жангак, дан турінде болады. Сыра ашыткысы жане борттірілген бидай да белок азыгынын маныздысы.

Сонгы 20 пайызынын озі ушке жіктеледі. Бірінші болігі табиги крахмал: наннан, куріштен, бУршактардан алынады. Екінші болігі табиги кант: балдан, шырындар мен кептірілген жемістерден алынады. Ушінші болігі табиги каныкпаган майлар – кунбагыс, соя т.б. осімдік майлары. Табиги крахмал, кант жане майлар: бУлар жогары молшерде шогырланган тамак, сондыктан осыларды аздап молшермен гана колданыныз.

Ет жемейтіндер неге ет жеуге карсы?

– Бугінгі танда ет жемейтіндер мен ет жейтіндер арасында толассыз айтыс журіп жатыр. Екі жакта оздерінін козкарастарын гылыми турде негіздеп далелдеуде. Поль Брэгг: Мен сізді ана жакты, мына жакты колда деп угіттемеймін. Осы такырыпта жуздеген кітаптар жазылган. Маган келсек, тамак туралы ангіме болганда «ешкашанда» деген созді омірімде колданбаймын. Узак жылдар бойы ашыгу багдарламасымен шугылдангандыктан жане тамагымнын басым болігі жана жулынган коконіс пен жемістер болгандыктан, менін агзамнын сезімталдыгы сонша жетілген, не жеу керектігін маган мулт жібермей хабарлап отырады. Баскаша айтканда, менін агзамда тамак тандау болмысы дамыган. Кей уакытта ет, балыкты аузыма да алмаймын, бірак сонан кейін аздап ет пен балык же деп агзам хабарлайды. Осы ішкі даусым маган керемет комектеседі.

Поль Брэгг айтады: Мен мындаган бас ірі кара осіретін фермада тарбиелендім. Кунделікті  малдарды осы жерде соятын. Олтіру мен ушін ен жек корінішті нарсе. Мен ешуакытта да, аншылыкпен немесе балык аулаумен шУгылданып корген емеспін. Себебі кімнін болмасын ажалына себепкер болгым келмейді. Мен ет жемейтін сУлу да, сымбатты адамдарды кордім. Екінші жагынан танкаларлык денсаулыктары бар етпен гана тамактанатын адамдарды кордім. Енді бірде онтустік тенізде саяхаттаганымда, жеміс-жидекпен коса балык, кус, ет жейтін керемет адам урпактарынын да окілдерін кордім. Сондыктан да ет жеу, жемеу козкарасы жоніндегі дауда бейтарап багытты Устанамын. Оз агзамды тазалай жане жетілдіре отырып, онын тамак тандау касиетінін дами тусетінін сеземін.

Ет жемейтін айгілі тулгалар

«Жер бетiндегi гулама данышпандар аспандагы жУлдыздарга Уксайды. Жерде де, судада жулдыздарга карап жол табуга болады. ЖУлдыздар корiнбесе жолаушылар адасуы мумкiн». Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)

– Поль Брэгг секілді, когамнын ар денгейінде жане гасырдын ар уакытында мындаган адамдар «ет жемейтіндер» болган, олар оздерінін денсаулыгын тузеумен катар, омірдін шындыгын да іздеген. Олардын катарында адамзат алыптары: Пифагор, Сократ, Платон, Климент Александрский, Плутарх, Ашока патша, Леонардо да Винчи, Монтень, Акбар, Джон Мильтон, сэр Исаак Ньютон, Эммануэль Сведенборг, Вольтер, Бенджамин Франклин, Жан-Жак Руссо, Ламартин, Перси Биши Шелли, Ралф Уолдо Эморсон, Генри Дэвид Торо, Лев Толстой, Джордж Бернард Шоу, Рабиндранат Тагор, Махатма Ганди, Альберт Швейцер, Адольф Гитлер жане Альберт Эйнштейн.

Алсіздікпен  калай куресуге болады?

– Біз еселан, акылсыз алемде омір суреміз. Оркениет дамудын адам куатына коятын талабы зор. Біз туыстарымыз бен достарымыздын арасында калыпты омір суруді Устануымыз керек. Парыз – катал амірші. Біз бУган багынуга тиіспіз. ЖанУяны асырау, автколік жургізу, оз жУмысына жауап беру, уй шаруасын істеу, бала тарбиесі, когамдык, азаматтык парызын т.б. мындаган істер куш-куатты тагы да орасан зор куатты кажет етеді. Куат – аса багалы зат, оны корапка салып сактап, сатып ала алмайсын. Копшілік куатты темекіден, ішімдіктен, кофеден, ащы шайдан, кока-коладан, дарілерден іздейді, бірак бУлардын барі де кателеседі. Куат – табигатпен бірігіп омір суруіннін сый-сияпаты.

Таулiктін ауыспалы алты кезені денсаулыкка калай асер етеді?

«Ерте турган адамнын несiбесi артады, ал тангы уйкы – ризыгынды кемiтедi».  Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

– Таулiк 4 сагаттан алты кезенге болiнедi. БУл – жылдын торт мезгiлi сиякты. Жыл мезгiлiнiн алмасуына байланысты, бiздегi басым ерекшелiктерiмiз де озгерiп тУрады. Мысалы, жазда От ерекшелiгi, кузде Ауа ерекшелiгi басым болады. Сондай-ак, бiздiн денемiзде – ерекшелiктерiмiз таулiгiне алты кабат озгерiп тУрады.
Мысалы, тунгi сагат 2-ден тангы сагат 6-га дейiн Ауа арекет кылады. Ауа женiл, анык, таза сондыктан тангы 6-да, немесе кун шыгардан бiр жарым сагат бУрын тУру оте пайдалы. Осы кезде ауа кенiстiгi озiн кун куатымен каныктырады, кун шыгардан жарты сагат бУрын, кун озiнiн ерекше жайлы шуагын тогедi.

Барлык дiн агымдарында, гылыми тУргыдан да ерте тУруга кенес беретiнi осыдан. Ауа танiмiзден – улардын шыгуына, iшегiмiздiн босауына жауапты, сондыктан да Ауа ерекшелiгiнiн кезенiнде турсаныз, ол жаксы жумыс аткарып денедегi уларды, калдыктарды уакытылы шыгарып тастайды. Ерте турган адам кунi бойы сергек журедi. Тангы сагат 8-ден кейiн туратын адамдар оздерiн нашар сезiнiп, кунi бойы шаршап журедi, мундай уйкы агзага женiлдiк акелмейдi.

Тангы сагат 6-дан кундiзгi 10-га дейiн Су арекет кылады. Су ауыр болгандыктан осы аралыкта турган адамдарды унемi уйкы басып журедi. Осы кезенде тамак iшпеуге тырысыныз, себебi дененiзде Судын молшерi кобейгендiктен, ауа козгалысы баяу болып, дененiз ауырлап, iштегi отыныз маздап жана алмай быксып тУрады, сондыктан да осы аралыкта iшкен тамагыныз толык кортылмайды да канынызды былгайды.

Тангы 10-нан кундiзгi 2-ге дейiн От арекет кылады, сондыктан да тамакты кундiзгi 11-12 аралыгында iшiнiз, ал келесi тамакты 5-6 сагат откiзiп барып, кун уясына отырганша кабылданыз.

Кундiзгi 2-ден кешкi 6-га дейiн Ауа арекет кылады. Осы аралык женiл, шабыт тудыратын кезен, адам жУмыс iстеуiне, спортпен, уй шаруаларымен шУгылдануга таптырмайтын кезен, осы кезде дененiз женiлдеп, кандай iске болмасын кулшынып турасыз.
 
Кешкi 6-дан тунгi 10-га дейiн кайтадан Су арекет кылады. Осы кезенде кунi бойы тыным таппаган адам шаршаганын сезедi, уйкысы келедi, сондыктан да тунгi 10-нан кешiктiрмей Уйкыга жатуыныз керек, егер де озiн-озi зорлап тунгi 10-нан кейiн жатса, буларалык кайтадан Оттын арекет кылатын кезенi (тунгi 10-мен 2 аралыгы), сагат тунгi 11-ден кейiн адамнын Уйкысы ашылып кетедi, кайтадан куат куйылганын сезедi.
 
Кешкі 10-мен, тунгi 2 аралыгы уйыктауга ен жайлы уакыт, осы кезенде iшкен тамактарыныз iшегiнiзде корытылып, адам таттi уйкынын кушагында болады. Кей кездерде дене бiтiмiнде От ерекшелiктерi бар адам тун ортасында тУрып алып тамак iшуi мумкiн, себебi осы кезде От сырттан да, iштен де арекет кылып жатады, сондыктан осы кылыктарына карап бУндай адамдарды согiп, жазгыруга болмайды.

Тунгi 2-ден кейiн уйкы устiртiн, тус коредi, мундай уйкы адамнын басы мен денесiне демалыс, мамыражайлык калып бермейдi. Таулiгiне 6-сагаттан артык Уйыктаманыз, Узак уйкы маубастык пен жалкаулыкка жетелейдi.

Жылдын торт мезгiлiн, таулiктiн алты алмасуларын, iшетiн тамагынызга сайкестендiрiп, бурынгы адеттерiнiздi осыган сайкес озгертсенiз, дуркiн-дуркiн ашыгып, агзанызды тазалап отырсаныз, ажал жеткенше денiнiз сау, ширак та шырайлы калпынызды сактай аласыз.

Ашыгу аркылы темекіден, маскунемдіктен кУтылу

"Адамдар да осiмдiк тарiздi, жаксы кутiлмесе, жайнап оспейдi".
Ш. Монтескье

Ашыгу – «кан тамырларын тазалагыш» (атеросклероз т.б.), сондай-ак букiл агзаны тазалап, куатты арттырып, онын тепе-тендiгiн сактайды.

Кан кысымы, журек аурулары, унемi шаршап журудi, уланганды, iшек-асказан, бауыр, буйрек ауруларын, кызудын жогарлауын, тУмау, iш катуды, май басуды, сусамырга (кант диабетi), катерлi iсiк (онкологиялык), коксаулыкка (туберкулез), кiшi дареттiн токтамауына (простатит), белсiздiкке (импотенция), жуйке жуйесi мен котерiлетiн (шизофрения) ауруларына т.б. толып жаткан ауруларга ем жане осы аурулардын алдын алып, уйкысыздыкты емдеп, жуйке жуйенiздi жондеп, коздiн коруiн, кулактын естуiн, танаудын иiс сезу кабiлеттерiн жаксартады.

Сондай-ак, маскунемдiктен, бангiшiлiктен (наркоман), темекi шегуден адам оз еркiмен бас тартатын болады. Себебi, агза толык тазаланган кезде уларды кабылдамайды, журегi айнып: арак, темекi, бангiлердiн иiстерiнен жиiркенетiн, кашатын болады.

Казiргi адамдардын денсаулыгы куннен-кунге нашарлап бара жатканы ешкiмге де кУпия емес. Окiнiшке орай бiз бУны озгерте алмаймыз. Тамак iшу тартiбiмiз бен iшкен тамагымыздын сапасына, жуйке жуйемiздiн калпына – денсаулыгымыз тiкелей тауелдi.
Бугiнгi кунi ашыгу сырткы ортанын зиянды асерлерiнен куткарып, бiзге ен кымбатты: озiмiздiн, балаларымыздын, ата-аналарымыздын, туган туыстарымыздын, достарымыздын денсаулыктарын сактауга мумкiндiк бередi! Озiмiздiн агзамызды (организм) ашыгудын комегiмен тазалай, шындай отыра, бiз коптеген аурулардын себептерiн жоямыз. Бiздiн уакытымызда ашыгу: асып-тасыгандык емес – кажеттiлiк.

Ашыгу  холестерин агымын реттейді

«Умбеттерiм ушiн ен катты аландайтын жайларым: карын шыгарып семiру, Уйкышылдык, жалкаулык жане озiнiн алсiздiгiне сенiмдi болу».
Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

– Ашыгу – мидын  гормондарынын жУмысын жаксартып, майларды кортады. Сондай-ак, адамнын бас суйегiнiн iшiндегi кысымды (внутричерепное давление) калпына келтiрiп, кан тамырларын тазалайды, тамыр кабыргасына катып калган холестерин кагын ерiтiп, кан тамырларын жас кунiнiздегiдей серiппелi калпына келтiредi. Кан тамырыныздын таза арi серiппелi болуы – Узак омiрдiн кепiлi. Букiл алемдiк денсаулык сактау Уйымынын дайегi бойынша, адамдардын басым болiгi журек-кан тамыры ауруларынан оледi екен. Ашыгу – ар турлi денгейде бiздiн журегiмiз бен кан тамырларымызды коргайды. Нелiктен?

Казiр тусiнесiз. Аздап сабыр сактаныз. Сiздiн ойынызша холестерин зиян ба? Осынын денгейiн томендету ушiн, арнайы дарiлер жасалган. Не себептi? Айелдердiн эстроген гормоны холестериннен, сондай-ак бiздiн миымыздын жасаушалары да холестериннен тУрады. Холестерин запыран (желчь) кышкылдарын болшектеп, майларды корытуга жардемдеседi. БУл бiзге оте кажет.

Барлык келенсiздiк, бiз тамактанганда холестерин – баратын жерi бауырга емес, керiсiнше кан тамырларына барып, кабыргаларына как болып жабысып калгандыктан тамырларымыз жiнiшкерiп, бiтелiп калады. БУл дегенiнiз – инфаркт жане инсульт (журегiнiз кысып, миынызга кан кУйылады). БУл – тiл аузыныздын байлануы, одан арi олiм.

Холестерин оз бетiнше агзада журiп тУра алмайды. Ол iшекпен сiнiрiлген кезде, оны жогаргы жане томенгi сатыдагы липидтер (жабыскак май калдыктары) колiк сиякты керектi жерiне тасымалдайды. Ар липидттiн багыты ар турлi. Жогаргы сатыдагы липидтер холестериндi – бауырга, ал томенгi сатыдагы липидтер – кан тамырларына жеткiзедi.

Ашыгу – жогары сатыдагы липидтердiн денгейiн кобейтiп, томенгi сатыдагылардын санын курт азайтады. Осынын асерiнен бiздiн жеген холестеринiмiз кан тамырларына емес, бауырга тiкелей барады. Сойтiп кан тамырларымыз кокыстан таза болады да, кан тамырларынын кабыргасына как тУрып калмайды (атеросклероз болмайды).
Журек ауруы неден пайда болады?

«Менiмен салыстырганда сендер кадiмгi жанып жаткан отка оздерiн оздерi тастайтын жынды кобелек немесе шегiртке сияктысындар. Мен сендердi отка тусуден сактау ушiн белбеулерiннен Устап канша тартканыммен, колымнан шыгып кетiп, оздерiндi отка тастай бересiндер». Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

– Кан тамырларын тоздыру ушiн де талай уакыттын отуi кажет. БУган Узак уакыт темекiнiн, арактын, аса майлы тамактын (ар турлi еттер, жУмыртка, сут тагамдары) асерлерi керек. Тагы бiр себеп дене кимылынын аздыгы.
Кан тамырынын тозуы жар басына жиi акеледi, бiрак курбандык осы катердi айкын сезiнбейдi. Адам озiнiн кан тамырларынын 50 пайызы бiтелiп калганын тiптi сезбей де калады. Тiптi бiлгiр мамандардын оздерi де, казiргi зерттеу адiстерiн колданып кауiптi еш нарсе таба алмауы мумкiн.

Кан тамырларын бiтеп тастайтын зат – холестерин немесе как. Бiтелу бiртiндеп басталады, кан тамырларынын iшi жiнiшкере берiп, журектiн бУлшык еттерiн жУмыс iстететiн молшерде каннын кУйылуын камтамасыз ете алмайды.
 
Кан тамырлары тiптi жiнiшкере бастаганда, журек пен кан кысымынын ауруы белгi бере бастайды. Кан тамырларынын бУзылуы жас шагынан басталып, бiртiндеп тозып бiтеледi. Сонан сон, алдекiм танертен озiнiн кунделiктi куйбенiне кiрiскенде, кенеттен козi карауытып, журегi кысып олiп кетедi. Олмей калган жагдайда, омiрлiк кембагал болып калады.

Озiннiн кан тамырларыннын тазалыгын, баска заттармен ластанбауын тУракты турде тексерiп отыруын керек, айтпесе журегiн кысуы мумкiн. Калыпты тагам да тамырларга как тургызып, бейнетке ушыратады. Адамдардын копшiлiгi, катерге ушырамай, озiнiн кан тамырларынын жагдайын бiлмейдi. Ауру кыспаганша, олар оздерiнiн жаман адеттерiнен арылмайды жане озiнiн калыпты тамагын жей бередi.

БУрыннан белгiлi жайды кайталауга рУксат етiнiз. Сiздiн жасыныз бУл сiздiн кан тамырларыныздын жагдайы. Есiнiзде болсын, копшiлiк жагдайда кан тамырларынын бiтелуi жас кунiннен басталып, молшерi 55-ке келгенде журек-кан тамырлары ауруына акеп тiрейдi.

Журек-кан тамырларынын ауруын емдейтiн адiс – узбей ашыгып тУру. БУл – алдын алу шарасы. Ашыгу дегенiмiз – iшкi тазалау. Ол бiздiн кан тамырларымыз киналмай журектi коректендiрiп тУру ушiн онын тазалык сактауына жардемдеседi. Тамырлардын жуйесi аркылы, кан коректiк заттармен барлык агзаны камтамасыз етедi. Агзадагы кан айналу тУракты жане бiркелкi болуы керек.

Егер кан айналымы агзанын бiр болiгiнде бiр сатке токтап калса, онда алапат соккы аламыз. Егер бУл коздiн айналасында болса, сокырлыкка Ушырататын кан кУйылады. Букiл агзаны богетсiз коректендiру ушiн, кан тамырлары таза болуы керек. Казiр таза, иiлгiш, серiппелi кан тамырлары бар 70-80 тiптi 90 жаска келген еркек, айелдердi сирек болса да табуга болады. Жастары Улгайгандыгына карамай, олар жас, себебi олардын кан тамырлары козгалгыш, серiппелi, тозбаган. Егер осы адамдардын агзалары улардан таза, денсаулыктары жаксы болса, неге оларга алi талай жыл омiр сурмеске?!

Адам неге картаяды?

«Сендердін жаксылыктарын – Узак омір сурумен бірге, кейінгіге игілікті іс калдыргандарын». Мухаммед ПАЙГАМБАР (с.г.с.)

Бiз айтамыз, адам картайып бара жатыр деп, бУл бiр нарсенi гана бiлдiредi, ол озiнiн кан тамырларын сактау ушiн калай тамактану, калай омiр суру керектiгiн бiлмейдi. Кан тамырлары, кашан озiнiн мiндетiн дУрыс аткармай бУзылганда, адамнын денесiнiн болiктерiне кан дурыс бармагандыктан, адамдар аурушан, умытшак, алсiз болады. Олар бiртiндеп оледi, себебi онын денесi мен миына кан дУрыс бармайды.

Бiз ашыккан уакытта, букiл омiрлiк куш агзанын iшкi тазалыгын жане кан тамырларын тазалауга жУмсалады. 7-10 таулiк узбей ашыканнан кейiн букiл дене женiлдеп, акыл ушкырланып, есте сактау кабiлетi артады жане дене кимылына деген зор кулшыныс пайда болады. Бiз ашыгуды узбей устап, дУрыс тамактану багдарламасы аркылы кан тамырларын тазалап, оз журегiмiздiн омiрiн узартуымыз кажет.

Егер денсаулык ушiн айкаста женiмпаз болгымыз келсе, озiмiздiн кан тамырларымызды омiрдiн кiлтi деп санауымыз керек.  Кунде майлы ет жей берсенiз, сiз оз агзанызда уларды шогырландыра бересiз. Есеп айырысуга тура келедi. Агза майды аз гана тiлейдi, бiз майлы тамакты кунделiктi коп колданамыз, соны журек-кан тамырлары ауруына акеп согады.

Сырт алпетiне карасан сау сиякты корiнетiн, танертен ет, жУмыртка, картоп, кiлегей, кофе iшетiн коптеген ер, айелдердi бiлемiз. Сыртынан сау сиякты корiнетiн осы адамдардын журек ауруынын кУрбаны болып, бiреулерi молага, ендi бiреулерi омiрлiк кембагал болып калгандарын да бiлемiз. Сiз оз агзаныздын физиологиясын бiлмегендiктен, осылай тамактану керек деп ойлайсыз. Тамак iшу – лаззатанудан да теренiрек iлiм.

Ашыгу – кан кысымын калпына келтіре ме?

«Зерденiн жумысын жаксартуга аса манызды жагдай жуйкелердiн саулыгы болып саналады, бУган тек дене жаттыгулары керек».  К.Д. Ушинский

– Сiздiн тамырларыныздагы кан кысымынын жогарлап не томен тусуi кан тамырларынын кабыргасында куралатын простогландин гормонынын денгейiне тiкелей тауелдi. Осы гормон дурыс куралмаган адам: кан кысымынын не томендiгiнен, не жогарлылыгынан запа шегiп, касiрет тартады. Кан кысымы секiрмелi болады. Егер кан кысымы жогары болса – инсульт не инфарктка жиi ушырайды.

Пенде болганнан кейiн адам ашуланбай, ренжiмей тУра алмайды. Осы кезде кан тамырлары тарылып, каннын Уюы артады, натижесiнде кан кысымы котерiлiп, кан тамырынын бiр жерiне кан Уйып калып, кiшкентай туйiршiк (тромб) пайда болады. Осы Уйыган каннын туйiршiгi, кан агысымен тамырларды аралап жылжи бередi. Егер тамыр тарылып, жiнiшкерiп кетсе, онда осы кан туйiршiгi кептелiп калып, осы мандагы тiн корексiз калады. Осы Уйыган кан туйiршiгi журек тамырына кептелсе – адам инфаркт, ал ми  тамырына кептелсе – инсульт алады.

Ашыгу каннын Уйуын томендете ме?

«Уйкы тыныктырады, жумыс шыныктырады». Казак макал-мателi

– Ашыгу – адам жуйке соккысын алган кезде, каннын туйiршiктенiп Уюын болгызбайды.
Ашыгумен емделу уш кезенге болiнедi:

Бiрiншi кезен – агзаны тазалау; ашыгу – жасаушалардын жане тiндердiн (ткань) анатомиялык кУрылымын кайта калпына келтiредi.

Екiншi кезен – агзаны озiндегi артык май мен тамак калдыктары аркылы жетiспейтiн микро-макро элементтермен толыктырады; ашыгу – жасаушалардын биохимиялык агымдарын реттейдi.

Ушiншi кезен – агзаны кайта калпына келтiру; ашыгу – агзадагы мушелердiн жУмыс жасау кабiлеттерiн кайта калпына келтiредi.

Ашыгу – сусамыр (кант диабетi) ауруына калай комектеседі?

«Ауру-сыркаудан сау дене дУрыс рухтын жемiсi болып табылады». Б.Шоу

– Сусамыр–кант диабетi танкаларлык ауру. Копшiлiк таныркайды. Кайдан оздерiнде пайда болды? Ен бастысы калай сактануга, жазылуга болады?

Сусамыр – кант диабетi ыкылым заманнан берi белгiлi. Гиппократтын озi толыктай кітапка жазып, белгiлерiн суреттеп кеткен. Диабет деген создiн магынасы гректiн «диабайно» деген созiнен, ягни бiрдеме аркылы агып оту дегендi бiлдiредi. «Кант» деген аныктама: аурудын негiзгi себебi, сыркаттын агзасы аркылы каныттын молшерден тыс агуы жане кiшi даретi аркылы шыгуын 1674 жылы Томас Уиллис аныктаган.

ХIХ гасырдын сонында Л. В. Соболев сусамыр ауруынын себебi, Ултабардын толыктай емес, белгiлi бiр болiгi «Лангерсен аралшыгы»-нын закымдануынан болатынын тажiрибе жузiнде далелдедi. «Лангерсен аралшыгы» Ултабардын кУйрык Ушында коптеп шогырланып, агзадагы зат алмасуын реттейтiн бiркатар гормондарды жасайды, боледi.

1921 жылы Канада галымдары Ф. Бажтинг пен П. Бреет жана туган бузаудын ултабарынан нисулин гормонын (инсула деген создiн магынасы – аралшык) алып сусамыр ауруын емдеудiн жана дауiрiн ашты.

Сусамыр – кант диабетiнiн негiзiгi белгiсi: кан кУрамында канттын (глюкоза) кобейiп кетуi – гипергликемия. Сусамырмен кобiнесе 40-50 жастан аскандар ауырады. Бiракта, сонгы кезде балалар да осы катерлi ауруга жиi шалдыга бастады. Бул ауру жыл сайын аскынып, жасарып келедi.
 
Бул аурудын ерекшелiгi – коптеген наукастар (30-40 %) оздерiнiн сусамыр ауруына шалдыккандарын бiлмейдi. Себебi, аурудын бастапкы белгiлерi жондi бiлiнбейдi. Ашыгу – сусамыр (кант диабетi) ауруынын алдын алады. Сусамырдын екiншi стадиясымен ауыргандарды ашыгу емдейдi, жазады.

Себебi, ашыккан кезде кан айналысын жаксартып, кантты жане инсулиндi калпына келтiретiндiктен кандай болмасын сусамыр ауруына таптырмайтын дауа, шипа. Сусамырмен ауыратындарга ен катерлiсi – кан кУрамы мен кiшi дарет курамындагы канттын коптiгi емес, осынын асерiнен болатын косымша жанама аурулар. Мысалы, тамырдын жiнiшкеруi  (склероз сосудов), журек ауруы, буйрек пен бауыр кызметiнiн алсiреуi, корганыс кабiлетiнiн (имунитет) томендеуi. БУл ауру омiр бойы созылады, бУдан тез арада кутылу мумкiн емес.

Ашыгу – ултабардын (поджелудочная железа) кызметiн реттейдi жане оте жаксы асер етедi. Диабетик тагам мазiрiн (диета) бУзып, артык бiрдеме жеп койса, ашыккан кезде осы артык глюкозаны шырмап-матап алады да сiнуiне мумкiншiлiк бермей, улкен  даретпен далага шыгарып тастайды. Сондыктан да, кандай сусамыр ауруына шалдыккан наукас болмасын, бiрiншi кезекте – ашыгуды унемi узбей Устап, тамак мазiрiн катан турде сактау тиіс.

Сусамырмен ауырган адам, ашыга бастаса, молшермен уш куннен кейiн аягынын ауырганы басылады, ал бiр аптадан кейiн тершендiгi жогалады. Жарты айдан кейiн озiнiн табетiн бакылап, 7-10 куннен кейiн кан курамындагы канттын денгейi туседi. Адамды бiр айдан кейiн танымай калуыныз мумкiн, себебi адам арленiп, жаксы жакка карай озгерiп кетедi. Сусамырдан кутылгыныз келсе: жатар алдында жаяу серуендеп келініз, сол кезде аякка, башпайларынызга кан жугіріп сауыгып кетесіз!

Алемде дарi-дармекке тауелдi созылмалы аурулар кобейiп, осы дарiлердiн жанама асерлерiнен наукастар (лекарственная эпидемия) зардап шеккендiктен, ашыгудын негiзiнде денсаулыкты бастапкы калпына келтiру, казiргi гасырдын басты талабы болып отыр.

Ашыгудын тагы бiр касиетi – асказандагы запыраннын кышкылдылыгын калпына келтiруi. Сондай-ак, буын-буындагы шогiп калган тУздарды, кышкыл калдыктарын тамак жок болганнан кейiн озi жеп кояды.

Ашыгу – мiндетi мен асерiне карай бірнеше топка жiктеледі

– Бiз ашыгу жайлы айтканда, мiндеттi турде онын кайталанбас гажап (эксклюзивный) ем, дауа екенiн унемi есте тУтыныз. Ашыгу емiнiн жетiстiктерiнiн бiреуi, ашыгудан шыкканнан кейiн: туракты турде 60 пайызы коконiстерден туратын тепе-тенестiрiлген тірі тамакты кабылдау. Ашыгу – миллиондаган адамдардын денсаулыгын тузеуге комектестi.

А) Туракты тепе-тенестiрiлген корек.
 
Б) Екiншi – iшектi тазалап, агзадан уларды шыгарады

Ашыгу – iшектi тазалайды. Егерде адамнын iшi унемi катып, улкен даретi уактылы шыкпай журсе, коптеген келенсiздiктерге урынады. Осынын салдары кант ауруы сусамырды жане кан-тамыр, кылтамыр ауруына акеп согады. Осы кезде ашыгу денсаулыгынызды калпына келтiредi. Ашыгу агзамыздын биологиялык мiндеттерiн жандандырады.

В) Корганыс кабiлетiн (иммунитет) реттейдi

Ашыгу аркылы агзанын барлык мушелерi оздерiнiн биологиялык мiндеттерiн мiнсiз аткарып, агзанын корганыс кабiлетiн реттейдi. Олар тек кана кан-тамырлары мен кылтамырлардын жагдайын жаксартып коймай, картаюды тежейді.

Г) Жузініз арленіп, жасарып кУлпырып кетесiз

Ашыгу аркылы сырткы келбетiнiздi де жаксарта аласыз. Казiр барлык жерде химияны коптеп колданады. Жай гана топырак пен кУмды сумен шая салуга болады, бiракта улы заттарды сумен кетiре алмайсын. Егер де осы улы заттар – жеген жемiс пен коконiс аркылы агзамызга туссе, ауырамыз, тiптi катерлi iсiкке де шалдыгуымыз мумкiн. Ашыгу – осы келенсiздiктердiн алдын алады.

Ашыгу – денi сау, арi адемi,корiктi, келбеттi сУлу болу ушiн, арбiр адамга мiндеттi турде кажет. Егер де сiз унемi ашыгу адiсiн колдансаныз, денсаулыгыныз бiртiндеп тузеледi.

Ашыгу – арлендiргiш. Сiздiн сырткы келбетiнiздi, бет алпетiнiздi шырайландырады,жаксартады. БУл кiмге де болмасын кажет.

Ашыгу – оттегi, куыктагы, буйректегi тастарды ерітіп, агызып жiбереді

«Iлiм жолы киын жол, сабырлы бол. Сонда гана iлiмге ие боласын. Алла тагала мусылманнын бiлiмдi болуын калайды».
Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)

Тас калай байланады?

Кальций – фосфор кышкылымен косылганда – фосфат пайдаболады. Шавел кышкылымен – оксалат, амин кышкылы (мочевой) – урат, запыран кышкылымен (желчной) – холат куралады. Ашыгу кезенiнде аздап бал мен   ыстык суды узбей iшу – осы кальций мен кышкылдардын озара байланысын узедi. (Ескерту: бал ерiткiш, бiракта сусумыр ауруымен ауыратындар байкап аз-аздан гана косуы керек, ойтпесе кан кУрамындагы каныттын кобейiп кетуi мумкiн!).

Осынын натижесiнде тас бiртiндеп ерiп, бiлiнбей жогалады. Сiздiн отiнiздегi тас 30 жыл бойы бiртiндеп пайда болды, сондыктан да осы жУмыр тасты ерiту ушiн де уакыт керек. Сабыр сактаныз, шыданыз, кей кездерде бiрнеше айлар кажет.
 
Бiреулерге буйрегіндегi тасты ультродауысты зенбiрекшемен усатып, талкандап жiберген тиiмдi болып корiнедi. Бiракта тас буйректе орналаскан гой! Сiздiн буйрегiнiздiн кУрылымы оте назiк. Натижесiнде буйрегiнiздiн алкам-салкамы шыгып кетуi мумкiн. Осындай операциядан кейiн 3 таулiк бойы кан сиетiн боласыз. Ал егер тас он жак буйректе болса, соккы бауырга тиедi. Ал бауыр деген улбiреп тУр гой! Сiзге осы буйрекпен, бауырмен алi талай жыл омiр суруге тура келедi. Операцияга бармастан бУрын ойланыныз, толганыныз... Оларды соккыга салманыз.

Тура осы жагдай – отiнiзде. Егер хирург оны сылып тастаса, запыран туракты турде ултабарга тусе бередi. Сусамырга шалдыккыныз келе ме? Онда операцияга барыныз. Унемi запыраннын кУйылуынан запа шеккен ултабар, калыпты инсулин болуден бастартады. Себебi, Сiз отiнiздегi тастан тез кутылуга асыктыныз, ол аз болса – отiнiзден де айырылдыныз.

Казiргi уакытта осы отiнiздегi тастан бейнетсiз кУтылудын жолы –аптасына бiр таулiк, арбiр уш айдын аралыгында 7-10 таулiк узбей ашыгу. Ашыгу кезенiнде узбей iшкен ыстык су – тек кана тасынызды гана ерiтiп коймайды, баска мушелерiнiздi де калпына келтiре бередi.

Ашыгу катерлi iсiкті болдырмайды

«Сыркат тан жарасы, кайгы жан жарасы». Казак макал-мателi

– Ашыгудын натижесiнде асказан тамакты женiл кортады. БУл тамакты комагайланып артык жеп койган кезде тамаша комектеседi. Ашыгу – катерлi iсiк жасаушаларынын (рак клеткалары) орбуiне, ары карай Улгаюына кедергi жасайды. 1932 жылы Нобель сыйлыгынын лауреаты Отто Варбург ауа аз жерде, катерлi iсiктiн каркынды дамитынын далелдеген. Ашыгу – агзаны негiздiк ортага айналдырады, дене шыныктыруды коса жасаган кезде оттегi жаксы кабылданады. Тек кана алсiз негiздiк ортада рН = 7, 0 – 7,4 жасаушалар сау болып, толыкканды жумыс жасайды.

Егер каннын рН тек кана 0, 15 % оссе, оттегiн каныктыру 65 % бiрден оседi. Сау болу ушiн агза унемi негiздiк ортанын тепе-тендiгiн сактауы керек. БУны ашыгу мен тыныс алу жаттыгуынсыз сактау мумкiн емес. Апта сайынгы 24-36 сагат ашыгудын, тыныс алу мен жугiрудiн негiзгi биологиялык мiндетi – агзадагы алсiз негiздiк ортанын тепе-тендiгiн сактау. Бул катерлi iсiктiн алдын алу шарасында оте манызды. Осылар негiздiк ортаны кУра отырып, оттегiмен тiндердi (ткань) каныктырады, мУндай тiндерде катерлi iсiк дами алмайды.

Егер де катерлi iсiк – рак жайлы айтатын болсак, осы наукастардын алемде коп шогырланган жерi бiздiн елiмiз – Казакстанда, себебi тазалык сактамай, олi тамактармен тамактанып не болса соны жеп-iшiп, одан калса жатар алдында неше турлi ауыр тамакты аузымызга тыкпалай беремiз.

Біреуді коре алмаймыз, осек айтып, жазыксыз пендені каргап сілейміз, кек сактаймыз, кешіруді білмейміз. Ол аз болса, атом бомбаларынын сынак аландарынын да салдары алi кунге жалгасуда. Осылардын жане надандыктын салдарынан катерлi iсiк – рак пен коксаулык (туберкулез) аурулары бiздiн елде кен тараган Улттык ауруга айналып кеткенi де жасырын жагдай емес.

Осыны бiздiн елiмiздегi атом полигонынан зардап шеккен Карагандыдагы ЕгiндiбУлак ауданынын, Шыгыс Казакстандагы Семей каласында, Жана-Семей, Абай, Аксуат, Аякоз аудандарынын, Батыс Казакстанда жане уран ондiретiн Кызылорда, Шымкент, Павлодар облыстарында т.б. аймактарда тУратын кандастарымыздын бiлуi шарт. Шамасы келсе, букiл казак баласы былапыт тамактануды – ашыгу iлiмiмен алмастырса нУр устiне нУр болар едi!

Ашыгу – катерлi iсiк – рак ауруларын емдемейдi. Ол кызыл кан туйiршiктерiнiн денгейiнiн калпына келуiне комектеседi. Егер осы калпына келсе, онда денсаулык та тузеледi, агзанын озi-ак катерлi iсiк – рак жасаушаларынын козiн кУрта алады.
Ашыгу – радиоактивтi элементтердi катты тiндерiнiзден, суйектерiнiзден керемет шыгарады. Ашыгу – адамнын корганысын (иммунитет) реттейтiн табиги ем. Осынын комегiмен артурлi ауруларга карсы туру кабiлетiмiздi арттыра аламыз.

Егер бiз ауыра калсак, баска себептермен катар, корганыс кабiлетiмiздiн де томендегенi. Бiз казiр адамнын корганыс кабiлетiн арттыратын коптеген нарселердi бiлемiз. Корганыс кабiлетiмiздi кушейтетiн, керек болса тУкым куалаушылык касиеттерiмiздi де озгертетiн, толып жаткан артурлi химиялык дарi-дармектер бар. Бiз осыларды Узак уакыт бойы колдана аламыз ба?

Мысалы, казiргi куштi химиялык дарi-дармектердi колданып, жагдайымыздын жаксарганын байкаймыз. Егер де белгiлi бiр себептермен осыларды iше алмай калсак,баягы «таз калпымызга» кайта тусемiз. Жиi ауыратын адамдардын корганыс кабiлеттерi нашар, егерде оларды ашыктырсак – корганыс кабiлеттерi курт артады. Адамнын буйрегi ауырса немесе бездерi шошынса ашыгу созсiз женiлдiк акеледi. БУны ешкандай да химиялык дарi-дармектермен алмастыру мумкiн емес.

Ашыгу табиги антибиотик

«Козiн ауырса колынды ти, Iшiн ауырса аузынды ти».
Казак макал-мателі

– Ашыгу – табиги антибиотик. Антибиотиктердiн не екенiн сiз бiлесiз бе? Оларды кандай болмасын кабыну агымында (суык тиiу) колданады. Егер бiз химиялык антибиотиктердi жиi колданатын болсак, бУган тауелдi болганда неше турлi жанама жаман асерлерiн ала бастаймыз. Кейбiр адамдарда аллергия пайда болады. Пенциллиндiкоп iшкен сыркаттардын осыдан олгендерi де белгiлi жайт.

Стрептомициндi iшкен коптеген сабилер санырау болгандары да акикат. Бiздiн айтатынымыз – химиялык колдан жасаган антибиотиктердi коп колданбауга тырысыныз.
Ашыгудын жанама асерi жок. Кабыну агымдарын ары карай дамытпайтын касиетке ие. Осы касиеттерiн коптеген ауру акелетiн бактерияларга, асiресе окпе ауырганда жУмсайды. Осыны кiмнiн де болмасын колдануына болады.

Кабыну агымы сыркатына шалдыккан коптеген аурулар, басы ауыргандар, кызуы котерiлген адамдар ашыкса – бiрнеше таулiктен кейiн кУлан таза сауыгып кетедi. Ашыгуды узбей устасаныз ешуакытта ауырмайсыз. Ашыгу адiсi коптеген химиялык дарi-дармектердi алмастырып, агзадагы кабыну агымын калпына келтiредi.

Ашыгу – суйектердiн каксауына (ревматизм), суык тигенде, кабыну ауруларына, сондай-ак шаршаганда, ауа жетiспегенде комектесетiнi, кан тамырларын кенейтiп, тiптi канды да тазалайтыны тажiрибе жузiнде далелденген
Ашыгу – куатынызды калпына келтiредi, осыны Устаганнан кейiн, озiнiз де куш-куатыныздын артканын байкайсыз.

Ашыгу окпе мен буйрек ауруларына да комектеседі

«Егер тан ауырса, конiлдiн курт тусуi – табиги кУбылыс». Ал Фараби

Ашыгу – окпе ауырганда жотелдi басады, дурыс тыныс алуга жардемдеседi. Ол микробтарды жане улы заттарды шыгаратындыктан, буйрек ауруларын тежейді. Ашыгу – буйректiн жУмысын оте тамаша реттейдi.

– Ашыгу – табиги антибиотик, сансыз зиянды бактериялардын (пневмококк, стрептококк, алтын тустес сатафилококк); кабынуына карсы арекет жасайды жане бiртiндеп кан тамырларын да кенiтедi. Тыныс алу жолдары, коксау, окпе кабынуы, демiкпе (астма) , кан-тамырлары, бауыр, сары ауру (гепатит), бауыр циррозы, кан, катерлi iсiк (рак) ауруларына шипа.

