У кабінеце псіхатэрапеўта ўсё не як у людзей. Абстаноўка схіляе да шчырай размовы. Нават занадта. Прыглушанае святло, мяккія каляровыя гамы, адсутнасць вострых кутоў, мэбля стаіць з улікам асабістай прасторы. Ідэальнае месца для прэпаравання галаўнога мозгу.
Лекар - маладая сімпатычная жанчына гадоў трыццаці пяці з адкрытым добразычлівым выразам твару, дапытлівым позіркам пяшчотна-блакітных вачэй. Фарбаваная бландзінка з распушчанымі валасамі, у элегантным бардовым касцюме. Марыя Аркадзьеўна. Я сам яе абраў. Можна было выбраць мужчыну, але я падумаў, што з жанчынай будзе весялей. Пікантна, так бы мовіць. Вельмі ўважлівая слухачка, аказваецца. Яе што ні спытаеш, яна ўсё назад пераводзіць. І голас у яе такі пачуццёвы. Пачуццёвы-спачувальны.
Падчас нашай першай сустрэчы я так і не зразумеў, як яна збіраецца мяне лячыць. Здаецца, казаў толькі я, а яна ўсё слухала. Але я ж ведаў, што ўсе гэтыя балачкі ёй нецікавыя, ёй падавай смажаныя факты. Яна ж хоча, каб я расказаў ёй пра той выпадак, які са мной здарыўся адзінаццаць гадоў таму пад Новы год. Так што перад тым, як пайсці ад яе, я ўсё-такі не вытрымаў і паабяцаў, што распавяду ўсё падрабязна ў наступны раз. Яна адразу ажывілася, захвалявалася, як быццам я ёй свой мозг на сподачку з блакітнай аблямоўкай паднёс. Мне так весела стала. Страшна весела. Напэўна, ёсць нейкая магія ў гэтай жанчыне.
Дома яе чары спалі, агаліліся мае старыя раны. Я пакрыўдзіўся на яе і наогул спачатку вырашыў не хадзіць да яе больш на прыём, каб дах канчаткова не знесла. Так мне дрэнна было. Але потым падумаў: што я губляю? Напішу ўсё, як ёсць, і зачытаю ўслых на наступным сеансе. Так і мне будзе прасцей. Хай паслухае, раз яна так слухаць любіць.
І вось я зноў сяджу ў скураным крэсле ў яе кабінеце, перада мной спісаныя лісты паперы. Марыя Аркадзьеўна, старанна хаваючы нецярпенне, сядзіць насупраць. Ад яе прыемна пахне духамі. Вельмі тонка і ледзь прыкметна. Як гэта ў яе атрымліваецца? Выпраменьваць цікавасць гэтак жа вытанчана і непрыкметна, як і пах духоў. У руках яна трымае ручку і сшытак, у якім увесь час робіць нейкія паметкі. Неўзабаве збярэ пра мяне ўсю інфармацыю і пачне пісаць свой псіхалагічны раманчык.
Я не ўпэўнены, што хачу натхніць яе на гэта. Вельмі шмат пытанняў можа паўстаць у яе пасля чытання. Але гэтая жанчына даўно зачаравала мяне. Не магу нічога з сабой зрабіць. Мяне так і падмывае распавесці ёй гэтую гісторыю, каб яна, нарэшце, задаволіла сваю цікаўнасць. Можа быць, тады яна супакоіцца і пачне гаварыць ці як мінімум пісаць свой раман. А то ўсё я ды я.
Нарэшце, няцвёрдым абыякавым голасам я пачынаю.
***
Увечары 30 снежня я вяртаўся з працы дадому ў прыўзнятым настроі. Наперадзе мяне чакалі святочныя дні плюс тыдзень адпачынку. Наступны працоўны дзень толькі восьмага студзеня.
