Тадбиркор курган туши, килган хаёлига камалдими?

Анвар Шукуров
(СССР билан солиштирамизнинг давоми)
          Бирлашган миллатлар ташкилотининг жахон мамлакатлари иктисодий курсаткичлари хакида рейтинги эълон килинибди.
           Унга кура собик СССРнинг Иттифокдош Республикалари куйидагича акс эттирилибди:
           1). Россия 10-уринда; 2). Козогистон 47-уринда; 3).Украина 59 – уринда; 4).Белоруссия 66-уринда; 5). Азарбойжон 67-уринда; 6) Узбекистон 72-уринда экан.
           Вахоланки, биз СССР даврида Россия, Украинадан кейин учинчи уринда эдик.
            Нега ахир бундай булди. Россия, Украина тушунарли уларнинг ахолиси биздан куп. Лекин, ахолиси биздан кам Козогистон, Белоруссия, Азарбойжон иктисодиётининг утиб кетишига нима сабаб?
           Агар тахлил килингудек булса Козогистон, Украина, Белоруссия иктисодиёти Россия билан хамкорликда ривожланиб борди. Азарбойжон эса Туркия билан жипс иктисодий муносабатлар туфайли биздан узиб кетди деб уйлайман. Бундан ташкари уларнинг барчаси Европа билан хам иктисодий хамкорлиги яхши деб уйлайман (бу мен учун шунчаки гап, бунинг сабабларини аниклаш ва альтернатив дастурлар тайёрлаш менинг вазифамга кирмайди. Аммо, нима килсак тез ривожланишимиз мумкинлиги хакидаги гоямни гузорлик тадбиркорлар мисолида ёритишга уриниб кураман).
          Узбекистоннинг келажаги яхшилигига оптимистлардан бири сифатида айтишим мумкинки, иктисодиётда Бухоро амирлиги колипларидан воз кечиб, янги мустакил узимиз ясашга уринаётган колипларимиз кузга ташланмокда.
          Бир неча кун аввал «Ахборот» информацион дастуридан эълон килинди. «Узбекистонда кичик бизнеснинг саноатдаги улуши 56 фоизни ташкил этибди». Кишлок хужалиги-ку, менимча, 100 фоиз хусусий фермерлар улуши. Чорвадор хужаликларни демасангиз, уларнинг мулки давлатники эмас, менимча.
          Хар куни телевизордан эълон килинаётган «Ишонч телефони» хакида бир неча йил олдин бадиий фельетон ёзгандим. Уша фелъетонни Козогистондаги узбек тилидаги бир газета хам уз интернет сайтида чоп этганди.
         Фелъетоним долзарблигини йукотганлигини курдим. Бу телефон хозирги кунда ишлаяпти. Тадбиркорлар, фукаролар бу телефондан наф куришмокда.
         «Ишонч телефонлари» бу Давлатимиз ва Жамиятимиздаги илгор, соглом кучларнинг сайъи харакати туфайли юзага келди хамда аста-секинлик билан нормага айланиб бормокда.
         Солик Кумитасининг хам бир назорат инспекцияси бор экан. Бир тадбиркор гурунг бериб колди. Ноконуний текширув утказмокчи булган соликчилар унга узбекчиликда булгани каби «билса хазил, билмаса чин» шаклида ишхонасига ташриф буюришибди.
         Тадбиркор хам уддабурро экан, уларга «текширув китобига кул куйинглар» деб таклиф килибди, улар рад жавобини беришибди. Тадбиркор зир-р этиб юкори ташкилотга арз килибди. Хуллас, соликчиларнинг мазаси кочибди.
        Иши осонликча битганидан хурсанд тадбиркорнинг айтишича, бу инспекция шахсан Президент аппаратига буйсунармиш, шунинг учун хеч ким унинг ишига аралаша олмасмиш. Албатта, охирги жумлага мен ишонмадим, лекин уша инспекцияда иймонли, соглом фикрли, халол ходимлар борлигига ишондим.