Озім нак болган бір окиганы айта кетейін. Турмеден коксау болып шыккан бір азамат: «Маган мундай омірдін не кажеті бар?», – деп олуге бекінеді. Ол ушін айдаладан терен жертоле казып алып, аузына судан баска нар салмай ашыгып, олетін сатін кутіп жатады. Екі апта откеннен кейін олмек тугілі озінін бойына куат куйылып, окпесінін жазылып, жотелінін басылганын сезеді. Біраз куннен кейін омірге деген кулшынысы кайта оянып, коршаган алемге баскаша козкараспен карап, ауруынан толык айыгып кетеді. Осы болган окиганы сол адамды жаксы танитын: Алматы облысы, Талгар ауданы, Панфилов ауылында тУратын Камбарбек Рыскелдиев деген азамат айтты.

Ашыгу дене кызуын тусiреді

«Бiз агзамызга немкурайлыкпен караушылыктан оз омiрiмiздi озiмiз кыскартамыз».     И. П. Павлов

– Аштыкты устау – тiнiмiздегi сУйыктын (лимфа) айналысын жаксарту ушiн кажет. Ашыккан кездегi iшкен ыстык суынызга аздап бал мен лимон коссаныз дарiгерлер бУны табиги тамызгыш (капельница) деп айтады. (Ескерту: егер сусумыр (кант диабетi)ауыруымен ауырсаныз бал коспаныз, канытыныз кобейiп кетедi. Ыстык суга тек лимонгана косып iшiнiз). БУл танiмiздегi суйыктардын агынын кушейтедi. Осынын есебiнен ар жасаушамызды шаятын сУйык (лимфа) оны тамаша тазалайды, жуады, агзамыздагы барлык тiндердi (ткань) коректендiредi.

 Ашыгу – жасаушалардагы артык кокыр-сокырды тазалагандыктан оттегi жаксы барып, дУрыс коректенедi.

Ашыгудын тагы бiр касиетi – кеудесiне какырык толып калган демiкпе наукас (астма) дУрыс тыныс ала алмай киналады, осыны тазалайды, какырык тусiредi, кеудесi тазаланады.

Сондай-ак, аштыкты устау – коксауларга (туберкулез) оте пайдалы.
Бiз буны ашыгу деп атаганымызбен, негiзiнде бУл агзаны тутастай емдейтiн Жаратушынын жараткан бiрден-бiр табиги залалсыз емі.

Ашыгумен семiздiктiн алдын алуга бола ма?

«Ауру астан, дау карындастан». Казак макал-мателi

Барлык аурулардын емi агзаны тазалаудан басталады. Ашыгудын касиетi – кандай тамактын болмасын курамындагы пайдалы заттарды агзанын сiнiруiне комектесiп, денсаулыгымызды шындайды. Егер сiздiн денсаулыгынызда кiнарат болса, ен алдымен агзаны тазалау кажет. Кей кездерде денсаулыкты калпына келтiру ушiн – iшектi,  тазалаудын озi гана жеткiлiктi болады.

Салыстырмалы турде – iшегiмiз кокыс шыгаратын кУбыр (труба) сиякты. Оган  неше турлi кактар жабысып, шогiп калады. Осы шiрiк калдыктар жылдар бойы iшегiмiзге бiртiндеп жабысып, шоге бередi. Iшегiмiздiн iшкi бетiнде назiк тутiкшелер бар. Iшегiмiздiн узындыгы 7 метр болса, осы тутiкшелердiн сору аумагы 200 шаршы метр болатынын коз алдынызга елестете аласыз ба?! Бiз бiрдеме жеген кезiмiзде, артык кокыстар осы назiк тутiкшелерiмiздiн арасына шырыш турiнде бiртiндеп шогiп кордалана бередi де, iшегiмiз кокыр-сокырга толып кетедi.

Бiтелiп турган iшектiн кажеттi нарселердi сора алмасы бесенеден белгiлi. Натижесiнде iшiп-жегенiмiздiн жартысы немесе тугелдейi – тiкелей ажетханага барып туседi. Бурын кымыз, саумал, кУрт, iрiмшiк, сутке бУктырылган тары немесе кол диiрменiмен тартылган, кебегi жондi арылмаган таба, карма нанды, баска да табиги тiрi тагамды жегенiмiзде iшегiмiз кунделiктi тазаланып отырган – адамдардын денсаулыктары мыкты болган. Окiнiшке орай казiргi жейтiнiмiз тугелдей унтакталган, басым болiгi олi тамактар, ешкандай турпайы клетчатка жок болгандыктан iшегiмiз тазаланбайды.

Калай арыктауга болады?

«Iнжiлде мынадай соз бар: «Ар уятына карай жаза немесе сыйлык аласын. Олшемiне карай сыбага аласын». Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)

–  Сiз аркашан ашыккан кезде, тамак iшетiн саттi жiберiп алмай, жадынызда ойша сактап журiнiз. Егер сiз жiгерлi адам болсаныз, ашыгуды омiрiнiздiн ажырамас болшегiне айландырасыз. Артык салмактын сiздi ауруга, алсiздікке, мезгiлсiз картайюга акелуiне жол берменiз. Оз дененiздiн иесi болып, семiруiне жол берменiз. Озiнiзге багдарлама жасап алыныз, бiракта бiр аптанын iшiнде арыктаймын деп ойламаныз. Калыпты салмакка келу ушiн уакыт керек. Калыпка келiп, сымбатты да адемi болганда озiнiздi-озiнiз мактан тУтыныз. Кiмнiн болса да, озiн тамаша сергек, конiлдi сезiнгенiнде, озi ушiн мактангысы келедi. Осылай болу ушiн енбектену керек!

Ашыгу, озiндi-озiн тежеу, дУрыс тамактану – мiне денсаулыктын отемi. Озiнiздiн салмагынызга, карнынызга, боксенiзге, колдарынызга унемi назар аударып журiнiз. Осы кiтапты мукият, бiрнеше кабат ыждагаттылыкпен окып шыгып, арыктагыныз келсе колданыныз. Ашыгу мерзiмiн аныктагыныз келсе, сауатты дарiгермен не ашыгуды жаксы бiлетiн маманмен акылдасыныз.

Багдарлама жасалганнан кейiн, сiз жаксы натижеге жетем деп озiнiздi иландырыныз. Сананыздын илануы денсаулыкты тузетуде манызды орын алады. Ашыгу онай емес, арыктау да киын. Тек сананыз иланып, дУрыс арекет жасаганда гана, сiз коздеген натижеге жетесiз. Бугiннен бастаныз.

Тап осы саттегi денемiздiн, денсаулыгымыздын калпы – ойымыздын, сезiм кУбылыстарымыздын, кылган кылыктарымыздын айнадагы шагылысы, ягни iшкi жан дуниемiздiн сырткы корiнiсi. Егер сiзде артык салмак болса, дарiнiн сикырлы кушiмен арыктауга асыкпаныз. Iшкi жан-дуниенiзге унiлiнiз, себеп сонда. Озiндi жане танiндi Узак 15-20-30 кундiк ашыгумен, артурлi денгейдегi тамак мазiрлерiмен, кыстын какаган аязында жонсiз суык сумен кУйынып зорлауга болмайды.
Арине, осындай адiстермен белгiлi натижеге кол жеткiзесiн. Бiрак, ол уакытша болады.

Озiне деген козкарасынды озгертпесен кайта семiрiп, толасын. Коркыныш жане корганыска деген кажеттiлiк. Семiз адамдар кобiнесе озiн коргансыз сезiнедi. Май – корганыс, калкан мiндетiн аткарады. Толык адамдар оте сезiмтал келедi. Бiрак, оздерiнiн сезiмдерiн ауыздыктай алмаганнан кейiн, май келенсiз сезiмдер мен уайымды тудырады. Семiздiк – озiндi жек корудiн, озiне канагаттанбаудын сырткы корiнiсiнiн бiреуi. Сiз озiнiзге онша разы емессiз. Озiнiздi орынсыз согiп, жиi-жиi сынап мiнейсiз. Осы кезде дененiз амалсыздан корганыска кошедi.

Адам озіне деген суйіспеншілікті жогалтса, семіре бастайды

– Барлык семiз адамдарга ортак нарсе – оздерiне деген суйiспеншiлiктiн болмауы. Сондыктан, арыктаймын десен алдымен озiннiн танiндi кабылдап, озiне суйiспеншiлiкпен карауды уйрен. Коптеген айелдер босанганнан кейiн тола бастайды. БУны дарiгерлер де, оздерi де гармондык кУрылымнын озгеруiне телидi. Себеп осында ма?

Баягыда казактын бала тапкан айелдерi 10 бала тапса да: сунгак, сымбатты, корiктi калыптарын сактап калды емес пе? Сирек болса да осындай коп балалы аналарымыз алi де бар гой! Арине, денеде гармондык озгерiстер босанганнан кейiн болады: суйектердегi кальций курамы озгередi, жанбасы кенидi, бiрнеше милимметрге танауы узарады, бугагы бiлiнедi т.б. Семiрудiн себептерi мУнда емес. Себеп – бала тапкан келiншек, озiне конiл болудi басендетедi.

Барлык конiлi балага ауады. Бул орескел кателiк. Келiншек бала тапканнан кейiн, озiне конiлдi екi есе болуi кажет. БУны аягы ауыр болып жургенде бастауы кажет. Конiлдi тек бет-алпетiне гана болмей: озiннiн ойына, сезiмдерiне, тартiбiне де болуiн шарт.

Суйiспеншiлiк, мамыражайлык мол болган сайын, баланын денсаулыгы да шындала бередi. Ендеше уйкысыз тундер саны да, азайып кемидi. Озiндi сую, кабылдау – оте манызды. Егер озiнiзге разы болмасаныз, бУнын сырткы корiнiсi кайтсе де корiнедi. «Сырткы келбетiн – iшкi акикатын». Баягыдан белгiлi, адам озiн жаксы корiп, озiн жетiлдiре берсе, онын денесi сымбатты, салмагы калыпты болады.

Адамнын жаны бос кеуек болуга конбейтiндiктен – суйiспеншiлiктiн, омiрдiн лаззатын тамакпен толтыруга тырысады да, молшерсiз тамак iше бередi. Казекен бУны:«Таз ашуын тырнадан алады», – дейдi. Iшкi ашу-ыза, кешiре алмау да семiздiкке урындырады. Толык адамдар оте кiнамшiл,окпелегiш. Окпе мен ренiш майдын жиналуын камтамасыз етедi. Ренiш, окпе – озiндi озгертуге деген талпыныс. Немесе озiндi суюге, сыйлауга, багалауга тырысу. Барi де –кайтадан суйiспеншiлiкке, озiне деген козкарасты озгертуге акелiп тогысады.

Комагайлыктан карыны жыртылып кеткен ашкоз кемпір

«Карнын ашса, каралы уйге шап!». Казак макал-мателі

– Бiздiн ауыл – Науалыда менiмен коршi екi кемпiр бар-тын. ТУрмыстары онша емес, жУпыны. Ауылды жерде жаназа болганда «назiр» деп елдiн барi шакырсын, шакырмасын бара бередi. Уйге сыймаган копшiлiктi уй иелерi кайта дастархан жайып, екiншi тамакка отыргызады. Алгi екi кемпiр бiрiншi тамакка ынкия тойып алган сон, екiншi тамакка кiрудi андып, сатiн кутiп тУрады. Екiншi кезектегi жУрт кiрген кезде, менiн коршiлерiм, тук кормегендей болып, торге барып жалпиып отырып алады.
Оздерi тойса да, коздерi тоймай тамакты тагы жапырады.

Бiр кунi кызык жагдай болды. Осы коршiлерiм бiр бай адамнын жаназасында, адеттегiдей екiншi отырыска кiредi. Даулеттi адамнын урiм-бУтагы кой-ешкi, кунажын-тайынша, сиыр соймайтыны белгiлi. Кемiнде iркiлдеп турган екi ту бие сояды. Оларга да атак керек кой: «Па, шiркiн! Баленшекеннiн жаназасында сойылган жылкынын казысы бес елi, табан казы болыпты!»,– деген. БУл ангiме келесi бiр бай олгенше жалгаса бередi.

Алдынгы дастарханда ынкия тойып, суйретiлiп шыккан екi кемпiр, тамак кенiрдекке келiп тУрса да, жылы-жумсак казы-картага жаудай тиедi. Тамак iшiп бола бергенде, жуандау кемпiр ойбайлап отыра кетедi. Ел ан-тан: «Бул мешкейге не боп калды?». Копшiлiк болган сон, iшiнде барi бар гой. Жаназага келгендердiн арасында бiр дарiгер бар екен, караса кемпірдін карнынын сырткы етi тамак сыймай жыртылып кетiптi. Дарiгер колма-кол алып кетiп, карнынын жыртылып кеткен жерiн тiгiп бередi.

Жиналган жУрт: «Ай, бейшара кемпiр, жаксы-ак адам едiн, комагайлыктан ендi олетiн болдын-ау!», – деп жорамал жасап, оз беттерiнше кетедi. Алгi кемпiрдiн есекке мiнiп журетiн, козi жондi кормейтiн – канбак шалга уксайтын, ербиген шокша сакалды, мiнезi шадыр, басы айнатаз, бойы бiр жарым метр, коп катын алган калкиган калактай шалы бар. Екеуi тойга барганда – шалы мас болып калса, есегiн жетектеп, озiн колтыгына кысып алып журе беретiн.

Коршiмiз. Уй арасында уй жок. Менiн адетiм тан бозынан тУрамын. Коршi жактан айгай-шу шыкты. «Е, алгi байкус кемпiр олiп калып, шалы мен балалары ботадай боздап отыр-ау, шалына обал болды гой. Кой кiрiп конiл айтып шыгайын», – деп шалдын уйiнебет алдым. Оз козiме озiм сенбедiм. Шуйкедей шалы кеше гана карнын тiктiрген кемпiрдi, уйдi айлана куып таягымен сабалап жур.

– Ай, жынды шал! Аркамнан Ура бер, тек басымнан Урма! – деп кемпiрi балпандап кашаалмайды.
– Ой, ата! Не болып калды? Жайшылык па? !
– Кеше есегiм ауырып жаназага бара алмап едiм... Мына акеннiн аузы........... кемпiрi, жаназада отырганда тамакты олгенше жеп, карны жарылса да, маган бiр жапырак ет алакелмептi.
– Апа, саркыт неге ала келмедiн?
– Асет балам! Акелейiн-ак деп едiм, емханага тусiп калдым гой!

Ашыгу iшегiмiзге зиянды емес пе?

«Ей адам баласы, азга канагат кыл, ал сен болсан – бай болайын дейсiн, тагы да солай жасайсын. МУндай адетiндi кой, азга канагат ет, бала- шаганнын саулыгын тiле, одан артык байлык жок екенiн бiлгенiн жон». Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

Ашыкканда тамак калдыктары тiк iшекте iсiнiп, коймалжынга (гель) айналады. Осы коймалжын – iшектiн кабыргасындагы назiк тутiкшелердiн арасына кептелiп калган барлык шырышты, iшектiн iшiндегi кокыр-сокырды, шiрiктi, дареттiн катып калганын улкен даретпен далага шыгарып тастайды. Шыгарганда iшектiн назiк катпарларына тиiспейдi, буган тиiсуге болмайды, себебi онын курылымы оте назiк. Буган тиiсуден Кудай сактасын!
 
Ылас шырыш кабыгынын астында, бiздiн корганышымызга жауап беретiн – Т–лимфоцит кысылып, тУншыгып жатыр. Калдык пен кiр-кокыстын, шiрiктiн астында комiлiп жаткан коргаушымыз (иммунитет) кайтiп комек бередi?
 
Iшектiн iшiнде бiздiн комекшiлерiмiз: бифидоколи жане лактобактериялар мекендейдi. Олар бiздiн микрофлораларымызды кУрайды. Олар келiп тускен тамактын сiнiрiлуi мен шыгарылуына жане iштiн катуы мен отуiне жауап бередi.
Антибиотиктер тек кана зиянды бактерияларды олтiрiп кана коймайды, сондай-ак,                                iшегiмiздегi пайдалы микрофлораны да кырып, жусатып кетедi. Казiр дисбактериоз (iшектегi пайдалы бактериялардын дарiнiн асерiнен жогалып кетуi) балалардын уйреншiктi ауруына айналды. Сiз бiлесiз бе, елiмiздiн улкен адамдарынын 80 пайызы осы дисбактероиоздан запа шегетiнiн?

Наукас колына тускеннiн барiнiн де дамiн татып коредi. Бифидумбактерияны, лактобактерияны, примадофилистi, социдафилистi... Осылардын барi де алмастыргыш немесе iшегiнiзге ботен бактериялар келiп коныс тебедi. Дарiнi iшкен кезде, iшудi догарсан баягы калпына кайта тусесiн. Себебi, ботен бактериялар бiздiн iшегiмiзге уйлеспейдi.

Ашыгудын емдiк багдарламасын кабылдаганнан, кейiн ашыгу – озiнiздiн iшегiнiздiн табиги микрофлорасын калпына келтiредi. Бiздiн бифидум-, коли, лактобактерияларымыз алсiз болса да дамып сауыгады, осiп-орбидi. Осынын натижесінен дисбактериоз бiржола кетедi. Бiздiн iшегiмiздегi корганыс кабiлетiмiз (иммунитет) калпына келедi, Т- лимфоциттерiмiз жУмыс жасай бастайды. БУл арине оте тамаша. Бул дисбактериозды емдеудiн баска багыты.
 
Бiз iшегiмiздi тазалап, барлык кокыр-сокырды, артык улы заттарды шыгарып, ластык пен настыгымыздан кУтылып, озiмiздiн табиги микрофлорамызга корек бергенде, ол дамып зиянды микрофлораны антибиотиксыз-ак озi кырып тастайды. Бифидум-, коли-,лактобактериялар да бiздiн кузетшiлерiмiз. Олар ботен бактериялардын кiрiп кетпеуiн кадагалайды, жiбермейдi. Сондай-ак, iшегiмiздiн кажеттi жане керектi заттарды гана сiнiруiн реттеп отырады.

Ішектін кызметі бузылса, денсаулыккка каншалыкты кауіпті?

«Алдекiм бiр мусылман досынын унататын тагамын дайындап берсе, Алла мундай адамды тозактан коргайды». Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)

– Iшегi дурыс жУмыс жасамаса, адамнын басы жиi ауырады. Сондай-ак, буындардын, айелдердiн емшек бездерiнiн дУрыс болмауы тiкелей iшектiн кызметiне тауелдi. БУл арада кандай байланыс бар? Сiздiн iшегiнiз калыптан шыккан уакытта, тесiк шырыш кабаты пайда болады.

Тесiк дейтiн себебiмiз, ол iшке микробтарды жiбере бастайды. Сiздiн iшегiнiзге туракты турде цистоанаэробты (олар ауасыз ортада омiр суредi) бактериялар тусе бастайды. БУл анаэробтар сiнiп ауа жок буындарга барады, натижесi – буындардын iсуi, кабынуы. БУлар сiздi коргайтын микрофларанын тугелдей козiн жояды.
 
Дарiгерлер жиi айтады: «Сiзде созылмалы ангина, ол буындарыныз iсiгеннен кейiн тiптi кабынып кеткен» – деп. Ангинанын «кабыну» себебi, сiз оны антибиотикпен емдедiнiз. Сiздiн пиелонефритiнiз (буйрек ауруы) осы себептен аскынып кеткен.  Антибиотиктер сiздiн барлык корганысыныздын быт-шытын шыгарып – сiздiн iшегiнiздегi шырышты кабатыныз тесiлгендiктен, цистоанаэробтар iшке енiп кеткендiктен буындарыныз ауырады.

Егер де, ангинаны ашыгу аркылы емдесенiз, сiздiн буындарыныз сау болар едi. Сiздiн ауруыныздын аскынуы мен кабынуы – iшегiнiздiн тазалыгына тауелдi деп айтатын себебiмiз осы.

Айелдер ушiн ашыгудын кандай манызы бар?

«Тамакты тарта жесен сананды ашады, коп жесен Уйкы басады». Ф.Бэкон

– Айелдердiн гормондары эстроген, пайда болганда тiк iшекке лактырылады. Егер де iшегiнiздi нас басып, шiрiген шырыш кабыршак пердесi жауып тУрса, онда кажеттi гормондарды агза сiнiре алмайды да агзада бейберекеттiк басталады. Осынын салдарынан – фиброма, эндометриоз, ерте жане ауыр климакстар туындайды.
Егер дефибриоманыздан арылгыныз келсе, неден бастау керек? Арине, iшектiн тазалыгынан.

Ашыгу – iшек-курылысыныз, дисбактериоз, гастроэзофагит, холецистит (бауыр) ауруларына ем. Емшек бездерi, мастопатия, жатыр фибромасы, аденома простатынын алдын алады. Буйрекке, куыкка тас байлануын, тiк iшек, котеу (геморрой), аяктын кан тамырларынын кенуiн (варикоз) , аяктагы тамырларда кан уйып калуынын себептерiн азайтады.

Ашыгу – iшектегi запыранды алып шыгу аркылы холестериннiн бауырга баруын камтамасыз етiп, кан тамырларында как болып шогiп калмауын реттейдi. Ашыгу – iшектiн бетiндегi тутiктердiн арасындагы шогiп, бiтелiп калган шырышты, кокыр-сокырды, манканы тiптен жУмсак тазалайды.

Егер сiздiн асказанынызда не iшегiнiзде жара болса, ашыгыныз. Жараныз тамак бармаганнан кейiн озiнен-озi тартылып жазылып кетедi. Коптеген адамдардын жагдайы ашыгып тазалана бастаганда-ак: жалпы жагдайы мен кейбiр мушелерiнiн жУмыс жасауы жаксара бастайды.

Бедеу айелдін ашыгып, бала табуы

«Денсаулыгын, ахуалын бар кезiнде Алланы танып, жалбарынып жур, киыншылыкка тап болган кезiнде Ол да сенi таниды». Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)

– Осыны баяндаушы Шыгыс Казакстан облысы, Уржар ауданынын Акжар ауылынын тУргыны МУхаметкарiмкызы Амангайша. Амангайша 1963 жылы дуниеге келген. 1976 жылы созылмалы буйрек iсiгi (глаумеронефит) деген диагноз койылды, ал 1980 жылы бедеулiк белгiсi (бала котермеу каупi) аныкталды.
 
Амангайша сол ауыр кундерді былайша еске алады. «Арада 11 жыл откенде мен оздiгiмнен журу былай тУрсын, бiреудiн суйемелдеуiнсiз орнымнан тУра алмайтын халге жеттiм. Дарiгерлер мен баксы-балгерлерден умiтiмдi узген сон, Поль Брэгтiн «Ашыгу кереметi» мен Малаховтын кiтаптарын ыждагаттылыкпен ден койып оки бастадым. Озiм бiр таулiктен бастап, бiртiндеп 10 таулiкке дейiн ашыгып, агзамды артык тамак пен улардан тазалай бастадым.

Ашыгудын адам агзасына тазалык пен женiлдiк акелетiнiне козiм жеттi. Осы сатте: «Катыксыз кара суда да касиет бар» – деген казак макалында терен ман бар екенiн тусiндiм. Ашыгу барысында кайнаган таза су гана iштiм. Корыта айтканда ашыгу аркылы оз ауруларымнан кУлан таза жазылып, сау саламат калпыма келiп, улкен жетiстiкке жеттiм.

Менiн жеткен жетiстiгiм: 1992 жылы жуктi болып, 1993 жылдын тамыз айында «Кудайдын куатымен, Алланын арнауымен» оздiгiмнен босанып, колакпандай Арман атты Ул тауып алдым, осы менiн басымнан откен жагдай мен ушiн де, туыстарым мен жора-жолдастарым ушiн де бiр керемет гажайып болды. Казiр куаттымын, шаршамаймын, оз калауым бойынша бiр адамдай жУмыс iстеп, улымыз екеумiз акырындап омiр сурiп жатырмыз».

Ашыгу кезiнде кандай шарттарды сактау керек?

«Комагай да ашкарак болып журме. Тамагына пышак такагандай табетiндi боге».  Сулеймен Пайгамбар (г.с.)

– Ашыгу кезiнде мулдем тамактын исi болмасын, шаманыз келсе саяжайга жалгыз кетiнiз, ауылды жерде тУрсаныз есiк алдындагы асхананызга болек шыгыныз, ал тiптi болмаганда жеке терезесi ашылатын, тамак исi келмейтiн болмеге шыгыныз. Теледидар, радио т.б. дегендердiн козiн куртыныз.
 
Жататын болменiз таза, ауа мол болсын. Адамдармен коп араласпауга тырысыныз, егер шаманыз келсе кунделiктi куйбiн тiршiлiгiнiздi жалгастыра берiнiз, шаршасаныз жатып дем алыныз. Уйкыныз келсе, негУрлым коп уйыктаныз. Ашыгып жургенінізді жан баласына айтушы болманыз! Себебі, олар тусінбейді, кокіректері кор сокыр надандар ашыгуына богет жасайды!

Ашыгу барысында кандай кiтап оку керек?

Тиянак корме жалганды, 
Куа берме арманды.
Пайгамбар мен сахаба,
Сен тугіл содан калган-ды.

Неменені кимайсын,
Напсіні неге тыймайсын?
Озінді кімге силатып,
Озін кімді сыйлайсын?

Куры білген не керек,
Білгенді кылган, со керек.
Баянсыздын барін кой,
Боласын сонда шын зерек. Шакарім аулие

– Ашыгу барысында осы окып отырган кiтабынызды гана кайталап оки берiнiз, озiнiзге Унаган жерлерiн жаттап та алыныз. Баска ангiме кiтапка, теледидарга, музыкага т.б. конiлiніздi аландатпаныз, себебi сiз табигаттын операция жасайтын болмесiнде жатырсыз. Сiздiн ашыгу барысындагы ар секунд, минут, сагаттарынызда табигат сiздi емдеп, тазалап жатыр, осыны естен шыгарманыз!
Табигаттын операция болмелері

Ашыкканда Сiз жалгыз емессiз, жанынызда сiздi емдеп жаткан табигат дарiгерлерi (ауа, су, куннiн шуагы т.б.) коршап, сiздiн оз танiнiздi емдеуге мумкiншiлiк бергенiнiзге олар да куанып, тек кана танiнiздi гана емес, жаныныз бен рухынызды, назік денелерінізді (аура), рухынызды, сананызды, ойлау жуйенізді де коса емдеп жатыр. Себебi, сiз осы табигаттын тол баласысыз, кай ана баласынын ауру, жаман болганын калайды?!
 
Олардын сiзден кутетiнi, тек кана озiнiздiн емделем, жазылам деген гана калауыныз бен ниетініз. Алланын адiлдiгi де осында, тандау жолын озiнiз гана калап алатындай етiп озiнiзге ерiк берген, осыны терен тусiне бiлсенiз, оз тагдырынызды озiнiз гана шешiп, сау саламатты, шексiз бакыт пен куаныш, байлыкка толы гумыр кешесiз, жумыр басты пендеге осыдан артык не керек?

Ашыкканына отбасын мен коршаган ортан калай карайды?

– Сiздiн жаксы жолга бет бУрып, омiрiнiздiн курт жаксылыкка озгергенiн байкаган отбасыныз, туган туысыныз, жора-жолдасыныз, елiнiз де сiзге елiктей бастайды. Кай пенденiн де болмасын озiне-озi жамандык тiлемейтiнi белгiлi, бiракта ол сорлылар козiн ашпаган кушiк сиякты адасып, тунектен шыгарга жол таба алмай адасып жур гой.

Оларга шамшырак бола бiлiнiз, осы кiтаптан алган iлiмiнiзбен болiсiнiз, отырган-тУрган жерiнiзде, алыска бармай-ак, оз басыныздан откен жаксы бет бУрыстарды айтып насихаттап журiнiз, копшiлiкке шапагатынызды тигiзiнiз.

Жауынбай Текебайулынын ашыгып аксактыгынан кУтылып, бел кушінін калпына келуі
Мекен жайы: Жанаозен каласы. Тел: 8(72934) 59-4-86; 8701 297 91 57;

«Адамнын басына конган бакыттын туракты болуы жаксы мiнез

– Озiмнiн ашыгу жонiндегi шакiртiм, ашыгу iлiмiн бiлмейтiн «бурынгы» Жауынбай Текебайулы Айдаровты  есiме аламын. Жауынбай Текебайулы Айдаров  1959 жылы кантар айынын 1 жулдызында Туркіменстаннын Красноводск каласында дуниеге келген. Казір Жанаозен каласында турады. Ол озiн картайдым деп санаганда, жасы алпыска таяп калган болатын. Неге осылай шештi? Казакстандыктардын орташа гУмыры: ер адамдардiкi 58, ал айел адамдардiкi 63 жас. Сондыктан ол: «60-ка таман омiрiмнiн талай жасын жасадым», – деп ойлап озін кариялардын катарына косып, олетiн кунiнiн жакындап калганына мойынсунды.

Менін алгашкы жазган «Жасару кУпиясы» кітабым  Жауынбай мырзанын козкарасын озгерттi. Ол галамтор аркылы осы алемдегi миллиондаган  адамдар окыган кітапты казак тілінде окыды. Адам кашан озiнiн агзасын мапелейтiн iлiммен танысады, сонда оган омiрдiн кУпиясы ашылады. Жауынбай  мырзада озiн жас сезiнгiсi келдi. Ол осы адiстi озiне колдануга бел буды. Жауынбай  мырзанын ерекше касиетi – шыдамдылыгы мен алган бетiнен кайтпайтын табандылыгы мен кайсарлыгы.

Ол менiн оз басымнан откен окигаларды окып, буге-шiгесiне дейiн тусiнiп алганнан кейiн, ертенiне 24 сагаттык ашыгуга кiрiстi. Ол бiрден табиги тамакка коштi. Ашыгу мен табиги тамак озiнiн жасын Умыттырып жiбердi. Оган 57 жас болса да, 13 таулiк ашыканнан кейiн озiнiн 40 жасар кездегiсiнен де куштi сезiндi. Ол ашыгуын, табиги тамактануын, табигат зандылыгын сактауды жалгастыра беруде.

Ар кунi белестен-белеске шыгуда. Онын кушейгенi соншалык, бУрын ентігіп, аксап жонді журе алмайтын, казiр желе жортып, шаршамай жылдам журетін болды. Бел куші калпына келіп, жас кезіндегідей туні бойы уйыктамайтын болды. Кудай коскан косагы да дан риза!

Жауынбай  мырзанын бУрынгы турi кара-кошкыл арабтардын бадауилері сиякты тунерiп кеткен болатын, жургенде ауа жетпей ентiгiп калатын, он аягын тУздын шогырлануынан суйретiп басатын. Казiр турiнiн озгергенi соншалык бiрден 10-15 жаска жасарып, коз жанары жалт-жУлт етiп, iс-кимылы ширап,  аккУбаша келген келбеттi, байсалды, суйкiмдi, бауырмал, мейiрiмдi адамга айналып, калжындаганда, шахмат, дойбы ойнаганда озiнен жастарды бет каратпайтын болды.

Орташа адам ойлайды, 50-ден кейiн шаруам бiттi деп. Жауынбай  мырза керiсiнше екенiн далелдеп бердi. Омiрдi канша сургенiн манызды емес, оны калай откiзгенiн манызды. Жауынбай ТекебайУлы iстеген iсi аркылы, арбiр адам табигат зандылыктарын сактаса, жастыктын лаззатына рахаттануына болатынын далелдегенiн мактаныш тутамын.

Кандай жаста болмасын, табигат керi шегiнуге мумкiндiк бередi. Сiз озiнiздiн ескi тозыгы жеткен дененiздi, жана, уакыттын асерiне ушырамаган денеге ауыстырып ала аласыз. Бiр жылдык ашыгу мен табиги тамактану, табиги зандылыкты сактау багдарламасынан кейiн айнага караныз, осы аралыкта болган озгерiстерге озiнiз тан калатын боласыз.

Егер сiз осы кiтаптагы багдарламаны устансаныз, туган туыстарыныз, достарыныз сiзбен болган керемет озгерiстерге назар аударады. Сiз осы озгерiстердi корiп кана коймайсыз, сезесiз де. Осынын барiне оз дененiздiн кожайыны бола алсаныз гана кол жеткiзесiз.

Жауынбай  мырза сиякты 24 сагаттык ашыгудан бастаныз. Осы кiтапта айтылган дУрыс тамактануды кайталап окып шыгыныз. Озiнiзге комекке табигаттын дарiгерлерiн (кун саулесі, таза ауа, молдір су) шакырыныз, олар озiне-озi комектескен адамга аркашан комек                                беруге азiр.

Жауынбай бір куні маган хабарласып:  «Асет ага, «Жасару кУпиясы» атты кiтап менiн кУткарушым болды. Бiрден кiтапта жазылган ашыгу адiстерiн iс жузiнде колдана бастадым. Ашыгуды бастаганда агзанын кай жерiнде кiнарат бар, сол жер ауыра бастайды екен. Сондыктан да осы белгiлер бiлiнген мушелерге басты назар аударган жон екен», – деді.

Расымен де ашыгу – сiздiн агзаныздагы талай жылдар бойы созылмалы ауруга айналып кеткен, онтайлы сатiн кутiп бУкпантайлап бУгып жаткан созылмалы сыркатынызды козгап, туп-тамырымен жУлып алып тастауга арекеттенедi. Сондыктан да осы келенсiздiктерге шыдап, ашыгуды жалгастыра беруiнiз кажет, рахатын Жауынбай мырза сиякты сонынан коресiз.

Калай дурыс тамактану керек?

«Жендер, iшiндер, бiрак ысырапшылыкка, бос мактаншылыкка жол бермендер». Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