На вуліцы было цёмна і прыгожа, як у казцы: стаяў мяккі мароз, вецер сціх, усюды ляжаў чысты пухнаты снег. Утрамбаваныя дарожкі вялі ад прыпынку ўздоўж дома да арцы. Ярка свяцілі ліхтары, вакол якіх кружылася мірыяды сняжынак. Прыемна, калі на Новы год ідзе снег. Паўсюль на тварах людзей чыталася радасць: на вуліцы, у краме, аўтобусе - усюды панавала святочная атмасфера. Ад гэтага сам пачынаеш міжволі радавацца, хоць ужо даўно не верыш у Дзеда Мароза ці ў тое, што ў наступным годзе ўсё будзе значна лепш.
Я прайшоў уздоўж дома і зайшоў у арку. Наш пад’езд - трэці злева ад аркі. Падыходзячы да пад’езда, я па звычцы паглядзеў уверх на нашы вокны. На кухні і ў зале гарэла святло - значыць дома ўжо нехта быў, хутчэй за ўсё мама. Але было яшчэ нешта, што прыцягнула маю ўвагу.
Акурат над акном нашай кухні (а мы жывем на дзевятым паверсе) нехта сядзеў, звесіўшы ногі ўніз. Гэта была адзінокая нерухомая постаць. Я і раней бачыў падлеткаў на даху нашага дома, але толькі ўлетку, і яны рэдка так сядзелі, усё больш хадзілі.
Мне чамусьці нават у галаву не прыйшла думка, што нехта хоча пакончыць з сабой. Навошта? Навошта пазбаўляць сябе жыцця, яно ж такое прыгожае. Таму першае, што я падумаў, было тое, што чалавек выпіў ці абкурыўся і ловіць кайф, назіраючы за жыццём зверху. Мне таксама падабалася глядзець з нашага балкона ўніз.
Так я думаў, пакуль падымаўся ў ліфце на дзевяты паверх.
На пляцоўцы перад ліфтамі я спыніўся і задумаўся. У любы іншы дзень я б пайшоў сабе дадому і, можа быць, патэлефанаваў бы ў хуткую дапамогу. Але напярэдадні Новага года мне хацелася паступаць незвычайна. Мне хацелася разарваць гэтую нуду, выйсці за рамкі паўсядзённай руціны. І я падумаў: схаджу спытаю ў чалавека, можа, здарылася што, і я магу чым-небудзь дапамагчы.
Мяне часта адольваюць падобныя альтруістычныя парывы. То я да п’яніцы, які на зямлі ляжыць, падыду і спытаю, як у яго справы. А ён ляжыць, рукі цягне: нясі мяне дахаты, дарагі ты мой. Ага! Як жа. Рабіць мне больш няма чаго. Разносіць вас сінякоў па хатах. То я да жанчыны з дзіцём на руках у пераходзе падыду пачытаць, што ў яе там на паперцы напісана. Яна мне як выкладзе цэлы мех хваробаў і найскладанейшы дыягназ, дык я потым тыдзень перажываю. І ўсё мне хочацца ісці стукаць ва ўсе дзверы, каб тое дзіцё ўжо пачалі хутчэй лячыць. А потым мне хто-небудзь скажа, што ўсё гэта лажа, прыдуманая, каб грошы ў такіх дурняў, як я, вымантачваць, і я пасля гэтага супакойваюся і нават апетыт прачынаецца зверскі.
Так што я больш з-за цікаўнасці і для птушачкі на палях сумлення падымаўся па лесвіцы на дах. Выйшаў, там снегу намяло, прыгожа. Зайшоў за рог. Гляджу: сядзіць, плача, нешта ціха кажа сама сабе. Тое, што гэта была дзяўчына, я адразу зразумеў па вопратцы і голасу. І тут толькі я з усёй яснасцю ўбачыў, што адбываецца. Што яна не проста так тут прыйшла пасядзець, на школу памедытаваць. Першая думка была вярнуцца дамоў і патэлефанаваць у хуткую. Я ўжо нават зрабіў крок назад, як раптам бачу, яна пачала круціцца на попе, спаўзаючы да краю. Ну ўсё, думаю. Зараз шмыг - і няма чалавека. Злосць мяне такая ахапіла на гэтую карову. За тое, што яна гэтую птушачку на палях маяго сумлення вырашыла адным махам перакрэсліць крыж-накрыж. Яна яшчэ дурніца раптам як зараве, галосна так:
- А-а-а! - і рукі адпусціла.