        Солик инспекциясининг текширувидан олдин келган вакиллар Республика Солик Кумитасининг телефон ракамлари туширилган бланкада ташриф хатини узим курганман. Унда  келган текширувчи, «ноконуний талаблар куйса, таклиф килса куйидаги ракамларга телефон килинг» деган жумлаларни узим укиб, калбим гурурга тулган.
        Эътибор берган булсангиз юртимизда вакти-вакти билан вилоят, шахар прокурорлари шу туман, шахар, вилоятдаги тадбиркорлар билан йигилишлар утказиб турадилар.
         Шундай йигилишлардан бирида вилоят прокурорининг тадбиркорларга карата:
         –Сизлар давлатга тулаётган солик хисобидан биз ойлик маош оламиз, сизлар канча куп солик туласангиз, бизга шунча яхши. Шу сабабли, сизларни химоя килиш бизнинг хам бурчимиз,-деганини эшитиб кулокларимга ишонмаганман...
          Юкорида айтганимдек кичик бизнеснинг саноатдаги улуши фоизи буйича биз АКШдан утиб кетдик!!! Аммо, юкорида келтирганим СССР давридаги бирга яшаган давлатлардан оркада коляпмиз. 
         АКШда 17 миллионта кичик бизнес фирмалари фаолият юритиб, ялпи ички махсулот ишлаб чикаришдаги улуши 40 физни ташкил этаркан.
         Биз нотугри йулда эмасмиз. Узбекчилик, аввал шу колипни ясаб, шу ерга кириб олайлик, ундан сунг бир гап булар деб, харакат киляпмиз.
          Менинг бу назарияга эътирозим йук. Уни кандай килсак, уша колипни самарали ишлатиш буйича амалий таклифим хам бор.
          Сон курсаткичимиз буйича АКШдан узганимиз билан сифатда уларга якинлашишга йул булсин. Мисол учун Голливуд каби ижодий ахоли жойлашган биттагина Калифорния штати бюджети Россияникидан куп!
         Ёки тадбиркор Билл Гейтснинг соликка тулаётган пули бизнинг мамлакатимиз бюджетига якинлашиб колади.
         Б.Гейтс бакирмайдиям, чакирмайдиям, эрталаб соат саккизда ишга келиб, кеч соат саккизда ишдан кетади. Пахтаям экмайди, нефть, газ хам сотмайди. Аклини ишлатиб пул ишлайди холос. Бунака кишилар АКШда куп.
         Бунга сабаб. Шундай ишлаш учун замин, шароит бор.
         Шароит зур-да, шароит!
         Бизнинг хатоимиз каерда?
         Мисол учун АКШ (Европа)да 100-120 йиллик савдо, махсулот брендлари бор. Яъниким, уша корхоналар бундан 100 йил олдин хам бор эди, хозирам мавжуд. Уша товарларини чикаришяпти. Лекин, замонавийсини. Дарахт бир жойда кукаради-да.
        Биздачи? Биз кичик бизнес вакилларини, айникса ишлаб чикарувчиларни худди, совет замонидаги штатларни кискартиргандек, бизнесини йук килиб ташлаймиз, тортиб оламиз, синдирамиз. Урнига яна бошкаси иш бошлайди. Лекин уям куп яшамайди. Меваси етилмаган дарахтни узиб олиб бошкасини экамиз. Замонавий тил билан гапирганда кичик бизнесга, мулкдорга тадрижий ривожланиш йук.
        Дунёкарашимиз хам эскича. Бозорга куй, эчки, помидор, бодринг олиб келган дехкон билан савдо килаётганда узимиз унинг молини канчалар пастга ураётганимизни ташкаридан бир назорат килсайдик, канаканги багритош эканимизни билиб олардик.
         Майли куп чалгимайлик. Мен гузорлик уч тадбиркор ака-ука ва уларнинг омадсиз тадбиркор куёви Ахмадшо Шоев мисолида Гузор туманида тадбиркорликнинг иктисодий усиш даражаси пастлиги хакида гапираётгандим.
