2. Герман халкларининг ота ватани каерда?

Анвар Шукуров
               Олдиндан бир нарсани келишиб олсак. Бу дунёда бахс ва мунозара майдони шунчалик кенгки, хаммамизга хаёлот осмонининг истаган чеккасигача парвоз килиш имконияти бор. Факат биров-бировимизга тилимиз ёки кулимиз оркали озор бермасдан фикрлашсак маъкул буларди.
              Бу дунёда кайси инсоннинг гапларини хамма бирваракайига хакикатнинг энг юкори пиллапояси сифатида кабул килган?
             Инсон дейсиз? Яратган Эгам томонидан туширилган Китобларни инсонлар тан олмайди-ю, инсон гаплари нима бупти?
              Иккинчидан «дом» , «утюг», «деньги» деган русча сузлар бор. Уларнинг келиб чикиши туркий. Хуш унда бу сузларни русча деймизми ёки туркий деймизми?
             Менимча русча деб кабул килганимиз маъкул. Аммо, унинг туркий узакда эканлигини айтишга хаккимиз бор.
             Агар бу фикримизни руслар кабул килмаса нима бупти?
             Хеч нарса.
             Шахсан менга колса рус тили оркали узбек тилига кириб кетган ¬ - ¬стол, стул, кресло, бочка каби сузларни, русчалигини тан олишда хеч кандай муаммо сезмайман. Чунки, зиёли киши бировнинг фикрини хазм кила билиш керак. Агар хато килаётганингизни айтишса-ю, асосли булгани туфайли кабул килсангиз буям зиёлининг иши. Келинг бир-биримизнинг фикримизни хурмат килайлик. Венгер ёзувчиси Януш Корчак шундай деган экан: «менда битта олма бор, сендаям битта, узаро алмаштирсак, икковимиздаям биттадан олма булади. Менда битта гоя бор сендаям битта, агар узаро алмаштирсак икковимиздаям иккитадан гоя булади». Илмий-ноилмий конференцияларда, олийгохлар-у, лицей-коллежларда, сартарошхона, стадионларда, паркларда одамлар бошка бировларнинг айбини гапирмасдан ижодкорнинг асарини мухокама килсалар, ижодкорга бундан ортик бахт борми?
          Француз давлат арбоби ва файласуфи Шарль де Голль шундай деган экан: Агар ракобатчиларга дуч келмайин десангиз, кийин йулни танланг. Мен танлаган йул хакикатда бошкача йул. Мен узим тилшунослик дипломига эга булмаганим холда дунёнинг хар кандай тилидаги  туркий сузларни «тортиб олишга» уриняпман. Шу билан бирга Махмуд Кошгарий бобомиз хам харбий киши булганини, аммо туркий (балким бутун дунё) халклари ичида биринчи булиб Тилшуносликда этимологик лугатни тузганлар-ку.
           Балким, менинг бу уринишимни Альберт Эйнштейн фикри оркали тушунтириш осонрокдир:
         «Бу ишни килиб булмаслигини хамма билади. Аммо, бу хакда умуман маълумотга эга булмаган битта саводсиз келади-ю кашфиёт килади».
           Менинг катъият билан хеч кимникига ухшамаган изланишимларга рухлантираётган холат хакида гапириб утсам. Дунё яралганидан буён жуда куп муъжизалар руй берди. Англаган кишига хозир хам улар юз бериб турибди.
             Аммо, инсоният тарихидаги энг катта муъжиза охирзамон пайгамбари Мухаммад с.а.в.нинг дунёга келиши ва у кишига туширилган китоб – Куръондир. Мана ун турт асрдирки, унинг бирон-бир сузи нарёкда турсин нукта ва тиниш белгилари хам узгартирилмасдан келмокда.
        Бу Китобни укиган, идрок килган, тафаккур килган кишилар уз сохаларининг энг юксак мартабаларига кутарилмокда ёки хар кандай олим илмдаги энг юкори чуккисига чиккач унинг матни билан танишгач, бу Китобдаги сузларни инсон эмас, Аллох айтганига ишонмокда.
