II. Солиштирамиз СССР билан...

Анвар Шукуров
       ...Амалдор дер эса, тузум ; мен узим,
              Фармон фармонимдир, суз менинг сузим...
                (Э.Вохидовнинг «Изтироб» шеъридан)

   Узбекистон Республикаси томонидан олиб борилаётган бетарафлик, харбий блокларга кушилмаслик сиёсати жуда эзгу ниятлар!
   Аммо, бу бизники факат. Бизнинг бу ниятимиз, фикримиз билан келишмайдиган кучлар борми? Афсуски, бор...
   Мустакиллигимизни саклаш ва эркин, тенглар ичра тенг сиёсат олиб бориш учун биз кучли давлат булишимиз керак!
   Эсингизда булса СССР деганда одамлари тиш-тирноги билан куролланган, харбий буйрукка асосан уйкудан турувчи, ишга борувчи, уйкуга кетувчи мамлакат тушунилар эди. Октябрят, пионер, комисомол, коммунист – хаммаси «темир интизом»га буйсунувчи кадрлар эди.
   Энди СССР йук. Харбий кучлар Россияда колди. Биз кичкинагина армияга эгамиз. Олиб бораётган сиёсатимиз Кушилмаслик, Бетарафлик.
   Кушилмаслик, Бетарафлик сиёсатини олиб бориш эълон килиш кайтариб айтаман – жуда яъши эзгу ниятлар.
   Ха, кушилмаслик, бетарафлик деган эзгу ниятимизни амалга ошириш учун хам моддий ва маънавий жихатдан бой булишимиз шарт!!!
Бетарафлик деган сиёсатни амалга оширишимиз, унга биров тахдид солмаслиги учун бизда энг замонавий куроллар ва ватан учун жонини тикишга тайёр харбий ва фукаровий кадрларимиз булиши керак.
   Бухоро амирлиги колипидан чиколмаяпмиз? - дедим. Менга бу суз ёкмаяпти, аммо, бу улчов тугри ташхис (субъектив менинг хулосам).
Хуп, нима дейин булмасам?
  Араб мамлакатларини мисол келтирайми? Битта бла тугилса, берилаётган нафака 60-70 минг АКШ доллари булган араб давлатларини айтайми? Улардан биз нима сохада устунмиз узи?
   Бизда эркинликми?
   Мен улардагига нисбатан эркинмиз деганда хохлаган кийимимизни кийишни тушундим. Ёки яна бошкача фарк борми?
   Уларда бирон-бир муаммони ечиш керак булса, турли-туман фикрлар мухокама килинмайдими? Карама-карши фикрлар  эшитилмайдими? Тугри сузни, хакикатни улар ёмон куришадими? Телевизорларида дебатлар булмаса керакдир, аммо подшоси-ю, вазирларига хакикатни, тугри гапни айтувчи, соглом фикрловчи одамлар бордир. Хато ва камчиликлар бартараф этилмаса, улар бунчалик ривожланиб кетмайди.
Араб нефт ишлаб чикарувчи ишбилармони кун тартибини биров гапириб берди. Унинг туртта хотини бормиш. Ишга хохлаган пайти борармиш. На банки сохасида, на солик сохасида вахима йукмиш. Ички, ишлар, прокурор, суд тугрисида гапириш уят экан.
Ишбилармон хеч качон, шошиб юрмасмиш. Хеч канака мажлислар йук. Хуллас, маишатда яшармиш. Уша куни Россия телеканалларидан бирида курсатди БАА оддий фукаролари хаётини. Электр бепул, сув бепул, хатто уйнинг узиям бепул! Ахоли эса «ота боболаримиз чулда яшаганлар»-дея туяларга миниб чулларга чикиб кетармишлар. Эртак-ку, бу.   
    Биз Европа йулини танладикми? Хуш, Европанинг фалон мамлакатидагидек дейинми? Уларнинг деярли купчилигида соглом фикрли оппозицион партиялари Парламентда бор, ОАВнинг назорати остида Хукумати халки, мехнаткашлари учун амалий ишларни килишга мажбур!