       Юкорида айтганимдек, асли тожикистонлик, аммо Россия Федерацияси фукароси булган гузорлик куёв – Ахмадшо Шоевнинг жиноий жавобгарликка тортилиши окибатида уч ака-уканинг бири (кенжаси) Туйчи Мирзаев (1958й) бевакт вафот этади, уртанча ака Нормахмат Мирзаев (1952й) инсульт булиб, тушакка михланиб колди, катта ака – Коржов Файзиев (1947й) эса 1965 йилда кай тартибда иш фаолиятини юк машинасини хайдашдан бошлаган булса, худди шу тартибда юк машина рулига утириб, бола-чакасини бокиш учун кум-шагал тошиб ишлаб юрибди.
        Омадсиз куёв – Ахмадшо Шоев эса 2009 йил май ойида 20 йилга озодликдан махрум этилганича, камокда.
        Унинг айби дастлабки тергов давомида унинг таниши (баъзи манбаларда узок кариндоши) К.Жураев наркотик моддаларини сотаётганида кулга тушади ва тергов изоляторида уз айбига икрор булишдан ташкари, узи билган танишларига нисбатан хам кургазма бера бошлайди.
Дастлабки тергов, суд процессида хам асосий далил – узига карши узи гувохлик беришга курилган. Бир суз билан айтганда СССРнинг 1930-йиллардаги Прокурори, кейин эса Олий суди раиси  булиб ишлаган А.Я. Вишинский назариясига кура «чистосердечное признание – царица доказательств». Узбекчасига бу «уз айбига икрорлик далилларнинг подшосидир» дегани. Бу жирканч назария туфайли 37-йиллардаги Тройка Судлари катлиом уюштиргани тарихан маълум.
Айбига икрорлик – далил подшоси хисобланса. Айбига икрорликнинг асосий самарали воситаси – АЙБЛАНУВЧИНИ КИЙНАШ.
Мисол учун майдалашиб ётмаслик учун Россия Федерацияси Конституцияси 51-моддасида тугридан тугри ёзилган:
          1. Никто не обязан свидетельствовать против себя самого, своего супруга и близких родственников, круг которых определяется федеральным законом.
2. Федеральным законом могут устанавливаться иные случаи освобождения от обязанности давать свидетельские показания.
Бу олижаноб амал!
Биз хам конунларимизни кавлаштирсак шу хулосага кела оламиз.
Агар бадиий ухшатилса Олижаноблик байрогини Россия уз уйи тепасига осиб куйибди. Биз эса бу байрокни уйимизга олиб кириб сандикнинг ичига солиб куйибмиз. Мабодо биров кисталанг килса, секингина курсатамиз. Россия савоб ишларда олижанобликни катта саховат билан амалга ошириши янгилик эмас.   
Жонли мисол:
Тарихан маълумки Рус империяси кушинлари Бухоро амирлиги, Кукон, Хива хонликлари босиб олганидан сунг, уларнинг килган биринчи ишлари мазкур хонликлардаги кул бозорларини йук килиш эди.
Бухоро амири, Кукон хони, Хива хони кулликдан воз кечиш накадар савоб эканлиги эшитгану, амал килмаган одамлар эди. Куръонда энг катта жиноят мумин кишини касддан улдириш:
93. Тому, кто верного умышленно убьет,
Ад воздаянием предстанет,
Где пребывать ему навечно.
На нем - проклятие и гнев Аллаха,
И муки тяжкие назначены ему.
 (Коран Сура 4. Женщины)
мабодо бирон-бир муминни эхтиётсизлик оркали улдириб куйилса, унинг урнига бир кулни озод килиш ва муминнинг оиласига товон тулаш буюрилади. Мана уша Куръон конуни акс этган оятлар:
92.
Тому, кто верует (в Аллаха),
Не дОлжно верных убивать,
Разве что только по ошибке.
Кто по ошибке верного убьет,
Тот должен дать свободу верному рабу
И пеню уплатить семье того, кто умер,
Если они не пожелают на милостыню обратить ее.