– Тагамтану маманы сiз ушiн тамак iшiп корыта алмайды, бiракта кандай болмасын кенес бере алады. Менiн жегенiм сiзге мулде Унамауы мумкiн. Арбiр адам, жапалактап жауган кар суретiнiн бiр-бiрiн кайталамайтыны сиякты, олар да артурлi. Бiз сiздердi тамактын белгiлi бiр турiмен гана тамактан деп угiттемеймiз, егер сiз мыкты денсаулыкка ие болгыныз келсе, аса сапалы тамак iшiнiз. Бiз сiздердi тек кана шикi кокенiс, ет жеме, осiмдiк пен сут аралас тамак кана iшiнiз деп угiттемеймiз.
Сiз ашыгуды откiзiп тазаланып алганнан кейiн iшкi даусыныз, болмысыныз не жеу керек екенiн озi айтады. Сiз жогары жансыздандырылган олi тамактан, бiрден 50-60 пайызы коконiс пен жемiстерден тУратын табиги тамакка бірден ауыса аласыз деп ойламаймын. Табигат бiрден секiргендi жактыртпайды. Сiз Узак жылдар бойы белгiлi бiр тамакпен тамактандыныз, ас корыту жане баска да мушелерiнiз осыган бейiмделген. Сiз бiртiндеп асыкпай, белгiлi мерзiмде ашыгу аркылы агзанызды тазалап, бiртiндеп барып кошуiнiз керек.
Бiртiндеп кошудi калай тусiнемiз?
Сiз бiр кунi жаксы салат жеп, келесi кунi крахмалы бар лагманга лыка тойып алуынызга болмайды. Сiзге бiр кун жемiс жеп, келесi кунi ет пен казы - картага кошуге болмайды. Сiздiн тамагыныз бiркелкi болуы керек. Ендi осыны тусiндiрейiк. Егер сiз ет жесенiз, аптасына 3 кабаттан артык жемеуге кенес беремiз. Егер жУмыртка жесенiз аптасына 4 кабаттан артык жеменiз. Егер сут iшсенiз, баска да сут тагамдарымен коса бiртiндеп тамак кУрамынан алып тастаныз. Тiршiлiк иелерiнiн iшiнде, тек адам гана, емшектен шыгарганнан кейiн сут iшедi.
Тамакты уактылы iшу дегенiмiздi калай тусiнуге болады?
«Тагам салынган табактын шетiнен бастап жендер, ортасынан жемендер, ойткенi ортасында береке жиылып тУрады».
Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)
– Сiздi белгiлi бiр уакытта тамак жеуге уйреттi. Карныныз аш па, ток па тусте тагы тоя тамак iшуге тиiстiсiз. Осылай маскара адiспен тамактану, барлык сонгы кезде ашылган гылыми тУжырымдарга карама-кайшы.
Бесiктен белiнiз шыкпай жатып, камсыз калыпта, жыл артынан жылдарын жылыстап оте бередi. Рахаттанып, бiлместiктен озiндi май шам сиякты, екi жагыннан бiрдей жага бересiн. Кей кезде ортасынан да жагуга тырысасын. Бiз уакытымыздан ерте олемiз, себебi дУрыс ойлауымыз жетiспейдi. Коптеген балалардын тiстерi шiрiп бУзылган. Тiптi артык тамак iшпесен де, жегенiн жУкпайды. Сiздiн тамагыныз сiлтiлiк негіздін орнына кышкылдык агым (реакция) бередi. Тiптi физиологиядан аз гана тамак пен ашыгу туралы хабарын болса, сiздi кУткарар едi. Надандык – ен катерлi жау. Микроб ондiрiсiнiн журетiн фабрикасы болуды токтатпай, сiзде калыпты омiр болмайды.
 Найманнын тажалы
                – Науалы тУргыны маркУм НУртаза АбылханУлы аксакал аргы гасырдын барлык килы замандарын басынан откізген, Узак тарих кешкен кеменгер, карадан хан болган дегендей, аргы аталары артыкша туган жандар болатын. Сондай асыл насілдін сонгы козі Абылханов НУртаза аксакал бейнелеп айтканда: ана тілдін академигі, ангіменін Ауезові еді. НУртаза аксакал 86 жасында омірден отті, сонгы кезге дейін тамакты жаксы ішті.
 Омір бойы жылкынын етін айтпаганда, казы-картасы мен кымызы бір кун де алдынан кетіп корген жок. МаркУм, дене кимылы ширак оте енбоккор, шежіре, окымаса да санасы  оте жогары, гУлама, токпе  шешен, созге жуйрік, кокірегі ашык, корген-туйгені мол, откен гасырдагы казак билерінін асыл сыныктарынын бірі еді. Сонгы жылдары гана майлы, тУзды тамактарды коп жегендіктен аягынан жонді баса алмай, кимылы баяулап, шау тартып калды. БУл кісінін тагы бір кереметі, неше турлі кисса-дастандарды мудірмей жатка сога беретін жане де ангіме айканда майын тамызып, тындаган адам озін бейнетаспа коріп, окиганын ішінде озі бірге араласып жургендей асер алушы еді. Тагы бір ерекшелігі, айткан ангімесін кайта айткызссаныз бейне ун таспага жазып алгандай утір, нуктесіне дейін озгеріссіз сол калында кайталап айтып беруші еді, жарыктык. Егер тамак мазірін дУрыс сактап ішкенде 100 – 120 жыл гУмырды жасар еді!
НУртаза аксакал созiн былай бастады: «1952 жылы кытайдагы Дорбiжiн каласында 5-6 саудагер бiрiгiп семiз кой сойгызып, май жеп жарысатынбыз. Майды шайнамай жУтуды уйрендiк. Сол кезде озiмнiн Ун тартатын екi меншiк диiрменiм болды, ал Ертiстiн бойында Керейлер жалпы астык екпейтiн халык, апталап жатып менен Ун сатып алады. Сол жылы жУмыстарым да болып, онын устiне: «Нуке! Келiп конак болып кайтыныз», –дегеннен кейiн Ертiстiн бойымен Алтайга карай кУлдилап журiп кеттiм.
Кыс кезi, кун енкейiп калган, шынылтыр аяз, ымырт жабыла Исатолла деген бiр Керей бар едi, алгiнiн уйiне келдiм. Менi корiп: «Ой, Нукен кеп капты гой!» – деп барi жiк-жаппар болды. Менi аттан тусiрiп алып, уйге кiргiздi. Сол кезде Керейде коп нан болмайды, тары жейдi. Ол кезде казак келген бетте жон сУраспайды, уйдiн иесi малдарын жондеп далада жур. Уйге келiп торде отырганымда, айелi улкен агаш шары аякпен толтырып быктырып, буктiрiп тары алып келдi. Аш келген адам алгiнi согып алдым. Бiр уакыттауйдiн иесi мен айелi кубiрлесiп жур, олардын тошаласы уймен катар болады. Тошала деген ет сактайтын жер.
Айелiне ет салып жаткан кезде: «Агарган жагынан», – деп айтты. «А, агарганы не салады екен, жанагы тарыны бекер-ак жеппiн» – деп ойладым. Етiн салды, ангiмелестiк, уакыт оттi. Олар негiзiнде екi-уш уйден гана отырады, бiраздан кейiн коршiсi келдi, салем бердi. Барi менi таниды, мен олардын копшiлiгiн танымаймын. Айелi ет тусiрiп, улкен астаумен бiрак акелдi, оларда жайма салу деген болмайды. Карасам, айелi де бiр мын болгыр адам екен, агарган жагы дегендi оте дУрыс тусiнiптi, ылги аппак май, анда- санда гана бiр каракесек ет, букiл бiр кУйрыкты Ушасымен бiрге салган сиякты. «Аке-ау, калай болар екен» – деп бiр ойладым да, уй иесi,коршiсi ушеумiз уш жактап турадык. Колга бiр кара iлiнбейдi, улкен кырма табакка турап жатырмыз, турап жатырмыз айтеуiр бiр уакытта турап бiттiк. «Ал ендi жендер», – десем, алгiлер «Нуке! Сiз женiз», – деп табакты маган карай итерiп кояды. «А, Найман шал! Аруагыннан айналайын, менi колдай кор! Керейлердiн алдында Уятка калдыра корме», –деп озiмдi-озiм бекiтiп алдым.
Егер Каракерей, Байыс, Тума деп жатса тук емес кой, бУлар Найман деп сойлейдi гой. «Кеудесiне нан пiскен жаман Найман, табагымыздын шетiн оя алмай кеттi», – деп айтады. Ол кезде Найман мен Керей арасында iштей бiр тартыс бар, Керей негiзi тау халкы, тары гана егедi. Сойтіп ет тусер туспестен кiрiсiп кеттiм. БУрынгы уйренген адiске салып майды жУта бердiм, жУтып жатырмын, жУтып жатырмын, бiр майдын да дамiн таткан жокпын. Кенiрдегiме кеп калган уакытта козгалактап коямын, табактын жартысынан аса табакты оздерiне карай итердiм, каракесек ет жеген жокпын.
 Уй иесi мен коршiсi мен тоймай табакка кол салатын турлерi жок, суйек мужiп оздерiмен, оздерi отыр. Алгiлерге ызам да келiп отыр, не болса да тагы да козгалактап койып кайта кiрiстiм. Табак бiтуге аз калганда, май онемiше тУрып калды. Алгiлердi ангiмеге айландырган боп, табактагы майды тугел бiтiрдiм. Карасам екi шенгел каракесек ет калыпты, не болса да деп бiр шенгелiн аузыма тастап жiбердiм. Каракесектi шайнап жеу керек, журегiм локсынкырап алгiлерге сездiрмей уш кылкынып барып арен жУттым. Калган бiр шенгел ет, ендi мен ушiн уайым болды.
Ендi не iстеймiн деп отырганда ойыма бiрдеме сак ете тустi: «мына Найман аш келген бе деп, мына кУдагилар согер, мынаны кУдагилар жесiн», – деп табакты ары карай итере салдым. Айелi де ана жактан карап отыр екен, келдi де табакты iлiп ала жонелдi. Керейлер айелдерiнен болек отырады екен. Сонымен суйек мужiп отырган уй иесi мен коршiсi аш калды, оздерiнен оздерi корсiн дедiм. Шай, бiр тегене кУрт косылган сорпа акелдi, езiп осыны да iшiп алдым.
Бiр уакытта жатар алдында денем озiнен-озi кызып дуылдай бастады. Кешке жакын Ертiстi бойлап келе жатканда су алатын ойыктарын коргенмiн, атты караган болып жанагы ойыкка барып, бетiндегi каймак мУзды кагып тастап басымды салдым. Кантардын аязындагы мУзды суды басым мулде сезбейдi, басымды екi уш кабат малып алдым. Басымды шуберек белбеумен суртiп, кУргатып тук болмагандай болып уйге келiп жатып калдым.
Багана «агарган жагы» дегенде арты калай болар екен деп, танертен ерте кетемiн, акша аударуым керек деп кУлагына кУя бергенмiн. Маган не болса да ерте кету керек. Агарганнын арт жагы киын болатынын озiм сезгенмiн, айтпесе бiр-екi кун жатайын деп келгенмiн. Содан жаттым, не Уйыктап, не койганымды бiлмеймiн, донбекшiдiм. Танга жакын козiм iлiнгендей болды. Тан алан-еленде тУрып едiм, айелi де сак екен, мен ойтiп-буйтiп далага шыгып жуынганымша бiр шаугiм шайiн кайнатып койыпты. Бiр шаугiм шайдi аузымнын куйер-куймесіне карамай iшiп алып, атка кондым.
Атка ендi мiне берейiн деген кезде кешегi коршiсi сап ете тустi. «Ойбай, Нуке! Кететiн боп калдын ба? Сiздi бiр-екi, уш кун жатады деп ойлап едiк», «мен жатайын-ак деп едiм, жаткызбасын жаткызбай бара жатыр», – дедiм, бiрак ол оны тусiнген жок. «Сiз ерте кетедi дегеннен кейiн бiр куырдак куыртып койып едiк», – дедi. Аттап отуге болмайды, ерiксiз узенгiден аягымды алып уйiне кiрдiм. Уйiне кiрiп едiм, сиырдын ашты куырдагы екен, екi-уш карбытып жеп жiберiп, екi-уш кесе шайiн iшiп алып атка кондым.
Кун шыкпай шыгып кеттiм, енкейсем болды май жетiп келедi, алi онешiмде тУр, шалкайынкырап койып журемiн. Кантардын аязы, денем озiнен-озi кызып аязды елейтiн емеспiн. Калын улкен iшiгiм бар едi, оны боктерiп алдым. ЖУка iшiгiмдi гана киiп, тымактын кУлагын котерiп байлап алып жолмен келе жатырмын. Керейлер жарты не бiр шакырым жерде жол бойлай екi-уш уйден отырады.
Жол Ертiстi бойлап журедi. Корген адамдар бiр-бiрiне айкайлайды:«Карандар ананы, Иса келе жатыр! Иса келе жатыр!», – Онысы Иса пайгамбар дегенi, Иса аязда женiл киiммен журе бередi деп естiгендерi бар шыгар. Ендi бiреулерi, есi дУрыс емес деп кулсе, копшiлiгi мына аязда калай жур деп, ан-тан калады. Мен оз кайгы мозiмде. Алтай жерiнiн Ертiс бойында кантардын аязы 45-50 градустан кем болмайды. Кунi бойы журiп, тус ауган кезде май онешiме жетiп келетiнiн койды. Кун енкейген кезде озiме-озiм келiнкiредiм.
КУмык деген сыралгы, озiммен кУрдас досым бар едi, алгiнiн уйiне карай тарттым, не де болса сонын уйiне согайын, олсем осында олейiн деп. Аттан тенселiп тустiм. КУмык менi коре сап: «Ой, Нуке кеп калдыныз ба? », – деп алгi жерде жiк-жаппар болды. Атты байлап, айелiне: «Тамак сал», – дей бергенде колынан шап бердiм. «Мен озiм жол соктыма, тамактан Ушындым ба, тамак деген создi айтпандар», – деп, ет деген создi естiсем журегiм айныйды. «Мен тукте iшпеймiн», – деп сУлк барып жаттым. Олар: «киын болды-ау конактын аурып келгенi», «Ендi осылай болып тУр, катты ауырып тУрмын, тамак туралы соз айтпандар, кара шай iшем де жатамын».
Содан тУра алмай екi кун жаттым. Екiншi кунi кун енкейе КУмык аттан тусiп жатып кулдi: «Ой, Нуке! Сiздiн ауруыныздын хабары келдi, Исатолла хат жазып жiберiптi. Ертiстi бойлап Найманнын тажалы кетiп бара жатыр, сактансын, Уятка калмасын!». Исатолла бiраз котерiнкiреп жазыпты, бiр еркек койды тугел жеп кеттi деп. КУмык досым куледi: «Биыл согымымыз арык едi, ендi Уят болды не iстеймiз?». «Ой согымын да бар болсын, озiн де бар бол, ундеме», – дедiм. Сол уйде 4-5 кун жаттым, 3-шi, 4-шi кунi гана кiшкене-кiшкене бiр жапырак, екi жапырак каракесек жеуге шамам келдi. Абдан тыныгып болганнан кейiн гана осы уйден козгалдым. Содан берi май жеуден калдым...
Оразаны дУрыс тУтып журміз бе?
179. Сенушілер! сіздерден бУрын болгандар сиякты, ораза сіздерге де парыз, (мумкін иманды боларсыздар).
180. белгілі бір кундерде. Біракта, біреулер наукастанып не жолаушылап журсе: оразанын осы кундерін баска уакытта тУтсын. Шамасы келіп Устамагандарга, орнына кедейлерді тойындыру парыз. Кім имандылыкпен кандай болмасын кайырымдылык жасаса, ол онын озіне кайырымдылык болады. Егер біле білсеніз, сіздін оразаныз – озініз ушін жаксылык.
181. Рамазан айы, осы нУскауды адамдар басшылыкка алып, ізгілік пен зУлымдыктын айырмасын тусінулері ушін сіздерге КУран тусірілген ай. Сіздердін ішінізде кім осы ай бойы уйінде болса, ораза Устау парыз: кім сыркат болса немесе жолаушылап кетсе, оразанын каза болган кундерін баска айда Устасын. КУдай сіздерге ауырлык емес, женілдік тілейді. Ол сізді тура жолмен бастап жур, сол ушін сенушілердін санын тез толтырып КУдайды Улыктап, ризашылыкта болыныз.
КОРАН. Перевод с арабского языка. Г.С.Саблукова. Третье издание. Казань. Центральная Типография. 1907 г. Глава (2) Корова, стих 179, 180, 181.стр.51(Орысшадан аударган: Асет РизаУлы МУкашбеков)
– Казiргi уакытта бiздiн кейбiр кандастарымыз оразаны, рухани карангылыктын, надандыктын салдарынан: дангазалыкка, басекеге айналдырып жiберген сиякты. Кешке ауыз аштырамыз деген сылтаумен бiрiн-бiрi конакка шакырып, кол-косiр дастархан жайылып, неше турлi ауыр жане олi тагамдар желiнедi. Бiздiн казекен «ет десе бет бар ма?», – деп, алдына келген тамакты молшерсiз сога бередi, натижесiнде басым копшiлiгi ораза айында, жай айларда жемейтiн тамагын жеп, бейне ашаршылыктан келгендей болады.
Осылай кунделiктi кешкiлiк ынкия тамак жеудiн, ол тамак толык кортылмай жатып, тагы да тангы сагат 4-те тУрып тамак iшуде не магына бар, несi ораза, ауыз бекiткенiнiн магынасы неде? Онымен коймай: «Ауызды уакытылы ашпаса обал болады» деген оздерiнiн комагайлыгы мен мешкейлiгiн актайтын кагида шыгарып алганына не дерсiз?! Адам баласы оразаны тамакты, iшiп-жеудi шектеп, аз-аздап кана iшiп денсаулыгын жаксартумен коса, жаны мен рухын тазалау ниетiнде Устауга тиiс кой. Жок, бiздiн кейбiр кандастарымызда барi керiсiнше, оразадан алатын пайдасынан, шегетiн зияны коп сиякты.
Клизма койган дУрыс па?
«Дене жУмыстарынын жалпы адiсiн менгергенде гана... сол адiстердi бiздiн барлык арекеттерiмiзге колдана бiлгенде гана дене тарбиесiнiн болуы мумкiн».    П.Ф.Лесгафт
– Коптеген емшiлер мен дарiгерлер бас салып клизма койып жатады, ал менiн оз басым осы 17 жылдык жеке ашыгу тажiрибемде клизманы койып корген пенде емеспiн, кан улануым, оздiгiмнен улануым ашыккан кезде мулдем болмайды, осынын себебi неде?
Толыктай жауап берейiн, менiн жауабым кейбiр дарiгер мен емшiлердiн наразылыгын тудыруы да мумкiн, бiракта «казаншынын оз еркi кайдан кУлак шыгарса» демеушi емес пе едi, ал тынданыз.
3-10 таулiк ашыккан адамдарды, кобiнесе iшегiнiн жУмыс iстеуi аландатады. Шегелеп айтайык: бУл жонiнен уайымдамасаныз болады. Ашыгу аякталганнан кейiн iшек озiнiн калыпты жУмысын жалгастыра бередi. Бiз ашыгу кезенiнде койылатын клизмага, iш босатуга сенбеймiз. Клизма – табигатка карама кайшы, табигатты зорлаудын кандай турiне болмасын мен сенбеймiн, карсымын. Осынын iш откiзетiн дарiлерге де катысы бар.
Iшектiн озiнiн санитарлык жане залалсыздандыратын кУралы бар, iшекте калган тамак, ашыгу аякталганша бейтараптандырылады. Табигаттын табиги жУмыс жасауына богет жасамасак, онын шыгару жуйесiнде мiн жок. Ашыгуды аяктаганнан кейiн, коймалжандыгы мен ылгалдылыгынын колемi тенестiрiлген тамак iшесiз, тамагыныздын тен жартысы табиги салат, кокенiстерден болгандыктан, сiздiн iшегiнiз бУрынгыдан да табиги калыпта жУмыс жасай бастайды. Етпен балыкты аптасына 3 кабаттан артык жеменiз. Белоктын кажеттiлiгiн жангак, дан, жемiстер канагаттандырады. Жейтiн нанынызды, крахмал тез сiнетiн кантка айналганшакептiрiп женiз. (сухарь). Ашыгудан кейiн бидай тУкымын борттiрiп, осiрiп женiз, оте пайдалы.
Неге таза кайнаган ыстык суга бал мен лимон косып iштім
70. Сенiн (Пайгамбарымыз МУхаммед с.г.с.-га арнап айтылган соз) Жаратушын араларга рухани куш бердi: «Адамдар мекендейтiн мандагы тауларга, агаштарга Уя салындар» деп.
71. Оздерiннiн Жаратушыларыннын ынгайлы жолымен Ушындар, артурлi жемiстермен тамактанындар!». Олардын асказандарынан турлi-тустi сУйык шыгады: адамдардын дертiнiн емi осы: бУл ойлы пенделерге Алла тагаланын берген ишарасы.
КОРАНЬ. Перевод с арабского языка. Г. С. Саблукова. Третье изданiе. Казань.Центральная Типографiя. 1907 г. Глава (16) пчелы, стр. 501, стих 70,  (Орысшадан аударган: Асет МУкашбеков)
– Менiн алдындагы бiр Узак ашыгуымда улкен даретiм 23 таулiктен кейiн бiрак келдi, iшiм катып калды, онда тек таза суык сумен гана ашыкканмын. Бiздiн ашыгуымыздагы басты максатымыз: iшектегi, окпедегi, оттегi, бауырдагы, буйректегi т.б. мушелердегi тастан, удан, кiр-кокыстан арылу гой. Казiр бал мен лимон коскан ыстык судын аркасында, бУрын бiр ай журетiн жолымды, казiр екi аптада журiп отемiн. Осы бал, лимон коскан ыстык судын асерiнен улкен даретiм не кунде, не кун аралатып келiп iшегiм т.б мушелерiм толыктай тазаланып, кокыстар мен калдыктарды бал ерiтiп, ыстык су жуып, жарты гасырдан астам катып, шогiп калган жуындыларды далага тогуде, менiн тапкан саумалым казiр осы боп тУр. Карны ашып шыдамайтын адамдарга берер кенесiм, бал бiр жагы корек, екiншi жагы ем, бУл КУранда да жазылган. Ал лимондагы С витаминi (аскорбин кышкылы) адамга куат бередi.
БУл менiн ашыгу iлiмiне коскан улкен жаналыгым деп бiлемiн. Жане осынын жауабын касиеттi КУран кiтабынан таптым. Менiн тандiк, жандык, руханилык тазаланып жатканымды Жаратушы колдап, 1907 жылы Саблуковтын Казан каласында басылган КУраннын орысша аудармасынын 501 бетiндегi «Аралар» суресiнiн 70-71 аяттарын маган ашты ма деп ойлаймын.
Мен нелiктен таза кайнаган ыстык суга бал мен лимон косып iшетiнiмнiн ман жайына токтала кетейiн. Таза су: бУл Н2О (аш – екi – о). Осы формуланын бiлдiретiнi, судын кУрамында сутегiнiн екi, оттегiнiн бiр болiгi бар. Егер жауын немесе кардын суын iшсен, онын кУрамында минералды заттар жок, осы жане буланган су (дистилированный) минералдардан 100 пайыз таза. БУларды жУмсак су дейдi. Катты суда минералдар коп, шашынды осы сумен жусан катып калады, терiлерiн кеберсiп кетедi, ал жУмсак сумен жусан керiсiнше.
КУранда айтылгандай аралардын асказандарынан шыккан турлi, тустi сУйык – «адамдардын дертiнiн емi осы». БУл ойлы пенделерге Алла тагаланын ишарасы. Менiн таза кайнаган ыстык суга бал мен лимон косып iшуiмнiн манi осында жатыр. Ыстык су мен бал адамнын iшiнде толып жаткан калдыктардын ерiткiшi. Егер суык таза су iше берсен iшiн катып калуы мумкiн. Менiн оз басымда, алдынгы ашыгуларымнын бiрiнде осындай жагдай болган.
Балдын тагы бiр касиетi буйрегiндегi, бауырындагы, отiндегi тастарды ыстык сумен косып iшкенде ерiтiп жiбередi, не агзадан куып шыгады. Тастар улкен даретiн аркылы шыгады. Сондай-ак, кан тамырларыннын iшiндегi осiп кеткен арам еттерден (холестерин) де тазалайды. Адам тамак iшпеген уакытта, агзанын ен бiрiншi корегi тУзды жеу, сонан сон окпедегi, бас, кУлак куыстарындагы манка мен шырышты, кУлыкты бiртiндеп кан тамырында бiтелiп тУрып калган минералдар, бауыр, буйрек, оттегi тастармен коректенiп, сонынан кан тамырында осiп кеткен олi етке тиседi.
Ашыгу барысында, агза остiп озiн-озi тазалай бастайды, ашыгудын ман жайы мен кУпиясы да осында жатыр. Менiн неге Узак ашыгуга баратыным окырмандарга ендi тусiнiктi болган шыгар деймiн. Егер де Узак ашыгуга шыдамасаныз аптасына узбей 24-36 сагаттык ашыгу мен анда санда 3-7 таулiк ашыгуда жаксы натиже бередi. Ашыккан сайын женiлдей бересiн, озiндi куннен кунге жаксы сезiнiп, омiрге деген кУлшынысын арта туседi. Егер сынгырлаган денсаулыкка, шат-шадыман омiрге, Узак гУмырга колынды жеткiзгiн келсе жиi-жиi ашык, кайта-кайта кайталап толык тазарганынша тагы ашык, бiлмейтiн кокiрегi сокыр надандардын создерiн тындама, бiреу ушiн бiреу тамак iшпейдi, омiр сурмейдi! Ескерту: Сусамыр – кант диабетiмен ауырсаныз ыстык суга бал коспай iшiнiз. Кан кУрамындагы кант молшерi котерiлiп кетедi. Тек таза ыстык су гана iшiнiз!
Менiн озiмнiн осы 17 жыл ашыгудагы тажiрибемнiн туйiнi: Бiз куатты тамак iшкеннiн аркасында оте шыдамды халыкпыз, осыган куресiп журген палуандарымыз бен боксерларымыз далел. Баска халыкты бiлмеймiн, бiздiн казекен Узак ашыгуды ойнап откiзедi, бiздiн агзамыз осыган дайын. Айт-айтпаныз, бiз алi кунге дейiн, асiресе ауылды жерлерде, табигаттан кол узе койган жокпыз, етене жакын, табигаттын тол баласы сияктымыз. Осыны Жаратушынын бiздiн Ултымызга берген сыйын:  мапелеп, кастерлеп, аялап сактай бiлуiмiз бiздiн адамдык азаматтык парызымыз, борышымыз, мiндетiмiз. Алла Тагала осындай кен байтак даланы, аскар тауларды, орман-колдердi, асты-устi казына байлыкты бiздiн Ултка тегiн бермеген, бУнда бiр тылсым зандылык бар. Бiз Жаратушынын шарапаты тиiп, Алланын нУры жауган халыкпыз!
Карiлiк деген ауру бола ма?
«Бiр жагынан куану, екiншi жагынан корку ушiн: ата-ананнын жасын жадыннан шыгармай жур».   Кун-Фу-Цзы
– Карiлiк ауру емес. Сiздi олтiретiн нарсе гана бар. БУл белгiлi бiр ауру. Бiракта, бала кунiннен дУрыс тамактансан, аптасына бiр, жылына он куннен бiрнеше кабат ашыксан, олiмге Ушырататын аурумен ауырмауга мумкiншiлiгiнiз бар. Денсаулык туралы анык бiлгiнiз келсе, жан жагынызга назар аударынызшы. Канша жуздеген мын казакстандыктар елiмiздiн шыгыс пен батысына шашырай орналаскан емханаларда жатыр. Мындаган дарiгерлер мен медбикелер осы омiрден кудер узген наукастарды емдеп жанталасуда.
104 жасаган Санкайбай ата
«Агайын туыскандарынды жаксы бiлiндер, туыскандарынызбен карым- катынасыныз жаксы болсын. Озi жакын тУрганымен мейiрiмi болмаса, онын жакындыгынан пайда жок. Озi Узак болганымен бiр-бiрiне мейiрiмi жаксы болса, онда Узактыктын зияны жок».
Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)
– Менiн МУкашбек атамнын акесi Бейбарыс-Жолбарыс бабам он агайынды болыпты. Аргы бабаларымыз: Найман, Торт Толегетайдын iшiнде: Каракерей, Байыс, Тума, Акша, Карабас, Кожакелдi, Кокi, Кылкабай, ал КылкабайУлы Боскынбай бабамыздан он агайынды Ул: Жолбарыс, Абылан, Кабылан, Есiм, Нысанбай, Омiр, Естемес, Отаршы, Малшы, Касен болган екен. Солардын тортеуiнiн Урпактары бармыз. Сол Урпактарынын бiреуi менiн атам ЖолбарысУлы МУкашбектiн бауыры, ЕсiмУлы Санкайбай атаны 100 жасында Науалыда, бiр бауырымыз МакышУлы Солтансейiттiн жаназасында кездестiрдiм. Санкайбай ата 104 жасында Аякозде улкен баласынын колында бiраз гана сыркаттанып жатып коз жУмды. Туган апкесi Захария аже 107 жаска келгенше тыным таппай уй шаруасын iстеп, ауырмай-сыркамай Науалыды коз жУмды. Захария ажейдiн Улы Данабек аксакал 100-ге келiп дуниеден оттi. Осы аталып откен адамдарга тан ортак касиет – барi де тамакты тарта iшетiн жане кешке жатар алдында мулдем тамак iшпейтiн. Сондай-ак, тынымсыз, бiр орында отыра алмайтын жУмыскер адамдар болатын.
Санкайбай атамыздын аккУба онi аса шырайлы, бойы екi метрге жуык, какпак жауырынды, батыр тУлгалы, денесi тiп-тiк, журiсi серiппелi, аскери адамдардiкi сиякты аршынды екен. Аузындагы тiсi тугелдей бутiн, кимылы жас жiгiттердiкi сиякты ширак, коз жанары откiр, кУлагы сак. Турi жетпiске ендi гана толган адам сиякты.
Мен барып танысып, озiмнiн ЖолбарысУлы МУкашбектiн немересi екенiмдi айттым, осы ашыгу iлiмiн ендi бастап журген кезiм. «А, мен сенiн атанды, озiмнiн агам МУкашбектi жаксы бiлемiн, 1937 жылы накактан Усталып, атылып кеттi-ау, есiл ер! Онын бар жазыгы молда болып, КУдайга сенгендiгi мен аукатты жеке шаруа жер иесi жане козi мен кокiрегi ашык болгандыгында гана болды гой. Кайта жаксы, агайымнын козi Ризадан сендер осiп жетiлiпсiндер, бУганда шукiр», – деп менi бiр желпiнтiп алды.
Сонан кейiн озiнен карi корiнетiн бiр шалды акеп менiмен таныстырды: «Асет, танысып кой КУрман деген аган болады, менiн 78 жастагы екiншi балам», – дегенде, жас шалдын озiнен 10-15 жас улкен шалды Улым деуi маган бiртурлi ерсiлеу кулкiлi сиякты, кулейiн десем екi шалдан Уят, кулмейiн десем бУрын-сонды мУндайды естiп кормеген басым, кулкi кысып акетiп барады. Кыстыгып, кымкырылып кулкiмдi азер дегенде тежедiм.
Ол кiсiнiн тагы бiр ерекшелiгi аузына келген создi, ойды маймонкелемей тура айтады екен. Осы жаназада ауылдын аксакалдарынын iшiнде «аяктыга жол, ауыздыга соз», торден орын бермейтiн дегендей балапан шалдардын iшiнде шоктыктары биiк, жастары 80-нiн о жак, бУ жагындагы Есетай, НУртаза, Толеген т.б. ауылдын кадiрмендi кариялары отырган. Санкайбай ата: «Ай балалар, немене бос сойлеп отырсындар», – деп санкылдаган даусымен бiр тисiп оттi. Ана шалдар жасын сыйлагандiкi ме бiлмеймiн, барi де таяктарымен жер шУкылап, молданын алдындагы шакiртке Уксап, томен карап бУкпантайлап ундемей отыра бердi. Озiнен карi, таякка суйенiп орнынан азер тУрып-отыратын, аяк колдары селкiлдеп берекесi кетiп журген олмелi аксакалдарды оздерiнен жап-жас адамнын «бала» деп айтканына ендi кулмеске шарам калмады.
Былайырак шыгып озiме-озiм келгеннен кейiн: «Ата, сiз осы денсаулыкка калай жеттiнiз, осынын кУпиясы неде?», – деген сУрак койдым. Менiн екi жУдырыгым бiр уысына сыйып кететiндей, етi кашпаган куректей алаканынын салалы саусактарымен сакалын сипап тУрып: «Бiз аукатты тУрдык, 1932 жылы канпеске басталганда уркiндi болып, бас саугалап Кытайга отiп кеттiк. Ол жерде байларда малайлыкта болдым. Егiн сугардым, шоп шаптым, бидай ордым. Осы жакка келгенде де алi кунге дейiн кара жУмыстан кол узiп корген жокпын, малга шоптi озiм дайындаймын, тыным таппайтын мазасыз адаммын. Бос отыра алмаймын. Омiрiмде арак, темекi дегендi аузыма алып корген пенде емеспiн. Бие байлап кымыз сауамын, айына екi кабат саумал iшiп, iшiмдi тазалаймын. Бiракта, омiрiмдi серiлiкпен откiздiм, кездескен колбен етектiнi кУр жiберiп корген емеспiн. Атан жузге келсе де алi каукары бар», – деп бiркелкi жаркырап тУрган аппак курек тiстерiн корсетiп, кулана жымиып койды.

Туздын адам агзасына кандай асерi бар?

«Арбiр адам барлык куш куатын агзаны (организм) киюы кашкан тесiкті касыктай етiп жамап-жаскауга багыттамай, агза бузылган жагдайда, мумкiндiгiнше сирек ушырайтындай, тузетуге мумкiндiгiнше сирек муктаж болатындай етiп, турмысты дУрыс багыттауга тиiс».  Д. И. Писарев

– Кошеде калтарыска турып алыныз да, жургiншiлердiн журiсiне караныз. Аягы, тiзесi, жамбасы, омырткасы, басы барi катып калган сиякты. Жургенде буындары еркiн бугiлмейдi. Аягына караныз. Адамдар аягын азер котерiп, жалп еткiзiп тастай салатын тарізді. Тiзелерi бугiлмей, омыртка мен басы катып, барлык денесi назiк кимылынан айырылып калган сиякты.

Адамнын арбiр буынын табигат иiлгiштiктiн мол корымен камтамасыз еткен, осыны iске асыратын суйыкты синовиаль деп атайды. Он жасар балага каранызшы, буындары калай женiл иiледi. Неге? Сiз булай деп жауап бересiз: «Мына балага бар болганы 10 жас, маган 60 жас. Менде он жасар баланын кимылындай кимыл жок кой». «Неге болмаска?»– деп сурармыз.

Синовиаль суйыгынын молшерiне омiр сурген жылдар асер етпейдi. Буындарды катыратын бiрак себеп бар, ол улы кышкылдардын киыршыктары. Адамнын жасы оздiгiнен улы емес. Сiз – 40, 50, 60, 70 жыл омiр сурсенiз де, синовал сУйыгынын молшерi азаймайды, уакытка тауелдi емес.

Шыкпаган туздар мен калдыктар кайда барады? Олар кайда барып шогедi?

– Ауыр тамактарды корытуга, сiнiруге, шыгаруга агзанын омiрлiк кушi жетiспейдi. Бундай жагдайда улы заттар агзада шогедi. Олар козгалатын буындарга жиналып шогырланады. Бул бiртiндеп журетiн агым, буындар мазасыздык акелмей сезiлмейдi.

Узак жылдар бойы дУрыс тамактанбаудан, кальциймен каныктырылган кышкылдардын киыршыктары буындарга шогырланып, синовиаль суйыгын алмастырады,осы мезетте буындар ауырып, козгалысы кеми бередi.

Ен бастапкыда туз кай жерде шогырланады?

– Бiрiншi шабуыл – аяк. Табанда 26 козгалатын суйекшелер бар, агзадагы жылжымалы ен коп суйектер осында. Буындар бiртiндеп иiлгiштiгiн, майыскактыгын жогалтады. Буындар катып, козгалу азаяды. Улы кышкылдар киыршыгы табаннан жогары котерiлiп, аурудан тiзе запа шегедi. Онан кейiн жамбастагы жылжымалы суйектерге котерiледi.
 
Адамнын аркасы ауырып, белi неге шойырлады?

– Аркасы ауырмайтын адам аз. Байкасаныз, орта жастагы адамдар шалкайып турегелген кезде, бет алпетi ауырсынганнан озгерiп кетедi. Кунделiктi естуге болады:«Ой, белiм!». Улы кышкылдардын киыршыктары белге келiп турактап турып калмайды, онан арi иык, шынтак, мойын, тiптi бiлек пен саусак буындарын да жаулайды. Кейбiр адамдардын уланганы соншалык, озiнiн жудырыгын да туйе алмайды. Барiнiн айтатыны:«Буындарым ауыратын себебi, мен картайып барамын».

Буган сенбенiз. Басты себеп – улы кышкылдардын киыршыгы. Казакстандыктар буын ауруын женiлдету ушiн коп молшерде дарi кутыкшаларын колданады. Мындаган адамдар ыстык минералды сулардан, ванналардан т.б. адiстерден пана iздейдi. Мен озiм буыннан зардап шекпеймiн. Менiн усынысымды буынды емдейтiн кезектi дарi ретiнде кабылдауды каламаймын. Бiрак, осы шыргаланнан шыгатын жол бар екенiне мен сенiмдiмiн.

Кан тамырлары неге бiтеледi?

– Олi тамактар кан тамырларын бiтеп тастайды. Кан тамырларын тоздыру ушiн де талай уакыт отуi кажет. Буган узак уакыт темекiнiн, арактын, аса майлы тамактардын асерлерi жатады. Тагы бiр себеп дене кимылынын аздыгы.

Ас тузынын зияны коп болса да адамдар оны пайдалануга кумар?

– Тамакка, суга сілтіге айналатын натрийді косасыз ба? Немесе улы газ хлорды? «Кулкілі сурак, басы істейтін бірде-бір дені сау адам булай жасамайды» – деп айтасыз. Арине жок. Біракта шырылдаган шындык, адамдардын копшілігі натрий мен хлородын химиялык арекетінін натижесінде пайда болган, олі зат, АС ТУЗЫН пайдаланады.

Ас тузынын химиялык формуласы – NaCL. Гасырлар бойы колданган «жердін тузы» деген соз тіркесі манызды жаксылыкты мензейді. Будан откен кателік жок.  Кунделікті тамакка колданатын осы кауіпті коспа, денсаулыкты бузады. Келініз далелдерге жугінейік:

1. Туз тамак емес! Тамакка даріханадан алган калий хлоридін, кальций хлоридін, барийді т.б. косканмен тен.

2. Туз кортылмайды, агзага сінбейді. Коректік касиеті жок. Туздын курамында витамин, тірі коректік заттар болмайды. Керісінше, буйрекке, отке, куыкка, журекке, кан тамырларына зиян. Туз бУлшык еттерді кургатып, келенсіз жагдайга жетелейді.

3. Туз журекке у болуы ыктимал, сондай-ак жуйкеніздін козуын арттырады. Туз агзаныздагы кальциді шайып, асказан-ішек жолдарындагы кілегей кабыгына асер етеді.

Егер туз сондайлык зиян болса, неге кенінен пайдаланылады? Негізгі себебі мынада, мындаган жылдар бойы тамакты туздап сактау адетке айналып кеткен. Осы адеттін калыптасуы, адам агзасына туз кажет деп есептеуден.

Бірталай халыктар, мысалы эскимостар ешуакытта туз жемейді жане осыдан зиян да шекпейді. Осы адеттен кутылган адамга туздын асері, омірі темекі шекпеген адамнын темекі шеккеніндей. Кейбір жануарларга, асіресе уй кустарына туз нактылы у. Шошкалар, тузды молшерден артык жеп койса, кырылып калады.

Туз кан кысымына калай асер етеді?

– Кан кысымынын котерілуіне не асер етеді? Дарігелерге бірнеше себептері белгілі: ширыгу, шаршау, кенеттен алган рухани соккы, темекіден, автоколік газынан, тамак коспасынан, инсектицидтерден, дарілердін жане онеркасіптін жанама онімдерінен улану. Осылардын асерінен озінді калай сактандыруга болады? Арине, ен дурысы осылардан аулак болу. Жок дегенде осы себептердін біреуінен кутылуга болады. Ол натрий хлориді, немсе ас тузы.

Ангіме, кан кысымынын басты себепкері туралы болып отыр. Осы мезетке дейін біз «калыпты» адамнын кан кысымынын котерілуі жайында айттык. Артык салмактан азап коріп журген азаматтарымызга туздын асері калай?

Оздерінізге малім, семіздік пен кан кысымынын котерілуі катар журеді. Оте толык      адамдардын кан кысымынын жогарлауы мен туздын арасында байланыс бар ма? Арине бар.
 
Неліктен сиырларга тУзды коп береді?

– Сауын сиыр фермасына акшасын салган адам, одан барынша пайда, кіріс кіргізуге умтылады. Сиырлардын тамагына туз косса, суды коп ішеді. Сиыр суды негурлым коп ішсе, сутті согурлым коп беретіні бесенеден белгілі. Есесіне 1 литр сутте туз оте коп молшерде (0, 5 – 1 г) болады.

Балаларга каранызшы. Толык, семіз балалардын коптігіне тан каласыз. Булар тузы коп, дукеннін суті мен тамагын ішіп, жейді. Дукендердегі консерві кораптарындагы тагамдардын барі тузга каныктырылган. Сут, жеміс т.б. тагамдардын барінде туз. Осынын барін жинактасаныз, неге біздін когамымызда журек-кан тамыры ауруынан олетіндердін бірінші орында тУрганын тусінесіз.

Біз – туз бангісінін (наркоманынын) ултымыз! Нан, сыр-ірімшік, калбырланган (консервленген) жемістер,тіпті сабилердін тамагына шейін (! ) тузбен каныктырылган.

Поль Брэгг Калифорнияда ажал алкабынан калай асты?

– Ыссыда, туздын кажетсіздігін далелдеу ушін, шілде – тамыз айларында, жер бетіндегі ен бір ыстык, Калифорниядагы ажал алкабына бардым. Бастапкыда, ажал алкабындагы Фэрнес – Крик – Ранчо мен Стоувпайп Уэллс, екі арасы 48 шакырым аралыкты оту ушін колледжден 10 спортшы жалдадым.

Мен, оларды туз таблеткасымен, ішетін сумен камтамасыз еттім. Бізді коргаштап, еріп журген автоколікті жанга керек тагамдардын тур-турімен сыкап толтырып алдык нан, токаш, ірімшік, шужык, кептірілген ет, консервлер т.б. Калауы  бойынша, тагамнын кандай туріне болмасын туз коса алады.

Мен озіме туз алган жокпын, алкаптан откенше ашыктым. Тажірибе шілде айынын аягында басталды. Термометр Цельсия бойынша +41 градус ыстыкты корсетіп турды. Біз жорыкка тангы тогыздардын кезінде шыктык.

Кун котерілген сайын шыжа тусті, саскеге таман термометр +54 градусті корсетті. Кургак ыстык бізді балкытып жіберетіндей сезіндік. Жігіттер туз дарілерімен коса суык суды комагайлана сіміре берді. Тангы аста, олар кептірілген етті ірімшікпен коса согып алды жане кола ішті. Тамактанудан кейін жарты сагат дем алып, жанып турган кумннын устімен жорыгымызды кайта жалгастырдык.

Біраздан кейін мыкты жігіттерде ерекше кубылыс бола бастады. Алгашында ушеуінін журектері айнып, ондері бозарып, алдері кетіп, оздерін жаман сезіне бастады. Оларды мушкіл халде Фэрнес – Крик – Ранчога аттандырдык.

Калган жетеуі тажірибені жалгастырды. Олар бастапкысынша туз дарілерімен коса суык суды сіміре берді.Сонан сон, кенеттен бесеуінін асказандары туйіліп, нашарлап кетті. БУларды да Ранчога жібердік.

Оннан екеу калды. Тустен кейін торт болды, кун аяусыз шыжгырып тУр, жотамыз куйіп барады. Кун отіп, калган екі жігітте бір мезетте кулады.Оларга дарігерлік комек корсетіліп, Ранчога кайтарылды.

Тек туз пайдаланбаган гана мареге жетіп жорыкты аяктады. БУл данкты аксакал – кария Брэгг! Мен жол сапарда жалгыз калып, озімді тын, сергек калпымда сезіндім! Мен туз жемек тугіл аузыма нар салган жокпын, себебі ашыктым, тек ішкім келген кезде гана жылы су іштім. Мен осы жорыкты 10, 5 сагатта аяктадым жане озімді ешкандай да жаман сезінген жокпын.

Шатырга конып шыгып, тамаксыз, тузсыз келген жолыммен Ранчога жаяу кайттым. Мені мукият тексерген дарігерлер, менін жагдайымды оте жаксы деп тапты. Мен осы тажірибемді Ажал алкабында, туздын асерін тексерем деген галымдар ушін кайталауга азірмін.

Поль Брэггтін туздын кажетсіздігін далелдейтін тагы бір тужырымы

– Екінші дуние жузілік согыс жылдары, Египеттегі немістердін Роммел баскарган африкалык корпусы Эль-Адамейнс тубінде ауыр женіліске ушырап, тіршіліксіз шолейтпен жуздеген шакырымдарга шегінді. Согыс аякталып, немістер женілгеннен кейін, агылшындарды тан калдырган жайт, туз таблеткасымен камтамасыз етілмесе де, неміс аскерлерінін жагдайынын жаксы болуы.

Бул окига да менін Калифорниядагы шыжыган кунде Ажал алкабында жане баска да галымдардын шол жагдайында туз таблеткасынын кажетсіздігінін тагы бір далелі. Гылми маліметтер бойынша, бірнеше кун бейімделгеннен кейін, адам терлегенде туз расуа болмайды. Мумкін, физиологиялык бейімделудін натижесінде натрий шайылмайды. Калыпты жагдайда тузды аз молшерде косып тамактанудын натижесі корсеткендей, ыстык ауа райында туз таблеткасын колдану кажеттілігі асыра айткандык.

Туздамаганнын озінде де, табиги натрий – жемістерде, балыктарда, етте т.б. тагамдарда жетерлік молшерде болады. Осы табиги натрий агзанын суранысын толык канагаттандырады. Буган тамактарына тУз колданбайтын коптеген елдердін тарихы далел бола алады.

Америкалык ундістер туздын не екенін Еуропалыктар келмегенше білмеген. Жанадан барганда, Колумб жане баска атакты зерттеуші галымдар ундістердін денсаулыктарынын оте жаксы екеніне таныркаган. Олар туздын, арактын, табиги емес тамактардын дамін татканнан кейін аза бастаган.