    Иш бор жойда хато булади. «Ётган одамгина кокилмайди» -дейилади япон маколларининг бирида.
    Барча иктисоди ривожланган Европа давлатларини олинг. Кайтариб айтаман, мен Президентларни назарада тутмаяпман.
    Мен иктисодий блок – Хукуматини гапиряпман. Ахир, Англияда давлат бошлиги Киролича (деярли 70 йилдан буён давлат тепасида), Испания, Швеция, Голландия, Дания, Бельгияда хам кироллик. Киролликларнинг амал муддати абадий. Япония кироллигига 2000 йиллар бупти шекилли.
    Яна Европа иктисодий гигантлари Италия ёки Германияни олинг. Уларда Президентнинг кимлигини купчилик танимайди хам, менимча.
    Аммо уларнинг барчасида Хукумат бошликлари тез-тез алмашиб турибди, бири хато килса, дархол бу хатони ОАВ ёритаяпти, Хукумат алмашаяпти, кейингиси, уни тузатишга уриняпти, энг мухими барча Хукуматларни бегараз, эркин, асосли танкид килувчи куч, бахс бор, мунозара бор.
   Бизда бундай килишга Хукуматнинг узи йул куймаяпти. Хукуматимиз хар кандай ишни шошма-шошарлик, чалама-чаттилик билан амалга ошириб, озгина танкидни душманликка йуйиб, хар кандай яхши гоянинг баракасини учиряпти.
   Мана охирги мисолни олинг. Россия рахбари билан учрашув булди. Кишлок хужалик махсулотларини улар сотиб олмокчи булишди. Президент хали Тошкентга келиб улгурмасдан «селектор» булиб утди-ю, хамма богдорчилик фермерларининг ерини давлат захирасига кайтариш кампанияси бошланиб кетди.
   Нима эмиш? Барча богдорчилик фермер хужаликлари кичрайтирилармиш!  Токзорлар тагига полиз экинлари экиш керакмиш. Унда сувни куп ичган токзорлар барбод булади-ку! Энг кизиги, кишда не бир азоблар билан токзорларни кумган, илк бахорда уларни очиб, парвариш килаётган дехкон, энди узумнинг мевасини тераман деб турганда, э йук, бэ йук хокимият вакили «узумзорингни давлатга топшир» деб турса!
   Нега бунака кампания бошлаб юборилди? Бир марта катталаштирамиз деб олишди, энди кичиклаштирамиз дейишяпти.
   Нима сабаб экан десам? Мажлис протоколи булганмиш!
   Ана холос, Фукаролик Кодексимизда катъий айтилган. Конун оркага кайтиш кучига эга эмас. Фукаролик Кодекси эса ахамиятига кура Конституциядан кейинги уринда туради. Яъни, барча катталаштириш ва кичиклаштиришлар янги ташкил булаётган фермерларга тегишли булиши шарт.
   Лекин, хокимият билан 50 йилга шартнома тузиб ишлаб келаётган фермерлар буни тушунмайди. Тушунгани билан прокурорлар протест киритмайди, судлар фермернинг тарафини олмайди.
   Нега? Чунки, ерларни захирага олиш, катталаштириш, кичиклаштириш деган кампанияларга Вазирлар Махкамаси судьялар ва прокурорларни хам комиссия аъзоси сифатида тиклаб куяди.
   Бу жудда катта демократик ЧЕКИНИШ!!!
   Конституциянинг хокимиятлар булиниш тамойили бузиляпти.
Худди, Абдулла Кодирийнинг асаридаги Кукон хонлигидаги Суд жараёнидаги  Худоёрхон ва Отабек, Куттидор, Кумушбиби уртасидаги суд жараёни каби Конун чикарувчи хам, уни ижро килувчи хам, Суд килувчи хам узлари Хон, куланкалари майдон  Худоёрхон Хон жаноблари булиб колаверади.   
  Нега булмаса Конституциямизда бу хокимиятларни булдик?
  Чунки, Европа демократияси дегани шу.
