КІУБАН ГАБАН ВА ЯШЛУ ЯРМАН
Чан уьмриъ сад йисан Яшлу Ярмлу хумурзгар гъурзнийи. Думу дурарин ачІал убчІру, ачІал убчІбу бегьем гъаллаш гъахьнийи ва фикрар апІури бахчайин гьацІ кьялаъ чру укІариин дахънайи.
«Аяллахь, жан Аллагь, узуз сабанкьана кьадрин йишв гьаз алабхъдайкІан?», – чав-чакна Аллагьдикан тІалаб апІурайи дугъу.
Дугъриданра, дугъ’ин къадрин йишв улубкьу ва чан кІваъ айи дерди гъапи: «Ккунийдизуз гьаму хумурзгар гьараригъ гъиршри!», гьаз гъапиш, гьараригъ гъяйиган, Яршлу Ярман ачІал убчІбакк ккахъдайи.
Хъа йигъаз, фу лигурва, бахчайикан багъ дубхьна ва гьарарин кюлер ирхну, баскедболин тупарсдар хумурзгар эрхна.
Яшлу Ярман, шадну гъадагъуру: «Сарун, апІруб имдариз», – кІури, саб гьарин сирникк дахъу.
Саб тягьяриланси ицци нивкІ уларигъян гъибиргъюрайи вахтнаъ, ягъли гьарин кІакІаригъянсина гъядябхъну саб аьхю ва гъагъи илдансиб хумурзаг мугъан унтІин йивуру ва гъутІубкІубдин парчйир гьар жвурнахъинди даргъуру.А-я-ванавур ичІрияв, иццру гъапІур фици вувуз мушвккан ккутІурччвурайир! Улубкьу иццрушин кучІвубкъури, гьарарихьан ярхлаъси деънайир хъана фикрарик кахъру. Му ражну дугъу чан фикрар, Аллагьдиз ухди ерхьи дупну ачухъди кІуру: «Жан Аллагь, сабансана кьадрин йишв тувава!»
Яшлу Ярмнан тІалаб, гьаму ражари, дугъан багъдиъ учІвуз дуфнайи КІубан Габниз ебхьуру ва чан гучІ гъибтну гьерхру:
– Гьаз вуяв?–Гьаму хумурзгар чпин йишварихь дахьуз, – аьрзачи гъахьнийи думу.
КІУБАН ГАБАН ГАБАН ВУЙИШ
Маларин лижахъ гъягъюз Яшлу Ярмназна КІубан Габанкъарин сабси нубат шулу.Яшлу Ярмназ чахъди лижахъ КІубан Габан дуфну ккундийи ва дурарин адаши гьаци гьаънура вуйи.Кьюреди малар сивин кІанакк, дагрин гъирагъдихъ гемрейиин дахьуз гьитну, Чпи лисундин чІев адапІуз хъюгъю.–Узу габан вуйиш, – гъапи КІубан Габни, – яшлуйирихьан артухъ пул гъадабгъидийза гьар малин кІулихъ.
– Дици гьаз? – гьерху Яшлу Ярмну.
– Дурариз гизаф пулар а.
– Имбударигъян жаради дурарин гьапІрудар ву?
– Хъа вари яшлуйири чпин гьатушвариъ айи шубариз мийибшри, баяризра кмиди хътаурадарин? Думгьа ади!
– Дурариз чпин веледар кІюгъялди хътапІураймиб ву.
– Ав, узура узуз ча кІурадарза, чпин малариз туври. Дурариз хайир хурайи хюнйир-йицартІан шагьрариъ чпиз кефер апІурайи веледар артухъ кІюгъял вуйин?
Яшлу Ярмнухьан я „ав“, я „ваъ“ пуз гъабхьундайи. Дугъу гьаму йигълантина чан урхурайи бализ саб кепек пул хътапІури гъахьундар. Гьаддиз дугъу уьру дипломдиз институтра ккудубкІну ва чан абйир-бабариз пулра хътапІури гъаши.