Мен жер шарынын тукпір-тукпіріндегі, адам аягы баспайтын 13-тен астам жорыктарга катыстым, сонда туземдіктердін туз колданганын корген емеспін. Сондыктан да олар кан кысымы ауруымен ауырмайды. Жас ерекшеліктеріне карамай, барінін кан кысымдары 120/80 ал бУл оте керемет. Олар сондай-ак журек, буйрек ауруларымен ауырмайды.

Адамга куніне канша молшерде тУз керек?

– Осы жонінен зерттеулер аз емес. Галымдардын пайымдауынша: таулігіне 0, 5-1, 0 грамм аралыгы. Агза осы молшерде гана сініре алады. Тузга кумар орташа казакстандык 15-30 есе артык жейді. Бул коркынышты корсеткіштін себебі, «дайын» тагамдардагы туздын молшерімен тыгыз байланысты.

Бул нанда, еттен жасалган, калбырланган т.б. жуздеген тамак курамындагы тузда. Казіргі кезде копшілік адамдардын кан кысымдары оте жогары, себебі олардын тамагынын негізі туздалган сур ет - согым.

Мен ауылда туып остім, коптеген таныстарым кан кысымынын жогары болуынан зардап шекті. Олар инфаркт пен буйрек ауруларынан мезгілсіз олді, себебі туздалган согым етіне кумар болды жане тамактарына тузды коп салды. 30 жаска жетпей ылги аурушан, буындары илікпейтін. Осы халге жеткізген – тамактарындагы туздын коптігі.

Коп туз нарестені тез олтіреді. Агзага олі зат – туз емес, табиги натрий кажет. Сіз табиги натриді, табигаттын озі дайындаган сабізден, кырыккабаттан (капустадан),картошкадан, кызылшадан т.б. ала аласыз. Есінізде болсын, минералдарды агза тек тірі турде гана сініре алады.

Ашыккан кезде жасаушалардан, таннен туз калай шыгады?

– Менін козім жеткені, торт кунгі ашыгудын озі, агзадан тузды тазалайды. Буны кіші даретінізді тексеру аркылы аныктай аласыз. Торт таулік, тек кана тазаланган суды гана ішіп ашыгыныз. Осы торт кунде, таза судан баска аузынызга нар салманыз, суды канша ішем десенізде еркініз.

Тангы алгашкы кіші даретінізді жинаныз. Кутыкшалардагы кіші даретінізді салкын жерге, екі-уш апта бойы сактап, сонан сон жарыкка апарып караныз. Сіз шиша тубінен натрий хлоридін жане баска калдыктарды коресіз.
 
Осы туздар шыккан кезде, буйрегініз босап  жумыс жасауы жаксарады! Орынсыз шол мен ауыздын кеберсуі жойылады. Булшык етініз бен терінізге назар аударыныз. Сіз жасарып, сымбаттала тусесіз, ісіп кебуініз жогалады.

Ашыккан кезде, ен бірінші – толыктык жане осынын себепкері туздан кутыласыз. Сіз оз козінізге озініз сенбейсіз. Ашыккан кезде агзанызда тангажайып озгерістер болады. Жай уакытта тамак корытуга жумсалатын кудіретті омірлік куат, агзаныздын тупкір- тупкіріндегі зиянды калдыктарды, уларды жасаушаларыныздан, танінізден тазалауга гана багытталады. Ар жасауша жасарады.

Торт таулік туздан тазаланганнан кейін, бУлай істеу киын болса да, тузды келешекте колданбауга тырысыныз. Онсыз да, барлык сатып алатын тагамдарынызда «жасырынган» туз жетерлік.
 
Апталык тазалануга 24...36 сагат ашыгу комектеседі. Маган асіресе «жасырынган» туздан кутылу киындау, себебі мен лекциялар оку ушін коп саяхаттаймын.  Мен, ешуакытта тамагыма туз коспаймын. Бздін уйде туз мулдем колданылмайды! Біз тамакка у сарымсак пен шоптерді косамыз, ойткені булар табиги коспалар, тамакка дам береді. Тузсыз ашыгу кезінде озінізді тамаша сезінесіз!

Адам канкасы калай оседi, немен коректенедi?

«Дене шыныктыру жаттыгулары ар адамнын жасына, ал-куатына сайкес аркилы болуы кажет. Орта жастагыларга салт атпен кыдыру тиiмдi болса, куш-куаты кемiген кекселерге жаяу журген пайдалы. Сондай-ак бозбалага колайлы тагам карттарга зиянды болуы ыктимал».  Ибн - Сина

– Барлык мушелердiн негiзi канкадан бастайык. Бiздiн суйектер минералдарды ен коп колданады – кальций мен фосфорды. Канка куралып болса, суйектерге корек керек жок деп пайымдайды, бУл дурыс емес. Зерттеулерге изотопты колданганнан кейiн, абден осiп жетiлген суйектiн озi туракты турде минералдармен коректенетiнiн биохимиктер аныктады. Бул дегенiмiз, суйектер тiршiлiк етiп коректенедi, канша молшерде емес, калай тамактанганында.
 
Суйектер тiрi суйек жасаушаларынан турады, олар да баска жасаушалар сиякты минералдармен коса баска коректiк заттарды кажетсiнедi. Суйек сынганда, осы кажеттiлiк арта туседi. Егер суйек осуi мен омiр суруiн токтатса, сынган суйек кайта осіп, калпына келмес едi. Осы кезде жасаушалар тек минералдарга емес, озiн-озi сактау ушiн калыпты тамакка да зару болады.

Суйек еттерiне де артурлi тагам кажет. Суйектердiн бiтiсуiне осынын манызы зор. Тамактану жасаушаны калпына келтiруде манызды жУмыс аткарады немесе дУрыс тамактын алатын орны ерекше. Оташы дарiгер, сынган суйектiн кайта калпына келуi ушiн, тамак басты орында екенiн бiледi.

Неге адамнын шашы тусiп, терiсiне котыр каптап кетедi?

«Адам ушiн денсаулыктан артык багалы зат жок».  А.А.Семашко

– Терiнiн, шаштын жасаушалары тагамнын узбей келуiн тiлейдi. Терiнiздiн унемi тулейтiнiн, шашыныздын кунi-тунi жылдап осе беретiнiн есiнiзге алсаныз, осы тiптi тусiнiктi бола бастайды. Уйлерiнде мал немесе ит пен мысык устайтындар бiледi, хайуандардын терiсi олардын айнасы екенiн. Егер терiсi мен жунi жаксы корек алса, онда дененiн баска да жасаушаларынын жагдайы жаксы болганы.

Ар турлi тагамдардын терi мен жунге де тигiзетiн асерi артурлi болатыны зертханалык тажрибелерден белгiлi. Тагамтану жонiндегi мамандар, адамнын кандай тамакпен коректенетiнiн терiсiне карап ажырата алады. Ар турлi витаминдердiн жетiспеуi, адам терiсiнiн аурушандыгын корсетедi, терiнiн турi озгерiп кетедi.

Асказан мен iшек калай жумыс жасайды?

«Молшерден тыс токтык та, аштык та жане баска да ауыткушылыктын барi денсаулыкка колайсыз».    Гиппократ

– Асказан мен iшектiн жиырылу жумысын аткаратын iшек жолдары, тауелсiз теп-тегiс жылтыр булшык еттерден турады. Ол толкыннын козгалысы секiлдi козгалып, кортылган ас койыртпагы мен калдыктарын ток iшекке алып келiп, шыгарып тастайды. Осы теп-тегiс булшык еттердiн жасаушалары жУмысын жаксы iстеу ушiн, оте жаксы тамак керек.

Iшектiн жумысын жаксарту ушiн, коздыргыштар мен iш откiзетiн дарiлер жиi колданылады. Осы «жеделдеткiштер» булшык еттiн жасаушаларын зорлайды, ал осы жасаушаларга бар болганы табиги омiрмен уштаскан жаксы тамак кана керек.

Бiз iшкi тазалыгымызды сактауга тиiспiз. Оз денемiзге ауру тудыратын уларды жане зиянды калдыктарды жинауга тиiс емеспiз. Озiндi сактау – табигаттын керемет заны. Егер бiз бакытты, зор денсаулык пен узак омiр сургiмiз келсе, бiз табигатка карсы келмей, онымен бiрiгiп жумыс iстеуiмiз керек. Егер сiз зандылыкты бузуга арекеттенсенiз, онда ол сiздi бузады.
 
Табигат зандылыктары акикат зандылык! Егер бiз осымен журсек, тамаша денсаулыкпен марапатталамыз! Дененiн iшкi тазалыгын калай да сактау керек, оз денендi таза сактаудын тоте жолы: дуркiн-дуркiн ашыгу.

Дала жырткыштары, уй жануарлары неге ауырмайды?

– Етпен коректенетін жырткыш жане етпен коректенетін уй хайуандарынын ішектері салыстырмалы турде кыска болады (оз денесінен уш есе узын), ал шоппен коректенетін жануарлардікі алты есе узын болады. Ішектерінін кыска болу себепті жырткыштар                оздеріндегі шіріп, бузылган тамак калдыктарын уга айландырмай уактылы шыгарып тастайды.

Адам, шоппен коректенетін жануарлардікі сиякты ішектері узын болгандыктан,ол ауыр тамак жегенде агзасында улы заттар пайда болып, буйректін жумысына куш тусіп, артурлі сыркаттардын дамуына жол ашылады.

Есінізде болсын! Адамнын ішегі озінін бойынан 6 есе, ал жырткыш хайуанаттардын ішектері 3 есе узын, сондыктан олар уланбайды, жеген тамактарын колма-кол далага шыгарып тастагандыктан кіру мен шыгу унемі тепе-тендікте болады.

Ал адам баласынын кейбіреулерінін улкен дареті тауліктеп не апталап денесінен шыкпайды, енді ол уланбаганда кім уланады! Ол ауырмаганда кім ауырады?!
Адам уакытылы улкен даретке отырмаса кан улананады

«Мешкейдін озі тойса да, козі тоймайды».   Казак макал-мателдері

– Есінізде болсын! Тамак ішкеннен кейін 2 сагаттын аралыгында ішкен тамагыныздын калдыгы улкен даретпен сыртка шыгарылып тасталуы керек. Сол кезде Сіз ауырмайтын, солмайтын, картаюды білмейтін сынгырлаган денсаулыкпен марапатталасыз, себебі сіз уланып улгермейсіз. Барлык аурулардын себебі – кан улануда! Даналыкпен арі акылмен омір сурге дагдыланып, озінізді согіп сынайтындардын созін каперінізге алманыз. Жаратушымен жане табигатпен онашада болыныз.

Каннын улануы адамнын психикасы мен коніл-куйіне асер ете ме?

«Коп жасау – деннiн саулыгы, бакытты болу – адамнын оз колындагы iсi».
А. М. Кирхенштейн

– Бiз бiлемiз, тан ет мушелерiнен куралатын озара байланыскан жеке жасаушалар, олар бiр-бiрiнсiз омiр суре алмайтын болiнбейтiн бiр бутiндi курайды. Осы ар турлi мушелердi бiр-бiрiнен болiп карау козкарасы оте узакка созылды, егер бiр муше аурса, калгандарынын да зардап шегетiнiн тусiнбей, ар мушенi жеке болiп емдеуге бейiмделдi.

Тан сан турлi кызмет аткаратын гажап бiр тутас механизм. Бiр болiгiне жаксы болса барiне жаксы, бiреуiне жаман болса барiне жаман.

Озiнен-озi улану (интоксикация) аз зерттелген, осы гасырда кунделiктi кездесетiндiктен, кас жаудын нак озiне айналды. Мазасыздык, ашушандык, конiлсiздiк, орынсыз козу, т.б. келенсiздiктер каннын бузылганынын кепiлi.
 
Бiзде калыпты жагдайда – камсыздык, котерiнкi конiл куй, сенiмдiлiк, сергектiк болу керек. Тагдыр кейде талкекке салса да, каскайып карсы турып рухани мойымаймыз, кейде тагдыр колдаса да мун шерiмiз таркамайды. Конiл куйдiн булай кубылуы, каннын тазалыгына байланысты. Ен жаманы, озiнен-озi улану – оршiп жинала бередi. Осыдан кутылу ушiн, салауатты омiр салтын устанып, мiндеттi турде ашыгу керек.

Агза уланганда не болады?

«Ток адам асты тандап iшедi,
Аш адам тамагынан откендi iшедi».  Жусiп БаласагУни

– Агзаныз уланган кезде, сiз себепсiз уайым шегiп, енжарлыктан кутылмайсыз. Кундердiн кунiнде, кайтадан тын, сергек калпынызда уйкыдан турып, талай кедергiлердi бузып, женiске жетесiз. Газет, журнал, радио, теледидар – барi сiзге енжарлыктан кутылатын курал тауып беремiз деп жар салады. Кай гажайыпты колдануга болады?

Есiнiзде болсын – гажайып, сикыр болмайды, тан мен жанды жазатын женiл жол жок. Нак бiлiнiз, каннын улануы (аутоинтоксиация) – бiздiн ен коркынышты жауымыз. Барлык аурулардын себебi каннын улануы. Журектiн, бауырдын, буйректiн, буындар мен кан тамырлары ауруынын, мезгiлсiз картаюдын, баска себептермен салыстырганда бiрден-бiр себепкерi. Канды таза Устау жарты жУмыс. Сiз асказаныныз алдынгы жеген асты корытып улгере алмай жатканда, усті-устiне ныгарлай берiп, косымша жумыс тауып бересiз.

Кан уланбау ушiн не iстеу керек?

«Сорлы адам, озiнiн кателiктерiн кайтсе де жасырады».  Кун-Фу-Цзы

– Сiз, осы такырыпты тамактануыныздын багдарламасы етiп алуынызды калар едiк. БУл багдарламанын сiзге жаксы денсаулык беруге мумкiншiлiгi бар. Шикi коконiс пен жемiстерден тУратын тагамдар – тазалагыш. Коконiс пен жемiстер, тек кана витаминдер мен минералдарга жане баска да коректiк заттарга гана бай емес, ол кышкылдыкты тусiретiн сiлтiлiк арекет те бередi. Тамактану маселелерiмен ауестенетiн адамдар, ар турлi пiкiрлердiн коптiгiнен, кей кездерi милары ашып кетедi.

Кейбiреу белогы жогары тамакты, ендi бiреуi томенгi комiртектi, ушiншiсi шикi коконiстердi немесе осiмдiк – сут аралас мазiрлердi усынады. Аркiм озiнiкiн мактайды. Осы мазiрлердiн бiр де бiреуiн мултiксiз сактау мумкiн емес. Казiр молшермен 200 турлi азык–тулiк бар. Осылардын санына сайкес тамак дайындауга болады.
 
Бiз ашыккан уакытымызда оз агзамызды тазалаймыз, тазаланганнан кейiн ол озiне кажеттi тамакты тандайтын болады. Ен бастысы – тамак курамынан казiргi оркениеттiн жексУрын тамактарын алып тастау. Олар, озiнiз жейтiн тамактын санымен салыстырганда онша коп емес.

Мынадай коне макал бар: «40 жаска жеткенде адам озiне-озi дарiгер, немесе акымак». Егер адам 30 жаска толганда озi iшетiн тамактарды тандай алмаса, келешекте катты кеселге урынады.

Бiздiн денелiк жане акыл – ойлык iс арекетiмiз омiрлiк куш корымызбен коректенедi, бiракта аркiмнiн суранысы артурлi. Мысалы, мен дене кимылын жаксы коремiн, себебi тынымсызбын. Дененiн кимылына баска куат, акыл–ойга одан баска куат, рухани дамуга тiптен баска куат кажет.

Канымыздагы сiлтiлiк агым деген не?

– Бiздiн канымызда сiлтiлiк агым болу керек. Бiздiн копшiлiгiмiзде канымыз кышкылдык арекеттi бередi. Бас ауруынан бастап, асказаннын кортпауы, безеу шыгу мен кадiмгi тумау кышкылданудын салдары, ал осынын озi каннын улануынын кесiрiнен болады. Кан оте ласталганда ауру акелетiн микробтардан бiз кайтiп коргана аламыз?
Бiз микробтардын алпештеп осулерiне жагдай жасаймыз, олар бiздiн iшiмiзде оз уйiндегiдей сезiнiп, бiздiн есебiмiзден, озiмiздi талкандауга, бузуга жол беремiз.

Сiз сурарсыз: «Осы кышкылдыкты калай бейтараптандыруга, канды калай тазалауга болады?» – деп. Жауап мынау: «Канынды сiлтiлiк коспалармен каныктыру аркылы гана». Каннын улануы белгi бере бастасымен-ак 3-4 кун ашык, сонан кейiн сiлтiлiк арекет беретiн тамакка кош жане кышкылдык арекет беретiн тамактардан бас тарт.

Кандай тамактар сiлтiлiк арекет бередi?

– Ен бастысы жанадан узiп алынган жемiс-жидектер, коконiстер, шоп косылган салаттар. Сiздiн тамагыныздын 60 пайызы шикi жане дайындалган кокенiстер болу керек. Кандай болмасын тамактын алдында шикi коконiстен жасалган салат пен жана узiп алынган жемiстер женiз. Осы сiлтiлiк онiмдердiн сiздiн агзаныз ушiн манызы оте зор.

Кейбiреулер айтады, коконiстер мен жемiс-жидектердi жактырмаймыз деп. Булай болуы, сiздiн каныныздын арекетi азiрше кышкылдык, сiз сiлтiлiк арекет беретiн тамактарды жеген кезде, олар канды улардан тазалай бастайды, сiз осiмдiк тамагына бейiмделе бастайсыз, олар унаганнын устiне унай туседi. Тек алсiреген жане уланган агза гана жемiстерден, коконiстерден дайындалган тагамдарды кабылдамайды.

Егер сiзге кейбiр жемiстер мен кокенiстер унамаса бiлiнiз, булар пайдалы, агзаны тазалайтын тагамдар. Бастапкыда, улардан тазаланганша аз-аздап женiз. Аптасына 24 сагат ашыгуыныз, улардан арылуга комектеседi. Егерде 3-7 кун ашыгуга жiгерiнiз жетсе, онда агзаныз зиянды калдыктардан мулдем арылады.

Кандай тагамдар кышкылдык арекет бередi?

«Кулкы жаман адам озiн-озi азаптайды. Кiмнiн уайымы кобейсе, сонын денсаулыгы нашарлайды. Кiм де кiм адамдармен айтыса беретiн болса, онын абройы кетедi».       Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

– Негiзiнен кант, кофе, шай, комiр сутегiнен жане уннан, еттен, балыктан дайындалган тагамдар мен коздыргыш iшiмдiктер. Арине, осы тагамдардаын жартысын пайдаланбаудын озi сiздi шошытады, егер сiз омiр жасынызды узарткыныз келсе, конуге тура келедi.

Бастапкыда жана максат орындалмайтындай корiнедi, себебi озiнiз коз алдынызга солай елестетесiз, ойлайсыз. Осы максаттын iс жузiне асуын ойлап, алдымен сананызга сiнiрiнiз, калганы онай. Озінізді психологиялык жагынан дайынданыз.

Жемiстерден, коконiстерден, жангактан, кок салаттардан, дандерден кУралатын тагам мазiрiн сактаудын еш киындыгы жок. Нарлi жемiстердi, турлi-турлi салаттарды канша молшерде болса да дайындауга болатынын ешкiм де жокка шыгара алмайды. Барлык дандер мен жангактар дамдi, арi кунарлы. Аздап куырылган грек жангагы, кунбагыстын данi, арахис т.б. табетінді ашады жане пайдалы.

Егер сiздiн канынызда зиянды калдыктар мен улар басым болса, тамагыныздын негiзгi болiгi жогарыда аталган тагам турлерiнен кУралу керек. Егер сiз ет жесенiз, аптасына 2-3 рет кана женiз. Озiнiздi жаман сезiне бастаганда бiрден сiлтiлiк мазiрге кошiнiз.

Бунын белгiлерi – бас ауруы, ауыздагы кермек дам, алсiреу, енжарлык, топастану т.б. Арине бУл белгiлер онша коркынышты емес, бiрак осынын арты ауыр жагдайга апаруы мумкiн деген хабаршылар.

Бауырыныз ауыра бастаса, бiрден ет пен майлы тамактан, кант пен комiр сутектерiнен бас тартыныз. Баскаша айтканда, оларды табиги жемiстер турiнде колданыныз. Кажеттi белокты жангак пен даннен жеткiлiктi молшерде ала аласыз. Сiздiн каныныздын уланганын бiлу киын емес. Егер озiнiздiн омiрлiк кушiнiздiн шегiне жете бастаганын сезсенiз, калпынызга келе алмасаныз 36 сагаттан бастап 3-4 кун ашыгыныз. Таза судан баска ештене iшпенiз.

 
Кан уланудын кесепаты, алгашкы белгiлерi калай бiлiнедi?

«Денсаулык дегенiмiз – тек дененiн сырткы бутiндiгi гана деп карау агаттык, жалпы алганда оны агзанын жан-жакты дамуы мен букiл дене кызметтерiнiн дурыс жузеге асырылуы деп уккан жон».   Н.А.Добролюбов

– Кан уланудан сактануыныз керек. Талай рет айткан шыгарсыз: «Шаршап, алсiреп, турiм бозарып тУр. Булай болады, омiр осылай!». Катты кателесесiз. Сiз, бiркалыпты котерiнкi конiл куйдi тУракты сактай аласыз. Сiз, агзанызды жаксы кутсеніз,  ешуакытта бУзылмайтын тамаша механизм деп есептеуiнiзге болады.
 
Кан уланудын алгашкы белгiлерiн калт жiбермей кадагалап отырыныз, тiлдегi ак тандак, ашушандык, каннын бетке шапшуы. Осы белгiлерге конiл аудармай журменiз. Бул бугiн бiлiнбесе де, ертен айкын бiлiнетiн кауiптiн хабаршысы.
 
Каннын улануы коркынышты, ол шогырлана бередi. Озiндi куткару ушiн ертен емес, бугiн кимылда. Омiр деген: озiндi-озiн коргау. Карсыласыныз басында басым болганмен де, узак арпалыста сiз женесiз. Сiз озiнiзден мыкты жаумен шайкасаныз, тубiнде женiлесiз. Сондыктан да «дерт» атты жауыныз кушеймей турганда, оны жоргегінде туншыктыру керек.

Каннын улануы, ол урындыратын кесапат, осы ортада осетiн микроорганизмдер жайлы барiн бiлу кажет. Егер кан унемi улана берсе, ол кан кысымынын денгейiнiн удайы жогарлауына, осынын натижесi кан тамырларынын кабыргасына как туруына акеп урындырады (атеросклероз).

Шынжыр былай туйыкталады: кышкылдык тагам (диета) – кан улану (аутоинтоксикация) – кан кысымынын денгейiнiн жогарлауы – кан тамырларынын катуы (артерия) – мезгiлсiз ажал. Сондыктан да, сiздiн iшкен тамагынызга карап апенде деп санаса да, назар аударманыз. Осы апенделiк сiздi зираттан куткарады. Оздерiн калыптымыз деп санайтын адамдар кулсе куле берсiн, сiз сонынан кулесiз.

Кан улануы бiлiнсе не iстеу керек?

– Кауiптiн бiрiншi белгiсi бiлiнiсiмен-ак, картошкадан памидорга, май мен iрiмшiктен – жемiстерге кошiнiз. Егер кан арекетiн бейтарапты калыпта устай алмасаныз, сiлтiлiк бола берсiн. Кышкылдануына жол берменiз. Кауiптiн коркыныштысы сол, бiрден бiлiнбейдi. Оздерiнiн кандарынын созылмалы турде уланганын жане осынын салдары артурлi келенсiздiктерге, аурулага, ен сонында мезгiлсiз олiмге апаратынын копшiлiк бiлмейдi.

Тамак ішкенде кандай ережелерді басшылыкка алуымыз керек?