Хокимият тармокларини учга булинишини мен аввал айтганим каби киши организмидаги – Вазиятни куриб турган Куз, Гапларни эшитиб турган Кулок, Хатти-харакатлар туфайли чиккан хидни англаб турган Бурунга ухшатаман.
Мисол учун Куз чиннигулни яхши куради. Аммо, чиннигул бурунга у ёкмайди, чунки унинг хиди йук. Бурунга атиргул яхши.
Куз тус товукни энг чиройли куш дейди. Аммо, унинг сайраши Кулокка ёкмайди. Карганинг хунуклиги унинг сайрашидан! Куринишиям хунук. Шунинг учун куз ва кулок фикри бир. Бу хакда Мияга юборилган ахборот тасдикланади.
Куз бир аёлни София Ротару деб тан олади, аммо унинг товуши бошкачалигидан кулок каттик сигнални мияга бериб, кузнинг ахборотини чиппакка чикаради.
Бу айтаётган Хкимиятнинг уч тармокка булиниши Европа ва АКШда 200-300 йиллик тажриба оркали юзага келди. Уларда таъмни сезувчи тил ОАВ хам Туртинчи хокимият сифатида деярли хукукий асосга эга.
Бухоро амири Ахмад Донишни Россияга юборатуриб, уларнинг давлат тизимини урганиб келишни буюрган экан.
   Россияда Петр замонидан буён шу уч хокимият тизимини урганиш, шакллантириш ишлари бораётганди.
Бир мисол армияни олинг Бухоро амирининг армияси оломондан иборат эди. Унинг ичида хозиргина молини ташлаб чиккан чупон хам, даласида ишлаётган дехкон хам, заргар хам, нонвой хам бор эди.
Россияда хаммаси тизимланган эди. Артеллерия булак, пиёдалар булак, отликлар булак ва хоказо. Шунинг учун улар галаба килдилар.
СССРни таркатган нарса нима?
«Березка» магазинлари!!!???
Яъни, хавфсизлик буйича масъул КГБ валюта операцияларини назорат киламан дея иктисодиётга кирди-ю, нафс уларни йулдан ура бошлади. Кейин улар бошка магазинларгаям утди. Кейин цеховикларни изидан тушди. Уз иши эсидан чикди. Давлатнинг энг сезгир томири ишдан чикиб, хушёрлик йуколди.
Умуман иктисодиётга хукук тартибот идораларининг аралашувини мен куй подасини парваришлаш учун чиябуриларни чупон килиб тайинлашга ухшатгим келади.
СССР даври (80 йиллар)да ЖПКнинг тегишли моддаси бор эди. Унга кура, кайси моддалар Прокуратураники, кайсилари ИИВники, кайси моддалар КГБники ва бу таомил тулик тизимланган булиб, улар бир-бирининг ишига аралашмас эди.
Судьяларни ишларни объектив куришга мажбурлаб турувчи суд очерклари, репортажлари мунтазам ОАВда ёритиб бориларди. Бу судьяларнинг саводхонлиги даражасини курсатарди.    
Кишлок хужалигида узбекона окиллик, донолик кани?
Богдорчиликни купайтириш учун кайси узбек дехкони мехнат килиб турган кишининг кулидан богини тортиб олиб беровга беришни кузлайди?
Бунинг учун бировларнинг дехконларнинг гашига тегиб, уларнинг каргишини олиш керакми?
Бунинг йули осон-ку!
Норентабеллик билан ишлаётган пахтазорларни камайтириш керак. Кашкадарёга шу йил бир уполномоченний келибди. Март ойининг бошида фермерларни мажбурлаб чигит эктириш кампанияси бошланиб кетди. Аслида Кашкадарёда апрел охирида чигит экилади-ю, баъзи илгор фермерлар бир сугориш оркали пахта хсилини етиштирадилар хам (хар холда шундай гапларни эшитганман).
Мен фермерлардан нега бундай эртачи чигит экяпсизлар? –деб сурасам, улар «уполномоченний» кишлок хужалик фанлари докторимиш бир нарсани билса керак-да» - дейишди.
Апрель охирида таъзия туфайли кишлокка борсам фермерлар яна чигит экишяпти!