ЭФЕНДИ
Яшлу Ярман гъулаъ ад айи адми вуйи. Дидихъди сабси, дугъан иблис тІуларин ва аьмларин гьацІар баярра гъавриъ ахъну адайи. Дугъу чаз кюмекар апІуз, уччву гафар ва тярифар апІури, жигьил баяр чахъди гъахуйи.
Йигъарикан сад йигъан, кьюрд гъяйиз, думу гъюляригъ баяр уч апІури гъючІвру. Дугъу шлиз вушра Эфенди кІуйи ва му ччвурнан суй гъулаъ яркьуди дарабгънайи.
Гюзел ригъ айи. Йигъ лис’ан илтІибкІурайи ва гъваарин сирнар ярхла-ярхлариз гъярайи. КІубан Габан, чан аьхю гъардши гъапІу тІаласйирстар дажйириин – сануб кьючІлигъ кІул, гьатмунубдигъсана - чиб-чпиин иливну ликар, чпин икриъ ригъдихь каргри дахънайи.
Саб арайиланси:
– Э-фен-ди, – кІури, ихтиятди дугъаз, гьяятдин зиихъ Яшлу Ярмну дих гъапІу. КІубан Габан чаз гъеебхьнушра гъиришвундайи.
Дугъаз, «Эфенди» кІуру дих гъапІубси, Яшлу Ярмнан гъвалахъан, чан таярин: «КІи-кІи-кІи» – жини аьлхъбар гъеерхьу. Ачухъди аьлхъюз дурариз Яшлу Ярмнахьан, саб гъапиб - гучІурира вуйи, кьюб гъапиб - гьюрмат уьбхюрайидар вуйи, шубуб гъапиб – нач’валра кади шуйи.
– Э-фен-ди-и-и!–«Э» гьярфназ илзигури, «и» гьярф хърифури, явашди, карграйириз гучІ даршлубси, ихтиятди, сулан тІулар апІури дих гъапІу.
Баярихьан хъана аьхю кІикІйир ттадахьу. Яшлу Ярман дурарихьинди илтІикІну, чан кІвантІариин тІуб иливну «чш-ш-ш!» – гъапІу.
Асла фикир турувди, КІубан Габан му ражнура чан айи саягънаан адахъундайи: думу, чаз деребхьу мисал дапІну, диришвди дахъну гъузу.
Шубуб кІуру ражнура Яшлу Ярмну жанлудиси дих гъапІу:
– Э-э-фе-эн-ди-и-и! – Яшлу Ярмнан ажайиб дихниин, дугъан гъвалахъ хъайи баяр хъана кІикІйир апІури аьлхъюрайи. Баяр КІубан Габнин гъавриъ ахънайи, гьаддиз дурариз аьхю тамаши дубхьнайи.
Хъасин КІубан Габан яваш-явашди ккиришву ва зиъхъан дих гъапІурихьинди маш чІур дапІну, кІул илтІибкІну аскканзина ккилигу.
Яшлу Ярмну, КІубан Габнин чахьинди «гъилибгу» суфат дярябкъруси, чан хиларин кьюбрид гагьарра гьат1арццну, аскканзина чахьинди йивурайи "ч1имрар" ктрук1уз чан улихь гъалханси хъацІакну гьивну:
– Мягъян, мягъян! Мягъян, гавур!!! – гъапи. – Гъачай, баяр, гъачай, – дупну, «КІикІйир» апІурайидар хъади гъушу.
ДАГЪТІАН АЬХЮБ
Хярар уршвурайи вахтар вуйи.
Хябяхъ дубхьну, вари гъуландар яягъди гъулаз гъюрайи.
Аьдат вуйиси хпарин, баярин, шубарин, жиларин жа-жаради дестйир шуйи ва гьаци дестйир-дестйирди гъулазра гъюйи.
Жиларин десте, Рабхру булагъдихъансина сивин канчІарихънакьан ктубчІвнийи, хъа баяринуб - дурарин кьяляхъди гьадму булагъдихъна хъубкьну имийи.
Баяриз Яшлу Ярмнак кялхъюз ккун гъабши ва дурари дугъ’ина КІубан Габниз ял гъапIу алау. Дугъаз фици кялхъруш аьгъдайи, я жиларихъ хъугъну дугъак ктукьуз шулдайи, я Яшлу Ярман сарна сарди адайи саб фу вуш апІуз.
