Дунъяличи дигичерси
(«Урк1ила т1ама» бик1уси жузличила пикруми).
Бег1лара талих1чевси адам – ил х1яялизив умуси, ламуслизив ахъси, инсантачи дигичевси адам сай. Тяп илгъуна ламус-х1яялизир ахъси, адамтас урк1и гьаргси, къияндикибсилис музарулхъуси, абзурли Дунъяличи-рархли дигичерси адам сари «Урк1ила т1ама» бик1уси жузла автор Сайгибат Г1ябдулкеримова. Х1ера, се рик1улил поэтесса сунела «Бархьдешличил баришли» бик1уси назмулизир:
Бархьдешличил баришли
Рашусира ак1убла.
Балк1дешличи къаршили
Рургъусира ребк1айчи.
… Илбагьандан паргъатли
Русулра дугурбазир.
Даруличи даршибти
Дархибти г1ямрулизир. (Бях1 16).
Г1ямруличи дигили ва Дунъяличи карц1дешли сари Сайтбат поэлияла г1яжаибли жагаси, амма гьарилли гьамадли ахъес х1ейруси дякьличи кибси.
Агь, назмурти, назмурти,
Дила мугьлат, х1яйратни.
Дила рамсни ва майа –
Дила диг1янси ДУНЪЯ… (Бях1 23).
Сари ак1убси Г1ях1мадкентлизирад Мажалислизи ва Мажалислизирад Г1ях1мадкентлизи гьар барх1и рашули, «Хайдакьла зях1матчи» бик1уси газета х1ядурбируси Сайгибатла урк1и г1ях1ти адамтани харибирахъули саби, чеббик1ибси саниг1ятличи, сунес букьурли баибси шиг1руличи илдани илала диги гьат1ира мурхьдик1ахъули сари.
Гьар барх1и к1ел ши-ургаб
Нуни ихъуси гьуни,
Г1ях1ти халкь цугбикалли,
Ихъис расмх1ерамсурли,
Рулхъух1еливан кункли… (Бях1 27).
Неш миц1ирли лерай, дурх1я цунулхъуси ах1ен. Сай дурх1я чинав виалра, се х1яйчив виалра, хъарихълис неш лернили, нешла умутли ва бирхаудли ил урк1ичеввируси сай, разидешла янашав кавлахъуси сай.
Нешла агри багьурсилицун илала урк1ила сахаватдешра урк1ец1и-рях1мура, илала дигира араг1ерли кьиматладарес вирар. Нешла агри багьурси Сайгибатлара мурхьси дец1 назмула дугьбачи шурбулхъули саби.
Разидешлизир х1ури,
Пашмандешлизир х1ури,
Билшх1ебилшан, неш, набзиб
Х1ечи дигила ури.
Х1у урк1иларли г1урра
Удалтас анхъла вавни.
Неш, х1униван кагили
Дурк1ис г1ямрула бурх1ни. (Бях1 42).
Г1ярула мяг1на аргъес се-заманалра гьамадси ах1енри, илала бархибдешличи вях1х1егибси инсанра мажах1ят чисалра къаришиикес… Амма дагьрилизив ва х1яялизив ахъси адамли г1ямрула зиддешуни ях1личил чекайсу, ва кьисматлис ляг1натх1ейк1ули, гьарил кайц1уси ганз бархьли кац1ес, гьарил буруси дев адамтас г1ях1дешличи шурбатес, инсайс т1абиг1ятли лугути дахъ къант1ти г1ямру миллатлис, вег1-алавти адамтас пайдаладиэсли дерк1ес къайгъилизив вирар. Сайгибат Г1ябдулкеримовара илдигъунти адамтазирад ца сари. Сайгибатра сари-рег1ти гямру пайдаличил дерк1ес къайгъилизир сари.
Цабех1 бисуси, цабех1
Бевбик1уси иш Дунъя,
Кавлан саби лебсиван
Кадизайчи кьияма…
Сегъунти диаллира,
Г1ямру дурхъали сари.
Инса г1ямруван кант1си
Селра агарли саби. (Бях1 43).