Ха, нима булди десам?
Улар «аввалгиси чикмади, кайтадан экяпмиз»-дейишди. Хуш мана энди сизга савол фермернинг ёкилгидан, эккан чигитдан, транспорт хизматидан курган зарарини ким тулайди? Айтишларича, бу «олим» уполномоченнийнинг шарофатидан биттагина Гузор туманида 1 миллиард 400 сум зарар курилганмиш. Бу зарар хакида каерда, кимга гапирсак булади? Уни олдини олиш мумкинмиди ёки йукми?      
Европанинг барча мамлакатларида Хукуматларнинг асосий сиёсий зарби уз халкининг ижтимоий турмушини оширишга каратилган.
Хукуматимизда ишлаётганлар яхши маош олсинлар! Лекин Бухоро амирлиги вазиру-вузаролари, уламолари килган хатоларни килмасин!
Бу нима дегани? Уз халкига жабр-у ситам бобида Бухоро амирлигига тенг келадиган булмаган. Амирликдаги кул бозорини Руслар келиб бекор килишган. Бухоро амирлиги ён кушнилари Хива ва Кукон хонликлари билан мунтазам урушда булган. Руслар келиб Самарканд ва Фаргонани босиб олгач буям бархам топган.
Шундай булсада Бухоро амирлигида ички низолар, амирнинг жабру-ситами туфайли Шахрисабз беклиги билан урушлар юзага келиб турган. Гузор туралиги эса Амирлик буйсунувидан деярли чикиб кетган. Сабаб, Гузор беки Абдумалик рус кушинларига какшаткич зарба беравергач, Бекнинг отаси Бухоро амири Музаффар  русларга кушилиб, углига карши жангга киради.
 Ота угил уртасидаги можаро Гузор туралиги ташкил этилишига олиб келади. Ота-бола уртасидаги можаронинг асосий сабаби – амирлик худудидаги хотин-кизларни зурлаб саройга келтириш ва хоказо...
Мен Бухоро амирлиги деганимда, хатто Чор Россияси хам дея олмадим. Чор Россиясида камбагал, бева бечорани тинглайдиган Лев Толстойи бор эди. Ф.Достоевскийси бор эди. Антон Чехови, Максим Горькийси, Иван Бунини бор эди.
Улар узларининг обру эътибори билан хар кандай конунбузарликни, адолатсизликни тухтата олар эди.
Бухоро амирлигида бундай кишилар йук эди. Тугри, додхох, дангалнишин каби мансаблар бор булиб, улар халк дардини амирга етказувчи шахслар эди.
Аммо улар хакикатни тугри етказа олмадиларки, вазиятни юмшатолмади, Бухоро амирлигининг хавфсизлигига путур етди. Амирликда замонавий аэроплан, танк ёки пушкалар, курол-аслаха, энг мухими мунтазам тайёргарликдаги, замонавий тактика хамда стратегияни биладиган харбий кадрларнинг йуклигидан юрт большовойлар кулига утди.
Шунча йил тилимиз, динимиз, кадриятларимиз хурлангани дарс булмадими?
Хозирги замонда харбий ишлар ерда булмайди. Осмонда булади. Шунинг учун энг замонавий курол-аслахаларимиз булиши керак.
Бунинг учун бюджетимиз бой булиши керак! Бюджет бой булиши учун ишлаб чикариш яхши булиши керак. Уни химоя килувчи механизм ишончли булиши керак. Интернет сахифаларидан укиганларимиз, амалдор бойларимизнинг уз маблагларини чет элларга инвестиция сифатида киритаётганликларидан куриниб турибдики, уларнинг узлариям, уз юртида бизнеси хавотирсиз ишлашига ишонишмайди. Хусусий мулкдорни тарафини оладиган, ичган касамига содик судьялар кам (бу хакда кейинги уринларда тухталади ин ша Аллох).
Хитой хавфи пайдо булибди! Кушни мамлакатга унинг харбийлари киритилибди, деган гап хам пайдо булди.
Тугри Хитой рахбари яхши одамлиги куриниб турибди. Президентимизнинг хурматини жойига куйиб кутиб олди. Бирок Хитой биттагина Рахбаридан иборат дегани эмас.