        Абу Райхон Беруний ута хакикатпарвар, ёлгонни ёмон курадиган олим булган. Шу билан бирга у киши Куръон ва хадис илмини жуда яхши узлаштирган булганлар.
           Абу Райхон Беруний Куръон оятлари ва пайгамбаримизнинг меърож кечасидаги сайрларига боглик хадисларни тафаккур килиш оркали инсоният тарихида биринчи глобус яратилди. Ер шарининг муаллак харакатланиши учун улкан сув- океан ортида яна бир куруклик бор эканлиги хакидаги башорати беш юз йилдан кейин исботланди. У киши сув туфони хакидаги ривоятларни урганиб чикиб, унинг качон юз берганлигини айтиб кетдилар.
              Менинг тадкикотларим хам Куръондаги тарихий бир факт – Зулкарнайн хакидаги оятларни тарих ва тилшунослик фанлари оркали исботлашдир. Чунки, Зулкарнайн хакидаги тарихнинг Куръонда баён этилишига булган вазият хам ута сирли ва жавоб хам хикматли.
    Хотимул анбиё Мухаммад (сав) пайгамбарликка танланиб, Куръон оятлари у кишига Жабройил (ас) оркали туширила бориб, уларни курайшликларга етказиш буюрилганидан сунг, Макка ахли уртасида булиниш юз бера бошлайди.
Бу вокеадан бир мунча вакт олдин эса Таврот, Забур ва Инжилни яхши биладиган яхудий олимлари Ясриб (Мадина)га кучиб келиб, арабларга: “Тавротда айтилган охирзамон пайгамбари тушадиган алматлар куриняпти. У Ясриб(Мадина)да, бизнинг кавмимиздан пайдо булади” деб келажак самовий муъжизани барчага маълум килиб, хаммани илхак килган эдилар.
Албатта, бунгача тушган Китобларнинг барчаси яхудийларда булганлиги, демакки, Аллох хакидаги илм(дунёдаги энг буюк илм-А.Ш.)да уларнинг нуфузи баландлиги боисидан, араблар улар билдираётган фикрларига эътироз билдира олмасдилар. Аммо, шундай булса-да, баъзи курайшликлар: “пайгамбар мабодо бизлардан чикса борми, унга содик хизмат киламиз” деб касам ичишаётганди, бирок бу хол юз бергач, касамларини бузиб, уни тан олмасдан, энг мулойим гаплари “сехргар” дейиш булди.
Чунки, янги дин уларнинг наздида ризкларини камайтираётгандек, тан олишса, обрусидан ажралиб, мартабаларидан тушиб колишлари мумкиндек булиб колди.
Шу сабабли, курайшликларнинг янги динга кирмаган энг зур боёнлари маслахатлашиб, Ясриб (Мадина)га уз вакилларини  жунатиб, яхудийларнинг энг билимдон олимларидан учта ута мураккаб савол топиб келишни буюришади.
Охирзамон пайгамбари араблардан чикишини чин дилдан истамаган яхудий олимлари бу шартни бажаришни узларига шараф деб билишади.
Улар Маккадан келган мехмонларни бир неча кун кутиб туришларини сураб, узаро маслахатлашиб, мураккаб савол тузиш ишига астойдил киришиб учта мураккаб савол тузиб беришади.
Яхудий олимларнинг наздида бу саволларга, ердаги энг зур олим булган одам боласи жавоб беролмайди. Пайгамбар булса жавоб бериши мумкин. Шунинг учун улар маккалик вакилларга узлари билган жавобни айтмасдан, маккорлик билан “агар Мухамммад (сав) бу саволнинг биттасига калта, иккитасига узун жавоб берса, у пайгамбар булиб, унга ишониш лозим булишини” хам тил учида айтишади.
Нега жавобни айтишмайди?