 «Озі жеп, озгені тойдырган да бакытты болады». Сайф Сараи

– Тамак ішу кезіндегі сактайтын ережелер томенгідей:
1. 1. Карныныз ашып тУрмаса еш уакытта тамак ішпеніз. БУл ережені сактамасаныз, ішкен тамагыныз кортылмайды, ал кортылмаган тамак агзанызды улайды.
2. 2. Шаршаганда, ашуланганда, коркканынызда, жактырмаган кездерінізде тамак ішуші болманыз. Катты сезім асеріне беріліп кеткен кезде, асказан мен ішек тамакты дУрыс кабылдай алмай ішкен тамагыныз уланып кетеді.
3. 3. Тамак ішердін алдында дарет алыныз: аузынызды шайып, беті колынызды, аягынызды окшеге дейін жуыныз, мумкіндік болса душка тусіп шомылып алыныз.
4. 4. Тамакты шыгыска карап отырып ішініз, егер солтустікке немесе батыска карап тамактансаныз дененіздегі куатыныздын денгейі томендеп кетеді.
5. 5. Тамак суйіспеншілікпен дайындалуы керек. Тамакты пісіретін адамнын коніл куйі мамыражай, котерінкі куйде болып, ыкыласымен дайындалган кезде гана тамак женіл корытылады. Байкайсыз ба, жас бала немесе сабилер дайындаган тагам шала піссе де оте дамді болатынын, себебі ол шын ыкыласымен, пейілімен ата-анасын не келген конакты разы кылсам деген ниетте болады, осыган журегімен куанады, шаттанады. Егер де тамак нашар конілмен, ыклассыз, уайымда, ашуланганда, кайгыда, урейленгеде т.б. жагдайларда пісірілсе, сізге ешкандай да пайда бермейді. Тамак дайындаган адамнын коніл куйі, кара ниеті  тамакка беріліп, тамактын дамі мен сапасы болмай уга айланып кетеді.
6. 6. Тамакты ішкенде мУрныныздын он жактагы тесігі жУмыс істеп тУруы керек. Егер тамак ішкенде мУрныныздын он жак тесігі бітеліп тУрса, сол жак тесігін жауып он жакпен тыныс алыныз. Сол жагы гана істесе, тамак жонді жанбайды да тамак дУрыс кортылмайды. Он жак жУмыс істеу ушін сол жак кырынызбен жата тУрыныз.
7. 7. Тамак ішер алдында Аллага алгыс айтыныз, Бисмиллахир-рахмаанир-рахиим (Мейірімді де рахымды Алланын атымен бастаймын)  (Бастаймын мен Улы Алланын есімімен, Ол Улык Алланын есімі, Рахман! Ягни, бУл дуниеде жаратылган букіл жаратылыска рахым кылады. Ар-рахиим – о дуниеде озіне мойын Усынып, такуа болган момын пенделеріне арнайы рахым кылады) деп ниет кылыныз, себебі тамактану касиетті агым, Жаратушынын бергеніне таубашілік кылганынызда тамак жаксы сінеді, тамак ішуге озінді ойша дайындайсын. ДУрыс тамактану ушін озіннін ниетінді дУрыстап алып, дастарханга отырыныз. Тыныштыктын болганы колайлы. Ауызга салган асты озі жУтылып кеткенше асыкпай Узак шайнаныз. Ас жеудін басталуынын зор манызы бар. Бастапкы жУткан корегініз ішкі мушелердін барін іске косатындыктан, тамакты ішпестен бУрын жайлы жагдай жасаныз.
8. 8. Тамакты канша іше аласыз сонша молшерде гана ыдысынызга салыныз да тауысып женіз, калдык калдырманыз. Калган тамагынызды бір ыдыстан екінші ыдыска баска біреуге салып берменіз, себебі сіз озініздін карымтанызды озініздін отбасы мушелерінізге бересіз, егер озініз баска біреуден калган тамакты жесеніз онда онын карымтасын аласыз. (Калдык тамактарынызды уй хайуандарына берініз.) Бірак, бУрыныракта казактар жаксы адамнын саркыты деп, ол кісіден калган тамакты ырым кылып жеген. Тамакты мумкін болса темір ыдыспен ішініз, ойткені ол таза жане екінші біреудін карымтасы беріле алмайды. ЖанУянын арбір мушесінін оздерінін ыдыстары болуга тиіс, тек ауырган кезде гана емес. Тамак ішіп болганнан кейін дастарханга бата берініз, елінізге, халкынызга, отбасынызга, коршаган ортанызга жаксы тілек тіленіз, тілегініздін кабыл болуын Жаратушыдан отінініз.
9. 9. Тамак ішпестен бУрын уйініздегі мейманды, не жолаушыны тамактандырыныз, бУл ата-бабамыздан келе жаткан жаксы дастур. «Жолаушы уйден кырык кадам шыканнанкейін мусапір», – деген тусінік кошпенді халыктын барінде де болган, асіресе біздін казак халкы меймондостыктын улгісін алі кунге дейін корсетіп келеді.
10 10. Тамак жаксы корытылу ушін шай ішініз немесе бар болса коконіс салатын женіз. БУл асказанды алдын ала тамак ішуге дайындайды.
11.Тамак ішкенде сойлеменіз. Бос ангіме куатынызды шашыратып, ауа алмасуын тежейді. Тамакты жаксылап асыкпай шайнау керектігін айтып оттім, бУл таніміз ушін кажет. Ал тамактану барысында терен тыныс алу астын жануын камтамасыз етеді. Ас корыту, тыныс алу, ойлау барыстары – ар турлі температура мен жиіліктегі жану агымы. Тамак жеу барысында ара-тУра токтап терен тыныс алыныз, сонда эфирді жаксы сініресіз. Эфир– оміршендігінізді, еске сактау кабілетін жане сезімталдыгыныз бен оренізді (интеллект) арттырады. Эфир – жемістердін хош исі. Алма, алмУрт, жузім т.б.
12.Тіс сізге сандікке берілген жок. Тамакты абдан шайнап, асыкпай ішу керек. БУл астын корытылуына да жаксы жане екінші себебі: ауызга тамак бірінші барган мезетте олда асказаннын жУмысын аткарады. Ол тамактын куатын озіне сініріп алып, калган коймалжын болігін асказанга айдайды.
13. Тамак сіздін бес сезім мушелерінізді: козінізді куантып, хош исі бУркырап, сезімдерінізді кытыктап, журегінізді куантып, конілінізді жУбатып асер етуі керек.
14. Еш уакытта исі шыгып бУзылып кеткен тамакты жеуші болманыз. Тоназыткышта тУрмаса 3, 5 сагаттан астам тУрып калган тамакты да ішпеніз, ал бУл біздін казакта керісінше. Еттін сорпасын жылытып ертеніне іше береміз. Есінізде болсын, сорпа микробтардын осіп орбуіне ен колайлы орта!
15. Тамактан кейін аузынызды шайыныз, реті келсе тісінізді тазаланыз.
16.Тамак ішкеннен кейін бірден Уйыктауга жатпаныз. Тамактанганнан кейін 1-1, 5 сагаттан кейін гана Уйыктауга жатыныз.
17. Жатар алдында айран т.б. суттен дайындалган кышкыл тамак пен кышкыл жеміс жеменіз.
18. Кун шыкпай жане тунде тамак жеменіз. Окінішке орай бізде барі керісінше. Біздін казактын асказаны баска халыктан ерекше, тунгі 11-12-де кай халык ынкия тойып ет жеп, сонынан сорпа ішеді. Онымен коймай ашты шаймен ары карай тыкпалайды, осылай тамактанатын халык алемде екеу болса біреуі бізбіз, жалгыз болса тагы бізбіз! Білмеймін,осылай тамактану багымыз ба, алде сорымыз ба? Не мактанарынды, не сактанарынды білмейсін. «Алла артынын кайырын бере кор», – дейміз де.
19. Турегеп тУрып жане тамактану аралыгында женіл болса да тамактанбаныз.
20. Тамак ішердін жане ішіп болганнан кейін бірден су ішпеніз. Егер де арыктагыныз келсе, суды тамак ішердін алдында ішініз, ал салмагынызды бір калыпты денгейде Устаймын десеніз тамакпен араластырып, толгыныз келсе тамактан кейін ішініз. Біракта бУл адіспен онша ауестене берменіз, себебі асказаныныздын жУмысын алсіретеді.
21. Егер де улкен даретке отыргыныз келсе, тамактанганнан кейін 2 сагаттан кейін отырыныз.
22. Ішегінді улкен даретпен босатып алмай тамак ішуші болманыз. Ерте сагат тангы 6-да тУрсаныз ішек оз калпына келеді. Танертен ерте кайнаган ыстык суга бал мен лимон косып ішсеніз улкен даретініз тез келеді. БУл адісті іш катып калганда да колдануга болады. Улкен даретке отырганнан кейін дарет алып жуыныныз, мумкін болса душка туссеніз нУр устіне нУр болар еді.
Неге бУрынгы ажелеріміз, жас келіншектердін саусактары мен білектері куміс сакина мен білезіктерге толып тУрган?
– Баягыда казактар Ескендір ЗУлкарнайын, батыс халкы Александр Македонский деп айтатын атакты патшанын аскері кУм ішінде калып, катардагы сарбаздар іш ауруынан кырыла бастапты, ал офицерлер кУрамасы дін аман. «БУл не керемет, себебі неде?», – деп тексере келсе, катардагы сарбаздын су кУятын кУтысы жай темірден, ал офицер кУрамасынікі кумістен жасалыпты. Озініз білесіз, куміс кандай болмасын микроб пен вирусты кырып жібереді емес пе?
Сол сиякты озіміздін откен, алдынгы гасырларда омір сурген ажелеріміздін, жас келіншектердін саусактары куміс сакина мен білезіктерге толып тУрган. БУл бірінші асемдік болса, ен бастысы тазалык жане жУкпалы аурулардан сактаган. Баягы казак даласында емханалар, дарігерлер жок болса да, осындай алдын алу шараларымен аурулардын алдын алып отырган. Келіншектер ыдыс-аяк жуганда ыдыстын барін, асатын, пісіретін тагамдарын куміс сакинанын комегімен залалсыздандырып отырган емес пе, бУл деген керемет кой! Окінішке орай, халкымыздын осындай салт-дастурінін касиеттіжактары казір комескіленіп кетті гой.
Біз осы демалуды білеміз бе?
«Дарі-дармек атаулысынын тандаулысы – жаксы демалыс пен напсіні тежеу».    Бенджамин Франклин
– Копшілік ойлайды, дастархан басында кофе, шай, ішімдіктерді сыздыктата тартып дем алудамыз деп. Нактылысына келсек демалыс дегеніміз – толыктай тыныштык, барлык іс кимылдан азат болып еркіндік алу жане букіл жуйке жуйеніздін мамыражай калыпка тусуі.
Демалганда калай отырумыз керек?
– Сіз демалганда аягынызды бірінін устіне бірін айкастырып койманыз, бУл жагдайда аякты коректендіретін кан тамырын кысып тастайсыз. Негізінде сіз демалып  отырган жоксыз, керісінше журекке ауыр салмак салып отырсыз. Демалу – букіл агзада кан айналымын еркін камтамасыз ету. Егер сіздін аяк киімініз тар, галустігініз буындырса, бас киімініз симаса, жаганыз кылкындырса білініз, сіз демалган жоксыз. Жаксы демалыс – киімдерінді шешіп тастаганда.
– Демалудын адістері бар ма?
– Кейбір адамдар дем алып отырганда, бір орнында тыныш отыра алмай мазасызданып, саусактарымен столдын устін тырсылдатып, козгала береді. Дем алудын адісі, жинактала білу. Осынын бір адісі катты тосекте шешініп жатып дем алу. БУлшык еттер мен жуйкені мамыражай калыпка тусіруде, жаксы кун шуагынын алатын орны ерекше. Дем алган кезінізде, оз миынызды барлык толку, шыргаландар мен камкорлыктардан арылтуыныз керек. БУлшык еттерініз бен жуйкеніз мамыражай калыпка тускен мезетте, журегініздін согысы баяулап, тыныс алуыныз акырындап барып бір калыпка туседі. Осы толыктай босансуга, дем алуга алып келеді.
Демалганда Уйкы калай асері етеді? Уйыктататын дарінін пайдасы бар ма?
 – Уйкы сіздін бУлшык еттерінізді толыктай босансытып, тамаша дем аласыз. Тунгі Уйкы мені жаксы калпыма келтіреді. Коптеген адамдар шаршаган жуйкені камшылайтын коздыргыштарды колдануга адеттенген – темекі, дарілер, кофе, шай, ішімдік жане сусындар. Сондыктан коздыргыштарды колданатын адамдар, ешуакытта толык мамыражай калыпта дем ала алмайды, олардын жуйкесі унемі козу жагдайында болады.
Адам озінін суйікті ісімен айналысса, оны да демалыс деуге болады.  Маселен, бакша осіруді Унататын адамдарды каранызшы. Таза ауада гул егіп, жеміс агаштарын кутіп-баптап бір жагы енбек етсе, екінші жагы рухани лаззат алады. Асіресе, кол енбегі мен ой енбегі катар журсе, кУба кУп.
Адамдардын басым болігі Уйкысыздыктан зардап шеккендіктен, Уйыктау ушін коптеген дарілерді ішіп, жасанды Уйкы алады. Бірде бір адам, дарімен толык дем ала алмайды. Бір де бір дарі сау, тыныктыратын, рахаттанып Уйыктайтын калыпта Уйкы акелмейді. Уларга толы агза, жуйкені унемі коздырып тУрады. Козып тУрган жуйкемен тунді калай тыныш откізе аласыз? Ашыгу барысында, адамдар коздыргыштардан бас тарткан мезеттен бастап, терен Уйктап, толык дем алады. Агзаныз тазалана бастаган кезде, босансуга кабілетініз артып, терен де тыныш Уйкыдан лаззат ала бастаганынызды озініз де байкайсыз.
Адам неге ішімдікке, темекіге, ашты шайга, коздыргыштарга уйір?
«Болашакта дарігерлер дарі бермейді, бірак наукасты жарамды  ас мазірімен кызыктырады». Томас Эдисон
– Іс-арекетінізді жиі алмастыру да, денсаулыкты жаксы сактаудын кепілі. ЖУмыс куні барысында, іс-арекетімізді жиі алмастырып отыруга тиіспіз. Біз басекелестік жайлаган есалан алемде омір суреміз. Біздін оркениетті жагдайымызда «Адам адамга – каскыр» деген кагида омірдін бір болшегіне айналган. Біз ауыр соккылар мен зор кысымга Ушырауга мажбурміз жане соган тозуге міндеттіміз. Адамдардын темекіге, ішімдікке, кофеге т.б. коздыргыштарга уйір болуынын себебі осы екеніне мен сенімдімін. Іскер алемде, тек кана басекелестік емес, озін корсетіп, бекітуге деген калау да орын алган. Адамдардын кажымай талмай, бір-бірінен асып тусу Умтылысы мангілік жалгасуда. Осы жалган козкараска коптеген куат шыгындалады. Бугінгі кунде бізде созылмалы маскунемдер мен дарі бангішілерінін (наркоман) бары танкаларлык емес пе? Омір суру озінді куанышты, тірі сезіну екенін Умытып кеттік. Байсалды омір суру – біздін когамда аз гана адамдардын бакыты. Казіргі омір – асыгу, аптыгу, тагы асыгу. Біз кайда асыгамыз? Емханага ма, алде молага ма?
Демалу, Уйыктау кабілетін арттыру ушін не істеу керек?
– Мамыражайлыкка, демалуга, Уйыктауга кабілетті болу ушін, ар кунінде – демалуга, коніл котеруге, дене шыныктыруга жане жаксы Уйкыга уакыт калатындай кылып жоспарлауыныз керек. Егер сіз тамакка тойып алганнан кейін, таза ауада жаттыгу немесе бакшанызда жУмыс жасамай, не 3 шакырым журіп кайтпасаныз рахаттанып Уйктай алмайсыз.
Мен уй жУмыстары мен кунделікті  шауалар денеге коп куш тусіреді деп ойламаймын. Таза ауада жУмыс істеу, кыдыру, жугіру кажетті нарселер. Сіз оз дененізді табиги тамакпен, таза сумен, таза ауамен, кун шуагымен куантуыныз керек. Арине «табигатка кайта кайтайык» деген адамдарды келемеждеп кулу онай, бірак табигат жолымен журетін адамдар сонынан кулетін болады.
 Тамактанганда, демалганда, Уйыктаганда жане омірдін карапайым адеттерінде табигатка негУрлым жакын болуга тырысыныз. Табигаттын калауы бойынша омір суре бастаныз, сіз шексіздіктін бір болшегісіз. Тагдырынызды табигаттын колына тапсырыныз, оган сенініз. Егер сіз кала тУргыны болсаныз, каланын сыртына немесе теніз жагасына барып, нактылы демалыныз, мамыражай калыпка тусіп, озінізді тартіпке келтірініз.
Мен сізге мына ережелерді басшылыкка алуынызды нУскаймын. Бірінші – бакытты болу, денініздін сау болуы тікелей озінізге гана байланысты. Егер оз агзанызга куат жинайтын уактылы демалыс бермесеніз, сіздін агзаныз сау болмайды. Екінші – сіз оз агзанызга машинага карагандай, камкорлыкпен мУкият карап отыруыныз керек.
Ушіншіден – жасымыз Улгайган сайын, табигатка жакындаганнын устіне жакындай тусуіміз керек. Коздыратын іс арекеттердін орнына, тыныштык пен бейбітшілікке Умтылуымыз керек. Карапайым да таза омір сурсеніз, сіз сау боласыз.
 Мамыражай (релаксация) калыпка калай тусуге болады?
Тыныштык пен алансыздык – екі Улы игілік. БУдан коп адам кУр калган. Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)
– Біз билеуге, козгалуга, ар турлі спортпен шУгылдануга тиіспіз. Бірак, ешуакытта жай гана отырып немесе жатып мамыражай калыпка тусіп, барлык куйбін тіршілікті ысырып тастап дем алудан Уялманыз. БУл жагымды гана емес, мултіксіз кажет нарсе. Дарілердін комегімен мамыражай калыпка тусудін жолын таптым деп ойламаныз, екеуі бір нарсе емес. Мамыражай калыпка тусіп Уйыктау ушін радио, теледидарды ошіріп, тосекке шалканнан жатып, колдарынды дененнін бойымен тимейтіндей бос тастап еш нарсеге аландамай жатуга кенес беремін. Алакандарынды томен каратып, колдарынызды тосектін устіне бос тастаныз, дем алсын. Аяктарынды бір-біріне тимейтіндей кылып созыныз. Басынызды кішкене жастыкшага немесе жастыксыз, озінізге калай ынгайлы, солай койыныз. Алгашында козінізді жУмбаныз, тесірейіп бір нуктеге карай бермей, арлы берлі, жан жагынызга, томен жогары жугіртініз. Осындай кимылдан кейін козініз озінен-озі жУмылады. МУндай козгалыстын мамыражай калыпка енуге богеті жок.
 Уйкысыздыкты калай емдеуге болады?
– Уйкысыздык ашыгу аркылы 10-12 кунде емделеді, сонынан татті Уйкы арбір тунгі досынызга айналады, сіз танертен жана туган бала сиякты таза періште калыпта оянасыз. Ашыгу багдарламасы мен жугіру, толык демалудын, арбір тунде татті де тамаша Уйыктаудын шеберлігіне уйретеді. Улар сіздін жуйкеніз бен бУлшык етінізді кыспакка алып тУрады, ал ашыгу осы кыспакты мамыражайлыкпен алмастырады. Козініздін кимылына ойынызды ілестірініз. Козініздін карашыгынын козгалысына ілескен ойыныз алсірейді, осы букіл агзаныздын біртіндеп табиги алсіреуіне жане байсалды да куат кУйылатын Уйкыга алып келеді. Егер де Уйыктай алмасаныз, бірдеме окыныз, бУл да комектеспесе, сіздін козініздін бУлшык еттері ауыр жУмыстан кажыган, оку оны шаршаткандыктан, жогарыдагы айтылган адіспен алсіретініз.
Уйыктай бергенде бУлшык еттерді бір катайтып, бір босатуга бола ма?
– БУлшык еттерінізді бет алды ширыктыра берменіз. Колдын, аяктын козгалысы немесе аунап жатуынызбен сіз ішкі мамыражайлыкты бУзасыз, белгілі бір мамыражайлык денгейіне жетіп калган бУлшык еттер осы агымды басынан кайта кайталауга мажбур болады. Ширыгып тУрган бУлшык еттер оздерін ынгайсыз сезініп тУрады, сіз козгалысынызбен осы ынгайсыздыкты Узарта тусесіз. БУлшык еттердін босансуы 10-15минут аралыгына созылады. Босансыган еттер оздерін оте жайлы сезінуі керек, егер сіз толык мамыражай калыпка туссеніз, онда бУрын сонды болмаган жайлылык пен тыныштыкты сезесіз. Кейбір бУлшык етініз немесе еттерініз жайсыздыкта болса, онда олар ширыгып тУр, сіз олардын босансуына мумкіндік бермей тУрсыз.
 Калай жатып Уйыктаган ынгайлы?
– Мамыражайлылыкты жанадан бастап жургендер маган жиі айтады, шалкадан жатып Уйыктай алмаймыз деп. БУнын барі де сіздін миынызга жазылуына байланысты, егерсіз осынын пайдалылыгына толык сенімді болсаныз, онда ойдагыдай болады. «Мен он кырыммен жатсам гана Уйыктай аламын», «Мен етпетімнен жатып Уйыктаймын», «Мен бук тусіп жатпасам Уйыктай алмаймын», «Мен донбекшіп жатып барыпУйыктаймын», «Мен кундіз біраз коз шырымымды алсам, тунде Уйыктай алмаймын», «Мен тангы беске шейін гана Уйыктаймын, сагат жетіге дейін козім бакырайып жатады, туске таман кайта маужырай бастаймын» – міне адамдардын шагатын мУндары осы. Бірак мен сенімдімін, егер адам куніне 15 минут уакытын мамыражайлыкка уйренуге болсе, онда ол кайтсе де табыска жетеді, ол ашыгу багдарламасын басшылыкка ала отырып мамыражайлыкка адеттеніп алады.
ІІ ТАРАУ.  Асет РизаУлынын ашыгу адісін пайдаланып, сауыккан адамдардын лебізі
Котерем келіншектін ашыгып жазылып кетуі
– Ол алсіз шала болып туды. Туганда салмагы 2 килограммга толмады десем кателеспеймін. Менін жУбайымды кішкентай кунінен бастап шешесі мол молшерде сут, кілегей, еттін тур-турін, картоп, куріш, самса жане т.б. озінін пікірінше салмак косатын тагамдарды жегізді. Жылдар отті, Рахпар екеуміз косылдык, екі саби омірге келді, жаман тУргамыз жок. Мен бас маман, ол мУгалім болды.
Бірак, жылдар оте келе осы тагамдарды коп жеген сайын шибійіп, алсіреп аурушан бола берді. Кей кезде алсірейтіні соншалык, тосектен тУра алмайтын. Осы кезеннін озінде де салмак косатын мазірде отырды. Озім катты ауырып, ашыгу аркылы денсаулыгымды тузеп алдым. Рахпар мектепте сабак берді, кУп-ку, жінішке, арык жане оте алсіз болды. Сабак беріп келгеннен кейін, мУрттай Ушып тосектен тУрмайтын. Рахпарга озімнін багдарламамды айтып, озімнін комегімді Усындым. Ол табиги омір суру натижесінде менімен болган озгерісті аса гажап санап, менімен келісті. Алгашкы Узак 21 таулік ашыканнан кейін шашымнын агаргандары жойылып кап-кара болып, озім жасарып шыга келдім.
Мен оган, агзага физиологиялык демалыс беру жане ас корыту жуйесін жаналау ушін дуркін-дуркін ашыгу адісін колдану керектігін тусіндірдім. Тазалау – белокты коп молшерде сініруге кажет асказан солін кобейтеді, тек кана белоктын сінірілуі жаксармайды, ашыгудын натижесінде букіл ас корыту жуйесі жаналанып, жУмысын жаксартады. Омірдін мані болып табылатын зат алмасу агымы, жасаушадагы химиялык озгерістер, олген заттын орнын жана зат басуы, натижесінде омір суруге кажетті куат пайда болады. Осы процесстердін барі ашыканнан кейін тіпті тамаша журе бастайды. Тамактын тірі затка айланып, сонан сон куатка айналуы, ашыканнан кейін ет талшыктарынын молаюына, Улгайып кобеюіне акеледі.
Ашыгу – агзанын белокты, майды, коміртектерді, кантты, минералдарды, витаминдерді жане т.б. агзанын жаксы жУмыс істеу ушін керекті заттарын сініруіне комектеседі. Рахпар таза сумен толык жеті кундік ашыгуды бастады. Ол табигаттын онын агзасын тазалайтынына жане ас корыту жуйесінін тазалануы оган жана дене беретініне шубасіз сенді.
Алгашкы жеті кунде біраз салмагын жогалтты, бірак ашыгуды аяктаганнан кейін табеті керемет ашылды. Апталык физиологиялык демалыс оган танкаларлык натижелер акелді. Ол озін абден жалыктырган майлы тамак пен еттін орнына, казіргі жеген тамактарына омірінде бірінші рет куанганын айтты. Онын ас мазірінін 50 пайызы  шикі коконістерден, кунбагыстын данінен жане жемістерден болды. Косымша кайнатылган коконістер, борттірілген бидай, жангактар т.б. тамактарга кошті. Бірінші ашыгудан кейін, 3 аптадан сон келесі 10 тауліктік ашыгуды тагайындадым.
БУл онын жана омірінін басталуы еді. Ол тола бастады. Менін арыктыктан котерем болган жУбайым адемі, айелге айналды. Денесінін арбір мушесі жанадан кайта жасалгандай корінді. Беті шырайланып, нУрланып, козінде сабилерге гана тан Ушкын пайда болды.
Біздін бауырларымыз, достарымыз, коршілеріміз Рахпардын бУлай озгеруіне тан калды. Менін жУбайым, 65-тен асса да озінін адемілігі мен сУлулыгын Узак жылдар бойы озгеріссіз сактауда. Мен оган таза ауада, кун саулесінде жиі болып тУруды жане 20 минуттык тыныс алу гимнастикасын жасауды уйреттім. Содан кейін ет, олі тамактарды жеуді мулдем койды, казіргі тамак мазірі коконістер мен жемістер гана (вегетарианец). Осы багдарламаны шешелерінен коріп біздін екі кызымыз да осы багдарламаны Устанады, кіші кызымыз зообпен ауыратын, озінен-озі жогалып кетті. Казір КУдайга шукір, екі кызымыздан уш немереміз бар, барінін денсаулыгы жаксы.
Осылай жазылып алганнан кейін Рахпар мУгалімдік мамандыгын тастап шоп дарілерімен емдейтін «Тянь-Ши» корпорациясында Тибет медицинасымен шУгылдана бастады. Талай адамдардын алгысын, батасын алып жур. Аптасына міндетті турде 36 сагат ашыгады, ара-тУра 3 таулік ашыгуды да Устайды. Жасы 65-тен асса да шаршамайды, куатты, коніл-куйі котерінкі, елдін денсаулыгын тузеуге ат салысып жургеніне аса куанышты. Озінін омірдегі орнын, суйіп істейтін жУмысын тапканына шексіз бакытты.
Осы Рахпар жасаганды баска адамдардын да жасауына болады. Ашыгу артык салмакта да, кем салмакта да танкаларлык натиже береді. Толык адамдарга дене тынымсыздыгы тан емес. Олардын копшілігі, саті келсе болды, бірінші кездескен орындыкка отыра калады. Керекті істі істеуге оздерін арен куштеп кондіреді. Семіз адамдардын артык майы демалу мушелерінін жУмысын ауырлаткан себебі, тыныс алулары ауыр болады.
Байсалды дарігерлердін білуінше, артык салмакты адамдар – ауру адамдар. Олар жазылмайтын, созылмалы дерттермен ауыруга бейім тУрады. Семіз адам озін жаксы сезіне алмайды. Біріншіден, оган ылги ауыр салмак котеріп журуге тура келеді. Енді салмагы калыпты адамга кун Узакка 10 килограмм котертіп койынызшы, ол алсіреп, шаршап, шаруасы бітеді. Семіз адам, озінде канша артык салмак бар, сонша салмакты котеріп журуге мажбур.
Осы екі топтагы адамдарга да табиги омір суру мен ашыгу багдарламасы кажет. Ашыгу – озіннін денсаулыгынды калыпка келтірудін жане шындап жетілдірудін сикырлы кілті. Ашыгу – аса керемет тазалагыш, тек тазаланган агзада гана барлык жуйе калыпты жУмыс жасайды. Ашыгу – денсаулыкпен Узак гУмыр суруге апаратын дангыл жол. Арине, барлык адамдар бірдей емес, кейбіреулердін натижесі баскаларга караганда жылдам болады. Егер сіз арык, салмагыныз томен болса, онын устіне артурлі мазірлерді колданып коргенінізде натиже болмаса, капаланбаныз, ашыгу багдарламасын байкап корініз. Сізді калыпты салмактагы адам етіп шыгаруга табигатка мумкіншілік берініз.
 Адамга гажайыпты армандау касиеті тан! Табиги тамактын, ашыгудын, дене шыныктырудын нактылы мумкіншіліктерін білмей, олар гажайыпты оздері тусінбейтін айдаладан іздейді. Аурудан азап шеккендер, мезгілсіз картайгандар, тез жазылу мен жасарудын жолын іздейді. Табигаттын Улы зандарымен журу карапайым. Есінізде болсын– денсаулыкты енбектенсен гана табасын!
ТУрсынгалидын бастан кешкен хикаясы
Телефоны: 8775 730 4245; Уйі: 8(7212) 435338 Караганды каласы.
Караганды каласынын тУргыны, ТУрсынгали КызырУлы Амірханов деген азаматтан хат алдым, енді осы хатты сіздердін назарларынызга каз-калпында Усынып отырмын.
Асет ага, калай ауырганым жайына келер болсам, ол озі Узак ангіме. Жас кезде денсаулыкты ойламаймыз, аурудын алдын алып, дУрыс емделмейміз. Оз  денсаулыгымызга, болашагымызга немкУрайды караймыз. Дарігерлердін кенесін, акылын тындамаймыз, дУрыс емделмейміз. Агзамызды аракпен, темекімен улаймыз. Оган дУрыс дем алмайтынымыз, дУрыс тамактанбайтынымыз, орынсыз ашуга беріліп, жуйкемізді тоздыратынымыз косылганда, кайта біздін денсаулыгымыздын мУншалыкты мыктылыгына кайран калам.
Аскерден келген 1976 жылы уакытша Уржарда ПМК «Межколхозстрой» кУрылыс мекемесінде жУмыс істейтінмін. Тамыз айынын басы, тускі асымызды ішіп, темекі тартып, коленкелеп отырганбыз. Отырган жеріміз салынып жаткан шошка фермасынын комплексі «кормоцехтін» тубі болатын, биіктігі торт кабат. Тортінші кабатта істейтін жУмысшылар кУралдарын калдырып кетсе керек. Озініз білесіз далалы жерде «кУйын» жиі согады. Сондай кУйындардын бірі тоселген кара кагазды (рубероидты) котеріп, устінде жаткан балтаны сыргытып    кУлатады.Томенде, жерде отырган 5-6 жігіттін ортасындагы менін басыма туседі гой. Абырой болганда сабымен тиген. Айтпесе тортінші кабаттан кара кУска тиген балта дузімен, темір жагымен тигенде, мойнымды киып тусер еді гой! Коретін жарыгым бар екен, айтеуір жаным аман калды.
 Есімді білмеймін, бір жУмадан кейін Уржардагы ауруханада козімді ашыппын. Бір аптадан кейін козімді ашып, есімді жидым. Тіпті кірпіктерімнін кимылына ауырсынам. Букіл тУла бойым ауырып жанымды шыгарады. Сойтіп жатып аузымды ашатын, тілімді кимылдататын халге жеттім. Арбір болар-болмас ернімнін, тілімнін, баска да дене мушелерін айтпаганда сал кимылдын озі, жанга бата ауыртып келіп жатты.
Жанымнын танімнен болініп Ушуы
Асет ага! Бір айта кетейін деп отырганым, сонда мені ауруханага акеле жатканда «мен» денемнен болек, алде бір бу, алде бір женіл газ сиякты, «жедел жардем» колігінін сонынан Ушып отырдым. Кейде алыс калып коям, жан Ушыра калып калмайын деп жанталасам. Содан денемді зембілге (каталкага) салып, бір Узын далізбен (коридормен)акеле жатканда «мен» бу сиякты тобені бойлап денемнін сонынан калмай ілесіп отырдым.
Ак халатты дарігерлер денемді коршап тУрганын, создерін естімеймін, бірак оз денемді – сол озім жаткан болменін жогаргы бір бУрышында, жанагы бу сиякты жогарыдан бакылап, коріп тУрдым. БУл менін сізге айтайын деген, озім бастан кешкен тусініксіз, екінші гажайып жагдайым еді. Ол кезде бУл кУбылысты ауыргандагы сандырагым деп ойлап, тіпті ман де берген жокпын. Кейіннен осындай жагдайларды, «олімді» (клиническая смерть) бастарынан кешкендердін макалаларын окыганнан кейін гана барып тусіндім.
КУдай сактап тірі калдым, озіме-озім келе бастадым. Касымда катар тосекте Елтай ауылынын бір жылкышы аксакалы жатыр. Мен ауруханага тускенде ол кісінін аягын кара санынан кесіп тастаган екен. Жайлауда карлы бУршактын астында калып, содан аягынын бас бакайын усітсе керек, кышып болмады дейді. Естуініз бар шыгар, Елтайда Кайролла деген хирург бар еді гой. Сол Кайролла кУрдасым еді, соган барып корсетіп едім: «Ештене етпейді, бір бакайсыз да омір суресін», – деп кесіп тастады дейді. Содан шіру (гангрена) басталып, жогарылай-жогарылай кара санга жеткен гой. Дарігерлерге деген аксакалдын окпесі кара казандай! Ол кісіні тусінуге де болады.
Дарігерлерді балагаттап, боктап жатады. Куні бойы маган: «Дарігерлерді тындама, істедегендерін істеме, керісінше істе!», – деп кУлак етімді жейді. БУл жерде ол кісіні кіналап отырган жокпын. Бірак, тамшы тас теседі дегендей сол кісінін асері де болган болу керек, орнымнан ерте тУрып кеттім. Айтпесе дарігер козгалмай 45 кун тосекте танулы (постельный                режим) жатасын деген. Жанагы аксакалдын асері бір, озімнін ішкі кушім екі себепкер болып 23 кун дегенде басымды котеріп, акырындап-акырындап режимді бУзып, тУрып кеттім. Алгашында басымды котергенімнін озіне коп шыдай алмайтынмын. Соган карамастан акырындап орнымнан тУратын болдым, кабырганы жагалап даретханага барып журдім. Бір куні дарігерім маркУм Александр Усатов коріп койып, катты ренжіп, Урысты. Омір бойы кан кысымын жогары болып, омір бойы басын ауыратын болады. Неге дарігердін нУскауын, режімін сактамайсын? – деп. Ол кезде мен омір бойы сол бір кателігімнін зардабын шегемін деп ойлаппын ба?
Сал ауруына Ушырауым
2003 жылдын наурыз айынын аягында 49 мушел жасыма караган шагымда, танертенгісін орнымнан тУра алмай калдым. Сол жак аяк-колым, денем козгалмайды, жан жок. (Парализован!).  Содан міне неше жыл болды 2-ші топтагы мугедекпін. Дарігерлердін бакылауындамын. Алгашкы жылдары бір жарым, екі ай сайын ауруханага жиі тусіп, жагдайым оте киын болды. Астанадагы республикалык емханага да диагнозымды аныктау максатымен жане ондагы дарігерлердін денгейі, сапасы да жогары болгандыктан сонда жатып, тексеріліп журдім. Бір жылдан артык ауруханадан шыга алмадым. Сол жак денем, аяк колым салбырап, кимылга келмейді, озім шешініп, киіне де алмаймын! Сауыгудын, жаксарудын орнына, кайталап ауырып кала беремін. Жаман ойламай жаксылык жок деген, канша ойламаймын десем де, олім туралы ойлауыма тура келді. Біткен шыгармын дедім. Ойткені ауруханада жатып он торт кун алатын системалардын, укол, дарілердін комегі бір айдан аспайды. Кайта нашарлап  каламын, кайта ауруханага тусемін. Осындай жагдайда калай олімді ойламайсын? Айтеуір                тіл-ауыздан айрылып бакырайып, кимылдай алмай жатып калмасам екен, деп тілейтінмін. Негізі олетінінді, олім барын ойлаган дУрыс дейді гой.
 Ашыгу туралы казакша кітап тапканда балаша куандым
Алматыга бір келгенімде, озінізге жакын куйеу бала болып келетін менін досым – Токеш ТілегенУлы Бошаевтын сіздін кітабынызды бергені бар. Сол кітабыныз уйде жататын. Бір куні саудасы болмай, жУмыста уакыт откізе алмай журген келінініз Гулниса, кітабынызды жУмыста уакыт олтіру максатпен окиды гой. Уйге аузынын суы кУрып келді. «Деген сен окитын кітап екен, «ауырам», «ауырам» дегенше, мына Асет аганнын кітабын окып, ашыгу аркылы емделмейсін бе?», – деп кітабінізді менін колыма Устата салды.
Кітабынызды кун-тун демей бас алмай окып шыктым. Кітаптан алган асерімді тілмен айтып жеткізу мумкін емес! Ауылдын адамдарынын аттары, кызыкты кулкілі окигаларга кУрылган кітаптын мазмУны, ауылга – Науалыга барып келгендей болдым. Оте тартымды, дамді жазылган!
БУны айтып отырган себебім, Асет ага, мынау сіздін жасап журген жаксылыгыныз, адамнын денсаулыгын тузеу, агзасын тазалау гана емес, жалпы адам агзасын гана емес, жан-дуниесін, санасын тазалау, ояту жолындагы ерен енбегінізді кобіміздін алі де тусінбей жатканымыз, карнымды ашырады.
Осы бір айткандарым мыннан біреуге жаксы асер етіп жатса, онда менін басты максатымнын орындалганы. Сонымен сіздін «Жуйке жуйесінін тылсымы» кітабыныздан асерленген мен кашан ашыкканша асыктым, озімді-озім ашыгуга мУкият азірледім. Денсаулыгым нашарлап, кан кысымым котеріліп, алсіздік мендеп, емханага жататын кезбен тУспа-тУс келді. Іштей кандай киын болмасын шыдауга, ашыгу аркылы денсаулыгымнын жаксаратынына, агзамнын тазарып женілденетініне сенімім мол болды. Ойткені сіздін «Жуйке жуйесінін тылсымы» кітабыныздан куш алып, каруланган едім. Бір жагынан ойым, ашкаракпын гой, карным ашып ал кетсе система алам гой, сол агзама ал беріп колдау жасар.
Сойтіп емханага жаттым, сіздін екі кітабынызды алып алганмын. «Жуйке жуйесінін тылсымы» мен «Рух пен таннін саулыгы». Бір айта кететінім Малаховтын бес томдыгын окып, голодовать еткенге, чистка жасаганга неше жыл бойы иланбай келгендігім. «Мен ашыга алмаймын, аштан оліп калам! » дейтінмін. Бір кун тамак ішпесем, карным ашып козім карауытып, алім кетіп дірілдеп, кашан келінініз алдыма тамак койганша, жеп коя жаздайтынмын.
 Мен калай ашыктым, калай сауыктым
Аштыктын лаззатын сіздін кітаптарынызды оки отырып, емханада ашыгу барысында алгаш сезініп, рахатына баттым! Алгашкы екі-уш кун киын болды, бірак кітап улкен демеу. Бір болмеде екі адам жаттык. Касымда ашыгудын не екенін жаксы білетін, тусінетін бУрынгы Советтер Одагынын курестен неше дуркін женімпазы - жулдегері, казірде кУрметті демалыстагы татар Ултынын окілі Ринат абзи. Екінші жылга айналган, танертен дене жаттыгуларын жасауды адетіме айналдырганмын. Бірінші куні жасаганыммен екінші куні алім кетіп, заукым сокпай, коніл куйім болмай дене шыныктыру жасай алмадым. Куні бойы жаттым, кешкісін кітаптагы айтылгандай «Тан» сусынынын бір ботелкесін такыл-такыл ішіп жаттым. Кундіз тускезінде бал косып, лимонмен кайнаган су ішемін. Уйге айтып койганмын маган ешкім ештене акелмесін, келмесін деп. Бірак, келмей кояма, келгендері сол «Тан», айран,морковтын солін, лимон акеледі.
Дарігерім Игорь Антонович Сосновский, оз мамандыгын жетік білетін коптен осы шахтерлер емханасында істейтін каладагы, аркадагы білгір мамандардын бірі. Кунде танертен келе болмемізге кіріп, халімізді сУрап, коніл куйімізді біліп шыгу адеті. Калай Уйыктадык, калай дем алдык, калай тамактандык барін сУрап жагдайымызды, коніл куйімізді білу кунделікті жУмысынын негізі. Бірінші мен жаткан куні, асхананы мактап аспаздардын оз жУмыстарын жаксы аткаратындыктарын, оте дамді дайындайтындыктарын, ресторандагыдай екенін мактан етіп, асханадан тамактануымды сУраган. Мен ундемей кУтылгам. Екінші, ушінші куні де сУрап болмаган сон касымда жаткан шыдамай, «Что же вы испытываете его, он же голодует! » – дегені.
Алып жаткан еміме кайшылыгы бола ма деп дарігеріме аштык Устап жургенімді айтпаган едім. МУны естіп, білгеннен кейін Игорь Антонович кайта куанып, улкен колдау корсетіп пайдалы екенін айтып куаттады. Кімнін адісімен ашыгып жургенімді сУрады. Мен неше жылдай Малаховты окып, бірак ашыгуга шешім кабылдай алмай келгенімді, ал енді озімнін жерлесім, агайымнын кітабын окып созсіз сеніп, иланып ашыгуга бел буганымды айтып озінізді Асет ага, мактан еттім!
Шынын айтсам сіздін бастан кешкен окигаларыныз бен менін омірім де Уксас, откен, ауруга келген жолдарымыз да бірдей екен. Ойткені заманымыз да, заманымызга сай ішіп-жеуіміз, адетіміз де бірдей болды емес пе? Сондыктан да болуы керек мен сізді жаксы тусініп, мултіксіз сеніп кабылдадым. Сонымен алгашкы уш кун отті. Тортінші куннен бастап озімді оте сергек, бойыма керемет бір куш-куат кУйылып, тамаша сезіне бастадым. Кешкі тогыз жарым, ондарда Уйкы басып жатып калам, тангы бес жарым-алтыларда Уйкым абден канып, тыныгып ерекше куанышты сергек сезімде оянамын.
БУл менін басымнан кешкен соноу бала кезімнен кейінгі, коп жылдарды арага салып кайта сезінген сергектік жан рахаты еді. Канша жыл болды тунгі уш-тортке дейін Уйыктай алмай, теледидарды Уйыктатып, не болмаса кітап окып абден шаршаганда – алсіреп барып козім ілінетін. Сонын озінде тунімен неше вагон тусіріп, шаршаган адамнын кейпінде мыж-мыж болып, Уйкым канбай быт-шытым шыгып тУратынмын. Озімді «Укі-Совага» жаткызатынмын. Ал енді болса тіпті баскаша, тУяк серіппестей катты сабидін татті Уйкысы. Танертенгілік бойымдагы сергектік, кайнап                тУрган куш-куат, асіресе озім-озім болгалы, Уятта болса да айтайын тангы таза ауамен демалып, тан салкынын сезіну бакытына ие болып соны басымнан откердім!
Танертен уш-бес шакырымга дейін жаяу парк ішінде серуендеймін. Парк сол мен жаткан ауруханадан алыс емес тиіп тУр. Журе бергім келеді. Дене жаттыгуларыма тагы да кимылдар косып бУрынгымнан Узагырак жасаймын. Бесінші-алтыншы кундерден бастап,асказанымнын, ішектерімнін: озі-озінін калдыктарымен, артык май, шырыш т.б. денемдегі толып тУрган кокыр-сокырлармен коректеніп жатканын тындап, сезіп рахаттанамын.
Тагы бір айтатын жагдай – танаудагы, кенсірігімдегі коймалжын сУйыктардын, манканын агзамнан толык шыгып тазалангандыгым. Аяк-кол буындарындагы тУздардын таркап женілденгендігім. Мені коріп кызыкпаган, калай дУрыс ашыгу керектігін сУрамаган адам калмады.
Сойтіп, Асет ага, мен сіздін арканызда былтыр (2008 ж) торт марте, биыл екі ретон-он куннен ашыгып, адетке салауаттык омірді тартібіме айналдырдым. Осы ашыгу барысында салмагым тУракты 88 (сексен сегіз) кило. Ашыгуга дейін 100 (жуз) кг болатынмын. Озімді оте ауыр сезінетінмін. Казір КУдайга шукір! Оте женіл, сергек сезінемін. Келесі ашыгу мерзімін асыга кутіп журемін...
40 таулік ашыккан Маулен СырлыбайУлы
Мекен жайы: Атырау облысы, КУлсары. Тел: 8778 296 46 74
Мен, СырлыбайУлы Маулен Атырау облысы Жылыой ауданы Жем селолык округіне карасты ТУргызба селосында  1974 жылдын 3 шілдесінде дуниеге келдім. Отбасымда 91-жастагы анам бар. Жолдасым Коптілеуова Сайра Жолдыбайкызы 1975 жылы мамыр айынын 1 куні дуниеге келген. Руы-Шеркеш, Дербіс, Каракемпір. Екі кыз, бір Ул тарбиелеп отырмын.Улкен кызым Мауленкызы Бермед 13 жаста, Улым МауленУлы Саттархан 10 жаста, кіші кызым Мауленкызы Айкунім 6 жаста. Руым-Адай,Толеке Камысбай, Нияз, Достак, Жарылгап, Косжан, Сырлыбай, Маулен, Саттархан.
Енбек жолымды 1995 жылы «КазакОйл ЭмбаМУнайгаз» мекемесінде слесарь болып бастадым. 2002 жылдын караша айынын 25-нен бастап Жылыой аудандык №2 Мамандандырылган орт сондіру болімінде орт сондіру автоколігінін жургізушісі болып бугінгі кунге дейін кызмет аткарып келемін.
2007 жылы от жолдарым ауырып, Актобе каласындагы Теміржолшылар емханасында, Атырау каласында орналаскан озім кызмет ететін мекемеге карасты госпитальда ем кабылдадым. Емделу натижесінде озімді жаксы сезіндім, бірак ол жагдай Узакка созылмады, кайтадан ауыра бастадым. Сол кезде кан кысымынын корсеткіші 130/90, дене салмагым 109 кг болды.
Содан 2014 жылы теледидардан «Айтуга онай» багдарламасынан Асет аганын ашыгу туралы айтканын кордім. Сосын Асет агага хабарласуды Уйгардым. Галамтор аркылы телефон номерін тауып, Асет агага хабарласып «Жасару кУпиясы» атты кітабын алдым. Кітапты толыктай окып шыгып, 2014 жылдын акпан айынын 19-куні сагат 00:00-де ашыгуга кірістім. Ар апта сайын дарігерге каралып, кан кысымын, дене салмагымды олшетіп тУрдым. Ашыгудын 15-ші куні колкамнан какырык тусті. Содан куманданып, Асет агага хабарластым. Ол кісі бУл жагдайды окпенін тазалануы деп тусіндірді. Ауырып журген адамга неше турлі ойлар келеді екен. Отбасынды коп ойлайсын.
Ашыгу кезінде Уйкым тузелді, кан кысымынын корсеткіші 120/80, дене салмагым 79 кг-га тусті. Кимыл-козгалысым женілдеді. Ашыгу Узактыгы 40 кунді кУрады. Осы уакыт ішінде калыпты жУмыстарымды аткарып журдім. Бір тан калдыратын жагдай маган тіс шыга бастады, бірак алсіз болдыма сынып кала береді. 2014 жылдын сауір айынын 2-куні ашыгуды токтаттым. Ашыгудан шыкканнан кейін тамак кабылдау молшерін реттеп, артык тамак жеген жокпын. 2015 жылы озіме ынгайлы мезгілді тандап,енбек демалысын алып кантар айынын 4-і мен акпан айынын 23-і аралыгында  ашыгу тасілін кайталадым. 2016 жылы акпан айында 14 кун ашыктым. Содан Асет ага маган «Адайдан шыккан рекордсмен» деген ат койды.
 Казір озімді керемет жаксы сезінемін. БУрын кітап бетін ашпайтынмын. Кемпір – шалдын бауырында оскендіктен ерке болып мектепке де тиіп кашып барып 5 классты арен бітіріп шыктым. Ашыканнан кейін озімнен-озім Асет аганын рухани кітаптарын бас алмай оки бастадым. Тан калганым: Жан мен тан екі болек екен! Абай мен Шакарам аулиенін шыгармаларын тусінгенде кУлап кала жаздадым! Ашыгудын аркасында журегімнін кірі кетіп рухани ашылдым. Санам мен ойлау жуйем толык тазаланып, омірге мулдем баска козкараспен карай бастадым. КУдайдын шексіз кУдіретін, мейірімділігін туйсігіммен Уга бастадым!
Менін ашыгудан кейін тусінгенім: Сіздін дененіз букіл гарыштагы ен жетілген кУрал. Егер оны жаксы отын, таза ауамен камтамасыз етіп, дене, кун шуагымен шыныктырып, ашыгу аркылы ішкі тазалыгын сактап отырсаныз, осы кУрал озінін кызметін мінсіз аткаратын болады. Сау дене – ен жетілген химиялык фабрика. Біз оны сапалы шикізатпен камтамасыз ете отырып, тамаша дене жасауына комек беріп, коптеген бактериялар мен вирустарга жане коршаган ортанын келенсіздіктеріне карсы тотеп беретін кабілетін арттырамыз. Адам агзасы – барлык машиналардын ішіндегі ен жетілгені. Калыпты жагдай тудырсаныз, тамаша жУмыс істейтін озінін жондейтін шеберханасы бар. Агза унемі сізге жУмыс жасайды. Онын жасаушалары секунд сайын жойылып, кайта пайда болып отырады. Биологиялык жас шектеуі жок, адам картаятындай биологиялык себеп те жок. Адам агзасына мангілік омір суру тУкымы салынган. Адам олмейді, ол табигатка карама кайшы адеттерімен озін-озі біртіндеп олтіреді. Галымдардын далелдеуі бойынша, біздін агзамыздагы ар клетка 11 айда жаналанып тУрады екен. Сонда біз неліктен картаямыз? Адам кайтсе картаяды, тозады, саудырап барып оледі десе сенбеніз. Егер адам табиги омір сурсе, дУрыс тамактанса, онда уакыт соган жУмыс жасайды, керісінше емес.
Тылсым дуниенін керметі
Оліп барып тіріліп, озіне-озі жоктау айткан адам