Тады я ўжо на аўтамаце падскочыў да яе, схапіў за гэтыя рукі і выцягнуў на дах. Яна ж ужо амаль што ўся за бортам боўталася, калі я яе падхапіў.
Цяжка яе цягнуць было, я назад разам з ёй паваліўся. Яна як заб’е нагамі па мне і закрычыць надрыўна скрозь слёзы:
- А-а-а!
Я ляжу і думаю: зараз адпусціш яе, яна адразу ж з даху сігане, навошта тады было ратаваць яе, няхай лепей так паляжыць. І я трымаў яе моцна, пакуль яна білася ў мяне на грудзях, як вялікая птушка, і крычала. Хвілін пяць гэта было. Потым яна знемагла і толькі ўсхліпваць працягвала.
Тут я яе скінуў з сябе, як мяшок бульбы, падняўся, узяў яе за шалік, як сабачку за ланцужок, і пацягнуў да выхаду з даху. Яна не супраціўлялася, моўчкі клыпала, пакуль я яе вёў. А ў яе ногі аказваецца ўсё крывыя. Увагнутыя неяк дзіўна ўнутр.
Ува мне такая лютасць тады бушавала. Калі б быў рэмень і трохі алкаголю ў крыві, я б яе, не гледзячы на зусім невялікую розніцу ва ўзросце і крывыя ногі, перакінуў бы праз калена і адхвастаў бы па азадку проста там на даху. Яна б да наступнага Новага года не тое, што на парапет, на канапу б не села.
Мы спусціліся да ліфтаў, і я пацягнуў яе да нас дадому. Не выкідаць жа яе на вуліцу. Гэта мяне яшчэ больш злавала. Што цяпер я павінен за ёй наглядаць, пакуль яна не стане нармальнай.
Я адчыніў першыя дзверы ў прылазнік і толькі тут падумаў, што зараз мне трэба нешта сказаць маме і брату.
- Імя свайго скажы, - праз зубы працадзіў я, па-ранейшаму трымаючы яе за шалік, як нашкодзіўшага шчанюка.
- Ксенія, - прашаптала яна.
Мама пачула, як я адчыняю дзверы і выйшла з кухні, як раз, калі мы ўваходзілі.
- Мама, гэта Ксенія. Можна яна ў нас заначуе? - кінуў я, прадбачліва адпусціўшы шалік.
- Можна, вядома, - мама так узрадавалася, калі нас ўбачыла. Звычайна ў яе тысяча пытанняў, а тут, напэўна, падумала, што я нявестку прывёў, засаромелася. - Хоць бы папярэдзіў, што да нас госці прыйдуць, - яна з дакорам паглядзела на мяне і пабегла назад на кухню ставіць імбрычак.
Нарэшце, я расслабіўся, і гнеў мой пачаў спадаць. Мне можна было больш не хвалявацца. Пакуль Ксенія тут, нікуды яна не выскачыць. Я зняў з яе куртку. Ксенія стаяла побач, пагойдваючыся, як нежывая, пакуль я здымаў сваю. Узяў яе за руку і пацягнуў за сабой у ванную. Уключыў цёплую ваду, праверыў, каб не было занадта горача. Потым даў ёй кавалак мыла ў рукі і назіраў за тым, як яна механічна намыльвае іх. Толькі цяпер пры яркім святле лямпачкі я мог добра разгледзець гэту дзяўчыну.
