ТІАВАКІ
–Гьа, имийин бай, фу апІуруш, апІин! Гъулан зиихъ Ккум’арин хялари хъюлар дапІна. Дурарин фу мурад-метлеб вуш, аьгъдарзуз.
– Фукьандар ву?
– Уву сумчир гъапидар вари дуфна. Ккум’арин гъул дибиржну дуфнайиси рябкъюру.
– ГьапІру хъа, хилихъ хъайир уву вува! Яв буржи хялари хъюлар апІуз гъидритуб ву. Дурарин дидар тамам дапІну ккунду.
– Дурари фу тІалаб апІураш, узуз гьаз аьгъя. Улихьнара гьушунза, йипай ичв дерди фу вуш, кІури, амма сарира иб йивурадар. Гьич гафкьан капІундарзук. Салам тувну, хилар дидисну алдатмиш апІуз ккайза, хъа гьванар йивуйи. Кьяляхъ гьергунза.
– Хючнаан, Хюрккан, Жвул’ан, Ярккан гъафидарин «хъюларикан» гьапІунва?
– Уву фу кІурава, Гъурбан, гьеле гьич сабишв’анкьан хялар дуфнадар. УртІланна ВертІлан анжагъ хъуркьна.
– Хъа дурар фици гъафну?
– Дурари хъюлар гъапІундар, гьавкъар тІурччвури, мяълийир апІури гъафну.
– Гьан, ухьу гьапІну ккунду? Хялар рякъюъ дерккну гъитуб аьйиб ву. Ихь аьдат вуйиси, гьязур дапІну тІавакІ, гъабхидихьа улихьна.
Гъурбнан, сумчІрин эйсийин гаф, тамам апІуру имбудари.
Устайи накьишар кади дапІнайи жихрин гакІвлин тІавакІ, муганайиз Гъурбнан хуларигъ дяхин, дюгю, дукІ, архь гьибчри, бишируг йивнайиб, му арйириъ лап безетмишди дабалгнайи. Дидин зурбавал ва ачухъвал, чаь дивнайи юкьуб лемчейи ва гьацІкьялаъ дивнайи бетди тасдикь апІуйи. Жвул’ари кІегьра улубзну дапІнайи ругдин лемчйири чпиъ айибдиин имбубсан абур алапІуйи. Саб лемчейиь – кІакІ кади, гъатху вичар, тмунудиъ – муртйир, дидин гъвалахъ хъайибдиъ – гъурхьу пеэр, завуз ликар дазаргну, ва вичарин гъвалахъсана лемчейиин аварши али уьл иливнайи.
Аьхирки хунчайин кьялаъ диву кьюб иб кайи бетдира дид’ин бегьем ранг алапІу. ТІавкІин кІанаъ кабчнайи дастамал ипнайи. Даргарилан дидин пІипІарра илдихнайи.
КІулиз иццру дарапІруси, Гъурбну кюрпе ччилан чан йирси бачукІра улубкІу ва гюзгдин улхьан минди-тинди гьилицу. Хулаъ айидар, гьягьйир йивури, гюзгдин улхьан гьилицурайи «хпи-жилириин» гъяаьлхъю. Хъа дугъан хпириз ижмиди хъял гьафи:
– Уву фйир апІурава? Швушв ихь бализ хурайир ву. Хялар ккилигура, тядиди гьарах!
– Ва-а, хай шулдар! Гьамлинзина гъягъяйиз, му гъагъишин узхьан ттюбгъюз хьибдар. Душну, Иса, арагъийин саб шюше абкъин, – пну, Гъурбну чан фикриз гъафиб сабан саризра загьир дарапІди, хилихъ хъайир гьау.
Исайи жара хулаъ деънайи хяларин улхьан ичІи шюше гьадабгъну, тядиди дуфну Гъурбнахьинди гьачІабкку. Гъурбну, устлиин дивнайи тІавк1иан бети адабгъну, чан хилиъ абхъу шюше дидиъ иву.
– Му фу вуяв, жан чве Иса, узу увуз ичІиб абкъин гьапнийин? ИчІиб ккундуш, магьа гьаму устликкра ккадарин?
