Фадлай чеб чпиз такунвай кьве дишегьли гьалтзава.
- Я Аламат, ам вун яни? Шумуд йис я вун такуна? – абур къужахра гьатда.
- Ву. . . у, я кьей тавур вах Керемат, вун чир хъжезмач хьи! Вун яцIу хьанва гьа!
- Вунни шуьмягъ тIвал хьиз кьуранвай кар авач. Де лагь кван, гьикI яшамиш жезва, вуч хзан ава?
- Лап хъсанзава, чан Керемат. Гъуьлни ава, гъуьл хьиз гьар са куьнай ацIанвай кIвални.
Уьмуьр я чаз ганвай легьзе,
Шадвилелди тухун кьиле.
Гьатнава зи гила гъиле
Бахт авай сандухдин куьлег.
- Ву. . . у. . , я Аламат, бес на кьве йисан вилик ви гъуьл бегьемсузди я, алкаш я лугьуз, шикетарзавайди тир хьи. ГьикI ам дегиш хьана?
- Ам дегиш хьанач – е, ам дегишарна.
- ГьикI дегишарна?
- ГьикI, гьикI?! Эцяна тумуна са кьуьл, квадарна.
- Ахпа?
- Ахпа за вахчуна цIийи гъуьл.
- ГьикI гъуьл вахчуна? Абур рекьин къерехра авай иеси авачир шалманар хьиз гадарнавани?
- Я руш, яц тахьай жунгавар тIимил амани куьчейра, вуч-ни шегьердин куьчейра! Куьрелди, кьуд лагьай гъуьлни. . .
- Вуч, вуч? Шумуд лагьай?!
- Зи кьили гьакIани са акьван хъсандиз кIвалахзавайди туш, вунани зи кенеф квадармир ман, абур зи рикIелни аламукьзавайди туш. Зун компьютер яни-е ? Ша цIийи кьи-лелай гьисаб хъийин кван: сифте – МетI, вил чапрасди вуч тир, килиг ваз ийидай, рахан масадав; ахпа Чак, гъваш, не-да лугьудайди; гуьгъуьнлай – гьикI тир тIвар? – СикI, кIвалах-дикай рахайла руфун тIа жедайди; ахпани, чан вах,- КIулац- гьан-е, гьун – е лугьуз, зи чан къачурди (вичин чан азраилди къачуй!), вуч кIанзавайди тиртIа, зи кьил къени акъатайди туш. Адалай кьулухъ гьа вуна лагьай алкаш Кран хьана. . .
- Я Аламат, им бес вад лагьайди хьана хьи?!
- Я чан Керемат, за абурун пелерал номерар янач хьи
- 2 -
кIерец тарарал хьиз. Дуьз лагьайтIа, а алкаш Кран жедал-ди сад мад хьанай – гъуьрчехъан Гьарам.
- Ву. . . у, шегьердани гъуьрч жедани?
- Пагь, ахьтин гъуьрч шегьерда ава хьи, дагъдин хуьрера авайбуруз гьич ахварайни таквадай. Гьуьлуьн къерехда авай куьчедиз мичIи хьайивалди таза жейранар экъечIда – абуруз «дуьгвеяр» лугьуда, абурун жергеда сад – кьве кални жеда.
- АкI хьайила, ви Гьарам гьабурал гъуьрч ийиз физвай ман?
- Эхь, я кьей тавур вах, фин ийидай, викIегьдиз, дамах- чахмахна, амма экуьнахъ кIуф гъуд гайи памадур хьиз, ви-чни башкIул акъатай хеб хьиз хьана ракIарихъ ярх хьанваз жагъидай. На лугьуди, ам кьуьзуь жанавурдин саракай хкат-навайди я.
- Абур гьич, я кас, гила гьикI аватIа лагь кван.
- Гила, чан Керемат, лап хъсанзава. И гъуьлуь за гьикI лагьайтIа, гьакI ийизва, вуч заз кIан хьайитIа, гьам къачу-зва. «Ваъ», «жедач» лугьур гафар ерли чидайди туш.
- Ам вуч я, кимиди яни?
- АкI лугьумир, я кьей тавур вах, ваз гунагь жеда инва-лиддал хъуьруьн. . .
- АкI хьайила, ам набут я ман.
- Набут ваъ, я руш, ам лап чIуру гаф я. . . набут. Просто инвалид первой группы.
- Лап алкIанвайди я лагь ман. Са куьнуьзни герек амай-ди туш ман, мотор аламачир «Запорожец» хьтинди.
- АлкIун вучтинди я, я авам, инвалидрин коляскада аваз фурфалаг хьиз къекъвезвайди я. Шегьердин чIехи куьче ву-ча, гзаф машинар физвай, гьа светофордин патав акъвазна, яни вичин коляскада ацукьна, пул ийизвайди я. Йикъа 3-4 агъзур. Гъил ачухбур я чи шоферар, чеб сагъ хьуй, я ал-лагь, чпиз мадни пулар хьуй. . . долларар, еврояр.
- Я руш, адан язух тушни, пакамлай няналди рекьин къерехда машинрин гум квай нефес чIугваз?