Пухленькая ва ўсіх адносінах: твар, азадак, грудзі, але не таўстуха. Проста ў целе. Нездарма я пра яе тады на даху падумаў: карова. Погляд такі ж бязвольны, каравячы. Рот маленькі, губкі ледзь бачныя, затое вочы прыгожыя, карыя. Вялікія карыя вочы і шыкоўныя каштанавыя валасы да плячэй. Бровы чорныя. Чымсьці яна мне плюшавага мішку нагадала. Нязграбная, з прамым няхітрым позіркам, нос круглявы, кірпаты. Блакітны вязаны світэр з высокім горлам, джынсы белыя і шкарпэткі ваўняныя з дзіцячым малюнкам. Мішка касалапы самы сапраўдны.
А яна наогул у люстэрка баялася вочы падняць. Рукі памыла, кран не закрыла і стаіць так, замерла. Толькі рукі дрыжаць. Я ўзяў ручнік і пачаў ёй рукі выціраць. Тут толькі яна да мяне павярнулася, і нашы позіркі сустрэліся: мой суровы, асуджальны і яе - адсутны. Яна і секунды не вытрымала, накрыла твар рукамі, апусцілася на край ванны і бязгучна зарыдала.
А ўва мне раптам прачнуўся нейкі жаль. Я зачыніў дзверы ваннай і апусціўся на калені перад ёй. Абняў яе, як мог. Яна здрыганулася, напружылася ўся, потым быццам расслабілася, і так мы сядзелі хвіліны дзве. Яна бязгучна душылася ад слёз, а я яе супакойваў, як мог.
- Не плач, Ксюша. Усё будзе добра, - казаў я і гладзіў яе па спіне. - Мы пра цябе паклапоцімся. Ты можаш застацца ў нас, калі хочаш, - я ўжо сам не разумеў, што нясу. - Мы ў цябе ні аб чым пытацца не будзем.
Яна яшчэ больш зараўла, прыціскаючыся да мяне. Потым яна супакоілася, і мы пайшлі разам на кухню. Толькі спачатку яна ўсё парывалася пайсці. Я ледзь ўгаварыў яе застацца паесці з намі.
Прыйшоў брат, і мы ўсе разам селі за стол. Мама да Ксюшы з такой любоўю паставілася, быццам мы ўжо жаніцца сабраліся. Ксюша канфузіцца, а я ў душы ціха пасмейваюся. Такім мне ўсё гэта пацешным здавалася. Мама ўжо і намякаць пачала, можа, нам разам ложак заслаць. А я такі кажу:
- Да вяселля ніяк нельга.
Тут Ксюша як засмяецца, і нервова так, што нават брат страпянуўся і вылупіў на яе вочы.
- А калі вяселле? - мама ажывілася яшчэ больш. - Нас хоць запросіце?
Ксюша як зараве, як кінецца з кухні. Я за ёй, ледзь дагнаў. Яна апранацца адразу пачала. Я ў яе куртку і боты з рук забраў, завёў у свой пакой, зноў супакойваць пачаў. Прасіў прабачэння за цырк на кухні. Ледзь угаварыў застацца.
Паслаў ёй свежую пасцельную бялізну на сваім ложку і выйшаў з пакоя. Потым яшчэ доўга трывожна прыслухоўваўся, што там за дзвярыма адбываецца. Яна святло выключыла хвілін праз дзесяць і, напэўна, спаць легла.
Я таксама пайшоў рассцілацца ў залу. Там мой брат спаў, а я побач канапу-ложак расклаў.
Уначы я пайшоў у туалет. Я амаль кожную ноч пад раніцу прачынаюся і іду ў туалет. Потым дасыпаю яшчэ гадзіны тры-чатыры.