«Арактан, ішімдіктен сактанындар, ойткені ол – барлык жамандыктын кілті».     Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)
Озімнін балалык шактан Науалыда тай-кУлындай тебісіп бір кошеде оскен Саркыт деген кУрдасым бар. Екеуміз бір жылы, бір ай, бір кунде дуние есігін де, мектеп есігін де бірге ашыппыз. Бірак, онын аке-шешесі ерте оліп, ага-женгесінін колында ості.
Саркыт Кажыгалиев бала кунінен созге пысык, еті тірі, мінезі шалкім-шалыс болатын. Омір жайлы толгаганда: «Пах, пах! Осындай да созге жуйрік адам баласы туа береді екен-ау!», – деп еріксіз ойлайсын, іштей суйсінесін. Біз он жылдыкты бітіргенде, ол шешен балаларына еліктеп, 8 жылдыкты тамамдады. Кейбір сыныпты екі кайталап жіберді. Ауылда бір орта мектеп кана болатын. Кейіннен жетпісінші жылдары екінші орта мектеп ашылды. Ол кезде мектепте нашар окысан, сол отырган сыныбында – Усак балалардын арасында омалып, ен арткы партада онкиіп отыра бересін. МУгалімдер де кудер узіп: «Сен бадырак маган тиіспе, мен саган тиіспейін», – деп онын тыныш отырганына куанады. Сабакка келмесе шаттанады!
Себебі, ойдан-кырдан жиылган, оншен бУзык Науалы жетімдер уйінін жане сабак окымайтын тентек шешендердін балалары, каптаган орыс пен немістін балалары, ауылдын анкау казак балалары бір мектепте екі кезекпен, екі тілде азер сыйып окитын. Бір   класста жок дегенде 30-40 окушы. Біздін корші екі кыздын бізден 3-4 жас улкен агасынын 4-ші сыныпта 4 жыл тапжылмай отырганы бар. Кішкентай кыздар 4-ші сыныпка кошкенде агасымен бірге окитындарын біліп, уйлеріне ботадай боздап: «Егер анау бізбен окыса, біз окымаймыз. Балалар мазактайды», – деп кигылыкты салады. Апасы, аке-шешесі барып, оны баска, катар сыныпка ауыстырады. Карындастары 8-ші бітіргенде, ол алі 4-ші сыныпта «білім жілігін», кайта-кайта кайталап, кеміріп отырган.
Мектеп осындай сабак окымайтын, тентек Улдарды, жылына бір кабат жыйып-теріп, жасы толса колына 8-ді «ойдагыдай» бітірді деген кУжат беріп, корші «Южный» ауылындагы трактористер дайындайтын училищеге жіберетін. Тамагы, киімі, жатар орны барі тегін, мемлекеттін мойнында. Осы оку орнын Саркыт кУрдасым да бітіріп, аскерге барып келген сон, ауылдан 120 шакырымдагы Алакол колінін жагасындагы «Сартерек» болімшесінде трактор жургізді. Жаз айларындадайындаган шопті, кыс бойы ауылга тасиды. БУл онірде кыс оте катты болып, тфу деп тукірсен, тукірігін жерге туспей катып, калатын сары шУнак аяздар жиі болыптУрады.
Осындай какаган кыстын бір куні Сакен ауылга ымырт жабыла шоп алып келе жатады. Науалы мен Сартеректін арасы 120 шакырым. Акеле жаткан шобін орта жолда Уржарда біреуге сатып жіберіп, ауылга келіп тіркемесін уйіне агытып, тускен колденен табысына озінін картожник достарымен бірігіп карта ойнап, арак ішеді. Картадан Утылып, калтасы такырланып, акшасынан айырылганына, уйіне, бала-шагасына сокыр тыйын бермегеніне опык жеп,                                озегі ортеніп: сілейіп, сілекейі акканша, есінен айырылганша ішеді. Тун коюлана тракторымен олендетіп уйіне кайтады. Біздін ауылды как жарып агатын Кусак озені бар. Копірден оту керек. Копір бУган ушеу болып корінеді. БУл ерін кай копірді тандарын білмей, таба алмай, тап копірдін жанындагы жарга, калын омбы карга тракторымен шонкиып асылып калады. Кардын калындыгынан трактор жарга кУламайды. Асылып калган трактор – арткы екі донгелегі шыр айланып, айналаны азан-казан кылып, ауылды басына котеріп дарылдап тУра береді...
Тап осы жардын басында Людмила Павловна дейтін мУгалім орыс айелі тУратын. Уйінін іргесінде дарылдап тУрган трактор Уйкы бермейді. Мезгіл тун жарымынан ауган. «Неде болса барып, мынауынды дарылдатпай ошір, айтпесе бУл арадан кет», – деп айтайын деп куйеуі екеуі келсе, трактордын тубінде – бір колы жогары котеріліп, бук тусіп катып калган адамды кореді.
Дереу ауылдык, аудандык милицияга телефон шалады. Олар іле-шала жетіп келіп караса, аязда катып калган адамнын майітін кореді. Майіттін аяк-колын созайын десе, шеге болып катып калган. Милициялар майітті тексеріп, біраз уакыт тракторды айналшыктап журеді. Тонган сон, оздерімен бірге майітті мУгалім айелдін уйіне ала кіріп, майіт жібісін деп пештін устіне агаш салып, колын кокитып жаткызып кояды. Оздері жылыну ушін арак, ыстык шай ішіп, біраз ангіме-дукен кУрып отырады. Майіт жібімейді. Майіттін бір колы жогары котерілген калпы, ашык машинага тиеп, аудандык милиция боліміне алып келеді.
Олар: «бізге оліктін кажеті жок» деген сон, аудандык ауруханага акеледі. Олар да: «біз олікті емес, сыркат адамды гана кабылдаймыз», – дейді. Майітті майітханага (морг) апарып тастап, онын уйіне, агайын-туыстарына, колхоз басшыларына каралы хабар естіртеді.
БУны шала-пУла естіген колхоздын парторогы мен профкомы, комсорогы «катын осек айтпайды, какас естиді» демекші: «Енбеккор, оз жУмысына адал берілген атакты тракторисіміз Саркыт Кажыгалиев колхоздын шобін акеле жатып, ерлік жасап, аязда, далада тракторы ошіп, шоптін шашауын шыгармай, озі мУз болып сіресіп катып калыпты. Жерлегенде каралы митинг откіземіз, партком мен профком мушелері жаппай катысуга міндеттісіндер!», - деп ауылга жар салып, митингте соз сойлейтін пионерлерді, енбек ардагерлерін дайындап, кабырга газетіне Саркыттын фотосын койып, омірбаянын, істеген «ерлігін», колхозга сінірген «Улан-гайыр» енбегін жазып, партия мушесі болмаса да «нак коммунист сиякты когамдык мулікті сактау жолында ерлікпен каза тапты»  деп даріптеп, «Ленин» орденіне Усынып, ебіл-дебілдері шыккан  парторг пен профком, комсорг ушеуі тау копаргандай бір жасап маркайып калады.
 Себебі, оларга оздерінін жУмыстарын корсету ушін осындай колдан жасалган пУт не «енбек ері» кажет болып журген. «КУланнын касынуына, мылтыктын басуы» доп келіп, бУрынгы кыныр, кисык, атакты жалкау, картожник - Саркыт Кажыгалиев айдалада аязда катып калып, олардын «мысык тілеулері» кабыл болады.
Саркыт тонып оянады. Жан-жагына караса, бірнеше адам, анадан жана тугандай шешініп тастаган, каперлерінде тук жок, Уйкыны согып жатыр. Колын созып біреуінін жамылгысын жУлып алады. Екінші жагына караса, кішкентай бала Уйыктап жатыр екен: «Алда бейшара-ай! Суык уйде жаланаш жатканы несі?!», – деп жаны ашып, койнына алып жатады, сУп-суык. Бала оянбайды. Оны кымтап жауып кояды. Кайдан келіп тУрганын білмейді. Устінде лыпа жок, анадан тугандай жап-жаланаш. Бас анкі-танкі. Біраз уакыт жаткан сон: «Кой, біреуден шылым алып шегейін», – деп ойлайды. Уят болмасын деп жамылгысын жамылып, шыгатын есікті іздесе, бір жарыктын сызаты корінеді. Есікті акырын ашып сыгаласа, калгып-шУлгып бір орыстын кемпірі отыр екен. Шошытып алмайын деп жайлап барып орысша: «Апа! Темекі бар ма?», – деп сУрайды. Козін ашкан кемпір бакырайып карап тУрып: «О, КУдайым-ай!», – деп айкайлап барып, шалкасынан туседі де, талып калады.
Саркыт кемпірдін бетіне су буркіп, тірілтіп алганда, кемпір торт тагандап, ойбайлап каша жонеледі. Караса тан сібірлеп атыпты. Кемпірдін кылыгына тусінбей, жаланаш шыгуга Уялып, босагада, аліптін артын кутіп отыра береді. Бір уакытта у-шу болып дарігерлер, медбикелер жетеді. Киіндіріп аудандык милиция боліміне: «Мына бален тіріліп кетті», – деп апарып тастайды. Аудандык милиция болімінін бастыгы Жидебаев: «Омірімде талай сУмдык, талай баскадай нарселер коріп едім, біракта, оліп-тірілген адамды бірінші кабат коріп тУрмын», – деп ауылына апаргызып тастайды. Уржар мен Науалынын арасы 12 шакырым.
Саркыт "ерін" милициянын машинасынан кайкиып, кошесінін басынан тусіп калады. Тус кезі. Уйіне жакындаса, ауласы каптаган адам, асылган казан. Айгай-шу, бір-бірімен «Ой, бауырымдап» корісіп жаткан адамдар. Миы айланып тУрган Сакен: «Е, мен жокта уйімде біреу оліп калган екен гой. БУлар кешеден бері мені таба алмай жур. Естімедім деп айтсам Уят. Одан да хабар алып, білетін кісіше айгайлап барайын. Журісім болса мынау, озіме де обал жок», – деп, тундегі корлыкка, озінін оліктермен айкасып кУшактасып жатканына, картадан Утылганына намысы келіп, озінін шошка кылыгы есіне тусіп, онсызда басы ауырып, кіналі екенін сезініп, конілі босап жылагысы келген Саркыт:
– Ой бауырым-ай! Кырышында кеткен арманым-ай! Асылым-ай! Ардагым-ай! Коре алмай, сонгы созінді тындай алмай арманда кеттім-ау! Есіл ерім-ау! Боздагым-ау! Бауырым–ау! деп окіріп жылап, озін-озі жоктап айгайга, жоктауга басады. Алдымен даладагы таяк Устап тУрган агайындарына жылап коріседі. Сонан сон айелдермен коріседі. Айелдер беттерін жыртып токтамай жоктау айтады. Сакен суырып салма керемет анші, даусы адемі болатын. Алдымен катар-катар каздайтізіліп тУрган агайын-бауырларымен корісіп, ойбайлаган куйі, уйде жоктау айтып отырган апайлары, женгейлерімен бірігіп, сУнкылдап жоктау айтады. Ен сонынан айелімен коріседі. Еш бір адам танымайды. Бажайлап караса, бала-шагасы, агайын-туысы тугел аман.
Балалары ол кезде кішкентай, каперлерінде тук жок, «Оліп калган акеміз келді! Оліп калган акеміз келді! » – деп, ойнап-шауып жур. Агалары тугелдей таяк Устап тУр. Олген кім болды екен?!» – деп ан-тан болып отырганда, «Алтын басты, кара касты, жалбыр шашты, жылкы ерінді, кыр мУрынды, озі косем, созге шешен, акын, жырау, тентек, оз дегенінен баскага конбейтін кыныр-кисык, картожник кайным-ау! Сенін орнына егін егеміз бе, шоп саламыз ба, енді кайтеміз?!», – деп жоктап отырган бір женгесі: «Ойбай!!! Оліп, катып-сіресіп мУз болып, жібімей жатыр деген Саркыт кайным тіріліп кеткен бе?!», – деп кУлап, талып туседі.
МУндай сУмдыкты кормеген ауыл халкы, нопір жУрт: бала-шага, кыз-келіншектер, катын-калаш, кемпір-шалдар уйді айлана кашады. Ол аз болса, казан жагалап журген иттер Улып, корадагы сиырлар моніреп, жылкылар кісінеп  ауылды азан-казан кылады. Біраздан кейін есін жиган жУрт коз корім, кУлак естір жерден: "Ай! Сен Саркытпысын?! Алде онын аруагымысын?! Аруак не Саркыттын кейпіне тусіп алган жын-шайтан, пері болсан жоніне кет! Бізде не акеннін кУны бар?!", – деп айгайлап жон сУрасады.
Есі шыккан Саркыт шешендерден корген діни білімі есіне тусіп: "Оллахии, билахии! Олахии, билахии! Мен Саркытпын! мен Саркытпын! Саркытпын! Аязда олердейарак ішіп, катып калыппын. Енді жібіп, тіріліп уйге келіп тУрмын! Маган сеніндер! Мен Саркытпын! Ендігарі сайтаннын сідігін ішсем желкемнін шУкырын кормей кетейін!",  – деп тамагын колынын кырымен озін бауыздагандай кейіп корсетіп, кос жУдырыгымен кеудесін Ургылап, тізерлеп отырып алып, шешендерше карганып-сіленеді.
Ол жылдары біздін ауылда шешендер коп, шетінен баукеспе Уры. Усталып калса, остіп карганып-сіленіп кУтылып кететін. Анкау казак: БУл бейшара "Олахии билахии!", –деп КУдайды аузына алып карганып отыр гой! Кой дуниесі де, малы да кУрсын, кешегі согыстан да, ашаршылыктан да аман калдык, бУган да тауба! Саган берген садакам болсын!, – деп алгі шешенді жоніне жіберетін. Акикатында согыс жылдары коныс аударылып келген шешендердін тУрмыс жагдайлары оте ауыр, аяктарына кысы-жазы калош киіп, сыгандар сиякты: коше-кошені кундіз катын-калашы мен бала-шагасы, тунде еркектері Уры иттер сиякты тіміскілеп, казекемнін дастарханынан тогілген кикымдарды теріп жеп, малдарын, жУмыртка, тауыктарын Урлап-жырлап кундерін коретін. Тагы бір ерекшеліктері бірде-біреуі жУмыс істемейтін, казіргі Алматы каласында уйір-уйірімен оріп, кангып журген тажіктер мен сыгандардан айнымайтын. Саркыттын діни білімінін де, рухани білімінін де денгейі, тусінігі осы шешендерден уйренген екі ауыз "Олахии,билахии! " деген созбен тамамдалатын. Алі де озгере койганы шамалы.
Саркыттын тірі екеніне козі жеткен ел: улап-шулап Саркытпен кайта коріседі, аяк-колын сипап, шашын жУлып, нУкып, Усак балалар таякпен Урып кореді. Саркыттын денесі когеріп, соккы жанына батып ойбайлаганнан кейін аруак емес екеніне коздері жетеді. Казанын арты тойга Уласады, Талып жаткан адамды тірілтуден тажірибесі бар Сакен, енді женгесін тірілтуге кіріседі...
Менін кУрдасым Саркыттын Газиз жаны осылайша оны маскунемдіктен сактап, омірлік сабак берді. Картожник Саркыт Кажыгалиев сонан бері салауатты омір салтын Устанып, мешіттін имамы сиякты: «Арак ішпендер, ол харам. Ішсендер тылсым дуние тарапынан жазага Ушырап, КУдайдын жазасына Ушырайсындар. Мен бУны басымнан откізгенмін!" – деп елге уагыз айтып, осы окигасын жырдай кылып, майын тамызып ангімелеп береді. Ішімдік баласын аузына алмайды. Казір ауылда озі шамалас зейнеткерлікке шыккан мУгалімдерді, балапан шалдарды т.б. ерігіп жургендерді жиып алып: соткелеп, апталап, айлап жатып карта ойнап, 200, 500 тенге ушін кызыл кенірдек болып айтысып, тартысып, аман-есен ел катарлы ауылда журіп жатыр. Сыныктан басканын барі жУгады демекші, осы картожниктердін бірен-сараны болмаса, басым болігінін жУмыска кырлары жок.
Омір сур де кателес. Омір деген сол. Кемел боламын деп ойлама, ол мумкін емес. Сын сагаты келгенде – ол болмай коймайды – оны нагыз еркекше карсы алу ушін озінді, мінезінді шыныктыр. Белгілі шындыктар мен копірме айкайларга алданба... Суренсіз омірден корык.            Р. Олдингтон
ІІІ Тарау. Дене шыныктырудын адам агзасына асері
Жауырыны жер искемеген Аманжол  АбдігалиУлы ШаріпкУлов
«Кайрат етер мезгілде,
Жук котерер нардай бол.
Акыл айтар мезгілде,
Мын жасаган шалдай бол».    Бауыржан МомышУлы
Аманжол  АбдігалиУлы ШаріпкУлов – 1959 жылы  сауірдін 21 жУлдызында Алматы облысынын  Курті ауданы, Акши ауылында дуниеге келген. Суйегі: Сары Уйсін – Калша –КУттымбет – Жаулан –Бисары – ТУрсын – Танатбай – Алі – МУстафа – Абдігали (Жалпак) – Аманжол.
Аманжолдын акесі маркУм Жалпак (Абдігали) МУстафаУлы 12 жасынан бастап суырып салма акын, токпе шешен, жырау, анші, балуан – сегіз кырлы бір сырлы, казак серілерінін сонгы тУяктарынын бірі болган адам. Ол кісінін кайталанбас тагы бір ерекшелігі – казактын ескі киса-дастандарын жатка айткан. Анасы маркУм Зеріп Кабдоллакызы да куміс комей анші, казак даласында сирек кездесетін жайт – куйеуі Абдігали екеуі бірігіп ан салатын ерекше жандар тУгын. Шоп шыккан жеріне шыгады дегендей, осы касиет баласы Аманжолга да конган.
Аманжол АбдігалиУлы 1976 жылдан 1994 жылга дейін мадениет жане спорт саласында кызмет істеген. Заман озгергенде 1994 жылдан бастап дастурлі бизнеспен шУгылданады.  2007 жылдан бастап желілі бизнеске кошеді.
Уйленген: жУбайы Карлыгаш Набикызы – жогары білімді бухгалтер. Балалары: Марлен Алматыдагы Ішкі істер академиясын бітірген, жогары білімді зангер, жУбайы Назгул;  кызы Лаура – окушы, Улы Темірлан; кенжелері ЖасУланУлы НУриман. Аманжол  АбдігалиУлы мен Карлыгаш Набикызы немерелерінін кызыгын коріп отырган бакытты ата мен аже.
Аманжол  АбдігалиУлы, денесі улкен, енгезердей,  батыр тУлгалы азамат. Кеудесі шыгынкы жалпак, екі иыгына екі кісі мінгендей. Журісі ауыр, байсалды, нык жане бір калыпты. ТУрактылык, байсалдылык, біркалыптылык барлык істеген істерінен байкалып тУрады, байсалдылык калпынан тайдыру оте киын. Осы касиеттерінін аркасында алдына койган максатына жетпей тынбайды.  Озіне сенімді, еш уакытта асыкпайды, Усак-туйекке бола тыртындамайды.  Адамгершілігі мол, озінін жан дуниесімен, психологиясымен кешірімпаз, журегі суйіспеншілікке толы. Еріндері толык, сезімтал, жУмсак. Коздері кой коз. Омірлік куші мыкты, шыдамдылыгы, кешірімпаздыгы, байсалдылыгы, салмактылыгы, ерекше жаксы дамыган. Жаратылысынан туа біткен касиеті, еске сактау кабілеті керемет. Кимылы ширак, созі салмакты, ар созін байыптап ойланып барып айтады.
Аманжол  АбдігалиУлы,  караторы оні мен сУнгак бойына ерекше жарасып тУрган  кайратты кара шашы, кулімдеген жанарлары біркалыпты шуак шашып, жузінен иманды адамдарга гана тан мейірімділік пен жогары саналылык,  ширак журіс тУрысынан, дене бітімінен – жасы 60 ка келсе де, жастык жалыны лапылдап тУрган, мандайы кере карыс, парасатты, адамгершілігі мол, ауыз, жазба адебиетін жетік білетін, домбыра мен ан салатын, сирек кездесетін – санасы мен жеке басынын мадениеті оте жогары, талантты да, зиялы жан.
"Дене жаттыгуларымен калыпты жане оз укытында шУгылданып отырган адам ауруды кУртуга багытталган ешкандай емдеуді кажет етпейді".    Ибн – Сина
Адам омірінде дене кимылынын алатын орны ерекше екенін жУрттын барі біледі, ал осы кимыл спортшыларда ен басты орында. Осы жаттыгудын жане салауатты омірсурудін натижесінде талай-талай асуларды багындырган Казакстанга да  танымал болган Аманжол АбдігалиУлы ШаріпкУловпен кездесіп, салауатты омір суру мен дене жаттыгулары жайында озінін козкарасын айтып беруді жане озінін омірбаянына кыскаша шолу жасай кетуін отіндім.
– Аманжол бауырым, енді окырмандарга озінді кыскаша таныстырып, дене шыныктырудын адам агзасына асері жайлы айтып берші.
Мен спортка 10 жасымда келдім. Алгаш спорт табалдырыгын озім оскен ауыл бУрынгы Каскелен ауданы, Елтай ауылында бастадым, алгашкы Устазым казакша курес пен самбодан спорт шебері МУрат Тасымов, кейін Тілеуберді КУлиев агай болды. Мен ол Устаздарыма аруакытта карыздармын деп есептеймін. Кейін ауылда озім куресе журіп жаттыктырушылык жУмыспен де айналыстым.
Осы жаттыктырушылык жУмыс барысында адам физиологиясын терен білу кажет болды, сондыктан дене шыныктыру саласын жаттыктырушы ретінде баска кырынан зерттеуіме тура келді. Енді осы алган біліміммен жане согыс тажірибеммен аз да болса болісейін деп,
 Спорт – денсаулык кепілі
"Ауру-сыркаудан сау дене дУрыс рухтын жемісі болып табылады".  Б.Шоу
СУрак: – Кимылдамасак не болады?
Жауап: – Кимылдамау – тат басу, ал таттану дегеніміз куш куатыннын кемуі. Баскаша айтканда, кимыл омір, кимылдамау – олім. Егер біз бУлшык еттерімізді пайдаланбасак, онда біз осыдан айырыламыз. БУлшык еттерімізді кушті жане жас калпында сактагымыз келсе, біз оларды унемі пайдалануымыз керек.
СУрак: – Тынымсыздыкты калай тусінесін?
Жауап: – Тынымсыздык омірдін жане котерінкі коніл куйді сактаудын заны. Ар мушенін куші мен жетілуі, калай пайдаланганынызга байланысты. Біз денемізді жаттыктырган кезімізде, оны кушті кылып жанартып, омір сургіштігін арттырамыз. Біз бУлшык еттерімізді пайдаланбай ерінгенімізде, кУлдырап барып олеміз. Кунделікті жаттыгу, біздін кан айналысымызды тездетеді, ал еріншектердін каны еркін айнала алмайды, сондыктан онда денсаулыкты сактауга кажетті озгерістер журе алмайды. Узбей дене шыныктыру жасамаган адамнын омір сургіштігі алсіз. Керісінше тынымсыз козгалыс, теріміздегі 96 миллион тесіктер  денеміздегі тері бездерінін еркін жУмыс жасауын камтамасыз етеді. Тері агзамыздагы калдыктарды ен коп шыгаратын муше. Егер терісіне майлы бояу жагып койса, адам омір суре алмайды.
Дене жаттыгулары термен бірге агзадан улы заттарды шыгарады. Тері табиги тазалагыш. Егер біз кунделікті жаттыгудан бас тартсак, онда терінін тесіктері аткаратын жУмыстар, баска мушелерге ауыр салмак болып ауады. Шапшан жасалатын дене жаттыгулары кан кысымы мен журек согысын да реттейді, антикогулянт болады, ягни кан тамырларын тромбоз деп аталатын бекітілуден сактайды, тромбоз жиі-жиі журектін кысылуына Урындырады.
Арбір тірі жан иесі, мейлі адам не хайуан оздерінін бУлшык еттерінін кимылы аркылы агзасын калдыктардан тазалайды. Егер де сіздін бУлшык еттерініз кимылсыз болса, натижесі келенсіздікке алып келеді. БУлшык еттер босап, куші мен серіппелілігінен айрылып кокыска толу каупі тонеді. Сізде шыгарылуга тиіс кокыс шогырлана береді, оздігінізден улануга Ушырайсыз. Кимылдын жоктыгы – аурулардын ен кен тараган себептерінін бірі. Ашыгу мен табиги мазір – Узак гУмыр, денсаулык пен жастыктын тамаша одактасы. Денеге кимылдап салмак салу, тамакты молырак ішуге сеп болады, себебі осы тамак жаттыгу жасаганда ысырап еткен куатыныздын орнын толтырады.
"Дені сау адам – табигаттын ен кымбат жемісі".Т.Карлейль
Жауап: – СУрак: – Аманжол, жаяу серуендеудін пайдасы бар ма?
Жауап: – Арине, барлык дене жаттыгулары пайдалы, біракта жаяу серуендеу – баріне ортак. Ол сізді жалыктырмау керек. Аягынызды нык, аршындап баспаныз, ен дУрысы еркін бос журініз. Кеуденізді шалкак, басынызды жогары, енкіштенбей табиги калыпта адымданыз. Оз алдынызга жаксы желаяк болмасам да, кажымайтын журдек болам деген максат койыныз, жылдын кай мезгілі болмасын, кунделікті жаяу серуендеуді адетке айландырыныз. Егерде сізді коршаган орта кызыктырмаса, оз жан дуниенізге караныз. Сіз серуендеген уакытта кунделікті куйбеннен азатсыз, егер каласаныз сіз акын жандылык пен философияга жакынсыз. Аркім озі біледі, бірак мен ушін жаяу серуендеу де жаксы жаттыгу. Бірак натижесі біреу – бУлшык еттердін жаксы жУмысы, каннын жылдам айналуы, осыларга косымша жарасымдылык пен бакытты екенінді сезіну.
"Таннін сУлулыгына ен жаксы шипалы дарі: жаяу серуен, арі жайдарман коніл куй".   Х.Бостерм
СУрак: – Адамдардын аягы неге ісіп кетеді?
Жауап: – Жаттыгумен шУгылданбаган адамдардын аяктарын ісік жиі басып кетеді, себебі кан айналымынын нашарлыгынан жасаушалар калдыктарды уактылы шыгара алмайды. Жаттыгудан бас тарткандарга акталу жок. Адам тандік жетілген бе, жок па дене жаттыгуы баріне бірдей адет болып калыптасуы керек. БУл аурудын, мезгілсіз картаюдын алдын алады жане агзанын шыдамдылыгы мен карсыласуын арттырады.
СУрак: – Дене жаттыгуларынын кандай пайдасы бар?
Жауап: – Дене жаттыгулары байсалды калыпты жане тУнык акылды сактауга жардемдеседі. Таза ауадагы кунделікті 8 шакырымга серуендеу барлык келенсіздіктерді басады. Жаттыгу еркінді шындап, котерінкі коніл куй акеледі. Ашыгу багдарламасы мен дене жаттыгуларынын комегімен озінізді керемет жаксы сезінетін боласыз. Арине, ен жаксы жаттыгулар букіл дененін бУлшык еттерін дамытады. Арканыздын, белініздін, кеуденіздін, ішініздін еттерін мыкты да серіппелі болатындай дамытыныз. Осы аркылы окпеніздін, бауырыныздын, журегініздін, асказаныныздын жане буйрегініздін негУрлым жаксы жУмыс істеуіне комектесесіз. Кеуде суйегінізді кенейте, окпеніздін еркін козгалуына мумкіншілік жасайсыз. Серіппелі диафрагма журек насосынын жУмысын тіптен жандандырады. Іш еттері катайганда асказаннын жУмысы жаксарады. БУлтылдаган бУлшык еттер уакыт тезіне тотеп бере алатын куат жинап, ішкі мушелердін саулыгын арттырады.
СУрак: – Агзадан улар кай уакытта коп шыгады?
Жауап: – НегУрлым коп ашыксаныз, согУрлым улы заттар мол молшерде агзадан шыгарылады. Сіздін агзаныз тУракты турде тазаланган сайын, бУлшык еттерініз куат жинай береді, ашыгып болганнан кейін еріншектіктін орнына сергек кимылдауга деген зор кУлшыныс пайда болады. Егер ашыгу барысында жаттыгумен шУгылдангыныз келмесе шУгылданбай-ак койыныз. Ашыгу сізге демалыс береді, кимылдагыныз келмесе, онда демалыныз. Сіздін агзаныз букіл куатын, омірлік кушін агзаны тазалауга шыгындап жатыр. 7-10 тауліктік ашыгуда серуендегініз келсе, серуенденіз, бірак озінізді кинап зорламаныз.
«Омір ушін тамак кандай кажет болса, денсаулык ушін енбек те соншалык керек, ал дырдумен кун кешу тубінде адамга ауру болып жабысады... Енбек омірдін шырагына май кУяды, ал киял оны тУтандырады».   Дж. Беллерс
СУрак: – БУлшык еттер неліктен босайды?
Жауап: – Сіздін бУлшык еттерініз мыкты болганда, омыртканызды куш тусірмей, киналмай-ак Устап тУрады. Жердін тартылысымен куресуден бУлшык еттерініз босады. Мумкін, мезгілсіз картаюыныз немесе артык салмагыныз, дененізді не еркін, не бос калыпта Устай алмауынызга кіналі шыгар.
 – Омыртка неге ауырады?
 – Арканызды тіктеймін, шалкаямын деп талпынган кезде, омыртканыз ауырды ма? Егер олай болса, тездеп колга алу керек. Ен алдымен босаган бУлшык еттерді катайту керек. Айнага озінізге караныз! Енкіш тарткан жоксыз ба? Жотаныз букірейіп бара ма? Арканыздын ауыратын себебін тусіндініз бе? Егер арканыз бУлшык еттін босаганынан, омыртканын кисыктыгынан ауырса, тіпті аскынып кетсе де кынк етпеніз, жагдайды жондеп алуга болады. Арканын ауруы – екі аякпен журу артыкшылыгына ие болганга немкУрайлы караганыныз ушін берілген жаза. Тузу тУру мен журу адам ушін табиги калып.
 Адамнын омырткасындагы табиги иін, жердін тартылыс занына карсы тУратын кабілетке ие, бУлшык етке арканы тузу Устауга мумкіндік береді. Осы бУлшык еттер кушті болганша арка тузу болады. БУлшык еттер алсіреген кезде, омыртка майысып, ауру пайдаболады. Егер сіз дУрыс тамактансаныз, оз агзанызга камкорлыкпен карасаныз, сымбатты болу маселе емес. Агза ен кажетті керектісінен айырылганда, омыртка кисая бастайды. Егер теріс адеттерге адеттеніп алсаныз, онда тузету шараларына, арнайы жаттыгулар жасауга жане омыртканы унемі бакылауга кірісу керек.
"Тузу журсен, тунілген жанын да енсесін котерер, сары уайымды ойына алмасан, санамен де саргаймассын".   В.В.Вересаев
СУрак: Калай дУрыс отыру, журу керек?
Жауап: – Сіз отырган кезде басыныз котерінкі, кеуденіз шалкак, карныныз тартулы, омыртканыз тузу болуы керек. Колынызды бугініз немесе тізенін устіне койыныз. Журген кезде, адымынызды кеуденін ортасымен шамаланыз. БУл адымынызды алшак, серіппелі кылады. Біркалыпты серіппелі кадам озіндік куат тудырып отырады. Адеттерді не калыптастырамыз, не жогалтамыз, омыртканы тік Устап адеттену, сымбатты да кайратты денені калыптастырады.
 Отырган кезде, аякты бірінін устіне бірін еш уакытта койманыз. Тізенін астында, бУлшык еттерге кан апаратын екі улкен кан тамырлары бар. Сіз аягынызды айкастырып койган кезінізде, кан айналымын колма кол бУзасыз. Кан мен корек айналысынын жетіспеуі, каннын Уюына акеп согады. Аягын айкастырып отыруга адеттенген жас адамдардын аягына каранызшы. Сіз тамырлар мен тамыршыктарынын калай бУзылганын коресіз. Аяктын бУлшык еттері коректі толык алмаганда, аяк алсіз, кан айналымы нашар болады. Белгілі журек емдеу дарігерінен сУраганда: «Кай уакытта журек жиі кысады? ». Ол жауап берді: «Адам аягын айкастырып дем алып отырганда», – деп. Ен дУрысы аягынды жерге койып отыру.
"Сырын мен білетін бірден-бір сУлулык – денсаулык".    Г. Гейне
 СУрак: – Омыртканын кисыктыгын тузеуге бола ма?
Жауап: – Омыртканын кандай болмасын кисаюы, кеуденін ауруына жане иыктын салдырап шаршауына акеледі. Мойнын, белін аурады. Ен бір карапайым да пайдалы адет– тузу тУру, тузу отыру, тузу журу жане аякты айкастырып отырмау. Осыган ешкандайда куат шыгындап кажеті жок, біракта адам тУрганда, жургенде, тузу отырганда, омыртка озінен озі тузеледі жане омірлік манызы бар барлык мушелер калпына келіп, кызметін мінсіз аткара береді. Сіз омыртканыздын тузулігін кадагалап, кунделікті адетке айландыруга тиіссіз.
Аманжол ШаріпкУловтын бойына конган тылсым касиеттері
Аманжол Шарипкулов
Аманжол Абдигалиулы Шарипкулов 1959 жылы 21 апрельде Алматы облысы, бурынгы Курті ауданы, Акши ауылында дуниеге келген. Суйеги: Улы жуз – Сары уйсін – Бисары – Турсын – Танатбай – Алі – Мустафа – Абдігали – Аманжол – Нуриман.

/ Аманжол Шарипкуловтын бойындагы Кудай дарыткан касиеттері /
Аманжол Шарипкуловка Кудайдын кудіретімен "жанды жетелеуші" орысша айтканда "проводник души" касиеті конган.
Аманжол Шарипкулов сеанс барысында адам санасы аркылы: Кудайдын кереметтерін, шексіз кудіретін озі коріп, сезіп отырады.
Аманжол Абдигалиулы Жаратушы дарыткан касиеттері: кара дуга, тіл, коз тигендерді тазалау, ата-бабасы алган каргысты алу, адамнын омірдегі жане бизнестегі жолын ашу, ниетін (аурасын) тазалау, аяк-колындагы кісенді шешу, журегінін кірін аршу, періштелерін, бак кусын кайта кайтарып озіне кондырып беру, сыркаттарын женілдету, сана мен ойлау жуйесін толык тазалап, омірлік багдарламасын тубегейлі жаксы жакка озгерту.
Шанырагын, ауласын, автоколігін, кора-копсысын жын-шайтан перілерден, каралыктардан тазалап: жануясына, уйіне жане 7 (жеті) урпагына дейін – кара дугадан, тіл козден, жын-шайтан перілерден, томенгі алемнін жан иелерінен, каралыктардан т.б. келенсіздіктерден коргайтын корган коршау салады. Жаратушынын кудіретімен: Жалгыз бастылардын бойына уялап алган жын-шайтандарды куалап, кара дуганын кесірінен турмыска шыкпай журген кыз-келіншектер, сур бойдак жігіттер, жігіт агалары, карі кыздар оздерінін Кудай коскан косактарын тауып, бір бастары екеу болып, бала-шагалы, бакытты арі екі дуниенін канатын тен устайтын болады.
Аманжол Абдигалиулы Кудайдын кудыретімен жетінші бабасынын аруагымен тілдестіре алады.
Аманжол Шарипкулов Абдигалиулымен томенде жазылган телефондар аркылы хабарласуларына болады: 8-747-500-75-59. Уйі: (8727) 308-68-96. Электрондык поштасы: "amanzhol-59 @ mail.ru".
Мекен жайы: Алматы облысы, Карасай ауданы, Елтай ауылы, Шобалов к-сі 50 уй.
Акша аударатын есеп шот: АО " HALYK BANK" «Халык банк» есеп шоты: 4402 5735 3347 5085; Аманжол Шарипкулов Абдигалиевич. ИИН: 590 421 350 145

