ТАМЛЕ ПАША УЛО МО?
Мыскара ойлымаш
Ўмаште кенеж каныш годым, лачешыжак июль кыдалне, игече пеш шокшо шогыш. Тыгай шокшышто эсогыл модмат огеш шу. Энер ден ер воктенат эре п;рдалме огеш шу.
Ик кечын, кечывал деч вара, микрорайонысо йоча-влак Васёкмытын п;ртышт воктене, ;мылеш верланыше ;стел йыр погынен шинчыч. Умбакыже мом ышташ: й;штылаш каяш, але м;нган м;нгышт шаланен пыташ – пеш канашат ыле. Лач тыгодым кидешыже т;рл; кампетан целлофан пакетым кучен, Васёк деч кок ийлан кугурак Макс толын лекте. Вошткойшо пакетыште кампетше иктаж пел кило утларак ыле. Саде пакететым ;стембак шындышат, йоча-влаклан тамлен ончаш темлен, кугешненрак пелештыш:
-Те тыште теве орадыланен веле киеда. А мый шканем чапле деч чапле пашам муынам.
-Могайым?
-Тенгече райпищекомбинатыш кампет дегустаторлан пуренам.
-А дегустаторжо могай пашам ышта? – коклашт гыч ала-к;ж; йодылдале.
-Манамыс, кечыгут кампетым тамлен коштам. Кузе кампетым ыштат шонеда? Кугу чаныш ик-кок мешак сакыр ложашым опталыт, вара тынарак сухой молоком ешарат, кок ведра какаом да ведрат пеле иктаж могай п;кшым пыштат да чыла тидым иквереш лугат. Лугатше, конешне, кид дене огыл, машина луга. Вот, компонент манметым оптымо годым йонылыш лийыт гын, ме, дегустатор-влак, тыгай кампет партийым вигак браковатлен, м;нгеш п;ртылтена.
-Кузе йонылыш лийыт?
-Ну, мутлан, кок ведра олмеш кум ведра какаом пыштат, сакырым але п;кшым утларак пыштен колтат.
-Утларак огыл, м;нгешла, иктаж-можым шагалрак пышташ гына ванат, очыни, - коклаш пурен пелештыш Васёк пелен шинчыше Вова.
-Южгунам тыгеат лийын кертеш дыр. Вот, санденак чыла тидым к; гынат эскерышаш вет.
-А нуно шкешт эскерен огыт керт мо?
-Кампетым кочкын нунын шукертак шерышт темын пытен. Кочмо гала, ;мбакше ончалынат огыт сене.
-Конешне, тынар шуко кампетым ыштен толаше-ян, - палышыла манеш Вова.
-Вот, санденак пищекомбинатыште дегустатор к;леш, - кугешнен ойлыштеш Макс. – Эшеже дегустатор тамым пеш сайын шижын, пален моштышаш. Вет лач дегустаторак у маркан, у таман кампетым лукташ темла. Манамыс, кампет ыштыме компонентыш, мутлан, изюмым пыштет гын, «Три поросёнка» олмеш «Три собаки» л;ман кампетым лукташ т;налаш але эше иктаж-мом весым шонен муаш лиеш. Дегустаторлан эре творческий ш;лыш к;леш.
-Тиде кампетым тый пашат гыч конденат? – ;стембалне шинчыше кампет пакетым ончыктен, коклашт гыч эн изиракше йодо.
-Конешне, паша гыч. Тушто тыгай пашажым эше м;нгат пуэн колтат.
-Чынак мо? – ;шанашат огыт тошт южо рвезе-влакше.
-Огыда уж мо, теве тыландат тамлен ончаш кондышым.
-Мыйын кокам тушто пашам ыштен, - пелештыш Васёк. – Мо шарнем, кампет дегустатор нерген ик ганат ойлен огыл.
-Хэ-э, ондак пищекомбинатыште кампетшымат ыштен огытыл, - вашештыш Макс. – Шукерте огыл гына у линийым почыныт…
Чыланат шып лийыч. Чонышт дене, уш-акылышт дене кажныже кузе-гынат пищекомбинатыш дегустаторлан пураш шонаш т;нале. Йолташыштын мо шонымыштым палышылак, Данил йодылдале:
-Макс, а пищекомбинатыш эше дегустатор к;леш мо?
-А молан тендан деке толынам шонеда?
-Тугеже паша вер уло?
-Уло. Таче гына эше кок еным налшаш нерген ойлышт.
-Макс, айда кызытак пырля каена, - пиже веле Данил. – Мыят тыгай пашаш пеш пурынем. Тый мыйын верч иктаж мутым пелештет, й;ра?..
-Кызыт каяш огеш лий, кадр отдел уже паша гыч каен, - манеш Макс. – Эрла эрдене индеш шагатлан миен ончо, тугеже.
-Мыят мием, - тунамак иканаште кычкыральыч Вова ден Дима.
-Миен ончыза, - манят, кодшо кампетан пакетшым ;стембач налын, Макс м;нгыж могырыш ошкыл колтыш.
Рвезе-влакат тунамак м;нган-м;нгышт шаланен пытышт…
Эрлашынже Васёкын мален кынелмыж годым ача-аваже пашашкат каеныт ыле. Шагатым ончал колтыш гын - индеш шагатат шуэш. Мушкылташат монден, чулымын гына вургемжым чийышат, райпищекомбинатыш куржын колтыш. Миен шумыж годым пищекомбинат капка ончылно тудын ийготанрак иктаж лучко рвезе Максын пашаш толмыжым вучен шогат ыле. Эсогыл, к; эн ончыч Макс дене кутыраш т;налеш – черетымат ыштеныт. Эн первый пищекомбинат капка ончык шым шагатланак Вова ден Дима толын шогалыныт, сандене нунак черетыште эн ончылно улыт…
Индеш шагат веле огыл, лу шагатат эртыш, а Макс садак уке. Рвезе-влакын вучен шоген шерышт темат, т;шкан кадр отделыш каяш лийыч. Тольык кушто тудыжо – иктат ок пале.
Теве ик омсам почын, ала-могай цехыш логальыч. Туштыжо крахмалым ыштат улмаш. Цех вуйлатышым ;жын, молан толмышт нерген ;чаш-;чаш каласкалаш пижыч. От шинче, кажныже кампет дегустаторак лийнеже. Садет йоча-шамычым колыштат, чытен кертде воштыл колтыш. Вара тыгерак пелештыш:
-Тендам, коеш, йолташда чотак ондален. Мемнан дене конфетым огыл, карамельжымат нигунамат ыштен огытыл.
-Кузе ыштен огытыл? – огыт ;шане йоча-влак. – Ала те л;мынак мемнам пашаш налаш огыл манын, ондаледа?
-Уке, ом ондале. Шере кочкыш кокла гыч мемнан пищекомбинатыште пряникым, мармеладым да кисельым веле ыштат. А дегустатор шотышто, мемнан дене тыгай пашаен нигунамат лийын огыл. Ме технологлан ;шанена. Лач тудо ыштен лукмо кочкышлан вуйын шога…
А йоча-влак вет, Максым вучен шогышыштла, семынышт у сорт кампетымат шонен луктыныт ыле. Эх, тугеже, чыла поро шонышышт арам лие…
Максын ондалымыжлан к;ра, ораде семын т;шкан пищекомбинатыш коштмышт деч вара, Васёк иктым раш умылыш: эн тамле пашаже кочкыш технологын улмаш. Ала чынжымак, школ деч вара технологлан тунемаш каяш?