Чунки, улар тугри жавоб келишига ишонмасдилар. Уша пайтдаги арабларнинг саводхонлиги хакида ушбу хадис ойдинлик киритса керак:
Имом Бухорий 1913-хадис.
Ибн Умар (рз.) ривоят киладилар: «Расулуллох (сав): «Купчилигимиз уммий (укиш ва ёзишни билмайдиган) жамоамиз. Шу сабабдан биз араб жамоаси ёзишни хам, юлдузларга караб хисоблашни хам ва уларнинг кай тартибда харакат килишини хам билмаймиз, бунинг урнига киладиган ибодатларимизнинг вактларини шундай аник ва кузга куринадиган килиб белгиладикки, бу белгиларни билишда ва хисоб-китоб килишда уммийлар хам, бошкалар хам бирдир», – деб, икки муборак кулларининг бармоклари билан мана бундай ва намоз мана бундай килиб, бир гал йигирма туккиз ва бир гал уттиз ракамини курсатдилар».
Яхудий олимларининг танлаб берган уч саволнинг биттаси Зулкарнайн хакида эди.
Бу саволнинг кутарилиши ва бу хакда Куръонда жавоб келиши муъжиза хамда канчалик катта сир эканлигини тасаввур килиб куринг-а.
          Шунинг учун хам мен бемалол айта оламан.    Ха, дунё тарихида ер юзининг икки чеккасини забт этган шахс яшаган. У Куръон оятларига кура аввал куёш ботаётган тарафни, мисол учун Англияга булган худудни, кейин эса куёш чикаётган худуд, мисол учун Индонезия, Малайзияни забт этган.
         Унинг даврида отлар кулга ургатилган булиб, ук, ёй, арава кашф этилган эди. Бу янги куролларнинг кучига уша пайтда хеч бир халк каршилик килолмасди. Унинг исми Угузхон булиб, у туркий ва бошка бир канча халкларнинг бобоси хисобланади. Унинг дунёни икки кутбини хам забт этганлиги хакида ишора Угузнома достонидаям бор.
          Мана уша ишора: унинг олти угли исми 1.Кун; 2.Ой; 3.Юлдуз; 4. Кук; 5.Тог; 6. Денгиз.
Угузхон качон яшаган?
Яна Абулгозига мурожаат киламиз:
“Угузхоннинг замонидин Чингизхон замонигача Тин ва Атил ва Ёйик, бу уч сувнинг ёкасинда кипчокдин узга эл йук эрди. Турт минг йилгача ул ерларда  ултурдилар. Анинг учун ул ерларни Дашти Кипчок дерлар (Абулгозий “Шажараи турк” Т.-1994 йил “Чулпон” нашриёти 22-бет)”.
Агар Абулгозий Баходирхоннинг узи 1603-1663. йилларда яшаганини эътиборга олсак, яна турт юз йил кушамиз, демак Угузхон Абулгози даврида турт минг турт юз йил аввал  яшаган булиб чикмокда.
Абулгозийнинг бу гапларини тасдиклаш учун Геродотнинг бундан 2500 йил олдин массагетларнинг маликаси Тумарис хакидаги хикоясини келтириб утиш жоиз. Ушанда бу жасур момомиз Эрон шохи Кир (Кирёвуш)ни енгиб, унинг бошини кон билан тулдирилган мешга солгани айтилади. Тарихчи ва филолог М.Махмудов массагетлар сузини юнон тилидан таржима килиб масса – катта, гет- гут-угуз, катта угузлар  маъносини бераркан (З.Зиётов “Турон кавмлари” Т-2008 “Истиклол”нашриёти 88-бет) деган хулосага келганлигини айтган. Шу уринда таъкидлаш жоизки, хозирги пайтда узбек кабилаларининг бир кисми, туркман, козок, киргизларнинг жуда катта кисми урта асрларда «угиз», «гуз», «гут» номи билан юритилганлиги маълум  (туркий кавмлар тилида «Угуз» сузининг – «Гут»га айланиб кетиши бир неча юз, балким минг йиллик жараён булиб, унинг конунияти хакида алохида тухталиб утамиз).