Ескерту: Сеанс казак тілінде телефон аркылы журеді. Аманжол Шарипкулов Абдигалиулы уйінде т. б. жерлерде, офисте кісі кабылдамайды.
/Тылсым дуниемен танысуым/
Мен 1999 жылы Астанада тУратынмын. Озімнін 40 жаска толган тойымды шешеме барып тойлайын, ол кісінін конілін котерейін деген максатпен, сауір айында, Алматы облысында бУрынгы Курті ауданынын орталыгы Акши ауылында тУратын шешемнін уйінде озіміздін жан Уямызбен атап оттік.
Бір уакытта анам айтты: «Немере бауырын Ержан коріпкел, емші болып жатыр, аруактар ордасына барып салемдесіп кайт», – деді. Тойдан кейін ертесіне КУлиев Ержандікіне бардым. Ержаннын акесі маркУм УзанкУл ага сыныкшы, оташы болган адам. Барып салем бергеннен кейін аталар уйіне кіргізді, ол кезде «орда» дегеннін не екенін тусінбеймін, козім бакырайып ан-тан болып отырмын.
Біраз отырып ангімелестік, озімнін мазалап журген сУрактарымды болжап берді. Менін коріпкелдікті, тылсым дуниені мойындауым, шубасіз сенуім алгаш рет осы жерден басталды. Ержаннын болжаганы: Барган жерінізде бір орыс, бір казак жігіті отырады. Казакка салемдескеннен кейін орыспен сойлесініз, сол жігіт жУмысынызды бітіріп береді. Ертесіне Ержан бауырымнын айтканы айдай келді. Сол куні коніл-куйім котерінкі, куанышпен уйге оралдым. Тылсым дуниеге тан калмаска шарам калмады.
Ержаннын «аталар ордасында» отырмыз, тагы 5...6 адам келді, Ержан аталар аруагына багыштап КУран окыды. Келген адамдарга емін жасады, бір уакытта:
– Аманжол ага, сізге аракты койсын, намазга жыгылсын дейді.
– Оны айтып жаткан кім?
– Атам келіп тУр, тУрып салем берініз.
Біреу келіп калган екен деп, отырган  орнымнан асып-сасып атып тУрдым, Ассаламугалайкум! – деп салем бердім, жан-жагыма караймын ешкім корінбейді.
– Ой, ол атан кайдан келеді, атаннын кайтыс болганына отыз жыл боп калды. Білмеймін сенін не айтып тУрганынды.
Ержан алдынгы созін кайталап тагы айтты.
– Олай болса, мен арактан туылган жокпын, акем Жалпактан туылдым, койдым ендеше арагынды – дедім. Осы саттен бастап аракты мулдем аузыма алмайтын болдым. Сол уйде жУбайым Карлыгаш екеуміз біраз емделіп кайтадан Астанага кайттык.
/Емші, коріпкел  Сарсенбай РахымбайУлы Бейсековпен танысуым/
Арага бір жыл салып оралдым, наурыз айында кайтыс болган Зеріп анамнын кыркын бердік. ЖУмыстарымды жайластырган сон кайтпакшы едім, Каскеленнін автобекетінде Орынбек деген бауырым жолыгып калды.
– Орынбек, кайда барасын?
– Осында Сарсенбай Бейсеков деген емші бар, барсан жур, бірге барайык.
Ол кісіні озара «каскыр ата» деп атайды екен. Уйіне бардык, дастархан жайылды, сонан сон ол кісі КУран окып жіберіндер деді. Мен КУран окыдым, бір уакытта:
– Аманжол бауырым, домбырамен ан саласын ба?
– Иа.
– Басе маган келіп айтып отыр.
– Кім сізге айткан, Орынбек пе?
– Жок, мына жактан аталар келіп айтып жатыр гой.
Ол кісі де аталар ордасына кіргізді коп ангімелестік, мен бес уакыт намаз окитынмын. Намаз окыдык.
– Аманжол сенін біраз касиеттерін бар екен, сен ешкайда кетпе, біраз кун менін касымда бол. Аулие аралаймыз, сонан кейін рУксат. Батамды беремін.
– Сарсенбай ага, калтамда акшам жок, аулиеге кайтіп барамын?
– Жок, сен менін касымда бол, ар жагын коре жатармыз.
Сонымен Орынбек екеуміз калдык. Емге кунде кісілер келеді, мен Сакеннін он жагына отырамын. Біртіндеп менде де коретін касиет пайда бола бастады. Ол кезде Арыстанбабтын, КУл Кожахмет Йассауидін басына барып кормегенмін, тіпті кайда екенін де білмеймін.
Бір кезде Арыстанбабтын басында тУрган кесенесін, ал КУл Кожа Йассауидін басындагы керемет алкызыл раушан гулдерді, Гаухар ананын бесік сиякты жасалган зиратын кордім. Айша Бибі ананын басында аквариум сиякты шынынын ішінен кара жылан ирелендеп жогары карай зу ете калатынын да коріп отырдым. Осы тангажайып кУбылысты Сарсенбай агадан сУрап едім: «БУл Айша Бибі ананын кесенесі» –деді.
– Неге жылан болып корінеді?
– Себебі акесі теріс бата бергеннен кейін, судын бойында жылан шагып олтірген екен. Айша Бибі анамыздын аруагы біреуге жылан, енді біреуге адемі 16 жастагы кыз болып корінеді. Саган жылан болып корінді.
Сарсенбай аганын касында 12 кун отырдым. Журекпен сойлей бастадым. Журекпен сойлеу дегеніміз, аталардын аруактары айтар созінді журегіне кУйып береді, сол кезде аталардын аруагынан сУрайсын: «Мынаны айтайын ба жок па?» – деп. Айт десе айтасын.
Оныншы кундері бір жас аягы ауыр келіншек куйеуімен уйге кіріп бара жатканын кордім, мен осы сатте базар жакка барып келейін деп уйден шыгып бара жатканмын. Келсем кетіп калыпты. Ертесіне олар кайта келді. Отырмыз, біраз отырганнан кейін менін козіме Алпамыс батыр мен пір Бекет ата корінді. Осы жерде оларга тУрып салем берініздер деп, баріміз тУрып салем бердік.
– Кайсын кіші жузсін?
Жігіт: «Мен Кіші жузбін», келіншек: «Мен Орта жуз Коныратпын» – деді. БУларга бір сарыбас кой, 2100 тенге акша жане актык тусті.
Зираты Акши ауылынын  жанындагы Белагаш аулиеге, Зиада апага, сопы Абылай атага жол тусті. Маган осылардын барі козіме анык корініп тУрады, осы озім коріп тУрган заттарды, аруактардын бейнесін адамдарга каз-калпында айтып беремін.
Ертеніне зиярат етуге жолга шыктык, ойлап коямын: «БУлар не іздеп жур, не жетпей жур?» – деп. Белагаш атанын басына келіп КУран окыдык, ары карай Зияда апанын басына кеттік, ол жерде менін акем мен анам жатыр. Келдік, аруактарга КУран окиык деп отырганымыз сол еді, бУрын кайтыс болган Мейрамбек деген кУрдасым бар еді, сонын аруагы шыбын сиякты ыз-ыз етіп Ушып келіп, менімен тілдесіп амандасты, хал жайымды, ел жУртты сУрады, бейнесі сол калпы, іле-шала олген адамдардын аруактары жан-жактан ызылдап Ушып келіп каптап кетті.  Сонан сон Орынбектін акесі маркУм Мамыт ага атбегі болып еді, ол кісінін де аруагы ызылдап Ушып келіп, маган баласын табыстап, акылынды айта жур деп тапсырып жатыр. Бір уакытта акем маркУм жаныма келді, ризашылыгын білдірді, киімі бУрынгы озінін басында шляпасы, устінде костем шалбары жаксы киінген, конілі котерінкі.
Абылай аганын басына келіп КУран окыганда, акем жанымда он жагымда журді, Абылай аганын журегінде де, менін журегімде де керемет куаныш, ол кісі тура тірі куніндегідей ак киімі сол калпы акеме карап: «Ой, Жаке, мына інім кандай жаксы болды, мына Ак жолга келгені кандай жаксы болган, Жаке осы сіздін суйікті жаксы коретін Улыныз еді» – деп ангімелерін айтып жатыр. Одан арі акелерімнін акелерінін бУрынгы корым коргандары болган. Маган КУран окы деді, окып жатырмын улкен ата-бабаларымнын біреуі Жауынбай деген батыр болыпты, бірак та ол кісінін зираты Курті озеніне шайылып кетіп капты, сол кісінін басына келіп КУран багыштаганда, озі келіп, он иыгымнан колымен Устап: «Жарайсын балам, рахмет!» – деді. Сойтіп аруактарга багыштап КУран окып отырганда ар жагынан керемет арлан каскыр болып біреу келді, бірак оларды танымадым.
Содан шыгып колігімізге отырганнан кейін, кУдіреттін куші, маган ангіме пайда болды. Жанагы жігітке айтамын: «Ай, сен мына келінге неге жала жауып журсін? Боріктінін намысы бір, сен келінмен араларында кикілжін болганнан кейін келіпсін гой, неге олай істеп отырсын?» – дедім.
– Оны кайдан білдініз?
– Маган казір аян беріп жатыр, ертен осы келін шекесі торсыктай, шотмандай, халкына кызмет ететін жаксы Ул туады, сондыктан сен келінді мапелеп, дУрыстап карап, коріп білгенінді ертен елге жария кылмай ішінде сактайсын. Аяк астынан Аксак темірдін дуниеге калай келгенін айтып бердім. Тусіндін бе деп едім, тусіндім деді. Сойтсем ол жігіттін озі де тегін емес екен, сол жігітке кезінде аян беріпті: «Сен ен бірінші намазга жыгыл, сонан сон уйлен, онан кейін Ак жолга тусесін де, озіннін ауылында Актобе жакта комулі жаткан КУран кітап бар соны табасын» – деп.
– Осынын біреуін гана орындадым.
– ДУрыс, уйленіп алганнан кейін шатак шыгарып отырсын, бала кімнен деп. Бала сенін озіннен, оз беліннен.
Кайтарда Белагаш аулиенін басына келдік, келсек, озіміз апке дейтін кемпір отыр екен, бУл кісі озінін касиетін Устай алмай журген Белагаш атанын тУкымдары болатын. «Апке амансыз ба?» – деп колымды созсам, колындагы таягын маган карай лактырып жіберіп: «Міне саган 80 жас» – деді. Таякты кагып алып: «Кабыл алдым апа!» – деп тізерлей отыра кеттім. Таягын кайтарып беріп, жанагы кісіге карап отырсам, керемет суйкімді кіп-кішкентай, акшакардай аппак киімді кемпір болып отыр, уш кабат карадым. Сонан кейін жукті келіншектін куйеуінін колына карасам, екі колы кісендеулі, аягы тУсаулы. Ол кезде бУндай тылсым кУбылыстарды жонді тусіне бермейтінмін. Сарсенбай агадан сУрасам: «Ол жігітке тазару керек, кол аягы байлаулы тУр, ісі алга баспайды» – деді.
– Жанагы апа неге аппак киіммен кіп-кішкентай болып отыр?
– Ол Алланын суйікті кУлы, о дуниеге барганда ол кісі бейіште болады.
Уйге кайттык, ерлі-зайыпты жас жУбайлар бір-біріне разы болып, келесі жылы кайтып келеміз деп олар да кайтты.
/Керуенмен саяхаттап аулиелердін басын  аралауым/
Кундердін кунінде бір кісілер келіп, соларды бес атага алып бару керек болды. Туктібай атанын басына бардык, жауын кУйып тУр, ол кезде атанын басы жай гана коршау болатын. КУран окып отырсам, коз алдыма Туктібай ата келді. Улкен енгезердей мУртты кара кісі екен.
Шыракшынын уйіне кондык, ангіме басталды. Бір уакытта карасам, Жамбыл  ата аппак сакалымен жырын тогіп отыр, Туктібай ата, Суйінбай аталар да жур. Бір мезетте устінде сауыт саймандары, колдарында найзалары бар казактын жауынгерлері каптап, сатыр-кутір шайкас басталып кетті. Шайкас біткеннен кейін, сарбаздар отырган адамдардын ар кайсынын жанына барып сап тузеп, тУра-тУра калысты, сойтсем келген адамдардын ойлары шартарапта, аркім озінше лагып отыр екен, осыларды келген сарбаздар жонге салыпты. Осыдан кейін ангіме тындамай оз бетінше кикаландап, кубірлесіп отырган адамдар жым-жырт, ангімеге бар ыкыластарымен ден коя бастады.
Тан ата тус коріп жатыр екенмін, Сарсенбай ага оятады:
– Ай, Аманжол, тУр кетейік.
– Тус кордім.
– Не кордін?
– Есек кордім, бірак сіз оятып жібердініз.
– Е, ол жаксы тус екен, ол пайгамбарымыздын тУлпары гой.
Танертен Жамбыл атанын басына келдік. Сол кезде алдында жаткан кызыл жолбарыс козіме оттай басылды. Сарсенбай агадан сУрадым:
– Мынау не болады?
– Жамбыл атаннын кызыл жолбарысы осы болады.
Жамбыл атанын басына КУран окып, НУргиса аганын басына бет бУрган кезде, агамыздын озі дирижер болып, керемет куймен карсы алды. Жанымдагылардан сУрап коямын, сендер ауен, куй естіп тУрсындар ма? Олар бетіме ажырайып карайды. Кеткенде де солай кумбірлеген куй ауенімен шыгарып салды.
Енді аулие аралау керек, Арыстанбабка бару керек деген соз болып жатты, бірак та менде баратын тиын-тепшек жок. Сол кезде менін коз алдыма бір машинанын бейнесі келіп токтап, ішінен жас жігіт шыгып, арткы есігін ашып тУрды. Мен таныркап карап тУрганда Сарсекен келді де: «Аманжол да, Орынбек те барады, машина дайын» – деді.
Кайттык, кызыл жолбарыс байге аттар сиякты керемет косіліп шауып, сол жагымызда бізбен ілесіп келе жатыр, мен анык коріп келемін. Коп Узамай алдымыздан кайкаландап бір катын шыкты: «Кап мынау жолымызды кесетін болды гой» – деп ойлап едім, жанагы жолбарыс барып алгі айелдін алдына кесе колденендеп тУра калды. Айел тУрган орнында сілейіп катып калды. Кызыл жолбарыс бізді Сарыбай атага дейін шыгарып салды.
Уйге келдік, ертесіне Арыстанбабтын басына баруга жолга дайындалдык. Сол кезде калтамда кок тиын акшам жок болатын.
– Сарсенбай ага, мен калай барам, каражатым жок?
– Саспа Аманжол, Алланын мейірімі туссе барып кайтасын.
Сол куні аталардын басында маган корінген жігіт келді, козіме оттай басылды, бірден таныдым озін де, машинасын да. Сарсенбай ага: «Міне колігін келді, енді барасын» – деді. Алгі машинада орын бар екен, отырып алдым.
Арыстанбабтын басына бардык, туні бойы намаз окыдык. Ертеніне  кетіп бара жатканда, мен топтын алдында келе жатыр едім, алдымнан сУр жылан асыкпай керіліп, маган карап, жылжып кетіп бара жатканда маган кайта-кайта карай берді, козіне козім тусті, козі моп-молдір моншактай екен. Мен не істерімді білмей, бісмілла, бісмілла деп тУрып калдым, сол кезде Сарсенбай агам да жаныма жакындап келіп калды. Менін абыржып тУрган турімді коріп:
– Аманжол, неден сескендін?
– Ага, ана жыланды кордініз бе, неге маган карайды?
– Жолымыз болады екен Аманжол, Акмоншак саган рахмет – деп жыланды шыгарып салды. Жылан гайып болды.
Одан КУл Кожахмет Йассауидын басына келіп бата алдык, бірак бабамыздын аруагын анык коре алмадым. Сол жерге жерленген батырлардын басына барып КУран окыганда: «Рахмет балам, жарайсын!» – деп баталарын берді. Батырларды сауыт-саймандарымен, кейбіреулерін анык кордім.
Домалак ананын басына келіп тунеп, ертесіне Байдібек бабанын басына келдік. Осы арада сары байбіше Марау анамыздын бейнесін кордім, сУнгак бойлы, адеміше келген орта жастагы кісі болып корінді, ризашылыгын білдірді. Байдібек бабамыз да, тура суреттегідей екен. Казіргі кезде касиетті ата-бабаларымыздын суреттері аянмен салынган.
Бала Боген озенін жагалай отыра Кошкар атанын басына келіп тірелдік. Осында озінін Урпагынан шыккан шыракшы отыр екен. Басында кішкентай мешіт пен атанын кумбезі бар. Шыракшынын айтысында, ол бУрын трактор айдап, тылсым дуниені мойындамай журген пенде екен, бірак та аталар сынакка салып, содан аттан жыгылып, біраз кун жатып калады. Тусінде: «Кілтті оз колына ал деп» аян береді. Амал жок, кумбездін кілтін корші ауылдагы молдадан сУрап акеп ашайын десе, алдында Узын, кызгылт тас тустес жуандыгы білектей жылан керіліп жатады. Сол кезде ол кісі саскалактап тУрып калады. Жылан басын котеріп: «Е, Урпагым келдін бе, рахмет саган» – деп ысылдаган куйі атанын кабіріне кіріп кетеді.
Кошкар атанын басында КУран окып отыр едім, он жагымнан ысылдап айдахар келді де, озінін кабіріне кіріп бара жатып: «Ей, Урпактарым келдіндер ме?» – деп ризашылыгын білдіргеннен сон, Сарсенбай агага карап: «Балам, сені коптен бері кутіп едім» дегенде, Сарсенбай белбеуін мойнына салып, екі козінен жас парлап, екі буйірін таянып, бар даусымен: «Ата, алдына келіп отырмын, біліп істеген, білмей істеген куналарымды кеше гор, бУдан былай куна істейтін болсам, мойынымды кайырып артыма сал» – деп ант берді.
Таразга Айша Бибі ана аруагынын басына келдік, сол кезде баягыда Сарсенбай аганын жанында отырып корген аквариум козіме оттай басылды, кара жылан зу етіп, жогары карай отіп кеткенін анык кордім. КУран окыдым, осы кезде менін аркама Айша Бибі анамыз аюдын терісін жауып, батасын беріпті, бірак оны озім байкаган жокпын, мУнын барін Сарсенбай ага мен бір жігіт айтты.
Айша Бибі анадан шыгып, Карахан батырдын басына бардык, озім Карахан батырды 20 жастагы сауыт сайман киінген батыр бейнесінде анык кордім. Шыракшыга сУрак койдым: «Ага, біреулер Караханды 80 жаска келген шал деп еді гой, мен оны жас калпында кордім, неліктен?».
Шыракшы маган былай деп айтты. Карахан 20 жастагы кылшылдаган жас жігіт батыр болган. 16 жастагы Айша Бибі екеуі бірін-бірі Унатып, осы онірде кездесіп, соз байласып косылмакшы болады. Екі жастын косылуына Айша Бибінін акесі карсы болып: «Сені карасудын бойында кара жылан шагып олтірсін» – деп теріс батасын береді.
  Айша Бибі кара судын бойында, уаделескен жерде Караханды кутіп суга тусіп жуынып жатканда кара жылан шагады, Айша Бибі жан тасілімін бермей Караханды кутіп жатады. Карахан келгеннен кейін оздері ак некесін кидырганнан сон, Айша Бибі баки алемге аттанады. Осындай катігездікті тусінбеген копшілік Айша Бибінін акесінен сУрайды: «Сіз неге оз кызынызга теріс батанызды бердініз?». Сонда байгУс аке: «Осы сУракты халкымнын коятынын біліп едім. Себебі, Карахан батыр – омірі ат устінде, елдін шетінде, жаудын бетінде, желдін отінде, кыргын кантогісте отеді. Карахан согыста каза тапса зиярат етуге бара алмаймын, баламнын жастай жесір калуын каламап едім, Алла тілеуімді берді» – деп окініштен озегі ортенген сорлы акенін жауабы осы болыпты.
/Козге корінбейтін кокжал, таж киген жылан, тайрандаган тайлак/
Сарсенбай аганын коргаушы жай пенденін козіне корінбейтін арлан каскыры бар, ылги касында жатады, ол тек корінетін адамга гана корінеді. Мен оны анык коремін. Осы ордада тагы бір коретінім Райымбек атамыздын тайрандап тайлагы да келеді. Тайлак келгеннен кейін журекке кУйылатын соз келеді. Ол жай келмейді, бір хабар алып келеді. Сонан кейін біреулердін алыстан не жакыннан кандай максатпен келе жатканын білдіреді.
Тагы бір гажайып Сарсенбай аганын «Акмоншак» атты, басына таж киген ак жыланы бар, келгенде билеп келеді. «Акмоншак» та келген адамдардын кандай оймен, кандай пигылмен келгенін хабарлайды жане аурулардын емін айтады. Ол Сарсенбай аганын ойына, тілегіне байланысты келеді, сУрактарынын жауабын айтады.
Кей кездерде жазылмайтын сыркат адамдар келеді, сонда оларды жайма шуактатып шыгарып салындар деген аталардын аруактарынан соз келеді. Ондай ауруларды май****еп кана жолга шыгарып саламыз.
Астанага кайтып келдім, намаз окимын, сол кезде Сарсенбай аганын каскыры касымда бірге жатады. Жаныма келіп отырады, кей кезде алдыма келіп жатып алады. Кей кездерде екі буйірі ентігіп, тілін салактатып келеді. Журекпен сУраймын:
– Кайда барып келдініз?
– Жай, жан-жакты біраз жортып, шолып келдім – деп жауап береді.
Улкен Улым Марлен уйленді, кУдаларым Талдыкорганнан екен, тойын жасадык. Той болганнан кейін амалсыз арак-шарап кУясын. Той ойдагыдай отті, Карлыгаш екеуміз Кабанбай ауданындагы кУдаларымызга барып кайттык. Намазымды каза кылмай окып журмін, бірак арлан каскырым Ушты куйлі гайып боп кетті. Кундердін кунінде жолым тусіп, Сарсенбай агага келдім. Ордага кірдік, ангімелесіп отырганда:
– Аманжол, сен кокжалды неге ренжіттін?
– Мен ренжіткен жокпын, бірак кетіп калды.
– Ренжіткенде сен онымен Урсысып тобелескен жоксын, сенін уйінде арак кУйылыпты, соган кокжал ренжіп кетіп калыпты. Мен кокжалды сенін касына озінді коргап-колпаштап журсін деп адейі жіберіп едім, кокжал енді мені кайтып жіберменіз деп жатыр. Аттеген-ай! Кайталанбас кателік жіберіп алган екенсін бауырым!
Сарсенбай аганын коргаушы кокжалы касымда жургенде тылсым дуниенін гажайыптыгын сезінетінмін. ЖУмысым да керемет орлеп шарыктаган. Окінішке орай, казір бойыма Алланын берген коптеген касиеттерінен айырылып калдым. Осы тылсым кУбылыстардын барі – Сарсенбай аганын ордасында екі апта шакірт болгандагы корген тылсым дуниелерім – назік алемнін  фани заттык алеммен байланысын,  карым-катынасын айкындайтын дайекті, бУлжытпас, бУлтартпас далелдерім.



IV ТАРАУ.    Табигат ана – камкоршымыз

Біздін тагамымыз экологиялык таза онімдер ме?

«Ей адамзат, Алладан коркындар, несібелерінді адал, жаксы жолмен тауып жеуге харекет кылындар! Ешбір адам ризык – несібесін жеп тауыспайынша дуниеден отпейді. Ерте ме, кеш пе – онын багы жанады. Сол ушін тіршілікті жаксы жолга койып, харамын тастап, адалын алындар». Пайгамбарымыз МУхаммед  (с.г.с.)
Улттык тагамымызга мындаган жасанды тамак коспаларынын косылуы, ауруга ауру жамап жатыр. Узак жылдар бойы «зиянсыз» деп келген коспалар, денсаулык ушін оте кауіпті болып шыкты. Солай бола тУра копшілігі алі де колданылып жур. Ондірістік кадімгі ак нанды алайыкшы – ол акталган, боялган, байытылган, тазаланган, жУмсартылган, иістендірілген, кораптандырылган. Осынын барі жасанды химиялык ингредиенттін комегімен жасалган. Казіргі уакытта 100 пайыз жасанды коспа коспаган,таза бидай Унынан істелген нан таба алмайсыз.
Адам агзасы – жеке жасаушалардын жиынтыгы гана, баска ештене емес. Егер сіз дУрыс тамактансаныз, асыныз – осу мен козгалыстын сУрамын толыктай камтамасыз етсе, онда жасаушаларыныз 120 жыл, не одан да коп омір суруінізге мумкіндік береді. Адам кай уакытта озінін агзасымен санаспайды, сасык – лас ауамен тыныс алады, онда онын клеткалары да осыган сайкес арекет істейді, адам не ауруханага, не зиратка кетеді.
Озінін тамагын ластап, онын кУрамына улы химикаттар косса агзасындагы жасаушаларга созсіз зиян келтіреді, бУндайга бейімделмеген ол, оз кызыметін нашар аткара бастайды. Жасанды коспаларга толы агза калай жаксы жУмыс істейді? Жалгыз берер кенесім, химиялык онделген тамакты емес, мумкіндігінше табиги тамактармен тамактаныныз! Сатып алган кезде жарнамасын мУкият окыныз! Дукеннен алатын тагамдарыныздын толыктай сапасын аныктап, ондіретін касіпорынга дейін сУрау салыныз.
24 пен 36 сагат ашыгу кезенінде коптеген саудалык улардан кУтыласыз. Таза емес екенін сезсеніз, онда 7 – 10 кун толык ашыгып, толыктай тазаланыныз. Тагамынызда канша улызаттар болганына озініз шошисыз. Білініз, алыпсатар мен сатушы сіздін денсаулыгынызбен омірінізге пыскырып та карамайды, керісінше: «олмесен, оме кап» – дейді.
Сіз ашыккан кезде, агзанын омірлік куаты тазалау жУмысын жургізеді. Агза озін-озі тазалайды, озін-озі емдейді, озін-озі калпына келтіреді. Сіз тамак жеуді токтаткан кезде, агзанызда керемет кУбылыстар болады. Егер, сіз агзаныздын тазалыгын сактагыныз келсе, ашыгуга тиіссіз! Бірнеше рет ашыгып корініз, сіз бУрын сезбеген – денсаулыкка жетелейтін ішкі тазалыкка тап боласыз, настыктан кУтыласыз!
Тіл – денсаулык айнасы
Сіздін тілініз сикырлы айна. Сіздін тілініз аркылы, агзаныз бен жасаушаларынызда канша молшерде улы заттардын шогырланганын білуге болады. Тіл асказан мен букіл шыгару жуйесінін айнасы. Сіздін агзанызда онешінізден тік ішегінізге дейін созылган он метірлік арна бар. Осы арада ылгал мен жылу жиналады. Біз жеген тамактын барлыгы осы арна аркылы отеді. Оту ушін, артурлі тамакка артурлі уакыт керек. Осы куні коптеген адамдар рафинадталган, ауыр, кышкылдандыратын тамак ішеді. Олар мол молшерде ак Унды, рафинадталган кантты, каныктырылган майды жейді. Ішектен тез оту ушін, осы оркенниетті деген тагамдарда калыпты ылгалдык, тутілгіштік, тыгыздык болмайды.
Коптеген дерттердін пайда болуынын басты себепкері – тік ішектін бітеліп, дУрыс журмеуі (запор). Осыны артурлі себептермен тусіндіреді, менін тусінуімше, ішкен тамак пен шыккан дарет арасында тепе-тендік болмаса, тік ішек бекітіледі. БУл коптеген аурулардын бастамасы. Біздін кезімізде, адамдар кай уакытта болмасын канша ішсем де, не жесем де зияны жок деп есептеуге адеттенген. Куатты болуымыз ушін бізді танертен тоя ішуге, іле-шала  тускі ас, тустен кейін кофе, кешке лыка тою, сонан сон теледидар коріп, тура Уйыктардын алдында тамак ішуге уйретті. Осыган майлы балмУздак араластырылган тУздалган жангакты косыныз. БУл дегенініз, тамак корту агымы таулігіне 6 кабаттан астам журеді.
 Егер танертен куніне бір кабат кана улкен даретке отырса, шыгару жуйесіне кауіп жок деп есептейді. Оздері тыкпаштап жеген тамак калдыктарынан арылу ушін бУл жеткіліксіз. Натижесінде, тамак калдыктары ішекте калады да ферменттік, бактериялык озгерістерге Ушырап шіріп, курделі дерттерге акеліп согады. Адам агзасы оте сенімді, мыкты, ол тамакпен келген артык зиянды заттардан кУтыла алады. Біракта адамдарды дУрыс тамактанбайсын, куніне бір кабат улкен даретке отыру жеткіліксіз, тік ішегініз бекітілген, осынын арты жамандыкка апарады деп сендіру киын. Осыларды алдын ала ескертетін бір белгі бар, ол ішегімізде канша улы заттардын божып жатканын тура айтатын – тілін.
 Егер 2 – 3 таулік таза сумен ашыксаныз «сикырлы айна» – тілін – агзанызга кандай катер тоніп тУрганын айтып береді. Тілді жаман иіс болетін, ак коймалжын улы зат басып алады. Актандакты сыпырып алып тастаныз, бірнеше сагаттан кейін кайта пайда болады. БУл агзаныздагы улы заттардын, калдыктардын, шырыштын, манканын букіл агзанын жасаушаларына шогырланып жиналгандыгынын тікелей корсеткіші, осылар ашыккан кезде асказаннын, ішектін т.б. мушелердін ішкі бетінен болініп шыгады. Калыпты кезде саумын деп журген адам, озінін ішінде улы заттардын мол молшерде екенін білгенде сенгісі келмейді. Менін пікірімше, коптеген аурулардын себебі, ас журетін ішектін бекітілуінде, тіпті дем алатын мушенін кан тамырлары ауырса да. Зиянды калдыктар ішекпен сорылып алынып, агзанын барлык жуйесін улайды.
 Табигат агзада мол молшерде улы заттардын барын, ашыккан кезде тілдін бетін актандак коймалжынмен жауып корсетеді. Омірлік манызы бар буйрек, бауыр бездерінін кУрлысы соргышты еске тусіреді. Тесіктері толып тУрган соргышты коз алдынызга елестетінізші. Адамдардын каншама улы заттарды агзасына шогырландырып жатканын білемін. Адамга суык тиді делік. Ол токталып ойлануы керек, неге танауы мен тамагы аркылы коп манка мен сУйык болініп жатыр. Ал адамнын агзасы окпедегі, буйректегі, оттегі жиналган улардан тазалануга мажбур, озіндік киыншылыктан осылай кУтылуда.
 Егер озініз жайлы кенірек білгініз келсе, мУкият тілінізді тексеруден бастаныз. Тіл – дененін ар мушесінін ауру не сау екенін корсететін муше. «Сикырлы айна» сізді  гажап денсаулыкка жетелейтін жУлдызыныз. НегУрлым дУрыс ашыгып, дУрыс тамактансаныз согУрлым тілініз тазара береді. Таза тіл – сіздін аурмайтын, шаршамайтын, картаймайтын омірге бет бУргандыгыныздын белгісі.
 Адам каріліктен олмейді, неге десеніз карілікке тан ауру болмайды. Коптеген аурулар жас, карі деп тандап жатпайды. Осы аурулардын басым болігі агзада улы заттардын молшерден тыс шогырланып жиналуынан болады. Ашыгумен жане табиги тамактанумен оз агзанызды таза Устаныз. Сіздін тілініз бен кіші даретініз ішкі тазалыгыныздын жолын корсетеді. Ашыгу барысында тілініз бен кіші даретінізді мУкият кадагалап отырыныз.
Жеу ушін омір сурменіз, омір суру ушін женіз
 Тамак! Тамак! Тамак! Адамзат ушін алгыс та, каргыс та болуы мумкін. Артык жеген тамак адам агзасына коптеген зиян келтіреді. Бір куні ас корыту жуйесінін артык жУмыс істеуден бас тартатын куні туады. БУнын салдары оте катерлі болуы мумкін. Ас корыту жуйесінін ауруы – казіргі заман адамынын касіреті. Ішектін бекітілуі осы аурулардын тізімін бастайды.
Адам, ішегінін ішінде жиналган улы калдыктарды тазалауга тырысып, тонналаган Унтак дарілер т.б. сатып алуда. Оркениетті осы заманнын адамы, карнын кабактай кылып толтырып алгандыктан, ас кортылмайды жане уактылы шыгарылмайды. БУл ескі автоколіктін жылдамдыгын арттырам деумен тен. Ішектін бітелуі коптеген аурулардын басты себепкері екені дау тудырмасы анык.
Осыган бір далел, кішкене тажірибе жасап корініз. Тускі тамакка жейтінінізді тугел дайынданыз, бірак жеменіз, ыдыска салып 38 градус жылылыктагы суга салып койыныз (ішектін ішіндегі жылулыкка сайкес). Жылудын тУракты болуын кадагаланыз. Енді 8 сагат откеннен кейін не болатынын байканыз. Бірінші байкайтыныныз ауыр, жаман иіс. Сонан кейін тамак божып, газ боле бастайды. Газ кысымы адамга талай келенсіздік акеледі. Диафрагманы кысып, журектін кысылуын т.б. жайсыздыктар жасайды. Агзада осы божып жаткан быламыктан улар узбей болініп, басты жане баска мушелерді ауыртады. Жай бактерологиянын аныктаганындай, бактериянын кобеюіне тік ішекте кортылмай калган тамактан жаксы орта жок. Сойтіп, біз оз агзамызда – озімізге касірет акелетін, сан жетпес жауды осіріп орбітіп отырмыз.
 Егер суык тиіп жиі ауырсаныз, осы аурудын коздыргыштарын осіретін, тіршілік ететін ортасына айланган – ішектін бітелуі. Зиянды тамактарды коп жегенде пайда болатын улардан дененіздегі ен манызды муше – бауыр зардап шегеді. Бауырдын агза ушін маныздылыгын, аркім білуге тиіс. Бауыр коптеген кызметтер аткаратын химиялык лаборатория. Ол тек от солін гана болмейді, сондай-ак агзанын негізгі тазалагышы. Бауыр мен ішек,ас корыту агымындагы аріптестер. Егер аріптесінін біреуі палеге Ушыраса, екіншісі комекке келеді. Осы жиі кайталанса, агза талкандалады. Бауыр мен ішек жолдарынын кызметі бУзылса, адам ауыр халге Ушырайды. Міне неліктен, ішек бітелгенде бауыр ауырып, баска мушелердін де сау болмайтыны сондыктан.
 Агзанызды тазалау ушін ашыгуга кіргенінізде, тамактан тартылу колайсыз болатыны айтпаса да тусінікті. Сіз ашыккан кезде, агзанын омірлік куші шогырланган зиянды калдыктарды аластатып, зат алмасу агымына косады, сонынан залалсыздандырады. Осы улы заттар шыккан кезде, сіз озініздін женілдеп, бУрынгыдан жаксарып калганынызды сезесіз.
Ашыгу барысында жагдай кунделікті озгеріп тУрады. Агза озінен коп молшерде уларды куып жаткан уакытта озінізді жайсыз сезінесіз. 3 тауліктік ашыгуга караганда, 7 таулік ашыгудан кейін озінізді тіпті жаксы сезінетінінізді біліп алыныз. 10 тауліктік ашыгудын сонгы кундері озінізді бастапкыдан жаксы сезінесіз. Агза тазарган сайын соншалыкты омірлік куш косылады. Сондыктан да, ашыгудын басында агзанын тазалану барысында болатын барлык жайсыздыктарды тістеніп алып, куліп карсы алыныз, осыган шыданыз. Калай тазаланасыз, солай озінізді куштірек сезінетінінізді білесіз.
Окпенін кабынуы (пневмония) оте катерлі аурулардын бірі. Канды каныктыратын оттегі манка толы окпеге бара алмаганда, ауру удей туседі. Калыпты тамак ешуакытта толык кортылмайды, ал жиналып шогырланган калдыктар ешуакытта толык шыгарылмайды. Осы жагдайда біздін шыгару жуйеміз біртіндеп, амалсыз ластана береді. Коптеген аурудын себебі осында жатыр.
 Казіргі тамактар манка тудырады
 Казіргі тамак кУрамы – шырыш пен манка тудыратын тамак. Казіргі тамактын басым болігі куырылып пісіріледі, ал куырылган тамак тугелдей шырыш пен манка тудырады. Суттен дайындалган тамактар да шырыш пен манка тудырады. Жер бетінде улкейгеннен кейін бір де бір хайуан сутпен коректенбейді. Казіргі мазір май, май онімдері маргарин, гидрогенді жане тон майлардан тУрады, ал осыларды адам агзасы сініре алмайды. Саудага тусетін барлык жартылай дайындалган тагамдардын  пайызы гидрогенделген майдан жасалган.
Біздін калыпты температурамыз Цельсия бойынша 36, 6 градус. Осы майларды сініріп корыту ушін 150 градус ыстык кажет. Біздін дамыган тамагымызда коп молшерде онделген синтетикалык сыр колданылады, ал табиги турі тУзбен каныктырылган (тУздын зияны жонінде айтканбыз).  Біз жУмыртканы коп жейміз, ал онын кУрамында каныктырылган май холестерин оте коп. КУрамында корінетін жане корінбейтін майы бар, куырылган етті де коп жейміз. Казіргі оркениетті тамагымыз – шырыш пен манка тудыратын тамак екені барімізге белгілі.
 Ашыгудын комегімен темекі тартудан, арак, шай,
кофе ішуден кУтылу
 Копшілік оркениетті адамдар химиялык уланудын бір туріне бейімделген. Темекі, арак, шай, кофе – озіндік бангілер (наркотиктер). Осы заттардын барінін кУрамында оте кауіпті улар бар. Галымдар байсалды турде адамнын темекіге деген кУмарлыгын зерттеді, сіз ар кораптын сыртынан «темекі тарту, сіздін омірінізге кауіпті» деген  ескертуді окисыз. Букіл дуние жузінде темекінін адам таніне ететін асерін зерттеу жалгасуда. Маган кайталауга рУксат етініз: «ТАН АКЫМАК». Тан барін де кабылдайды. Коміртек косындыларын, темекінін никотинін, аракты, шайдін жане кофенін кУрамындагы кара майды (смоланы). Агзада осы улар мен бангілерді залалсыздандыратын механизм жок. Кауіп туралы каншама ескертілсе де, оз агзасын талкандауга адам еш нарседен  тайынбайтын тарізді. Жогарыда аталган бангілер, алгашында комектесіп женілдететіндей корінеді, сонынан орталык жуйке жуйесін бУза бастайтынын да білу кажет. Ашыгу зиянды адеттерден кУтылудын жолы. Таза, дені сау, мамыражай дене уларды аркашанда ысырып тастайды.Ашыгу – улы заттардын кандайына болмасын тойтарыс беретін, агзаны тазалаудынУлы адісі.
Сіздін коластыныздагы табиги «дарігерлер»
Табигат берген  дарігер, тамаша денсаулык жасауынызга комектесуге аркашан да дайын. Олар сіздін табыска жетуінізге 100 пайыз кепілдік береді. Олар емделушіге еш уакытта зиянын тигізбейді, каралушы осынын пайдасын білмегендіктен жиі ескермейді. БУл дарігерлерге барі оте тусінікті. Оган барібір, адам карала ма, жок па. Олар комектесуге аркашан дайын. Онын білімі жаска да, каріге де, байга да, кедейге де аркашан ашык. Олар операция жасамайды, тіпті сонгы модада болса да дарі бермейді. Біздін баріміз осы дарігерлермен таныспыз. Сіздердін осы дарігерлерге жиі каралуынызды, мен отінемін. Олар сіздін денсаулыкка, Узак омір суруге, мангілік алаулаган жастыкка деген талпынысынызга комектесуге аркашан дайын. Алдымен жер бетіндегі баріне омір беретін, аса кушті, ен атакты Улы емшімен таныстырайын.
Бірінші «дарігер» кун саулесі (гелиотерапия)
 Арбір шоптін, жузімнін, бУтанын, гулдін, жемістердін, коконістердін жапырактары оздерінін омірлерін кун саулесінен, онын шуагынан алады. Егер кун саулесінін сикырлы шуагы нУрын токпесе, біздін жер мангілік карангылык тУмшалаган, тіршілік жок суык болар еді. Кун бізге тек кана жарык бермейді, кун куаты адам куатына айналады. Кун шуагынын комегімен адам озінін омірін Узартып, денсаулыгын шындай алады. Кун саулесіне шомылмаган адамдар кУп-ку болады.
Біздін теріміз аздап кунге куюі тиіс. Кун шуагына жиі шыкпайтындыктан коптеген аурулармен аурамыз. Кун саулесі – бактерияларды кУртатын алапат кУрал. Тері кунге негУрлым куйген сайын, бактерияларды жоятын куат согУрлым шогырлана береді. Біз коконіс пен жемістерді жеген кезімізде, осімдіктердін канын сініреміз, себебі осімдіктер тамак туріндегі хлорофиллмен кун саулесіне каныккан. Хлорофилл – осімдікте шогырланган кун шуагынын бір болігі жане біздін агзамыз ушін ен пайдалы, кУнарлы азык. Жасыл осімдіктер кун шуагын шогырландыратын кУпияга ие, осыны тірі жан иелеріне жане адамзатка береді. Сіз оз дененізді кунге куйдіріп, тамагыныздын 60 пайызы коконіс пен жемістерден кУралса, албетте, керемет денсаулыктын иегерісіз. Біракта агза осы тірі дарілерді біртіндеп кабылдауы керек, кун саулесіне ашыгып калган дене бірден мол молшерде кабылдай алмауы мумкін. Кун шуагына шомылуды біртіндеп бастаныз, кунгекыздырынатын жаксы мезгіл танертен ертемен. Бастапкыда 5-10 минуттан бастаныз. Арине, тус ауа да кун саулесін кабылдауга болады. Біракта, ен пайдалысы танертен ертемен кунге кыздырыну. Сагат 11-2 арасында кун саулесінін кызган шагы, кУрамында кун радиациясынын молшері коп болуы мумкін.
Шикі коконіс пен жемістерге де біртіндеп кошу кажет. Пісірілген тамакка уйренген адам, бірден шикі коконіс пен жемістерге кошсе келенсіз асер болуы мумкін. Сондыктан калыпты мазірінізге, кун мазірін біртіндеп косканыныз дУрыс болады. Іштен жане сырттан артык молшерде алган кун куаты жаман асер етеді, кайткенде де біртіндеп бастаныз. Осы жерде мен сіздермен оз тажірибеммен болісейін. Осы ашыккан жылдарда, денем тУракты турде кун саулесін алып тУруын узбей мУкият кадагалап отырдым. Мен далада, ауылда оскендіктен кунге табынамын. Осы себепті еліміздегі кун шуагы мол Алматыда тУрамын. Алматынын манында уйім бар. Осы жерде кун шуагына шомыламын.
Екінші «дарігер» таза ауа
Омірге келе салысымен, бірінші жасайтынымыз, терен тыныс аламыз. Омірден кеткенде де, сонгы жасайтынымыз, тыныс алуды токтатамыз. Омір мен олімнін арасында, тыныс алуга тауелді омір жатыр. Біздін Узак та, тынымсыз омір суруімізді «дарігер» таза ауа тілейді. Егер онын «терен тыныс алу» деген карапайым кагидасын сактасаныз, арбір тыныс алган сайын, сіз оз дененізге омір беретін оттегін акеп жатканынызды ол маман ретінде біледі. Осы дарігердін айтканын тындамайтын, таза ауага шыкпайтын адамдар, оз- озіне жайсыздык акеледі.
 Тыныс алудын кызметін тусіндірейін. Біріншіден тыныс алу корінбейтін тамак, бУнсыз 5-7 минуттан артык омір суре алмаймыз. Ауасыз олеміз. Денеміздін ар жасаушасына кажет оттегін біз ауадан аламыз. Біз тыныс алган кезімізде, ауа канмен бірге окпеге барады, осы арада керемет гажайып болады. Оттегі улы заттар еріген, олім акелетін комір кышкыл газын акетеді. Біз тіршілік агымында уларды шыгарамыз. Оларды кан жинайды, кан комір кышкыл газын окпеге алып келгенде, ар жана жУтылган оттегімен, кан комір кышкылынан жане онын кУрамындагы улардан тазаланады. Егер адам жеткілікті молшерде таза ауа жУтпаса немесе женіл демалганда кірген оттегінін молшері шыккан комір кышкыл газынын молшеріне сайкес келмесе, онда біз агзамызды улар мен комір кышкыл газымен улануына мумкіншілік береміз. БУл талай аурулардын себебі болуы мУмкін.
 Біз ауамен жУмыс істейтін машина екенімізді мен білемін. Оттегі тек кана біздін агзамызды тазалагыш кана емес, сондай-ак керекті куат тасымалдаушы да. Біз терендігі 100 километр молшердегі атмосфера мУхитынын тубінде тУрамыз. Ар шаршы сантиметрге, молшермен бір килограмм ауа кысымы келеді. Тыныс алу мен шыгару аралыгында ауасыз кеністік пайда болады. Осы динамикалык насосты пайдаланганша омір суреміз. Біз білеміз 50 таулік тамак ішпей аман калуга болатынын. Бірак ауасыз бірнеше минут кана тіршілік ете аламыз.
Мен талай  жылдан астам уакыт Узак жасайтындарды зерттедім. Менін байкаганым, олардын барі де баяу тыныс алады. Менін аныктаганым, адам негУрлым терен дем алса,бір минуттын ішінде аз тыныс алса, омірі согУрлым Узак болады. Жиі дем алатын адамдар аз омір суреді. БУны хайуанаттар алемінен де далелдеуге болады, кояндар, теніз шошкалары жане баска кеміргіштер бір минутта оте коп дем алады. Олардын омірлері кыска болады. Мен Узак жылдар бойы, ояна салысымен бірнеше кабат жай акырындап терен дем алып, дем шыгарамын. Кун Узакка осылай тыныс алуды кайта-кайта кайталаймын.
Терен тыныс алу тасілі
Адам туганда кандай адіспен дем алу керектігін біліп туады. Егер сіз сабиді жаткызып койып бакыласаныз, ол ішімен дем алады, ал кеудесі козгалмайды. Ол ішімен терен диафрагмалык дем алады. Диафрагма – бУл кеуде мен карын аралыгын боліп тУратын улкен болек бУлшык ет. Ол барлык карын мушелерін Устап тУрып, окпеге ауанын кіріп, шыгып тУруына жардемдеседі.  Жасымыз Улгайган сайын жуйке жуйеміз ширыга туседі. Сондай-ак,  ішкі мушелерімізбен диафрагмамыз да катуланып ширыкканын устіне ширыга туседі. Осынын салдарынан кеудемен тыныс алып, натижесінде окпемізді 20 пайызга гана пайдаланамыз. Сондыктанда саби сиякты, ішкі мушелерінізді босансытып, диафрагамен дем алуды кайта уйренініз. Біз жаттыгуларымызды бастамас бУрын, колынызды карныныздын устіне койып, кадімгі кездегідей дем алып, дем шыгарыныз. Біраздан кейін озініздін калыпты дем алуынызбен, жаттыгу жасагандагы дем алыстын айырмашылыгын сезесіз.
Аяктарынызды иыктын кендігіндей молшерде Устап, тузу тУрыныз. Енді орындыкка отырып жатканынызды коз алдынызга елестетініз. Колдарынызды аяктарынызга тіреп, тізенізді аздап бугіп, алдыга карай енкейініз. Боксеніз артка карай, ал алакандарыныз тізеден 2, 5 сантиметірдей жогары болсын. Осы калыпта, жаттыгулардын аяккы шенінде болатын, карынды ішке тарту женіл орындалады.
1. Окпеніздегі барлык ауаны аузыныз аркылы шыгарыныз.
2. Танауынызбен тез дем алыныз.
3. Диафрагмадагы барлык ауаны кушпен аузыныз аркылы шыгарыныз.
4. Тынысынызды 7...8 рет санаганша тежеп, карнынызды ішке тартыныз.
5. Ішпен дем алып, босансыныз.
Бірінші асу: Окпедегі калып калган ауаны, аузынызды шуршитіп алып тук калдырмай біркалыпты, біртіндеп шыгарыныз.
Екінші асу: Окпеніз босаганнан кейін, ернінізді жымкырып алыныз. Аузынызды ашпай, танауынызбен тез, шалт дем алып окпенізді ауага толтырыныз. Осы кезде танауыныз шан соргыштын даусындай дауыс шыгарса, барі дУрыс.
Ушінші асу: Окпеніз ауага толып кеткеннен кейін, басынызды антек котерініз. Ернініз жымкырулы болсын. Сіз казір аузынызды кен ашып, диафрагмадан томенгі ауаны тез, шалт шыгарасыз. Осы кезде сіздін ернініз бен онешінізден емес, диафрагамыныздан «хах! » деген дауыс шыгуы тиіс.
Тортінші асу: Барлык ауа шыканнан кейін аузынызды жауып, тынысынызды теженіз. Басынызды енкейтіп, карнынызды ішке тартып, букіл іш кУрлысыныз кабыргалардын астына сініп бара жатканын коз алдынызга елестетініз. Осы кезде 8-10 санаганынызша дем алманыз.
Бесінші асу: Енді тыныс алып, іш мушелерін босатып, босансыныз. Дем алган кезде ауанын окпеге калай лап еткенін сезінуініз жане даусын естуініз керек. Аркашанда мУрынмен дем алып, ауызбен шыгарыныз. Осы жаттыгуларды бірінші рет жасаганда басыныз аздап айлануы мумкін. БУл калыпты жагдай, себебі сіздін агзаныз оттегінін мол молшеріне адеттенуі керек кой. Осы жаттыгуларды танертен ерте, аш карынга, таза ауада 15 минут жасау керек.
Мен озім терен дем алуды колданамын, адамдар оз денелерін ауамен біріктіру керек екеніне сенімдімін. Таза ауа денсаулыкка оте пайдалы. Сіз терезені ашып тастап Уйыктауга тиіссіз, болме унемі желдетілуі керек. Мен тунде жамылмай жатсам жаксы Уйыктаймын. Калын жамылып алсак, теріміздін оттегін еркін жУтуына богет жасаймыз.
Егер сіздін омірініз отырумен байланысты болса, онда осынын орнын дене шыныктырумен, таза ауада жаяу журумен толтырыныз. Сіз кунделікті 3-5 километр жаяу журіп, талай маселенізді шешіп тастайсыз. Кешкілікті коп серуендеп журуім, менін шаршаганымды басады. Кешкі тамактан кейін, аркім 3 километр жаяу журу керек екеніне мен сенімдімін.
 Біз бугін отыратын Ултка айланып кеттік. Біз ауа мен оттегінін аштыгына Ушыраганбыз. Біз оз агзамыздагы комір кышкыл газын дУрыс шыгармагандыктан, ерте картайып, аурудын азабын тартудамыз. Осынын барі біздін еріншектігіміз бен жалкаулыгымыздын кесірі. Каланын барлык кошелерінен солмірейіп бозарган адамдарды кездестіресіз. Себебі оларга ауа жетіспейді. Есесіне сіз ашыккан уакытта, агзага терен дем алдырмайтын, шогырланып жиналган комір кышкыл газынан тазаланасыз.
Ашыккан уакытынызда, танертен жане кешке аз да болса серуенденіз. Тынымсыз козгалыста болуды ереже ретінде калыптастырыныз. БУл дегеніміз, таза ауада жугіру, кыдыру, жузу, билеу. Сіз оз агзанызга катер алып келетін комір кышкыл газын шогырландырып жинауга тиіс емессіз. Ашыгу багдарламасын басшылыкка ала отырып, куніне 2-3 километр жаяу журуді адетке айландыруыныз керек. Осы кезде жайлап терен дем алуды тУракты турде естен шыгармауыныз керек. Есінізде болсын, негУрлым баяу, терен дем алсаныз, согУрлым Узак жасайсыз. Егерде, терен тыныстауды ашыгумен Уштастырсаныз, оз омірінізге Узак жылдар косып аласыз.
Ушінші «дарігер» таза су
«Дарігер» таза су, керемет жолдас жане жаксы емші. Біздін денеміздін 70 пайызы судан тУрады. Агзадагы судын калпын сактап тУру ушін, тУракты турде толыктырып отыруга мажбурміз. Тамагынызга кокеніс пен жемістерді косып, сіз агзанызга таза судын мол молшерін кіргізесіз. Жылы ванна – женілдететін жане мамыражай калыпка акелетін адіс. Коптеген адамдар, кунделікті теніз жагалауында, озен-колдерде, суга жузетін бассейндерде рахаттанады. Малту – дене шыныктырудын ен бір тамаша турі. Ол журекпен бУлшык еттерге куш тусірмейді. Егер сіз малту білмесеніз маманга барып уйренініз. Малтудан тамаша лаззат алып, мамыражай калыпка боленесіз. Жас молшерінізге карамай кеуденіз куанышка толады. Одан корыкпаныз, жаксы корініз.
Суды атам заманнан бері коптеген ауруларга карсы колданады. Сумен емдеудін неше турлі адістерібар. Оте ерте заманнан бері мысырлыктар, ассириліктер, еврейлер, парсылар, кытайлар, америкалык ундістер наукастарын емдеу ушін, сумен емдеудін ар турлі адістерін колданган. Біздін жана эрамызга дейін 400 жыл бУрын, медицинанын атасы Гиппократ сумен емдеу адісін колданган. Онын негізгі адісі кан айналымын жаксарту ушін, денені ыскылап, ыстык сумен суык суды алмастырып отырган.
 Мен минералды суды адам ауруын емдеудін кУралы деп санамаймын, бУл тазалагыш,залалсыздандыргыш жане агзадагы кан айналымынын тездеткіші.  Сондыктан бірнеше апта узбей тазалану, залалсыздану жане мамыражай калыпка тусу ушін ыстык ванна кабылданыз деймін. Ен дУрысы ыстык су коздерін колданыныз. Ашыгу багдарламасымен катар, ыстык ванна да сіздін табиги омір суруініздін бір болігі болуы мумкін. Ашыккан кезде ыстык ванна кабылдауга болмайды.
Су тамактан да маныздырак
 Адам денесінін басым болігі судан тУрады. Біздін агзамыздагы суйектердін 1/3 болігі су. Агзамыздагы судын оннан бір болігі кетсе кауіпті, ал оннан екі болігі кетсе олім. Судын жетіспеуі химиялык, физикалык агымдардын калпын бУзады. Агзанын калыпты жУмысын камтамасыз ету ушін, агзадагы судын тепе тендігін сактап отыру керек. Оттегінен кейін адам мен хайуандар тіршілігіне су оте кажет. Адам тамак ішпей бес аптага шыдайды, сусыз бірнеше кун гана. Сенгініз келмейді, егер су жеткілікті болса, адамнын денсаулыгын сактауга екі апта бойы тамактын кажеті де жок, коптеген адамдар осы кезенде былк етпейді.
Сіздін агзаныз суды калай пайдаланады?
Букіл омір агымдары судын негізінде отеді. Онсыз протоплазма тіршілік ете алмайды. Содай-ак бір де бір балык, шоп, кактус, кУс, жандік т.б. Егер жасауша кеуіп кетсе, онын жУмысы токтайды. Жасаушага су узбей келіп тУруы керек. Агзада 5 литрден артык кан бар. Агзанын пайдаланганнан кейінгі су турінде шыгарган тамак калдыктары, кіші дарет. Егер окпенін бет жагы ылгал болмаса, оттегі де жУтылмайды, осынын шыгарылатын комір кышкылына да катысы бар. Су – ас корыту жуйесіне тускен тагамдардын еріткіші. Ол химиялык агымдар журген кезде бізге болінетін куатты беретін кажетті зат. Ол агзамызда тУракты температураны Устап тУрады жане химиялык агымдар журген кезде манызы зор.
Су жане ас корту
Тамак сусыз сінбейді. Судын комегімен белок, крахмал, майлар агзаны калыпты жУмыс істететін тагамга айналады. Ол асказаннын жУмысын істетуге, ішекте улкен дареттін калыптасуына жане уактылы шыгарылуына кажет. Ауызбен келген тамактын кортылуына судын тигізетін асерін тусіндірейін. Осы жерде сілекей деп аталатын сУйыктык –комір сутектерін ондей бастайды. Асказан солінін 90 пайызы су. Ол тамак асказан аркылы откенде озінін жУмысын бастайды. Онделген сУйык койыртпак, 12 болікті ток ішекке барып сініріледі. 90 пайыз судан тУратын, бауыр жане от бездері тамактын корытылуын аяктайды.
Су жане калдыктар
Еріген калдыктар агзадан судын комегімен шыгарылады. Буйрек, куык, тері, окпе баріде судын комегінсіз улардан арыла алмайды. Альвеолдар ылгалды болса гана жУмыс істейді. Кенсірік, жУткыншак, колкалар да унемі ылгалды болуы керек. Олар ауамен арекеттесетіндіктен, агза кунделікті 0, 5 литр су жогалтады. Ауа кУргак болса, бУл корсеткіш осуі мумкін. Коптеген адамдар уйлеріне ылгалдаткыш койып, осы кУргакшылыктан кУтылады. Су тері аркылы коп молшерде буланады. Осы кезде ол калдыктарды гана шыгарып коймайды, баска да максаттарга пайдаланылады. Буйрекке де мол су кажет. Ол тікелей ішкен судын молшеріне байланысты. Калыпты жагдайда, буйрек аркылы откен арбір литр су, агзадан 90 грамм калдыктарды шыгарады. Біракта, шыгарылган кіші дареттін немесе судын молшері куніне 0, 25 литрден кем болмауга тиіс. Тіпті су болмай калган жагдайда да, буйрек оз жУмысын еш уакытта токтатпайды, унемі су тілейді.
 Кан жане су
Кан судан он пайыз коюырак екені белгілі. Кан кУрамынын плазмасы 80 пайыз судан тУратындыктан, букіл денеде еркін айналады. Ол тамак пен газды, олі тУздарды, коректік заттарды, калдыктарды тасымалдайды жане баска да косымша жУмыстар аткарады. Клетка озін кУратын заттарды жане оган кажетті нарселерді плазма алып келеді. Клетканы жаналап кУру, жУту немесе шыгару агымдарынын барі де плазманын комегімен журеді. Ас корыту жане тыныс алу жуйелерінен тамак пен отынды алып, плазма агзанын барлык мушелеріне тасымалдайды.
Кан салкындыкты сактайды
Автомобилдін двигателіне біркалыпты температураны сактап тУру ушін, радиаторына су кажет. Осынын адам агзасына да катысы бар. Себебі, су жылуды тез сініріп алады. Температура денгейі біркалыпта болатын тірі агзаларга – су тамаша суыткыш. Адам агзасы ауа райы мен коршаган ортага тауелсіз, аркашан біркалыпты температура денгейінде, Цельсия бойынша 36, 6 градус. Температура буланудын комегімен эпидермис аркылы реттеліп отырады. Одан баска, агзада оттегі мен тагамдар жанган кезде болінетін жылудын торттен бір болігі тыныс алганда шыгады. Терлеген уакытта, агза сагатына 0,5 литрге дейін су жогалтады. Салкындаганда терлеу токтап, барлык су еттерге шогырланады. Температуранын тепе тендігін сактау ушін біздін агзамыз коп жУмыс жасайды. Зерттеулер корсеткеніндей, адам калыпты ылгалдылык пен тыныштык жагдайда, терісі мен окпесі аркылы куніне 300 грамм сУйык шыгарады. Алыска жугіретін желаяктар сагатына 4, ал футболист 6 литрге дейін су жогалтады. Агзанын жартысынан астамы судан тУргандыктан, шыгару агымы осыган негізделген, сондыктан судан айрылып калу онай. Узакка созылып кетсе, судын жетіспеуі оте кауіпті. Сондыктан осыган назар аударып, суды коп ішу керек.
 Судын тагы бір касиеті бар – ол майландыргыштыгы. Агза озіндік майланады, майлагыштын негізі су. Ол мушелердін бір бірімен кажалуына мумкіндік бермейді, буындарда суйектердін еркін козгалуына комектеседі. Сіз тізеніз бен шынтагыныз майланбаса, буге алмайсыз. Агзанын негізі майлау жуйесі болып, ар турлі кысымдарды тудырып, ар турлі кысымдарга тотеп береді. БУлшык еттердін 3/4 болігі су болгандыктан, калыпты жУмысы сусыз арекет ете алмайды. Біздін агзамызда судын азайган кезде шаршаймыз.
 Судын уш бастауы
 Сіздін агзаныз кажетті суын озі табуга тиіс. Бірінші жолы белгілі. БУл кУрамында суы бар тагамдар – жемістер, шырындар, сУйык тамак, сусындар, уактылы тамактану т.б. ЖУмыртка 70 пайыз, орік 80 пайыз судан тУрады. Барлык кУргак, катты тагамдардын 25 пайызын су кУрайды.
 Ушінші манызды судын козі – метоболизм (асказанга тускен тамак тірі затка айланып, одан куатка айналу кереметі), агзада журетін химиялык арекеттердін натижесінде пайда болатын метаболикалык су, жасаушалар агзага тускен тамакты сінірген уакытта болады. Осынын жаксы мысалы туйенін су ондіруі. Туйе ішкендегі сиякты суын ондіреді. Кейбір жандіктер де, суы аз тамак жесе де, осындай су ондіруге кабілетті. Адам куніне орташа 2, 5 литр пайдаланады, ал агзасында 5 литр молшерінде су айланып журеді. Айырмасы метаболикалык суды кУрайды.
Тамактын мига асері
 Бір караганда ойлауыныз мумкін, тамактану мен ойланудын арасында кандай байланыс болуы мумкін деп, бірак сізді сендіре аламын, тамак баска мушелердін кимыл козгалысына калай асер етсе, біздін ой орісімізге де солай асер етеді. Осы себепті, біздін ой орісіміз тУракты турде жейтін тамагымызга тікелей тауелді. Ми ойлау агымымызга асер етеді, кейбіреу куманданатын шыгар, ой бізден тыс жерде пайда болады деп. Кайда пайда болмасын, ой агымы біздін ар мушемізге асер етеді.
Ми агзада ен басты багдарлама беретін орында. Ол сезім, ыргак жане дУрыс пайымдаудын заттык орталыгы. Ми аса керемет рефлектор орталыгы, одан барлык козгалыс пен сезімдерді бакылайтын жуйке жуйесі тарайды. Мидын жУмысы канмен келетін оттегінін молшеріне байланысты, сондыктан біздін тамактануымыз оган тікелей асер етеді. Канымыздын сапасы, ішкен тамагымызга тауелді.
Артурлі уларман уланган канмен коректенген мидын жаксы жУмыс жасай алмайтыны белгілі. Улар миды соншалыкты топастандырып жібереді, айкын ойлау кабілетінен айрылып калады, бас мулдем істемей калуы мумкін. Айкын, таза, откір акылга ие болу ушін канды таза, жаксы калыпта Устау керек. Ол ушін, мидын ар жасаушасын табиги тамакпен коректендіретін мазір кажет. Осыган дуркін-дуркін ашыгу жаксы комектеседі.
 Казіргі тамак ондірісі ауру балалардын санын кобейтуде. Улар мен нашар тамактын, окуга кабілеті жок балаларга тигізетін асерін аныктау ушін, мен осы балалармен жУмыс істеген коптеген Устаздармен ангімелестім. Олардын миынын алсіз болуынын себебі, казіргі калыпты дейтін  тамак мазіріндегі улардын асерінен болып шыкты. Озінін балаларына тамактарды сатып алып пісіретін аналар – теледидар, радио, газет, журнал насихаттарымен уланган. Осы насихат коздері сіздін балаларынызга кУрамы олі крахмал консервідегі коже, кант, майлар жеуге кенес береді. Осы тагамдар керексіз – минералы, витамині жок, баланынтабетін тез ашатын калориямен каныктырылган.
Аналарга артурлі еттерден, майсыздандырылган Уннан пісірілген нанды, сосиканы жегізуге кенес береді, ал бУлардын кУрамында химиялык коспалар бар. Казіргі балалар кока-кола ішіп, кептірілген пайдасыз калориясы бар жугері жейді. Казіргі балалар агзага керекті витамин, минералдары жок балмУздак, кУрамында неше турлі коспалар бар токаш, торт, самса, баска да таттілерді жейді. Осы тамактар балаларды семіртіп жібереді, бірак онын агзасы унемі аш болгандыктан, оскен сайын мешкей бола береді. Осындай тамактармен баланы калай гана акылды кылып осіріп жеткізуге болады?
Ойлау жане денсаулык
 Ауру адам ешуакытта жазылмаймын деп ішінен кайталай берсе, ол ешуакытта жазылмайды, онын ойлаганы дал келіп, озінін зардабын корге бірге ала кетеді. ТАН АКЫМАК. Осыны еш уакытта есінізден шыгармауынызды сУраймын.Сондыктан да осыны кайта-кайта кайталаймын. Бізді нак баскаратын ол - санамыз! Міне сондыктан да сіз, ылги жаксы ойларды гана ойлауыныз керек. Танді аркашанда жан баскаруы керек!
Біз озіміздін жаман ойларымызды, жаксы ойлармен алмастыруымыз керек. Мысалы,егер сізді мынандай жаман ой билеп алса: «Менін коз жанарым тая бастады, себебі картайганда барібір кормей калады», осыны жаксы оймен алмастырыныз: «Адамнын жасаган жасы у емес, козімнін кормеуінін себебі картаю емес. БУнын себебі баскада, мен осымен куресуге тиіспін».
 Ми мылкау денені баскарады, тан мидын сонынан ереді. Ми танді арбап тастайды. Оз сананыздын танінізді баскаруына мумкіншілік берініз, егер керісінше болса, танініз сананызды баскарса сіз ауру кУлга айналасыз. Бангіге (наркотик) адеттену, таннін сананы баскаруынын айкын мысалы. Таннін бангіге кУмарлыгы, мидын денеге кылмыс жаса деп бУйрык беруіне акеп согады, бангінін комегімен тан мен сана тенеседі. Осынын ішімдікке, шайга, кофеге т.б. коздыргыштарга катысы бар. Осы жагдайда сана емес тан уланады. Біздін жаман адеттерден кУтыла алмауымыздын себебі, санамыз таннін кУлы болгандыктан.
 Тан мынандай жалган философиямен баскарады: «Іш, же коніл котер, ертенгі кунді ойлама». БУл адасу. Сіз ертеніне олмейсіз, бірак осы багдарламамен журіп 15-20 жылдан кейін кундіз-туні аурудын азабын тартатын, мезгілсіз картайган адамга айналасыз.
 Есінізде болсын, сіз жаман адеттерініз ушін жазаланасыз. БУл зандылык. Ауру, азап, таннін зардап шегуі сіздін кандай адам екенінізді корсететін корсеткіш. Сіз оз дененізге карсы кылмыс жасадыныз, себебі сананын жане табигаттын баскару зандарын мумкіндігінше пайдаланбадыныз. Денсаулык пен Узак омір суру ушін сананыз не істей алады? Осынын коптеген еркектер мен айелдердін де санасына катысы бар. Оз ойынызды пайдалану адісіне байланысты тартып алатын немесе итеріп жіберетін магнит деп есептеніз.
Коптеген адамдар жаксы да, жаман да ойлай алмайды. Жаксы ой табыска алып келеді, жаман ой талкандалуга, натижесіздікке, жамандыкка жетелейді. Сондыктан арбір адам жаксы ой ойлауга адеттенуі керек. БУган табандылыкпен, бір беткейлікпен кол жеткізуге болады. Коптеген адамдарды бУзатын, ар жасаушага асер ететін ойлар бар.
Ен куштісі коркыныш жане онын онімдері – мазасыздану, уміт узу, шарасыздык, коре алмаушылык, кызганыш, жігерсіздену, ынжыктык, ашу-ыза, аямшактык, ерегесу, жауыгу, окпелеу, озін-озі мусіркеу. Осынын барі ми мен дененін куат жогалтуына, жуйкенін жУкаруына, біртіндеп немесе жылдам улануына акеп согады. Жаман асерге, ойга берілген кезде оз-озінен улану жузеге асады. Коркыныш пен мазасыздану тагы баска жаман ойлар, ой-орісті бейберекетсіздікке алып келеді. ДУрыс ойлау мен дУрыс шешім кабылдау ушін мидын таза болуы кажет. Былганыш ми дУрыс шешім кабылдай алмайды, не мулдем кабылдамайды.
 ДУрыс пайымдау дегеніміз не? БУл дегеніміз тыныштык, талкандайтын куштерге карсы тУратын сана мен ішкі мамыражайлылык. Оз миыныздын денені баскаруына мумкіншілік берініз.
 Ми озініздін кім екенінізді жиынтыктайтын орын. Табигаттын  «дарігерлерін» озінізге комекші кылып алып, сіз кандай болуды каласаныз, сондай болып шыга аласыз. Жаксы ойга сенініз, теріс ойлардын сананызды жаулап алуына жол берменіз. Егер сіз осылай омір сурсеніз, миынызды дУрыс ойдын ошагына айландырасыз. Арбір ашыккан сайын, оз сананызды кушейтіп жаксарта бересіз. Арбір ашыккан сайын, коркыныш пен мазасызданудан кУтыла бересіз. Ашыгу рухынызды, сананызды, танінізді жогаргы  денгейге котере береді. Омірден осыдан артык не тілеуге болады?!
Еш уакытта Умытпаныз, адамда сана бірінші, ойлау екінші, тан ушінші орында екенін, екінші мен ушінші екеуі сайкескенде гана рухани сау омірге кол жеткізуге болады. Сана ойлауга караганда, адамнын баска да болмысынан коп тауелді, біз аркашан естен шыгармауымыз керек, біз осы уш бастаудын байланысын терен тусінсек, бізде осы тепе-тендікті сактайтын мумкіншілік жасырынып жатыр.
Озініз жана даналык ілімімен унемі алга жылжи беруініз ушін, сананызды пайдаланыныз. Денсаулыктын жаксы жагын гана ойланыз. БУл сіздін рухани омірініз ушін керек. Егер осы багытпен журсеніз рухтын, сананын, таннін саулыгы камтамасыз етіледі. Ашыгу мен омірлік дУрыс багдарлама – жер бетінде санаулы гана адамдар лаззатанатын омірдін акикаты. Сананды туземей, дененді туземейсін!.
Егер сіз нак ашыккыныз келсе алдымен: «не ушін ашыгамын?», – деп озінізге сУрак койып алыныз, сонан сон: «канша ашыгамын?» – деп. Менін кайталап айтатын кенесім, сіз ашыгу ушін танініздегі барлык жасаушаларыныз (клеткаларыныз) ашыгуга дайын болу керек, ал жасаушадан бУрын, сананыз аркылы маган пайдасы бар деген шын ыкыласыныз, ниетініз болу кажет.
СУрак: – Ашыгу барысында адам агзасы немен бірігіп жУмыс жасайды?
Жауап: – Ашыгу барысында сіз жанынызбен, танінізбен жане рухыныз бен жУмыс жасайсыз. Осы ушеуінін жиынтыгы адам деген пендені кУрайды. Ашыгу ушін жан деген, тан деген, рух деген не? Осы ушеуінін айырмасын ерекшеліктерін жаксы білуініз кажет, сондай-ак сана, ой, ес, акыл, ынта, калау дегендердін аткаратын жУмыстары, алатын орнын да білуініз шарт. Ашыгу деген терен даналык ілімі, осы ілімді жаксылап тусініп алмай ашыга алмайсыз. Танініз сізді ашыгуга жібермейді, ТАН АКЫМАК – осынын неге акымак екенін жете тусінуініз керек. Сол уакытта гана сананыз танінізді баскара алатын болады.
Ашыгу – Жаратушымен, гарышпен, табигатпен ундесіп жаткан, кУпия сыры, Унгыл шУнгылы, калтарыстары коп ілім. БУган аркімнін тісі бата бермейді, егер сіз осы кітапты окып отырганда айтылган создер, ойлар озінізге тусінікті  болса гана окыныз, ал тусінбейтін болсаныз жылы жауып коя салыныз. Ашыгу сіздін колыныз емес, уакытынызды бекер расуа кылмай-ак койыныз, себебі ореніз жетпейді.  «Аяз алінді, кУмырска жолынды біл», – деп сіз бен біз осы арада жолдын екі айрыгына тусіп алып аркайсымыз оз жонімізге журе береміз.
БУрынгы кездегі сиякты казір де, ашыккан адамнын айналасына коркыныш пен урей тугызатындар табылады. Ара-тУра естиміз, ашыгудын гылымга жат екенін далелдегендерді. Мен олардан, бУрын ашыгып коріп пе едіндер деп сУрасам, жауаптары: «Ешкашанда!». Осы надандар кушті сактау ушін жеу керек деген анызды Устанады, айтпесе кайтсен де ауырасын. Акикатка калай жанаспайды! Ашыгу кезінде болатын кейбір мазасыздыктын себебі – біз адеттін кУлымыз.
Егер бастапкы 3 кунге шыдасан, кейіннен канагатка боленесін. Ашкарактыгын жогалады, тамак туралы ойламайсын, мол молшерде куат кУйылады. Арине, сіз улы заттармен толып тУрсаныз, ашыгу осыларды агзадан шыгара бастаганда, кейбір жайсыздыктар болуы мумкін. Бірак бУл Узакка созылмайды, мазасыздануга себеп жок. БУл ашыгудын сізге жУмыс істеп жатканын білдіреді. Ашыгу, агзанызды жиналган улы калдыктардан тазалап жатканын сіз білесіз. Кейбір ынгайсыз жайттарды сезгенде озінізге айтуыныз керек: «БУл уакытша. Барлык ескі улар агзамнан шыккан кезде жогалады». Есесіне, аздаган жайсыздыктын орнына, кандай гажайыппен марапатталасыз! Барлык сезім мушелерініз жетіліп, жанарыныз жалт-жУлт ететін болады! Ашыгудан кейін, сіз тамакты баскаша кабылдайсыз, жеміс-жидектер керемет дамді болады, себебі дам сезіуініз жаналанады. Сіздін танініз шаршауды білмейді, Уйкыныз бала кунініздегідей болады. Осы артыкшылыктарды тек ашыккан адам гана нактылы багалай алады, себебі озіне де осы касиеттер дариды.

