КАЛЕР ШЫНА, ЧЫТЕ ГЫНА!
Мыскара ойлымаш
Тиде томаша паша кодшо кенежым лийын колтен. Кужу каникул годым ятыр жап ваш ужын огытылат, ик мотор кечын Васёк шке п;ртыштак, тольык пошкудо подъездыште илыше Валера л;ман йолташ рвезыж деке пурыш. Тудыжо пытартыш жапыште моло йоча-влак семын модмо гала, уремышке вуйжымат огеш ончыкто. Эре семынже тидым-тудым шонкален луктын ыштылеш, шке манмыжла, изобретатла. Самырык гынат, тачысе саманын инновацийже дене т;р ошкылнеже. Санденак дыр нанотехнологий манме й;нетым илышыш шындарашлан кыртменак пижын огыл-ла?
Тиде ганат Валера ала-кушто верештын поген пуртымо тошто телевизор кышкареш у й;нан наноприборым пога ыле.
- Теве, - манеш, - лучко-коло метр ала утларак тораштат шынам л;дыктыш; гына огыл, к;лынак чытырыктыше аппаратым поген шукташем улыжат кок-кум шагат гына кодын.
- Такше, электророзеткыш чыкалын, шынам чытырыктыше настажым магазиныштат ужалатыс. «Фумитокс» але «Раптор» маналтеш чай?
- Э-э, тудлан вет л;мын пластинка к;леш, а мыйын изобретением й;ршеш вес сынан лиеш.
- Могай вара вес сынан? Л;дыкташыже кузе т;налеш? – палынеже Васёкат.
- Излучений й;н дене, - кугешненрак пелешта Валера. – Тидланже волнан кужытшым гына лачок шындаш к;леш. Шот дене, рат дене шынден мошташ гын, л;дмыж дене шына п;рт декат лишемаш огеш тошт, а айдеме да моло сурт вольык тыгодым нимомат огыт шиж.
- Ага, ынде умылышым, - ышталеш Васёк. – Тольык наноприборетше мо пеш кугу оратан лиеш? Сотовый телефон кугытаным, але улыжат шырпе коробка гайым гына ышташ огеш лий мо?
- Лиеш, тудо, изиракымат ышташ. Тидым вес гана, производствыш колтымекат й;нештараш лиеш. Мый кызыт л;мынак, гарантий манметлан к;ра тыгай кугум ыштем. Л;дыкташ гын, л;дыкташ!
- А-а…
- Наноприборемже вет шынам гына огыл, мутлан, кармымат, южгунам окна янакеш погынышо тыгыде куткымат, эсогыл колямат, тарканымат л;дыктылаш т;налеш. Икманаш, чыла к;лдымашым п;рт гыч кожен луктеш…
Шке у изобретенийже нерген Валера эше ала-момат ойлышт пытарыш, лач Васёк гына тудым мучаш йотке колышт ыш шукто. «Умылышым-умылышым», - ышталят, йодылдале:
- Уремыш модаш лектат мо?
- Уке-е. Тый мо, нигузеат мый кызыт модаш коштын ом керт! Приборем тачак поген шукташ к;леш. А модаш? Модаш вес ганат шуам…
- Й;ра тугеже, мый каем, - манят, Васёк уремыш ошкыльо.
Нунын илыме кум пачашан п;ртышт гутлаште эше тыгаяк ныл п;рт верланен, сандене тушто илыше йоча-влак эреак иквереш т;шкан погынен модыт. Тиде гана п;ртышт воктенак тудын гаяк латик-латкок ияш йоча-влак кок ;стембалне настольный теннис дене модыт ыле. Сенышыш лекше дене модаш Васёкат черетыш шогале. Изи улыт гынат, рвезе-влак пеш талын модыт. Тидлан к;рак вучашыжат шагал огыл логале.
Черет шумеке, ;стембал теннис дене модмо ракеткым кидышкыже кучен шуктыш ма уке, ала-молан дыр, Васёкын чонжылан умылаш лийдымын й;сын, каньысырын да л;дыкшын чучаш т;нале. Нимо укештак тыгай вургыжмашым ондакше тудо нигунамат шижын огыл ыле. Трукышто мо лийын кудалтыш, ала?..
Онча, моло рвезе-влакат эсогыл т;сышт, койыш-шоктышышт дене ик татыште вашталт шогалыныт. Шангысе гай иктат воштыл, т;рштыл куржаталаш огеш ване, чыланат пеш серъезнын койыт. Ситартышыжлан теве эше п;рт подъездла гыч калык, изижат-кугужат, йочажат-шонгыжат, т;шкан-т;шкан куржын лекташ т;нальыч. П;ртышт; илыше пий ден пырысшат почыштым ишен, магырен-оптен калык почешак кудал лектыч. Икте коддеак дыр. Нуныштат калык семынак путыракат л;дшын койыт. Эсмаса веле, тыге трукышто, ик татыште мо лийын колтыш гын? Материк покшелне, Марий Элыште такше океан уке, цунами толшаш огыл-ла чучеш…
Теве ынде, манмыла, изижат-кугужат, пийжат-пырысшат ала-молан дыр уремыш легылдал шогалынытат, нимом умылен кертде, ваш-ваш ;рмалген, шинчам пашкартен гына ончен шогат. Иктат нимо ушан-шотаным каласен огеш керт. Тыгодым Васёк ужын шуктыш: теве Валерат моткоч л;дшыла ала уш кайышыла койын, илыме подъездше гыч куржын лекте.
Васёк тудын деке лишемат, йодо:
- Тыйын пашат?
- Мы-мы-мыйын, - п;йж; шолткымеш чытырышын вашештыш садет. – На-на-но-ноприборем изиш йонылыш лие, мо-мо-мощностьым кугуракым шынденам, коеш.
- А шкеже молан куржын лектынат?
- Манамыс, молын семынак мыят трукышто пеш чот л;даш т;нальым…
- Тугеже, наноприборет, коеш, чынжымак, путыракат сайын пашам ышта, - пелештыш Васёк. – Теве, иктаж гана, ик мотор кечын, мотор кечын толын шумыжым вучен шуктена гын, изишак л;ддым; лийнат, мощность манметым иземдена. Чылажымат шот дене, рат дене, лачок гына ыштена. Мыят тыланет полшаш т;налам. Вара, калер шына, чыте гына!..