Футбол. Сувга окаётган бойлик

Анвар Шукуров
(Солиштирамиз СССР билан...нинг давоми)
Футбол. Биз жахон чемпионати финал боскичига чикишимиз лозим
         Туккиз ёшлик пайтим (1974 йил)да, отам рахматлик телевизор турадиган уйга мени таклиф килиб «сен бу футболни кур!» деб чакириб келгани хамон ёдимда. Болалар тарбиясига каттиккул отамнинг 9 ёшли болакайни, узига тенг билиб таклиф килиши мени бир неча погона юксакликка учирган булса-да, уша кунги футболнинг ахамиятини билмаганман.
        Отамнинг футболсевар дустлари уйимизга ташриф буюрмаганидан, отам мени чакириб келмагандилар менимча, отам менда футболга нисбатан иштиёк учкунини ёкишни истагандилар.
       Булиб утган, уша кечки уйин отам учун жушкин, бакир-чакирлар билан давом этар, мен учун эса ахамиятсиз эди. Бир пайт отам хурсандчиликдан бакириб юбордилар. Биз гол ургандик. Уйин бизнинг галабамиз билан тугади. Отамнинг кувонч тула калбидан «Углим бугун биз галаба килдик. Мана сенга социалистик мамлакат! Мана сенга Польша!!!» дегани хозир хам кулокларим остида жаранглаб турибди.
        Кейинчалик аклим расо булгач, маълум булишича, уша йили Германияда футбол буйича жахон чемпионати булиб утган-у, учинчи урин учун булган уйинда Польша Халк Республикаси футбол термаси харакатдаги жахон чемпиони хисобланмиш Бразилияни 1-0 хисобида енгган экан.
         Кейинги 1975 йилда оиламиз учун яна кувончли вокеа юз берди! Киев Динамоси Европа кубок эгалари кубогини, кейинрок Суперкубокни кулга киритди (бу хакда яна фикр юритамиз).
        Шу-шу футболга нисбатан менда ишк пайдо булди. Болалар спорт мактабига катнадим. Кейинчалик, олийгохни тугатгач, каерда ишлаган булсам, уша корхналарда футбол клублари ташкил килиб, турнирлар утказганман.
         Узбек футболининг Мустакилликдан кейин эришаётган натижалари умуман мени кониктирмайди. Фикримча, бизнинг футболчиларимиз – аллакачон Европа, Америка футбол майдонларида туп суриб, Миллий терма жамоамиз эса бир неча бор Жахон чемпионати финал бскичи иштирокчиси булиши керак эди.
         Хозирги гапираётган гапларим бир неча йиллик изтироблар, уйлар, фикрлар, ташаббуслар, дардлар, хасратлар ва мантикий хулосалардан ташкил булди.
         Ушбу макола ёзилишига уч нарса катта туртки булди:
1. Спорт каналидан Евро-2016 курсатилмаётгани;
2. Оз-мозгина футболни ривожлантириш учун, уни куйиниб танкид килаётган журналистларнинг телевидениедан ишдан кетиши;
3. УФФ футбол сайтининг ишламай колиши.
Футбол хакидаги информацияни чегаралаш булса, шунчалар булар-да!
Аслида юкоридаги учта холат хам Президентимизнинг футбол сохасида олиб бораётган сиёсатига терс ишлардир.
Мен шу юкоридаги учта салбий ишга «бош-кош» булган мутасаддиларига айтмокчи эдим:
– Узбек халки футболни канчалик севишини биласизларми узи?
– Билсаларинг нега футболнинг таргиботини бугаяпсизлар?
– Агар билмасангиз, нима килиб утирибсиз футболга аралашиб?
Тугриси, Узбекистон Футбол Федерацияси Раислигига Мираброр Зуфаровичнинг рахбар булиб келишини олкишлаган кишилардан энг биринчилари каторидаман.
Узим савдо ходими фарзандиман, савдо сохасида ишлаганман хам. Савдо ходимларининг чукур мулохазали, одамийлиги, хар кандай холатда хам уз мувозанатини саклай билиши, хар кандай кийин вазиятда хам ечим топа биладиган топкирлигини биламан.
Мираброр Зуфарович каби сармоядор киши, палакка бораётган сувни тухтатмаслигини хам тахмин киламан. Ахир Республикамизда футбол инфратузилмасини ривожлантириш учун озмунча мехнат килдими у киши. Узлари хохлаганча ишлайверсинлар.
Аммо, дардларимни баён этмасам булмайди.
Бизнинг боболаримиз дунёни забт этганлиги хакида гапиравериб, узимиз хам зерикдик.
Мен сизга бизда уша боболар кони –жуш ураётганини, тугри тактика ва стратегия ишлаб чиксак, ин ша Аллох футболда юксак натижаларга эришишимиз мумкинлигини мисоллар ва мулохазаларим оркали тушунтириб беришга уриниб кураман.
Гапни узокдан бошлайман.
СССРда футбол Сталининзм давлат бошкаруви меваси уларок сиёсийлашган жараён эди. Команданинг номи «Динамо» булса, билингки, у Ички ишлар Вазирлигига, ЦСКА, СКА булса Мудофаа Вазирлигига, «Спартак» булса касаба уюшмаларига тегишли  буларди. Футболга Ички Ишлар Вазирлиги бош кош булганидан – Динамо Москва, Динамо Киев, Динамо Тбилиси, Динамо Минск каби номдор командалар мавжуд эди.
           СССРда футбол табиий йул билан ривожлангани йук. Уша пайтларда урф булган гапга кура СССР футболи «ялонгоч ташаббус»га курилганди.
