У ЖОЎТАЙ СПЯКОТНАЙ АФРЫЦЫ
(Эпізод 01)
На вуліцы пранізліва закрычаў певень.
«У суп цябе!» - падумаў Арцём спрасонку.
Ён паварушыў рукой пад матрацам, шукаючы мабільны тэлефон і, жмурачыся ад сонечных прамянёў якія прабіваліся праз няшчыльныя паркалёвыя шторы, глянуў на дысплей.
Экранны гадзіннік паказваў без чвэрці восем.
Арцём асцярожна вызваліў здранцвелую руку з-пад шыі спячай жонкі і павярнуўся да сцяны ў надзеі злавіць абрыўкі сну, які вышмыгваў. Сагнутая ў калене нага ўпіралася ў сценку, было нязручна і ён паспрабаваў адсунуцца, але, уткнуўшыся ў цёплы бок жонкі, замёр, баючыся патрывожыць яе сон. Калі яна не выспіцца, то прачнецца не ў духу, і потым паўдня прыйдзецца альбо трываць яе непрадказальныя выхадкі, альбо зусім не трапляцца ёй на вочы.
Арцём павярнуўся на жывот і выцягнуў ногі. Цяпер у сценку ўпіраўся локаць левай рукі. Абрыўкі сну імкліва рассяваліся. Ён засунуў паміж сцяной і локцем скамечаны кут прасціны, але гэта не дапамагло – руцэ ўсё роўна было нязручна.
Нягледзячы на расчыненую насцеж фортку ў пакоі стаяла нясцерпная духата, вільготная прасціна непрыемна ліпнула да цела. З-за вуха, брыдка казычучы скуру, на гарачую мокрую навалачку збягалі кропелькі поту. Арцём крыху пакруціўся, пераварочваючыся на спіну, і застыў, прыкрыўшы вочы тыльным бокам далоні.
Жонка Ліда мірна пасопвала побач. Яна легла позна (да глыбокай ночы мела зносіны з сяброўкамі ў сацыяльных сетках) і зараз прачнецца ніяк не раней дванаццаці, калі, вядома, шумныя і недалікатныя дамачадцы не перапыняць раней тэрміну яе неспакойны, як у антылопы, сон.
Арцём кончыкамі пальцаў пяшчотна правёў па непаслухмяным валасам жонкі. Яна нервова павяла плячом і нешта прашамацела ў сне сухімі патрэсканымі вуснамі. Арцём паспешліва прыбраў руку і, адкінуўшы ў бок скамечаную прасціну, сеў на ложку.
Забразгаталі спружыны. Гэта ў процілеглай сцяны пакоя на панцырнай койцы заварочаўся Гешка.
Арцём неахвотна выбраўся з-пад супрацьмаскітнай сеткі і, папраўляючы на хаду мокрыя споднікі, прайшоў босымі нагамі па ліпучай падлозе да таго месца, дзе ўчора пакінуў свае шлапакі. Гешка ўжо сядзеў на сваёй койцы сплёўшы тонкія загарэлыя ногі і цёр кулачкамі вочы. Валасы на яго патыліцы стаялі тарчма, як хохлік какаду.
- Тат... – паклікаў ён, заўважыўшы, што Арцём ужо прачнуўся.
- Тс-с, - Арцём прыклаў палец да вуснаў. – Маму не разбудзі. Яна яшчэ спіць.
- Тат, - шэптам паўтарыў Гешка. – Мы на рэчку сёння пойдзем? Ты абяцаў.
- Абавязкова. Цяпер памыемся, перакусім і поцягнiмся, пакуль сонца невысока.
Гешка за супрацьмаскітнай сеткай заўсміхаўся.
На маленечкай кухні яны памыліся цёплай вадзіцай з алюмініевага рукамыйніка, а потым хуценька паснедалі злёгку падгарэлай яечняй, чапляючы яе шчарбатымi відэльцамі прама з чыгуннай патэльні і заядаючы ўчорашняй маісавай аладкай.
Пакуль Арцём рыхтаваў бутэрброды і спускаўся ў падвал за трохлітровым слоікам з халодным ананасавым сокам, Гешка пабег на вуліцу, дзе, мяркуючы па гуку, цётка Рiпiна збіралася карміць страусаў.