А если же убитый - верующий (в Бога),
Но из людей, что с вами во вражде,
То вам - дать верному рабу свободу.
А если он - из тех людей, с которыми у вас союз, -
То - пеня для его семьи и верному рабу - свобода.
А кто (раба на выкуп) не найдет,
Тому назначен пост - два месяца подряд,
Как покаяние перед Аллахом, -
Поистине, Аллах всезнающ, мудр!
(Коран Сура 4. Женщины)
Адолатдан чекиниб, уз халкига жабр ситам килинаверилгач, бошка адолатли кавм рахбарликка юборилиши хам Аллохнинг конунияти.
Шунинг учун «Русская душа – широка» деган атама мухрланиб колган.
Уша тарихий холат кайтарилганлигига ёркин мисолни айтиб утай.
Тошкентда ШОС мамлакатлари прокурорлари учрашуви булди. Бизнинг прокурорларнинг тадбиркорларга нисбатан олиб бораётган фойдали ишларини россияликлар  ургандилар. Учрашув тугаб орадан бир неча кун утгач Россия якка тартибда фаолият юритаётган фукароларини беш йил муддатга соликдан озод килиб (бизда бу иш хунармандларга нисбатан кулланилаётганди) юборди.
Лекин, савоб ишларда, олижанобликда Россиядан утадиган мамлакатлар талайгина. Улар хозир хам уз халкига олижаноблик бобида биринчиликни саклаб келмокдалар. 
Уша кулликни Франция 1789 йилда, Англия 1807 йилда йук килишган эди.
Худди шунингдек Айбига икрорлик – далил хисобланмаслиги, айбсизлик презумпцияси кулланилиши лозимлигини хам Англо-саксон давлатлари ташаббуси билан БМТнинг 1948 йил 10 декабрда  кабул килган Инсон хукуклари умумий декларацияси 10 – моддасида пойдеври куйилганди:
«Каждый человек, для определения его прав и обязанностей и для установления обоснованности предъявленного ему уголовного обвинения, имеет право, на основе полного равенства, на то, чтобы его дело было рассмотрено гласно и с соблюдением всех требований справедливости независимым и беспристрастным судом» нормаларига асосан ишлаб чикилган.
А.Шоевнинг адвокати М.Косимованинг шикоятидан кучирмага эътиборингизни каратаман:
«…А.Шоев узбек тилини билмайди. Айблов хулосасида айблаш учун энг мухим далил жиноят содир этилган вакт ноаник.
Асосий айбланувчи К.Жураевнинг кургазмаси эса жиноят содир этилган вактни тахминий хисоблайди. Масалан, А.Шоев айбланаётган барча туккизта эпизодлардаги жиноят вактига эътибор беринг:
1) «2003 йилнинг апрель ойида»;
2) «2003 йилнинг сентябрь ойида»;
3) «2004 йилнинг январь ойида»;
4) «2004 йилнинг июль ойида»;
5) «2005 йилнинг июль ойида»;
6) «2006 йилнинг август ойида»;
7) «2006 йилнинг ноябрь ойида»;
8) «2007 йилнинг сентябрь-октябрь ойида»;
9) «2007 йилнинг куз фаслида» дейилади.
Суд хукмида куйилган айблардаги икки хатбоши шубха, гумонларга «бой». Рухсатингиз билан унинг энг эътиборли жойларини хавола киламан:
А.Шоев жиноий харакатларини давом эттириб, жиноий уюшма ташкилотчиси К.Жураев томонидан 2003 йилнинг сентябрь ойида олиб келинган 25 килограмм «героин» гиёхвандлик воситасини Сурхондарё вилояти, Сариосиё тумани, Чорва кишлогида кабул килиб олиб, аниклаш имкони булмаган КамАЗ – 5410 русумли автомашинаси кузовига беркитиб, гиёхвандлик воситасини, божхона назоратидан яширин равишда контрабанда килиш йули билан Россия Федерациясининг Ульяновск шахрига аниклаш имкони булмаган шахсларга топшириб... (суд хукми 22-бет).