– Шюше фтиз кІуруб ву, Гъурбан? – ИчІибдиз.
– Птурка ибшри, сарун.
– Гьаци, баячве, даш... – гафар ккудудукІди, Иса хъана хул’ан утІурччву, ва гьадму гагьди кьяляхъра гьафи. – Ма!
– Ча, – пну, хъана тІавкІикан клигурайи Гъурбнан хилиъ гьамус птулка абхъу. Дугъу думу дишла бетдин йишв’ин диву ва кІул’инна тІавакІ гъадабгъну, хъана гюзгдин улхьан гьидицу.
Хпир аргъарди гъадагъу:
– Назар апІураш кІурза уву, – раккнар чиб-чпикан йивну, хул’ан удучІву.
Хулаъ имбударин аьлхъюб зил гъабши.
Му ражари Гъурбан мугъаятди айи. Дугъу фикир гъапІу: «Мурар кьюб кІуру ражарира уз’ин гьаз аьлхъюрайкІан, сабан гъяаьлхъюб чІяаьн вуда», кІурамиди гюзгдин улхьантина чІатинди, хяларин улихьна гьудучІвуз ккун гъабшириз, гюзгдиан, тІавкІин кьялаъ дубснайиб арагъи дарди гъябкъю. Думу кьяляхъ хътаку, кІуллан тІавакІ алдабгъу ва устлиин диву.
– Увура, Иса, инжиг апІури, инсанар гьялди гъитбанди дара.
– Хялар хьюлар дапІну гъулахъ дерккну, му гъабхиб фу вуяв? Сирка!
– Птурка-а!
– Узу увуз птурка гъапни’йин, дарш арагъи?
– Валлагъ, дуст кас, птурка гъапунва, дарш, магьа гьамрарихьан гьерх.
– Птурка гъапнийи, – сесер гъаши хулаъ айидарин.
– Рябкъюрайвуз, тахсир йиз дар.
– Я кас уву кІурубси ибшри. Душну арагъи хьади гъач.
– Башюсте! Гьаци сарун, даш... – хърифури, Иса хул’ан удучІву, ва гьадму дакьикьайиъ румкайиъди арагъи гъабхи.
Хулаъ айидарин аьхю гьягья утІубччву. Гъурбнак йиц кабхъу:
– Думу фу вуяв?
– Арагъи... – Исайихьанра аьлхъюб дебккуз гъабшдар.
– Узу, дарин, наан ашра, биябур шулу, – Гъурбан хъюлу ургурайи, – Узу увуз арагъи абкъин гъапнийин, даш... – чав фу кІураш гъавриъ даршули, думу хъугъужву.
Душвхъантина имбудари мяна ккудубкІайиз чиб-чпикан хъапІу:
– ... даш якъран кІарчар!
– Я кас, уву бицІи бай дарва, Иса, зарафтар апІуз вахт адар кІураза, уву гъавриъ шуладарва. Сарун узуз жараси аьгъдар, ма гьаму хьуб манат, туканчийихьан душну, саб, арагъийихьди абцІнайи птурка абкъин.
–Хъа, туканчийи, Гъурбан, арагъийин ичІи птуркйирра туври шулинхъа... – Исайиз зарафтар дерккуз ккунди адайи, хъа Гъурбнан ккададархьру гьял гъябкъиган, «гьарсабдин кьадар айиб вуда!» кІури, зарафатсузди гъапи, – Тукандиз гьаз гьягъюза? Дарш увура зарафат апІурана? Магьа арагъи ихь хулаъ.
– Адарш, душну абкъин, румка ча мина – дибисну Гъурбну думу гъубху.
Гъабхи арагъийин птурка Исайи бетдин йишв’ин диву.
– Хъа фу вухъа, гьаму гъагъи чяхирин бетитІан пчІу арагъийин птурка зина дарин? – Гъурбнакан хъюлар ктучІвнийи.
– Хяларин улихьна гьаци гъягъюз ккундайвуз, Гъурбан?