          Хукумат томонидан футболга булган эътибор буйича биздакидек сиёсийлашган футбол йук. Шу билан бирга бу давр талаби буйича тугри ечим.  Хамма куч ва эътибор футболга каратилганлигини куриш мумкин. Вазирлар, вилоят хокимлари футбол федерацияларининг Президентлариям булишди.
            СССРда булгани каби футбол командалари гигант корхоналар оталигига берилди. Улар футболимизни маблаг билан таъминлаб келмокда. Чет элдан мураббий керакми? Кимтиниб булса-да илож топишди (энг таниклилари – Сколари, Зико, Демьяненко). Жахон чемпиони тажрибали футболчи Ривальдо хам келтириб командада уйнатилди. Футбол жамоаларимиз таътилни БАА, Туркия каби мамлакатларда утказишлари, Миллий терма жамоамиз тажриба орттириши учун уртоклик учрашувларига маблаглар топиб берилди.
            Бу орада миллий терма жамоамиз Эрон, Япония, Шимолий Корея терма жамоаларини уларнинг майдонида  маглуб этишди.
             Футбол клубларимиз хам Осиё чемпионлари, кубок эгалари кубокларида иштирок этдилар. Каршининг «Насаф» футбол жамоаси эса Осиё кубок эгалари кубогини кулга киритди. Баъзи холларда Осиёнинг номдор, юлдузлар таркибига эга жамоалари маглуб этилди. Европа мамлакатлари командалари билан уртоклик учрашувлари утказиб турилди.
              Шунча маблаг ажаратилса-да на миллий терма жамоамиз, на олимпия терма жамоамиз куринарли натижага эришмади. Миллий терма жамоамиз бирон марта жахон чемпионати финал боскичига, Олимпия терма жамоамиз эса дунё спортчилари байрами Олимпиада финал боскичига йул ололмадилар.
            Нега?
            Тугри, утган асрнинг 90-йилларидан кейин футбол деганда – пул тушуниб колинди. Бу гап Европадан бошланди ва хозир хам, бутун дунё мамлакатларини камраб олди. Футбол миллионлар уйини, санъат, театрлашган томоша сифатини йукотиб, натижа учун туп суриладиган спорт мусобакаси буп колди.
            Чамамда СССРдаги каби, пулдор клублар билан учрашаётганда футболчиларимизнинг оёклари калтираб коляпти, мураббийларимиз футбл уйинига тушишдан олдин иштонини хул килиб куйган болага ухшаб ёки кибрга берилган холда узларини тутадилар. Иккала холат хам кманда рухиятига салбий таъсир килади ва озгина, нимадир етишмаган холда муваффакиятли натижа кайд этолмаймиз. Деярли СССР футболи хам шундай эди. СССРнинг ворислари хисобланмиш Россия ва Украина терма жамоаларининг Евро-2016 мусобакасидаги уйинлари уша мухитдан дарак.
             Аммо, СССРда чиройли футбол уйналган даврлар бор эди. Европа кубок эгалари кубогини бир марта Динамо Киев, бир марта Динамо Тбилиси олганди. Суперкубокни 1975 йилда Динамо Киев олувди.
            Биз, хусусан узбек футболи хам уша пайтда кам эмасди.
           Энг кизиги шундаки, 1975 йилдаги Динамо Киев командаси таркиб буйича Европанинг энг зур таркибга эга, Европа чемпионлари кубогини кетма-кет олиб келаётган, 1974 йилги жахон чемпионлари ва футбол истеъдодлари ¬¬ ¬- Франц Беккенбауэр, Герд Мюллер, Зепп Майер; Ханс  Шварценберг, Юпп Капельманни узида жамлаган Мюнхеннинг «Бавария» клубини енгган эди. Шунингдек бу таркибда булажак жахон юлдузи, уша пайтда 20 ёшга тулган Карл Хайнц Румминигеси булган командани Мюнхенда хам Киевда хам маглуб этганди.
           Аммо, шов-шувли гапнинг энг юкори нуктаси бу эмас!
           Гап шундаки, уша Европани, бутун дунёни лол килган Динамо Киев уша йили СССР чемпионати доирасида уз уйида 0-1, мехмонда  эса 0-5!!! хисобида Тошкентнинг «Пахтакор» жамоасидан маглуб булганди!!!
           Буям хали хеч нарса эмас. Киев динамочилари Тошкент уйинидан бир мунча олдин Каршига ташриф буюриб, у ерда шохона карши олинган ва махаллий, СССР чемпионати 2-лигасида уйнайдиган «Каршистрой» клуби билан 2-2 хисобида дуранг уйнаганди.
          Киев динамочиларининг Узбекистонда иккинчи лигада иштирок этаётган команда билан дуранг уйнаши, «Пахтакор»ни рухлантирган булса не ажаб? Уйиннинг шархи интернетда турибди. Ушанда «Пахтакор»чилар динамочиларга умуман уйин беришмаган экан.
          Мустакилликдан кейинги тарихда Каршининг «Насаф» командаси Осиё кубок эгалари кубогини кулга киритгани энг юкори натижа булиб турибди. Уша натижа узбек халкининг калбига канчалик завк ва шавк киритганини биласизми?
          Узбек халки зафар козонишни севади.
         Чунки, тарихан зафар унга доим хамдам булган. Термамиз ва клубларимизнинг мувафаккиятсиз иштироклари, стадионларимиздаги баъзи рангсиз уйинлар, одамларимизни уз футболимиздан узоклаштирди.
        Уша УФФ сайти ишлаб турган пайтларда биздан минглаб километр узокликдаги Испанияда Реал ва Барселона – «Эл классико» учрашувини кузатаётган мухлислар сонини кузатинг эди, курардингиз футбол ишкибозларининг фаоллигини. Уйиндан кейин, эртаси куни тушгача шу маълумотларни курган, фикр билдирган кишилар сони 80.000 тага етиб коларди.
       
      Давоми бор.