    А.Шоев жиноий харакатларини давом эттириб, бошка жиноий уюшма рахбари  К.Жураев томонидан 2007 йилнинг сентябрь-октябрь ойида олиб келинган 132 кг. «героин» гиёхвандлик воситасини Сурхондарё вилояти, Сариосиё тумани, Чорва кишлогида кабул килиб олиб, таниши бошкарувидаги  КамАЗ-54112 русумли 18 М 2612 давлат ракамли автомашинага такилган 10А 526 давлат ракамли тиркамасида ясалган хуфя жойга беркитиб, гиёхвандлик воситасини божхона назоратидан яширин равишда контрабанда килиш йули билан Россия Федерациясининг Санкт Петербург шахрига К.Жураевга етказиб бериб... (суд хукми 24 - бет).
    А.Шоев жиноий харакатларини давом эттириб, бошка жиноий уюшма рахбари  К.Жураев томонидан 2007 йилнинг куз фаслида олиб келинган 120 кг. «героин» гиёхвандлик воситасини Сурхондарё вилояти, Сариосиё тумани, Чорва кишлогида кабул килиб олиб, таниши бошкарувидаги КамАЗ-54112 русумли 18 М 2612 давлат ракамли автомашинага такилган 10А 526 давлат ракамли тиркамасида ясалган хуфёна жойга беркитиб, гиёхвандлик воситасини божхона назоратидан яширин равишда контрабанда килиш йули билан Россия Федерациясининг Санкт Петербург шахрига К.Жураевга етказиб бериб... (суд хукми  24 - бет).
    Эътибор берган булсангиз, уч эпизодда автомашинанинг хайдовчиси исми шарифи йук. Бир эпизодда автомашина давлат ракамиям, хайдовчиси исми фамилиясиям йук, тиркаманики эса бор (???). Нахотки номаълум хайдовчи Тожикистон, Узбекистон, Козогистон, Россия Федерациясидаги унлаб божхона постларидан утиб кетиши мумкин?
    Яна бир далил КамАЗ-54112 русумли 18 М 2612 давлат ракамли автомашина 2006 йил 25 октябрда Файзиева Нина (онам) томонидан, унинг кайногаси Мирзаев Туйчига сотилган ва давлат раками ЙХХБ (ДАН) томонидан руйхатдан учирилиб (списание) йук килиб юборилган булиб 2007 йилда йук эди. Ушбу холат вилоят Йул харакати хавфсизлиги бошкармасининг 2012 йил 10 ноябрь 24/8-2904 ракамли ва Республика Давлат божхона кумитасининг 2012 йил 23 ноябрь 03-1/15-Арз-0278-7-сонли маълумотномалари билан тасдикланади.
    Юкорида келтирганимиз Олий Суднинг 2003 йил 19 декабрдаги 17-сонли «Гумон килинувчи ва айбланувчини химоя хукуки билан таъминлашга оид конунларни куллаш буйича суд амалиёти тугрисида» Пленуми Карори 5-бандининг 3-кисмида  «Айбдорликка оид барча шубхалар, агар уларни бартараф этишнинг имкони булмаса, гумон килинувчи, айбланувчи фойдасига хал килиниши керак. Конунни куллашда келиб чиккан хар кандай шубха хам унинг фойдасига хал этилади» - дейилган».
    Мана хурматли укувчи А.Шоев жиноят устида кулга тушгани йук. Унинг камалишига сабаб, К.Жураевнинг кургазмаси, кейинчалик эса узининг кургазмаси.
    Агар биз бу ишдаги К.Жураевнинг ва айникса А.Шоевнинг Айбига икрорлиги Далиллар Подшоси деган  акидадан воз кечилган холда ишга назар солсак А.Шоев узининг курган туши ёки уйлаб топган хаёли учун камокда 8 йилдан буён утирган буп чикади. Чунки,  унинг берган кургазмаси тахминий, баъзан эса терсмантик баёнотлардан иборат. 

Давоми бор.