– Ихь гъулаъ гьарган цІийи аьдатар адагърур уву даршул, дарш хъана хяларихьан хъутІуккну, кьяляхъ гъюз ккундайвуз? Дурари яв арагъи кьабул дарап1руб кІваинди гъибт. Ихь аьдатниинди, чяхрин бети гъайибх.
КкятІялхъюри, имбударира Исайихъди хъипу. Гъурбан хъугъужву ва фикрари гъидису: «Дугъриданра Ккум’арихъди гьюжатназ удучІвидарза: хъана заансина-аскканзина гьамрар хъчІюрхбакк ккуркьру. Чан вуйиси, бети гъибтдиза, зинади гъабхузтІан гъагъи хьибдар!»
– Уву кІурубси дапІну ккунду. Узуз Ккум’ар аьгъдрудар дар, – дупну, иливну к1ул’ин тІавакІ, Гъурбан, хъюлар дапІнайи хяларин улихьна – яллагь!
Дугъан кьяляхъди, чиб-чпиз улиндар апІури, хайлиндар хъергу.
Иса, ухдитІан дуфну, мяракайиъ айи Ккум’арин хяларихьинди гъушу.
Жямяаьтдин, аьхюбсиб пай, наана-вуш гъягъюрайи Гъурбниин аьлхъюри гьяйран духьнайи. Гъурбан хайлин манзилназ гъушган, чІигъар апІури, дугъан кьяляхъ хпир хъергу.
– Я Гъурбан, я хъахънай, я ахмакь, дийигъ!
Гъурбназ саринра сесер ерхьурадайи, ерхьурашра, дугъан гьяракат хяларихьна вуйи.
– Я Гъубуч, я Гъундуч, я вакьвакь!... – гьигьнан духьнайи хпирин сесер, чпихъ улам хъапІрайидарихьна явашдитІан ерхьури имдайи – дурар жаргъури хъадахънайи дишагьлийин угьар вуйи.
– Яя гур-ба-гур – хъугъужвну, хърифури чІигъ гъапІу хпири.
Гъурбан гужназ кьяляхъ илтІикІу ва хпир гъяркъюбси худ яваш гъапІу.
– Я хал ккутІай, уву гюзгюдихь швушвси гьидицурамиди хялар дуфну, мяракайиъ а. Иливну кІул’ин тІавакІра наана гъягъюрава!
Му чІигъар гъеерхьу Гъурбан ликарихъан хътахъу. КІуллан тІавакІра алдабгъну, рякъюн гьацІ кьялаъ, сабуну жвурнакк хай кайи кІикІилра ккивну, диву, хъа учв, зиихъ, руг кадабхьнайи чІирнак деу.
Хпир дугъан багахъна гъафундайи.
Жилир деубси, думу дишла кьяляхъ хътаку.
ЦІиб вахтналан эргуб йивну, Гъурбан гъудужву, ва ккунди-даккунди тІавакІ кІул’ина за дапІну, кьяляхъ илдицу.
Шлиз аьгъяйихъа, эгер бализ швушв хурадайиш, дугъу гьапІрийиш!
Дугьаз Исайикан кьадарсуз хъял дуфнайи, ва дючІюркьнайи сппар, тІавакІ хьади хулаз хъуркьайиз, чиб-чпилан алдахьу; инчІра ккадапІури гъаши.
Ккум’ари, сумчир мубарак апІури хилар дисруган, дугъаз гъапи:
– ТІавкІиъ арагъийин птурка айишра рази хьидийча, Гъурбан, хъа Исайи увуз лап алабцІну. Хил алдабгъ, аман, жан гъардаш. Мушваъ ич тахсир адар.
– Шлу аьдатар ву, бая, гьамцдар шадвалар ухьу гъисиб йигъанра дарапІиш, фила апІуз ккайидар ву?!
Хялари Гъурбнак кайи хъюлар ктау.
***
Мегьел тІавкІин ихтилат ккудубкІнадар.