Абулгозий бу муддатни кандай хисоблади деган савол келиб чикиши табиий. Юртимиз олимлари, хусусан Абу Райхон Беруний ва унинг шогирдлари хисобига кура, Нух алайхиссалом давридаги туфон, хижрат (эрамизнинг 622 йили)гача 3725 йил деб олинган (М.Улугбек “Турт улус тарихи” Т.-1994 йил “Чулпон” нашриёти 30-бет).
 Абулгозий хижратнинг мингинчи йили ва ундан кейин яшаган. Яъни, Беруний хисобига 1000 йилни кушсак,  1622 йилда туфон булганига 4725 йил тулади. Чингизхон Абулгозийдан 400 йил аввал яшаган. Демак, Абулгозий 300 йилни Нух алайхиссаломдан Угузхонгача булган даврга ажратади. Булар 1.Ёфас; 2.Турк; 3.Тутак; 4.Аблачахон; 5. Диббокуйхон; 6.Куюкхон; 7.Аланчахон; 8.Мугулхон; 9. Корахон; 10.Угузхон.
Хар бир ота-бола оралиги 30 йил эканлигини инобатга олсак, йил хисоби хакикатга жуда якин айтилмокда. Бундан ташкари Абулгозий Угузхон билан Чингизхон уртасидаги 450 йилдаги оталарнинг исмини билмаганлигини айтади (Абулгозий “Шажараи турк” Т.-1994 йил “Чулпон” нашриёти 22-бет)”. Абулгози уз асарида шундай деганини яхшилаб тахлил килинса, у 450 йил эмас бундан деярли 6 баравар – 2800 йиллик муддатга адашаётганини курамиз.
Агар, Абулгозийнинг бу гаплари ишончсиз десак, унда етти ёт бегона Геродотнинг фикрларига эътибор берайлик.
“Улар(кипчок)ларнинг хисобича, Таргитай шохлиги замонидан Доронинг бостириб кириши даври ораси роппа-роса 1000 йилни ташкил этармиш” (“Кадимги тарихчилар Урта Осиё хакида”YURIST-MEDIA MARKAZI” Тошкент-2008 йил 8-бет).
Геродот Абулгозийдан 2100 йил олдин  яшаган. Бундан чикадики, агар Геродотнинг маълумотини асос учун кабул килсак, кипчокларнинг Дашти кипчокка келганларига Абулгозий даврида 3000-3500 йиллар булган хисобланади (бу санани аниклаштириш кушимча равишда Эрон, Юнон, Мовароуннахр, Мугулистон манбаларини кушимча равишда урганишни талаб этади).
Абулгозийнинг фикрларини урганишда давом этамиз. Шу борада, Абулгозидаги оталар саноги М.Улугбек саногидан фарк килишини кузатиш мумкин. Абулгозида Угузхон 10-ота булиб хисобланади.
Мирзо Улугбекда эса Угузхон 9-ота хисобланади: 1.Ёфас; 2.Турк; 3. Абулчахон; 4. Дибадкуйхон; 5.Куюкхон; 6. Алмужаннахон; 7. Мугул; 8. Корахон; 9. Угузхон.
Яъни, М.Улугбекда Туркнинг угли Тутак йук. М.Улугбек Абулгозийдан икки аср олдин яшаган булса-да, уни билмаслиги кизик..
Бу чалкашликни факатгина битта фикр билан тушунтириш мумкин. Тарихни нафакат советлар, балки чингизийларнинг сарой тарихчилари хам сохталаштирган куринишади.
“Турон кавмлари” кичик энциклопедик лугатда келтирилишича, “Мугул кабиласи 12-аср бошларида кичик кабила булиб, тарих сахнасига чиккан, асрнинг урталарида татар кабилалари томонидан босиб олинган ... Чингизхон тарих сахнасига чикканидан бошлаб, мугул кабилалари бирлашиб, мугул миллатини келтириб чикарди” (З.Зиётов “Турон кавмлари” Т-2008 “Истиклол”нашриёти 93-94-бетлар).