Сецад х1ейгеси биалра, сунес барибси г1ях1деш гьарилра адамла урк1илизиб ках1евлан, я гьарил адамли шяг1ирла урк1и иргъх1ергъу, иличибси сих1ру-дархси х1ял пикрилизи ках1ейсу. Биаллира т1абиг1ятли сунес пагь бедибси шяг1ир г1ямрула бархибдешличила пикрих1ейк1ес х1ейрар. Г1ямрула бархибдешличила ц1умрик1уси Сайгибатли шяг1ирси сунела урк1ила т1ама иргъули сари:
«Ц1уммарик1уд, лебх1ели
Саби урк1и изуси.
Г1ямруличи х1ейзуси
Се бируси х1ед урк1и?». (Бях1 53).
Или х1ебиэсра х1ебири, сенк1ун Сайгибат гьарил миц1ир жайчи урк1ец1ичерси сари.
Багьана агарли дукарх1ек1ира,
Азир г1язаб леркъи, рисх1ерисира.
Бамсриахъес или ках1еририра,
Кумек чис г1яг1нилил, алав умц1ира.
… Кьанни саб рарсриэс: я дигх1ейги наб.
К1ибях1ян ретх1ерус, се балагьлисра.
Дих1исра рух1лизир диги-бирхауд –
Лер набзир урк1ец1и гьар миц1ир жайчи. (Бях1 56).
Даршдусмазиб Хайдакьла т1абиг1ят жагабирути, гьар дус дерхъили халадик1ути, хивла галгубала хабар Дагъиста дурабра т1инт1биубси саби. Гьанна илди галгуби дусличи-дус камдик1ули сари.
Урк1ец1аагарли урдирхъути, ва хъа ваях1 дарес ардихути галгубани т1абиг1ят дигуси чумра адамла урк1и хумарбариб. Сари-алавси ванза жагабарес х1ядурси Сайгибатралара миц1ирси жагадеш талапбирутани урк1и гъузгъалдибиахъуб.
Чилилра аргъибара,
Вац1а, х1ела тилади,
Жагьти галгуби алъес
Адам гъамирух1ели?
…Вац1а, ну х1ела рурси
Даим шишимайзирра.
Жагьси галга бирхъялли,
Рахъ кьут1кьули рисулра.
Илгъуна урк1ец1иагардеш дак1убирути адамти танбих1агарли балтниличил, инсантани миц1ирси т1абиг1ят саби-бег1ти бирк1антиван ах1ерли х1ерх1ебирниличил поэтесса даим рургъули сари.
Делч1унра далуйтира
Бархьдеш чебях1бирути.
Делк1унра назмуртира
Балк1деш дек1ли балт1ути.
Сайгибатла дигайла далуйтазизибра илгъуна дард багьарбулхъули саби, сенк1ун г1ямру ц1уба ва ц1удара бут1начи дут1ес вируси ах1ен. Адамла г1ямрулизиб разидешла мякьлаб дардра дардла мякьлаб г1ях1дешличи умутра камбируси ах1ен.
Адамла талих1к1ун урк1илизир хабарагарли алк1ути дигайла х1ялани гьардизнилизибцун ах1ен. Талих1 саби илди назикти, г1ямру жагадирути х1ялани мях1камли х1ердарес балнира, урк1и чурхх1ебиахъубли, дибг1янти т1имир-химирлизи ахъниличирли х1яя нясх1едиахъубли, асилси бузерилизир, умути адаблизир г1ямру дурк1нира. Сайгибатла дигайличила делк1унти назмуртира тяп илгъуна талих1личила сари.
Сайгибат Г1ябдулкеримовала «Урк1ила т1ама» бик1уси жуз цаибси жуз биалра, дубурлан рурсилизир сари-рег1ти темаби чердирк1ес, назмула тугъи жагали зайдик1ахъес устадеш лерни чебаэсли сари. Верстка бирух1ели детаурти хат1абачи х1ерх1еили, жуз гьарбизурсилизи халбарес вирар.
Бургьаб х1ела пагьму, Сайгибат! Гьардизаб х1ела лерилра кьасани ва пикруми! Сагати назмуртазир гьат1ира ункъли ва х1ечи х1у т1алабкарли рузесли, мурхь ва бяг1убиаб х1ела шиг1ру!
Г1. Кьурбанова.