Гьелелиг сумчриз гизаф йишвариан хялар гъюз ими ва шли хъюлар апІуруш ухдимиди изан шлур адайи, гьаддиз имбудариканна хъюлар ктаъбан бадалира эгер гьязурдайи тІавакІ гъипІиш, тазаб алапІбакк ккубкьуйи.
Гъурбан, гьамус мицдар дюшюшарин гъавриъ духьну, тІавкІик гьич сарира хил кучуз гъидритди, хяларин хабар хьайиз, жюлгер али хулаъ жин гъапІу. Исайиин дугъан хъугъвал илмидайи.
Ляхлаарин вари пІипІариъ мяракайин гьай-гьуй атІабгнайи.
Ялхъвнариин аьшкьламиш духьнайидарихьан Гъурбназ ккубкьуб мегьел саб ялхъвантІан дайи, ва магьа, мюгьлет гъядябхъюмитІлан думу ялхъвниз утІурччву.
Гъурбан ялхъвнин кьукьнаъ ади, наънан-вуш, Иса гъядяхъю.
– Хялари хъюлар дапІна, Гъурбан! – гьарай гъапІу дугъу.
– Наънандару?
– Хюрккан!
– Ярхла багьа хялар вузуз дурар... – ялхъвниан цІаси утІурччвну, тІавкІихьинди гъажаргъу.
«Дишагьли ялхъвниъ имиди, жилир удучІвуб аьйибнан ляхин ву» – гьаму дюшюш кІваъ ади жигьилари Гъурбниин «ппя-я-я!» уьлюбхю. Гьаму ражари Исайизра ккундайиб гьадму вуйи ва дишла, разишну гъадагъур дазаргу хилар, нач дубхьну гьерграйи дишагълийин рякъ гьадабтІури, Гъурбнан ерина, ялхъвниз удучІву. Чахъди дишагьли кьаназ ялхъвниъ гъузри кІури Исайи хьуб манатра хилиз шабаш гъапІу. Думу, ялхъван ккудрубкьрайи касиб, юкІв кядябхъяйизкьан мяракайиъ гъеергу. Хъасин, «Барракаллагь» дупну, кьавларихьиндира шубубдин кІаж дипу.
Халкь шадлугънаъ айи: Исайин му ляхнинра дурар гъавриъ гъаши, агь иблис!
Гъурбан заансина кІул’ин тІавакІра алди, хяларин улихьна ухди хъуркьу.
Ккум’ар гъулан зиъхъанди гъюруш, Хюрккар, гъяригъди дуфну ккунду: рякъ асканзина гъюрайиб ву.
– Салам, дустар! Кьабул апІинай аьхю, берекетлу хунча!.. – Хялариз цІиб икрамра дапІну, Гъурбну кІуллан тІавакІ алдабгъу.
–Я саламарра, я хунчара, я тІавакІра кьабул апІурдарча, Гъурбан халу, – кьатІ дапІну гаф дипу хъюлар дапІнайи хялари.
– Ай бала ву! ТІавакІ улихьна хьади гъюб аьдат дарин?
– Фужарин аьдат – фужариз аьламат! Учу дицдарикан дарча. Ич кІваъ айиб хьади гъач.
– ... Хъа...
– Саб «хъа-ма» адар, гъарах! – чпи кІуруб фу вуш-дарш дарпиди, кьатІ’иди дийигъу Гъурбнан улихь Хюрккарин хялар.
ГьапІрухъа, хялари кІуруб дапІну ккунду. К1ул’ии тІавакІра илмиди кьяляхъ хътакуз Гъурбан буржлу гъахьи.
«Мурари дарш хъа гъюрудари кьабул апІурда. Гьамус вардари саб гаф дапІнадарки. Хъана, чан кудручри, жюлгиъ ивдиза», – Гъурбну тІавакІ чан йишвахь мюгькам гъапІу.
Гьамус гьапІру! Исайихъди ттирк1уз даккун дубхьнайи Гъурбан, чара имдрур, хъана дугъан кюмекназ ккилигбанди шулу.
– ........?
– Хъа чпин кІваъ айиб гьаз гьерхундайва, Гъурбан?
– Гаф апІуз гъитдайи, Иса, кьяляхъ хътІуккунзу.