 Агар шундай булса, чингизийлар махаллий ахолига узини якинрок курсатиш максадида, факат бир кишини иложи борича Турк отага якинлаштиришлари мумкин. У хам булса Мугул.
Абулгози саноги куйидагича:
1.Ёфас алайхиссалом; 2.Турк; 3.Тутак; 4. Аблачахон; 5.Дебаккуйхон; 6.Куюкхон; 7.Аланжанахон; 8.Мугулхон; 9.Корахон; 10.Угузхон; 11.Ойхон; 12.Юлдузхон; 13.Манглайхон; 14.Тенгизхон; 15.Элхон; 16.Каён; (450 йилдаги кишилар номаълум, шунинг учун яна 15та кишини кушсак оталар сони 30 та булади) 32.Бартачина; 33.Куймарал; 34.Бичин Каён; 35.Тимач; 36.Кичи мерган; 37.Кужамбурал; 38.Букабандунхон; 39.Самсавчи; 40.Калимачухон; 41.Темуртошхон; 42.Менгли хужахон; 43.Аланкуванинг исми номаълум отаси; 44.Аланкува; 45.Бузанжирхон; 46.Букахон; 47.Дутумнанхон; 48.Кайдухон; 49.Байсункурхон; 50.Тумнахон; 51.Кабилхон; 52.Бартанхон; 53.Есугай Баходир; 54. Чингизхон.
Яъни, 10-ота Угузхон билан 54-ота Чингизхонгача 44 киши бор. Уларни 30 (йил)га купайтирсак 1320 йил булади, унда Угузхон милоддан олдинги II асрда яшаган булиб чикади. Александр Македонский милоддан олдинги 3 асрда Урта Осиёга келган. Ундан сунг биронта туркий хокон Хитой, Хиндистон, Рус ерлари, Эрон, Шом, Мисргача борганида албатта, тарихда кайд этилган Салавкийлар ёки Рим империяси билан тукнашган буларди.
Шунинг учун Абулгозийнинг Нух алайхиссаломдан Угузхонгача булган оталар саноги тугрилигига (жуда катта шубха билан, чунки Абулгозий айтганидек “Хеч нимарсанинг мартабаси туккуздин юкори булмас, нихояти туккуз турур” (Абулгозий “Турт улус тарихи” Т-1992 йил “Чулпон” нашриёти 12-бет) биринчи бошдаги оталар ичидан Мугул чикарилса Угузхон 9-ота булиб колади) хозирча кунамиз, аммо колган оталарнинг купчилиги Абулгозий хамда М.Улугбек руйхатига кирмаганлигини инобатга олишимиз керак.
Угузхон дунё яралганидан буён евроосиёни забт этган биринчи ва охирги подшох хисобланади. Унинг авлоди хисобланмиш жуда куп подшоларнинг биронтаси унинг килган ишини амалга оширгани йук. Шу сабабли, туркий кавмлар ичида туккиз раками бахт келтирувчи ракам сифатида улугланади. Абулгозий айтганидек “Хеч нимарсанинг мартабаси туккуздин юкори булмас, нихояти туккуз турур” (Абулгозий “Турт улус тарихи” Т-1992 йил “Чулпон” нашриёти 12-бет).
Шундай килиб «Нух туфони» масаласи буйича Абу Райхон Беруний хисобига кура хозирги кунда бу муддат 3725 (хижратгача) булади, узимиз хижратдан кейинги 1390 йилни кушсак натижа 5115 йил булади.
Энди хар бир ота учун 30 йилдан ажратсак 9 та ота авлод учун 270 йил булади. Бу ракамни 5115 дан айирсак 4845 йил булади.
Хуллас Угузхон бундан тахминан 4850 йил олдин яшаган.

Давоми бор.