- Глядзі, тат, якія шыі доўгія! – захоплена забалбатаў Гешка, убачыўшы Арцёма, які выходзіў з паўзмроку пад'езда з заўсёды расчыненымі дзвярыма.
Іх вуліца размяшчалася на ўскрайку вёскі і уяўляла сабой тры цагляныя двухпавярховыя дамы на восем кватэр кожны (калісьці ў іх размяшчаліся інтэрнаты для маладых спецыялістаў і гасцініца «Дом калгасьніка»). Цяпер палова кватэр пуставала.
На другім баку нешырокага двара мясціліся ў шэраг разнамасныя драўляныя адрыны.
Арцём паляпаў Гешку па спалавелым кароткім валасам і насунуў яму на галаву коркавы шлем. Яшчэ не было і дзевяці, але сонца ўжо пякло няўмольна. Гешка папоркаўся з падбародкава раменьчыкам, саслабляючы, і ссунуў шлем на патыліцу.
Цётка Рiпiна вынесла з хлява вёдры з маладымі парасткамі бамбуку, сечанымі маісавыми катахамі, бананамі і пладамі манга, і прынялася веерам рассыпаць іх змесціва прама пасярод двара. Яе цыбатыя гадаванцы з клёкатам накідваліся на пачастунак; шыпелі, адбіраючы адзін у аднаго лепшыя кавалкі; прагна глыталі, закідаючы дзюбастыя галовы.
Гешка глядзеў прыадчыніўшы рот і шырока расхінуўшы свае ясныя дзіцячыя вачаняты.
- Здароў, цётка Рiпiна, - павітаўся Арцём, дастаючы пачак цыгарэт з нагруднай кішэні камізэлькі.
- І табе не хварэць, Арцёмка, - адгукнулася тая, выціраючы рукі аб падол фартуха з плямістай леапардавай скуры.
Гэты леапард (як надоечы распавёў Гешке суседскі Юрок) цяперашняй вясной панадзіўся лазіць у страўсяцник і дзед Адам, сьвёкар цёткі Рiпiны, падпільнаваў яго ў адну з месяцовых начэй, калі той цягнуў задушаную птушку праз падкоп у хляве, і застрэліў атручаным дроцікам з духавы трубкі.
- Ты пачакай трохі, - сказаў Арцём Гешке. – Я схаджу перакуру.
Гешка кіўнуў, не гледзячы на яго, захоплены страўсіным кармленнем.
Абышоўшы дом па перыметры, Арцём выйшаў на ценявой бок. Тут, у зацішку раскідзістых какосавых пальмаў і адзінокай каравай грушы, стаяў укапаный у зямлю столік з двума нізкімі лаўкамі.
Столік гэты врыл тут Арцёмаў дзед – Антось, калі самога Арцёма яшчэ і на свеце не было. Ён жа пасадзіў тут і гэтую грушу ў год нараджэння свайго трэцяга ўнука. Даўно ўжо няма дзеда Антося - забрала чорная ліхаманка - а столік яго застаўся. І груша таксама. Не забілі яе трапічныя дзікаросы. Вось яблыня і сліва, пасаджаныя на нараджэнне старэйшых унукаў: Міхала і Андрона, доўга не працягнулі - зачаўрэлі. А груша – нічога – варта.
Акрамя століка, грушы і пальмаў за домам быў разбіты невялікі агарод, абнесены невысокім дзіравым тынам. Баба Нюра - старэйшая сястра цёткі Рiпiны, узброіўшыся цьмяна бліскучым мачэтэ, палола градкі з ананасамі. Яна азвярэла высякала парасткі бамбуку, якія вырасьлі за ноч у палову чалавечага росту.
За агародам, аддзеленыя ад яго пыльнай грунтавай дарогай, зелянелі маісавыя поля.
Каля водаразборнай калонкі - у шырокай калдобіне, запоўненай каламутнай, пакрытай раскай вадой, атрымліваў асалоду суседскі бегемот. Выставіўшы на паверхню вялікая круглявае рыла, ён люта пляскаў вушамі, адганяючы маскітаў і іншы гнюс. У процілеглага боку калдобіны хлюпацеў вывадак маладых пеліканаў.
Арцём усеўся на лаўку і закурыў.