– Дурарин кІваъ айиб фу ву шул кІури хиял вуяв? – Исайин суалну Гъурбан гьавазур гъапІнийи.
– Дурарин кІваъ айиб фу вуш аьгъяйиш, узу увухьна гьаз гъюйи?
– Ай, Гъурбан! Узу ув’ин аьлхъюзкьан мигъитан. КІваъ фу шулуш бицІидаризра кмиди аьгъя. Магьа дарш, сариз багахьна гъач дупну, гьерх.
– Ифи-и! – гаркІал гъибихъу бицІирси шад гъаши Гъурбну гъапи. – Узу гьамус ифи наънан апІуру? Йицра кІирихъра гъурккунхьа, аьхир!
– Пагь баяр, аьжаин кас дарна Гъурбан! Узу гьа, баладар, жарадаркьан ув’ин аьлхъюз мигъитан!
– Узу деллу духьнайирси аза, Иса. Йип гьапІруш?!
– Узу увуз гъапундайин: гьамина сар жигьилиз гъач дупну, дугъан кІваъ фу аш, гьерх к1ури?!
Ккададархьрури гьаци гъапІу. Багахьна гъач дупну хъуркьу жигьилихьан Гъурбну гьерху:
– Яв кІваъ фу аяв, Зелимхан?
– Йиз кІваъ айидар, Гъурбан-ими, ялхъвнар, мукьмар вуйиз! – жаваб туву живанди.
– Уву мюгьтал машан, Зелимхан, гьаци гьерхрайиб вуйиз.
– Чухсагьул бализ! Гъарах мяракайиз, яв кІваъ айидар кІулиз адагъ, – пну, Исайи бай гьау. – Гъеебхьунвуз, Гъурбан? Хяларин кІваъ айиб ялхъвнар, мукьмар, шадвалар ву. Гьаци вуйиган...
Исайи ккудубкІайиз пуз гъидритди, Гъурбну разиди гъапи:
– Гьаци вуйиган, кьавлар хяларин улихьна хъади душну ккунду!
Гъюблан-гъюбаз сумчрин гьяракат ва гешт гъизгъин шулайи Табасаран вилаятдин сяргьятариз аьшкьнан сазандар сесер ерхьурайи.
Гьар йишвариан гъюрайи хялар кьабул апІбахьан Гъурбназ мажал адайи. Сумчир мубарак апІруган, хтулар, гудлар, цІудларин сумчраризра гъюрубси ибшри кІуруган, думу кьюбди шад шуйи.
Иса, кІуруш, хуларигъян, хяларихьан, мяракайигъян гъяжягъбу ликтІилан алдахънайи. Саб цІибди мажал гъядябхъюр, мяракайиз ялхъвнариз лигуз кІури гъафириз, гъулан кьибла терефнаан хъана тюфенгин пІакьар гъеерхьу.
Аьлхъюб дебккуз даршули, гьягьйир апІуз ацІнайир, ушв гужназ дебккри, Иса хъанара Гъурбнахьна гъушу:
– Хялар дуфна, дурарира хъюлар дапІна, Гъурбан. Узуз аьгъюб, дурар Ярккар ву.
– Ярккар думукьан къуру фурсар кайидар дар аьхир... – кІури, жюлгиъ айи тІавакІ кІул’ин иливну, чаин аьлхъюрайидаризра фикир тутрувди, Ярккарин улихьна тяди гъушу.
– Салам, багьа хялар, гъизил хунча кьабул апІинай! – Гъурбну, Хюрккарин хяларин улихьси, бицІиди икрам гъапІу.
Хялар, хяли-хпар чиб-чпиз лигури гъаши ва сумчрин шадвал чІур дарапІбан бадали дурарира Гъурбнан хунча кьабул апІдар.
– Яв хунча, Гъурбан, – кІуру ярхи сумплар хъайири, – учуз гизаф багьалуб ву. Гъурбан кІваан шад гъаши. – Амма, – «амма» пубси, думу кутIуршву, – учуз яв девлетар ккунди адар.