КІубан Габнин кІулиз саб фикир гъафи ва баяригъ чан кІубанвал улупуз хъюгъю.
– Я Яр–ман! Ярман! – кІури, аьхю жиларин сесниинди дих гъапІу жиларин дестейигъди гъяйириз.
Ярмну, чаз гъеебхьнушра деребхьу мисал гъапІу.
КІубан Габни хъана хусуси дару аьхю дихниинди гъапи:
– Я–Я-а-ар-ма-а-ан! Яр-ман! – дугъу чаз му ражнура деребхьу гьисаб гъапІу, аммаки жиларин арайиъ айирин юкІв тІубкІуз апІури хъюлу ац1найи:
«Гьагъму хъюнтІичра адмийирик кялхъри шулин!» Дугъаз, аьхю ва гъагъи сесниинди чаз дихар апІурайир КІубан Габан вуйиб аьгъю дубхьнайи. Хъа, КІубан Габнин хиял вуйи чав аьхю жиларин сесниинди дихар апІруган фуж вуш аьгъю хьибдар кІури. Дюз гъапиш, гъулаъра гьацдар зарафатар гизаф ахьнайи.
Кьяляхъди гъюрайи баярин аьлхъбар гъати духьнайи. Даршулин арда, аьхю адмийик кялхъру саягъниинди дихар апІурайиган.
Сабдиканра вижна ктру Габни сабансана:
– Я Я-я-яр-ма-а-ан! Яр–ман! – мидиз улихьна гъапубтІан гужли сесниинди чІигъ апІуру.
Аьхирки, «ХъюнтІичрин» кялхъбар аьгь апІуз дархьи Ярмну, дипну чан хиликк ккайи чанта, гъирагъдизди гатІабхьну гъюниин али дергес, баярихьинди–сивиккинди кьяляхъ илтІикІну, хилар заваризди дазаргну, тІурччури, вари сивар рахру чІигъниинди ушв абцIну гъапи:
– Яв кІвягъна гьаму зурба дагътІан аьхю-уь-уьб!!! Ху ***ин бай ху!
КІубан Габан уьру-цІару гъахьи ва вари дугъ’ин аьлхъюз хъюгъю. Мидхъантина дугъу бажагьат учвтІан аьхюриз гиран ктапІурвуз.
ГЪАВРИЪ АДРАХЪРУР
ЧІирнахъ кьюр деънайи. Ямажнакан исина ккибиргъу гъван сарин кьялаъ йивуру.
Кубкьури:
– Уву аьхю балайиккан гъюрхюнза, увкан узуз рубкьуру.
Ктрубкьури кІул ккиври гъахьундар.
- Эгер узу гьамшвахь хьтайиш, – давам апІуру кубкьури, – увук кубкьуйи.
– Кубкьдайзук.
– Кубкьдайиш, гьеле душну биргъуза?
– Хъа биргъ!
Мугъу душну тепейилан гъван биргъуру ва думу дугъан кьялаъ "гурп" дап1ну йивуру.
– Чухсагъул увуз! – иццру гъапІури йикь дибисну гъапи, – дугъридана, уву йиз гъвалахь хьтайиш думу гъван узук кубкьдийи.
ХИФАР
Хпир гьар ражари, чав кІуруб дарапІган, жиририкди элегури шулу.–Увуз фукьан кІуру: цалик хифар кахь-карахь, кахь-карахь!
– Гьадмукьан ахмакъ хпир шулин? Уву цалик хифар гьаз кахьри шулва?!
– Узу цалик хифар кахьрадарза. Думу гьациб, увусириз абйирин айи мисал ву.
– Магьа увура узу гъапибдин гъавриъ гъахьундарди. Узура абйирин мисалиинди: гьамкьан уву узуз давди улхбар гьаз апІурава кІури гъапунзавуз. Яв улхбар, цалик кахьрайи хифарси гьиргъразуз.
– Дици вуш, ухьу кьюридра нубатназ жилирна хпир гъахьнуки...
– Ари гьаддиз узу инжик мапІан! Цал ижмиб ву!