На прызбе каля сцяны суседняга дома сядзеў дзед Адам і засяроджана раўняў лязо здаравеннага мачэтэ, пыхкаючы кароткай трубачкай. На ім былі адны толькі выцвілыя шорты-сафары ды патрапаны саламяны капялюш, якi дае шырокі цень. На хударлявым, дачарна загарэлым целе тут і там віднеліся тонкія ружовыя палоскі старых шнараў; праваленыя, спярэшчаны маршчынамі шчокі былі пакрытыя рэдкім сівым шчаціннем.
Заўважыўшы Арцёма, дзед Адам паклаў мачэтэ разам з чавільней на прызбу і нетаропка падышоў да століка.
- Здароў, дзядзька Адам, - павітаў яго Арцём, паціскаючы моцную высмаглую далонь.
- На могілкі яшчэ не хадзіў? – спытаў дзед Адам, сядаючы побач.
- Няма пакуль. Вечарам схаджу, па халадку. А зараз мы з Гешкой на рэчку сабраліся.
Дзед Адам з разуменнем паківаў галавой.
- Па дарозе пойдзеце алі праз Лысую Гару?
- Па дарозе, дзядзька Адам. Праз Лысую Гару цяпер напэўна і не прадрацца – ідзі зусім зарасла.
- Чаму ж? Ёсць там сцяжынка - хлопцы нашынскія прасеклі – па маракуйю бегаць. Маракуйя там дужа салодкая расце. Бимбер з яе гнаць – мілае справа: ні цукру ня трэба, ні дрожджаў.
Дзед Адам летуценна закаціў вочы і пацмокаў зморшчанымі вуснамі.
Прыбег Гешка.
- Пойдзем, тат, - паклікаў ён. - Добры дзень, дзядуля Адам.
- Добры дзень, хлопчык, - стары пакорпаўся ў кішэні шортаў і, вывудзіў адтуль пакамечаны сухі фінік, працягнуў яго Гешке.
- Дзякуй, - няўпэўнена сказаў той, з падазрэннем разглядаючы сумніўны пачастунак.
- Ты ж хацеў ЮркА паклікаць, - нагадаў Арцём.
- Сапраўды! – усклікнуў Гешка і зноў памчаўся.
- Бойкі хлопец, - сказаў дзед Адам, гледзячы ўслед хлопчыку. – Самуйлоўская парода. Шкада Антось не пабачыў – не дажыў да праўнукаў.
Памаўчалі.
- А старшы чаго не прыехаў? – праз хвіліну пацікавіўся дзед Адам, выбіваючы патухлую трубачку аб край лаўкі.
- Не здолеў я яго ўгаварыць, - уздыхнуў Арцём. – Сказаў, што сумна яму тут будзе. У горадзе застаўся. У цёткі Ірэны.
- А чаго сумна-то? – здзівіўся стары, паказваючы на шпіль новенькай радыё-вышкі, якая ўзвышалася над стрэхамі дамоў. – Iнтэрнэт у нас ёсць: у мінулым годзе правялі, а больш ім, маладым, нічога і не трэба.
Арцём не знайшоўся што яму на гэта адказаць.
- Моладзь цяпер сюды не прывабіш, – руйнаваўся дзед Адам. - Усё больш на Поўначы з'язджаюць. У прахалодныя краю. Хутка тут акрамя папуасаў і зусім нікога не застанецца.
- Ды якія там зараз Поўначы, - скрывіўся Арцём. – Субтропікі. Я снегу ўжо пятнаццаць гадоў не бачыў.
Ён прыехаў сюды ў адпачынак з паўднёвага ўзбярэжжа Заходне-Сібірскага мора, якім стала Заходне-Сібірская нізіна пасля Пацяплення. Яго бацькі, як ўцекачы з затапляемай краёў атрымалі тады трохпакаёвую кватэру ў новабудоўлі, дзе цяпер і жыў Арцём разам з жонкай і двума сынамі.
Вярнуўся задыханы Гешка. Аказалася, што ЮркА, разам са старэйшым братам Макаркой, маці адправіла на далёкае пашу, каб тыя аднеслі сняданак пастуху-бацьку, дапамаглі яму са статкам і, наогул, не блыталіся пад нагамі, пакуль яна будзе печ аладкі.
«Пайшлі жырафам хвасты круціць» - як выказаўся б шустры і няўрымслівы Юрок.
- Ты як на могілкі ісці збярэшся, мяне пакліч, - сказаў дзед Адам, вяртаючыся да сваёй прызбы. - Разам сходзім – памянём...