– Я эллер, гьаму халкьдиз гъи фу дубхьна! – гужназ машнаъ инчІ апІну, хъа айтІан ургури, пуз хъюгъю Гъурбну, – Хунча кьабул апІури имдар! Буюр, фу ккундуш, йипай, вафалудар!
Хяларин хиял шулу: «Гъурбну зарафтар апІура, учура дугъу ккагъуз гъузидарча».
– Учуз ккуниб, Гъурбан, анжагъ ич хъюлар ктаъруб вуйич.
– Хъюлар ктаъруб, магьа бетдиъ!
– Дициб хъюлар ктаъруб марцц апІин!
– Хъа фу ккундучвуз?
– Ари думу фу вуш, уву душну, аьгъю дапІну, гъач! Кьан мапІан, гъарах!
Гъурбназ чара гъабхьдар: тІавакІ кІул’ин иливну, аскканзина кьяляхъ хътаку.
«Валлагь, му ражари Исайихьинди дурушарза» – хиял гъапІу Гъурбну кІваъ хъана.
Думу Зелимхан агбахъ шулу. Жигьил ялхъвниъ айи. Ялхъван ккудубкІайиз Гъурбну аьх гъапІу ва, дишла, чахьинди гъюб ккун апІури, хил хъапІу.
– Лиг гьа, Зелимхан, му гафар ихь арайиъ гъузри. Увхьан гьерхру сабсана суал азуз.
– Йип, Гъурбан-ими, сарикнара кІурдарза.
– Хъюлар ктаъруб фу ву? — Гафар ярхи дарапІди гьерху Гъурбну.
– Хъа, аьлхъюб, – гъавриъ адру Зелимханди жаваб тувну.
– Сарун гъарах, – пну, Гъурбну, Исайиз чпи сатІиди рякъяйиз, бай мяракайизди деету.
«Аьлхъюб, аьлхъюб» – чав чакди текрар апІури, думу гьапІрушра аьжуз гъаши. Жара чара дибрихърайиган, думу хъанара Исайихьна кюмекназ гъягъюз мажбур шулу.
– Хялари хъюлар ктаъруб ккун апІура, Иса.
– Ккун апІураш, гъарахай.
– Фужар? – гъавриъ адрахъди, мюгьталди гьерху Гъурбну.
– Увуна яв хпир, думу яв кьял’ин илитну. – Гъурбну, гъавриъ духьну, инчІ ккадапІу:
– Хъюлар ктаъруб гьадму вуйин, Иса?
– Хъа сарун фу ву? Аьлхъюб дарин хъюлар ктаъруб!
– Валлагь, Иса, увутІан узу аьхюрушра, узуз фукІара аьгъдар. Чара адар, кьюридра душну ккунду, жарарин хпир кьялин илитуз шлуб дар.
Хпиризра гъач дупну, думу чан кьялинди Гъурбну хялар алахьайизкьан гъуху. Дурарин кьяляхъ гъулан бицІидарра аьлхъюри хъергу. Дурариз гизаф аьхю тамаши дубхьнайи. Хяларра разишну ва аьлхъбу тІуркІурайи. Хъюларра кудучІвну, дурар вари мяракайиъ архьу.
***
«Зарафтар чІяаьн ву, – чав-чакди фикир гъапІу Исайи. – Узуна йиз имдин бай, дугъан хунча ипІури, деъдича ва ихь абйирин аьдат: тІавакІ-хунча фици хяларин улихьна гъабхруб вуш, дугъаз ктибтидиза».
– Гъурбан! – дих гъапІу Исайи, – хялари хъюлар дапІна, ЧІилхъар вуш, кІураза, – инчІ кабхъну, кІуру Исайи.
Гъурбну, дишла маш дючІюбгъну, «гьамус фициб бала алабхъуйкІан», кІури, фикрар апІурамиди, чан тІавкІихьна, гьюл’ин али лепеси, хулаз гъажаргъу.
Думу кьяляхъ удучІвайиз ккилигури Иса хянакк дийигъу ва аьлхъюб дебккуз даршули гъапи:
– Зарафат вуйиз, Гъурбан. Ухьу ЧІилхъариз сумчир дупнадархьа...