Асет Ризаулы Мукашбековтын кыскаша омірбаяны

Бес нарседен бес нарсені артык деп біл:

1.  Олімнен тіршілік артык.

2.  Аурудан саулык артык.

3.   ЖУмыс бастылыктан (мажбур турде магынасында) еркіндік артык.

4.  Карттыктан жастык артык.

5. Кедейліктен байлык артык. Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)

Асет Ризаулы МУкашбеков 1951 жылы тамыз айынын 21 жулдызында бурынгы Семей облысы, Уржар ауданы, Науалы ауылында дуниеге келген. 1975 жылы Алматыдагы ауыл шаруашылык институтын агрономия болімін бітірген. 1975 – 2005 жылдар аралыгында бурынгы Семей облысынын Маканшы ауданында 5 жыл, Уржар ауданында 25 жыл колхозда агроном болып кызмет істеді. Уйленген. Кудай коскан косагы Рахпар Кудіретоллакызы. Балалары, немерелері бар.

Суйегі: Найман –Каракерей – Байыс – Тума – Акша – Карабас – Кожакелді– Кокі –Кылкабай – Боскынбай – Жолбарыс – МУкашбек– Риза – Асет.

Атасы Мукашбек Жолбарысулы белгілі молла, аса даулетті омір сурген. Диканшы, тоган басы болган. 1936 жылдары Уржар ауданында Елтай ауылы мен Науалы ауылынын арасында озі туйе сойып, асар жасап, су агатын бука тоган каздырган.

Бертінге дейін ол Мукашбек тоганы деп аталган. ХІХ гасырдын аягында Арабиядан арнайы шакыртумен келіп, Тарбагатай оніріне ислам дінін тараткан миссионер Габдішукір аулиенін 40 шакіртінін бірі.

1918 жылы кызылдар Габдішукір аулиені намаз окып отырган жерінде шауып олтіреді. Зираты: Кытайга баратын Науалы - Маканшы куре тас жолынын он жагындагы «Баракбай» деген жерде. МУкашбек халык арасына «кара молла» деген атпен белгілі, ерекше касиет пен кие конган, кара суды теріс агызган рухани ілімі ерекше жогары зиялы адам болган.

1937 жылы желтоксан айынын 19 жулдызында Мукашбекті Кудайга сенеді, Жаратушыга жалбарынады деп НКВД туткындаган. Мукашбек туткындалып камауга алынганнан кейін жары Казыкей Калкулкызы (суйегі Болатшы) коп Узамай кусадан кайтыс болып, балалары Риза, Раш, Райхан Науалыдагы балалар уйіне тапсырылган.

Ризаны халык жауынын баласы деп шашынын жартысын алып тастап, корлаган. Жаксы окыса, «жаудын баласы» адейі жаксы окиды. Нашар окыса, адейі нашар окиды деп жас баланы жабірлеген. Риза бУл корлыккашыдай алмай 13 жасында балалар уйінен кашып кетіп, колхозга есепші болып орналасады.

1944 жылы аскерге алынып, 1950 жылга дейін Германияда, Польшада Кенес укіметінін баскыншылык аскерінін катарында болады. Улы Отан согысынын ардагері.

Риза Мукашбекулынын карындастары Раш пен Райхан осы балалар уйінде жетімдіктін зардабынан улкені 7  жасында, екіншісі 5 жасында олген.

(Ескерту: Еліміз тауелсіздік алганнан кейін Асет Ризаулы атасы Мукашбек Жолбарысулынын суйегі Алматынын жанындагы «репрессия курбандарынын» суйектері комілген Жаналык ауылындагы бауырластар зиратында екенін аныктады. 1937 г. Тройкой УЕКВД Алма-Атинской обл. По ст.58 и 58-2 УК РСФСР к ВМН. 20.02.38г. Приговор приведен в исполнение). Ол кезде Уржар ауданы Алматы облысынын кУрамына кірген.

Асет РизаУлы 14 кітаптын авторы. Атап айтсак:

1. «Жасару кУпиясы» – 2006 ж. 4 000 дана.

2. «Аштыкты устау – денсаулыктын кепілі» – 2007 ж. 5000 дана.

3. «Рух пен таннін саулыгы» – 2007 ж. 2000 дана.

4. «Жуйке жуйесінін тылсымы» – 2007 ж. 2000 дана.

5. «Акыл есті билеп алган жокшылык пен кедейшіліктен калай кутылуга болады?» – 2007 ж. 5000 дана.

6. «Желілі бизнестін комегімен акымактык пенжокшылыктан калай кутылуга болады?» – 2008 ж. 4000дана

7. «Тибет медицинасы онімдерінін негізінде желілі жеке бизнесті курудын купиясы» – 2008 ж. 2000дана.

8. «Жаратушыны аруактар аркылы тану немесе «Ак ананын» тылсым дуниелері» – 2008 ж. 1000 дана.

9. «Оз тагдырынды – озін калай озгертуге болады?»– 2009 ж. 2000 дана.

10.«Сен неге кедейсін? Сен неге карыздарсын? Немесе мол акша табу ушін не істеуіміз керек?» – 2009 ж.7000 дана.

11.«Оз тагдырынды озін калай тубірімен озгертуге болады?» - 2010 ж. 4000 дана
12. «Бугін мен: имандылыкка, бакытка, молшылыкка,махаббатка толы жана омірімді бастаймын» – 2014 ж. 10000 дана.

13. «Бакыт кусынды басына кондырудын кУпиялары» 2016 ж. 10 000 дана.

14. «Жасарудын кУпиясы» - 2017 жыл. 10 000 дана.

«Пайдалы ілімдерді уйретуші адамдардын куналарын кешіруді арбір зат, тіпті теніздегі балыктар да жалынып сурайды». Пайгамбарымыз МУхаммед (с.г.с.)

Асет Ризаулы Мукашбеков не касіпкой жазушы, не журналист, не баксы, не емші, не коріпкел, не кумалакшы, не балгер емес.

Асет Ризаулына Кдайдын кудіретімен «жанды жетелеуші» орысша айтканда «проводник души» касиеті 2009 жылы Грецияда: Зевс туган, Геракл ерліктерін жасаган «Крит» аралында конып, Мангыстау онірінде саябыр тауып жаткан пір Бекет атанын жане Самарканд каласында жерленген улы колбасшы жахангер Амір Темірдін мазарында ушінші тылсым козі ашылган - Рухани Устаз.

Асет Ризаулы Мукашбековпен сеанс барысында адам санасы аркылы: Кудайдын кереметтерін, шексіз кудіретін озі кино коргендей коріп, журегімен сезіп отырады.
Асет РизаУлынын Жаратушы дарыткан касиеттері:

1. кара дуга, тіл, коз тигендерді тазалау;

2. ата-бабасы алган каргысты алу;

3. адамнын омірдегі жане бизнестегі жолын ашу;

4. ниетін (аурасын) тазалау;

5. аяк-колындагы кісенді шешу;

6. журегінін кірін аршу;

7. періштелерін, бак кусын кайта кайтарып, озіне кондырып беру;

8. сыркаттарын жазу, женілдету, аурасын жамау, бойындагы урейін, коркынышын алу;
9. сана мен ойлау жуйесін толык тазалау;

10. санасынын, ойлау жуйесінін багдарламасын тубегейлі жаксы жакка озгерту;

11. шанырагын, ауласын, автоколігін, кора-копсысын уялап алган жын-шайтан перілерден, каралыктардан тазалау;

12. жануясына, шанырагына  жане 7 (жеті) урпагына дейін –кара дугадан, тіл козден, жын-шайтан перілерден, томенгі алемнін жан иелерінен, каралыктардан т.б. келенсіздіктерден коргайтын корган коршау салады;

13. Жаратушынын кУдіретімен: Жалгыз бастылардын бойына Уялап алган жын-шайтандарды, перілерді  куады;

14. кара дуганын кесірінен турмыска шыкпай журген кыз-келіншектер, сур бойдак жігіттер, жігіт агалары, карі кыздар озерінін Кудай коскан косактарын тауып, бір бастары екеу болып, балалы-шагалы, бакытты болып,  екі дуниенін канатын тен устайтын болады.

Кортынды:

«Озінді билеу – ен жогары билік, куштарлыктын кулына айналу – ен коркынышты кулдык». Сенека

Дуниеде адамнын екі турі гана бар. Сіз кайсысына жатасыз? Нагыз адам озі ушін озі ойлайды, ал екіншісі озі ушін біреулерге ойлаттырады. Оз омірінмен гУмыр кешу ушін, кажымас ерлік керек.

Ашыгу мен салауатты багдарламаны іске асыру ушін, мына уланган алем мен ауру орта ерлікті калайды. Озінізге жогары тУрмыс денгейін жасаныз! Сынгырлаган денсаулыкка умтылыныз! Озінізді жасык адамдардын денгейіне тусірменіз. Куатты да кушті болыныз! Узак омір суріп, ширак, тын калпынызды жогалтпаныз!

Осы кітап сау денсаулыкпен узак омір суру жолында тарбиелеушініз болсын. Осы кітаптан жинайтын білім мен даналык, сізді жана омірге: киналудын зардабын шекпейтін, жастыкка толы жаркыраган саналы да, куанышты омірге жетелеп жеткізсін.

Осы кітапты окып шыксаныз, бул кітап сіздін агзанызды кайта тузеуге комектеседі. Денсаулыкты тілеп кана койманыз, бугіннен бастап арекет, тагы да арекет етіп, іске кірісу керек!

1. Жуйкенiздi бет алды тоздыра берменiз. Ойлап барып нурланумен, уйюымен жане акылыныздын айкындыгымен, ойлау жуйеніздін молдірлігімен, сананыздын тазалыгымен:  мазасыздыкка, кобалжуга, коркынышка, келенсiз асерге озiнiздiн нактылы максатыныз бен сенiмдiлiгiнiздi карама-карсы койсаныз:  калауыныз, арманыныз  iс жузіне асады. Алла тілегінізді кабыл етіп - екі дуниенін канатын тен устап, екі дуниенін кызыгын коретін боласыз!

2. Тунде  8 сагат татті уйкыга берілініз. Тус ауа бiраз уйыктап алуга уакыт табыныз.

3. Озiнiздi тазалайтын, денсаулыгынызды сауыктыратын тамак iшiнiз. Олi тамак пен улы сусындарды, коздыргыштарды iшiп-жеменiз. Оларга жататын: шай, кофе, темекi, тУз, кант, шУжык-колбаса, торт, iшiмдiктiн кандай турi болмасын (арак, сыра, шарап, кока-кола) т.б. Олардын орнына коконiс, жемiс-жидектердiн коктей немесе бУктырылган турлерiн iшiп-женiз. Аптасына 24-36 сагат ыстык су iшiп кана ашыгыныз. Арбiр уш айда 7-10 кун ашыксаныз агзаныз улардан тазаланады.

4. Кунделiктi дене жаттыгуларын жасаныз. Таза ауада кан айналысын жылдамдататын – бiресе баяу, бiресе каркынды жаяу журiспен кунделiктi 3-5 шакырым серуенденiз. Малтыныз, биленiз, кимылы каркынды ойындарды ойнаныз. Оз дененiздегi 600 бУлшык еттiн турiне козгалыс берiнiз.

5. Терен тыныс алыныз. Омiршендiктi арттыратын оттегiн окпенiздiн томен жагына жiберiнiз. Оттегi жуйкенiн ен басты демеушiсi. Шикi коконiстер мен жемiстер оттегiмен каныктырылган, ал сiздiн тазалану ушiн ашыкканыныз танiнiздегi оттегi колемiн улгайтады. Терен тыныс алу аркылы сiз канынызды улы комiр кышкыл газынан тазалайсыз, танiнiздегi арбiр жасаушасын оттегiмен каныктырасыз.

6. Кунделiктi суык су мен ыстык суды алмастырып, куйынып-жуынып тУрыныз. Кунге кыздырыныныз.

7. Оз конiл куйiнiздi ауыздыктап устаныз. Булай iстеу киын болса да, оз жуйкенiздi ширыктыра берменiз.

8. Жуйкенiздi мамыражай калыпка акелiнiз. Калыпты тiршiлiк – ширыгу. Содан сон журектiн согысы сиякты баяулау. Катты ширыканнан кейiн сiз автоматты турде мамыражай калыпка енуiнiз кажет.

9. Омiрге лаззаттаныныз. Демалу мен конiл котерудi умытпаныз. Табыс пен молшылык жаксы. Бiрак, ен бастысы – омiрге лаззаттану. Олен айтыныз, кулiнiз, калжынданыз, шаттаныныз, биленiз. Уайым мен кайгы мендеп, жанжал iздеп журген пенделерден аулак журiнiз. Откен омiр – олген омiр – жындыхана. Осыны жаксарту ушiн барынды сал!

Ашыккан кезенде Сiздiн iшкi куатыныз артып, бУгып жаткан таланттарыныз, кабiлеттерiнiз бУркырап шыгып, озiнiз рухани жан-жакты дамып, шыннын-шынынан корiнесiз! Сiз озiнiздегi бУлкынып тУрган бУла кушпен, кажымас кайратпен, мукалмас жiгермен, кайнап жаткан куатпен: озiнiз араласып журген адамдарды акикат жолына бастап, ел-журтынызга улгi арi рухани устаз боласыз!

Сiз кандай жУмысты, касiптi болмасын уршыкша иiрiп, шыр айландырасыз! Сiз озiнiзбен-озiнiз боласыз. Сiз Жаратушымен, Табигатпен уйлесiмдiлiкте (гармония) болып бакытты да, баянды, магыналы омiр суресiз!

Пайдаланылган адебиеттер:

1. Куран Карим, казакша магына жане тусiнiгi. Аударган Халифа Алтай.

2. Коранъ. Переводъ съ арабскага языка. Г. С. Саблукова. Третье изданiе.
Казанъ. Центральная Типографiя. 1907 .

3. Коран. Перевод смыслов и комментарии Иман Валерии Пороховой.
 Москва. Рипол классик. – 2005

4. Пайгамбарымыздын бiр мын бiр хадистерi. – Шымкент каласы – 1992 ж.

5. Абай (Ибрахим) КунанбайУлы. Шыгармалардын екi томдык толык жинагы. – Алматы:Жазушы, Олендер мен аудармалар. – 2004.

6. Шакарiм Кудайбердiулы. «Иманым». – Алматы: «Арыс» баспасы. – 2000.

7. Омраам Микаэль Айванхов «Свет мира». Юбилейное издания 1900 – 2000 год. –Москва: Издательство «Техническая книга». – 2000.

8. «Наука о жизни с позиции Аюрведы». – Москва. – 1998.

9. Поль Брэгг «Здоровье и долголетие. Чудо голодания». Издательство «Грэгори» Москва1996.

10. Р. Оразалиев, Д. Омаров, А. Мукашбеков. «Жасару купиясы». – Алматы: «Алейрон».– 2006.

11. Асет Мукашбеков. «Аштыкты устау – денсаулыктын кепiлi!» – Алматы: «Алейрон».– 2007

12. Асет Мукашбеков. «Рух пен таннiн саулыгы», – Алматы: «Алейрон». – 2007.

13. Асет Мукашбеков, Камбар Мукашбектектерi. «Жуйке жуйесiнiн тылсымы» –Алматы: «Алейрон». – 2007.

16. Асет Мукашбеков, Рахпар Кудiретоллакызы. «Оз тагдырынды – озiн калай озгертуге болады?» – Алматы: ЖШС РПБК «Дауiр». – 2009

17.  Асет Мукашбеков, Рахпар Кудiретоллакызы. «Оз тагдырынды – озiн калай тубірімен озгертуге болады? » – Алматы: ЖШС РПБК «Дауiр». – 2010

18. Асет Мукашбеков, Рахпар Кудiретоллакызы. «Бугін мен: имандылыкка, бакытка, молшылыкка, махаббаткатолы жана омірімді бастаймын»  Алматы: ЖШС РПБК «Дауiр». – 2014

19. Асет Ризаулы Мукашбеков. «Бакыт кусынды басына кондырудын кУпиялары» - Алматы: ЖШС РПБК «Дауір» - 2016