Тангри Таолони тан олмайдиган, Охиратда хар нарсанинг жавоби борлигини хис килмайдиган одамларга ишониб булмайди.
Гапнинг пусткалласини айтаколай. Мана якинда Тошкентда Шанхай Хамкорлик Ташкилотининг йигилиши булиб утади.
Шу фурсатдан фойдаланиб, Туркия вакилини хам саммитга чакириб, Россия билан уларнинг уртасидаги келишмовчиликни бартараф этиб, уларни тинчлик йулида яраштириб куйиш керак.
   Албатта, кичик хато кондош биродарларимиздан утди. Лекин мустакиллигимизнинг илк даврини эсланг. Агар, биринчи булиб Тургут Узал бизнинг мустакиллигимизни тан олмаганида ишимиз мураккаб эди. Туркиянинг оркасида НАТО, АКШ бор эди.
   Буни юртбошимиз яхши тушунарди. Аммо, юртбошимизни танкид килувчилар у кишини «мустакилликни истамаганликда» айблайди.
Мантик борми шу гапда? Ким мустакил мамлакат Рахбари булишни истамайди?
Ижод ахлининг мустакиллик орзуси билан реал хокимият Рахбарининг орзуси булакча булади. Рахбар прагматик булишга мажбур.
Бундан ташкари ПУТЧ пайтида харбийлар деярли юртимизни бошкараётганди. Олма-Ота, Тбилиси, Баку, Болтикбуйи, Москвадаги ПУТЧ вокеаларидаги харбийларнинг роли хар кандай рахбарни хавотирга солиб куяди-ку...
Россияда хозирча Йулчиев рахбар экан, у бизга дуст ва стратегик хамкор. Аммо, бошка кучлар келиб колса нима булади? Ахир, Бухоро амирлигида булгани каби озгина пулга сотилиб кетадиган ёки мансаб илинжида юртни куш-куллаб топширишга тараддудланган кишилар, мулозимларимиз йукми? Ана шу таъмагирлар биринчи навбатдаги потенциал соткинлик учун замин-ку.
Ха, биз Мустакил сиёсат юритишимиз учун хам маънан, хам моддий бой булишимиз керак. Бунинг учун бизга ТИНЧЛИК керак. Тинчлик учун атрофимиздаги кушниларимиз билан ДУСТ булишимиз керак. Бухоро амирлигидаги каби манманлик килиб, улар билан низолашиш керак эмас. Туркий давлатлар иккита гигант Россия ва Хитойнинг уртасида уйинчок булиб колмаслиги керак. Куръонда кардошлик ипини узган кишини Аллох лаънатлаши айтилади. Аллох лаънати тушиши мумкин амал эса хотиржам юришимизга асос эмас. Хозирча маданий, иктисодий равишда туркий халклар бирлашуви зарур. Бу хакда Алихонтура Согуний бобомиз хам «Туркистон кайгуси» асарида айтганлар.
МДХ давлатлари уртасида Иктисодий Иттифокларнинг биз учун зарари йук деб уйлайман. Бу худудларда узбеклар аввал хам, хозир хам савдо бобида устун булишган. Россиядаги, айникса Козогистондаги бизнесни йулга куйиб берганлар хам узбеклардир.
Хавфсизлигимиз, мустакиллигимиз бобидаги гапларим хозирча шу. Менинг гапларим ижтимоий ахволимизни яхшилашга тилаклар. Утган йили ёки ундан олдинги йилда Англиянинг собик Бош вазири Тони Блейр Козогистонга келиб 16,5 миллион евро маблаг олиб, бизнесконсультация бериб кетди. Шу муносабат билан мен «Тони Блейрнинг гонорари» деган хикоя хам ёзганман. Ким хикояни укимокчи булса, проза.ру сайтида укиши мумкин. Менинг юкорида айтган фикрларим бепул. Хозирча. Чунки, биз хали Европа эмасмиз.
Суд тизими хакида кейинги ларда ин ша Аллох тухталиб утаман.