Гъурбнахьан аьхю гьугьхьт тадабхъу.
– Ихь тІавакІра хьади гьач уву узухъди, саб гаф кІурзавуз.
ФужкІа адру, фаркьат хулаз дурар гъушу.
– Ари гьамус ихь арайиъ див, ухьу дидин диван апІидихьа, – дупну, лугариз зина дизигну, Иса гъубхьу пеълихъ хъюгъю.
– Яваш, Иса, сарун хялар гъюри имдарин?
– Хялар? – Пеълин агъдиз кьацІ йивури, Исайи гъапи, – Увуз гашди айвуз?
– Валлагь, Иса, гашу гъаллаш дапІназу, – тямягъ хъади гъапи Гъурбну.
– Душну, ухьуз кьюб истиканра аькъин, хъасин вари хъайи-хъайиси кІурза.
Гъурбан, учв, Исайин хилихъ хъайирси гъаши: «Яв бализ швушв хуруган, яваш уву, узу увура инжиг апІарзаву», хиялар апІури, Гъурбан истикнар хьади хъуркьу.
Уьлна муртйир айи лемчйир адагъну, дурарин йишвариин истикнар диву, мичІли чяхир убзри, Иса чан ихтилатнахъ хъюгью.
– Гъурбан, гъи ухьухъ швушвар хуру баяр хъуркьна кІури, ухьу бегьем набалугъди имихьа. Магьа уву ишри, ихь абйирин аьдат ву кІури хунча балгуз хъюгъюнва, амма увуз дидкан гьич фукІара аьгъдарвуз. Сарна сарди, кІул’ин тІавакІ иливну хяларин улихьна жаргъурава – му анжагъ яв цІийи аьдат шула. Хъа думу аьдтар увузси, гьеле узузра ужуди аьгъдарзуз, амма, цІибди вушра, увутІан узу артухъ гъавриъ аза. Хялари хъюлар гъап1ган, уву дурарихьан гьерхну ккунду: ичв ихтиярназ хъуркьназа дустар, буюр, йипай. Дурари кІурувуз, фу кІуруш, дурариз чпиз ужуди аьгъю шул, хъасин дуфну, тІавакІ гьязур апІурува. ТІавакІ уву гъабхруб дар, хъа яв хпири. Увуна думу улихьди, хъа кьяляхъди – кьавлар, йивури рякьюн мукьам, гъягъруб ву. Хъуркьиган, дуст кас, хяларин улихь бицІи мярака ачмиш апІруб ву, кьюридра ялхъвниз удучІвурчва. Хялари учвуз пулар шабаш апІиди – чпиз гьязур гъапІу хунчайин кьимат. Пулар учвуз гъитручва, хъа дурариз – хунча. Дурари думу чпи алидарин, яни ич, хулаз хътапІуру, хъа чпи, хялар, мяракайиз эйсийин гьяятдиз гъюру. Увура, Гъурбан, гьаци дапІну ккундийи. Яв хиялнаан, хялари уву гьаз кьабул дарапІди гъахьну? Икибашт1ан, гьаци тешкил дарапІган. Хъа вушра, гъи гъабхьиси гизаф маншаллагь гъабхьну. АбйиринтІан пис аьдат гъабхьундарихь, Гъурбан. – Хилариз мелз йивури, ккудубкІу Исайи. – Му яв тІавкІиз аьхю чухсагьул!
– Фици вушра, тІавакІ кьавларин улихь дивну кундийи, Иса. Гьаци вуйиш, дид’ин гизаф абур шуйи.
– Жям’аьтдиз алхъюб вуйи сарун. Пеълин йикк ипІуз ккунди, гъарма дирипІди гъузунза.
Гъип1уб саркьа ибшри.
Мийибдик беркет киври.
Ихь юк1вар шад ишри.
Раббийин ад за ибши!
Чухсагъул!
Гьаммишан шадвалар ишрихьуз, Гъурбан!
Гьамус ляхнихъра хъюгъюз шулу ухьхьан!..