- 3 -
- Пагь, ваз ам вич акван, Америкадин президент Рузвельт лугьуз ван хьайиди яни, гьам хьиз ацукьна, кьилел таж алаз, сиве сигарет, вилерални чIехи айнаяр алаз. . .
- Ву. . . у, а ви Рузвельт буьркьуьдини яни?
- Вуч буьркьуьди! Са тIимил кьван вилер зайиф я ман, тахьайтIа адаз зи чин чупурди тирди аквадай. Квез я адан акун! Пул хкизвани? Хкизва.
- Я Аламат, бес ада садра кьванни вич галатна лугьуз арза-ферзе ийидачни?
- Авайвал лагьайтIа, адавай акьван хъсандиз рахазни жез-вач. Адан кIаник квай рекъвер хайила, ракьунбур хтунвайди я. Ахпа. . . ам са тIимил галкIинни ийизва. . .
- АкI хьайила, вун адахъ галаз рахазвачни?
- Рахана вучда, рекъвер хайила, машиндихъ галукьна, ам япарални залан хьанай.
- Ву. . . в, кьей тавур вах, я рахазвач, я кикIизвач, я экъуь-гъзавач, я хъвазвач, я гьахьзавач, я . . . ва пулни вири кIвализ хкизва. Ви гъуьл къизилдин гъуьл я хьи, инвалид ятIани!
- Къизил-гимиш за лугьузвач, амма зун рази я аллагьди гайи йикъал. Гила вуна лагь кван, я Керемат, вун гьикI яша-миш жезва, ви гъуьл гьикI я?
- За ваз гьикI лугьун, чан вах. Зи гъуьл и гила акъатна-вай «цIийи лезгийрикай» я.
- АкI ятIа вунни кефина ава ман.
- Вуна зи кайи лекьерал кьел алахмир тIун. Сифтедай зани фикирнай: бизнесмен я, пулар, девлетар авайди я, жу-вани асайиш чIугвада.
Гишин кьиф хьиз ац1ай к1ат1ал,
К1валел кьунвай лук1 хьана зун.
Лампа хьтин жедай кьац1ал,
Ц1ай такьуна, кабабна зун.
- ГьикI хьана, канани?
- Кана кармаш хьанайтIа ам, зун бахтлуди тир хьи. Вири ава, къелеяр хьтин кIвалер, багьа мебель, хрусталдинни къи-зилдин къаб-къажах, машинар, дача. . .
- Мад вуч кIанзава ваз, ахьтин гъуьл авай?
- Мад. . . са ажал, я заз, я гьадаз. Девлет хьуникай вуч-да, я вах, ваз за гьана незвайди фу хьиз яни? Чна гьа кIва-ле авай затIар ишдемишзавайди хьиз яни?. . Яшамиш чун
- 4 -
сад лагьай мертебада жезва. КIвале авайбур гъуьлуьн чIехи бубадилай амай куьгьне кравутни чIутари тIуьнвай кIуртар я. Къаб-къажахни, ништа, гьи девирдинди ятIа. Зав са куьнал-ни, вичи къачунвай затIарал, гъил эцигиз тазвайди туш. КIва-ле чайдин сервизар вад ава - за чай чайдандиз къачузва. ЧайникI хада лугьуда, муькуьбур куьгьне жедалда, вини мертебадиз хъфейтIа, ана руг жедалда.
- Ву. . . ув, ам маркунал алай кицI хьтинди я ман: я зани недач, я масадазни гудач, лугьудай.
- ТIуьн атIуй адан, холодильникда гьар са затI жеда, амма чна незвайди ширин чайни ниси я. Лугьунни «нусу» лугьуда. «Чи бубайриз,- лугьуда туьтуьна акIайда,- тухдалди нусуни фу жагъайди туш. Вуна хъуьтуьл месел кьецIивал ийимир».
- Я Керемат, вавай, гъуьл кIвале авачирла, чам авачир мехъер ийиз жедачни?
- Я кьей тавур вах, садра за, къуншидин паб атанваз акурла, са-пуд какадикай къайгъанах авуна, гъуьлуь ам зи вилерай хкана. Пуд юкъуз. Зи вилер гьа какаяр кьванбур хьана. Ахпа демекдай какаярни вичи, гьисабиз, вахчуз хьана.
- Бес а девлетдикай, кIвалер-къарикай вучзавалда? Аялар-ни квез авач эхир.
- Ихьтин небгетдиз аял жедани?! Девлетар йиса кьвед-ра – вич хайи юкъуз ва яран сувариз – дустариз къалуриз герек жезва.
- Я чан вах, ахьтиндак фу недалди, адакай катайтIа хъсан я ваз. Экв ямир, фу немир, а затI гъиле кьамир, газдиз цIай ямир. . . ам вуч я? КIамай яни? Вуна зи гъуьл инвалид я лугьуз, инвалид ви гъуьл я хьи! Вични къанни сад лагьай группадин! Адан чка психбольница я. Вахтунда гьаниз твах. Адаз маса чара амайди туш. Жуваз зи гъуьл хьтин са нормальный инсан жагъура!
- Я Аламат!
- Я Керемат!