Падыходжу да туалета і адчуваю - па нагах скразняком цягне. Так заўсёды бывае, калі ў пакоі акно адчынена. Тут ўва мне ўсё перавярнулася, я ледзь не зароў ад гора. Адчыняю дзверы ў пакой, рукі дрыжаць, думаю, яна ўжо там унізе ў халодным снезе ляжыць, а я, дурань, правароніў.
А яна на падаконніку сядзіць, ногі вонкі звесіла, трымаецца яшчэ адной рукой за акно. Таксама, як і я, у адных трусах і майцы. Тут я ўжо не стаў яе цягнуць. Падышоў павольна і абняў ззаду. Абвіў яе цела рукамі, прыціснуўся грудзьмі да яе спіне. Мая шчака прыпала да яе шчакі. Я трымаў яе моцна, вецер развяваў нашы валасы, яе доўгія казыталі мне твар.
- Навошта ты мяне выратаваў? - спытала яна дрыготкім голасам.
- Таму што я люблю цябе, - я сапраўды любіў яе ў той момант больш за ўсё на свеце. Любіў ня як мужчына кахае жанчыну: горача, з пажадлівасцю, а вось, напрыклад, як бацькі любяць сваіх дзяцей. Мне здавалася, што яна і ёсць той сэнс, дзеля якога варта жыць. Сэнс, які я так доўга шукаў, самотна блукаючы ў прыцемку.
Яна доўга маўчала, а потым сказала:
- Я цяжарная.
Я склаў далоні лодачкамі на яе жываце.
- Я люблю гэта дзіцяці, - прашаптаў я ёй.
Яна памаўчала, а потым сказала:
- Ты што, псіх?
Я зацягнуў яе ў пакой і зачыніў акно. Паклаў яе ў ложак. Яна ўся дрыжала ад холаду ці ад страху. Баялася, напэўна, што я пачну да яе прыставаць. А я толькі хацеў, каб яна нікуды не скакала. Потым я схадзіў за коўдрай і падушкай у залу і паслаў сабе на падлозе.
Я вырашыў спаць разам з ёй, каб яна не нарабіла глупстваў. Засынаючы, я думаў пра тое, што прыйдзецца ўвесь час так з ёю спаць, пакуль яна не стане нармальнай.
Яна таксама хутка заснула.
***
Я раблю паўзу, каб аддыхацца. Я заўсёды, калі ўслых чытаю, пачынаю задыхацца. Увесь гэты час Марыя Аркадзьеўна ўважліва слухала мяне і запісвала. Я запытальна гляджу на яе:
- Ведаеце, я, пакуль чытаў, успомніў, што ніколі не любіў Ксенію. Я сказаў ёй усё гэта, каб яна супакоілася.
- Нічога, нічога. Працягвайце, калі ласка.
Ну калі яна так хоча…
***
Раніцай я прачнуўся ад таго, што ложак пачаў рыпець. Я павярнуўся, і нашы позіркі сустрэліся. Цяпер Ксюшы ня трэба было задзіраць галаву ўверх, каб паглядзець на мяне. Нязвыкла ляжаць вось так у адным пакоі з чалавекам, якога зусім не ведаеш. Пасля трывожнай ночы, праведзенай разам, яна больш не баялася мяне. Гэта было так незвычайна для нас абодвух.
Мы паснедалі і засталіся адны. Брат адправіўся па крамах, мама пайшла ў царкву. Мы дамовіліся сабрацца ўвечары і адзначыць разам Новы год.
Мы сядзелі з Ксюшай ў зале і глядзелі тэлевізар. Усё адно і тое ж: «Іронія лёсу», «Карнавальная ноч», віншаванні вядомых людзей, навіны пра тое, як Новы год крочыць па Расіі ад Камчаткі да Масквы. У Беларусі наогул поўны штыль.
Ксюша млява рэагавала на мае спробы пагаварыць адкрыта. Таму я вырашыў пакуль што не чапляцца да яе з пытаннямі. У нас была старая прыстаўка Сега і некалькі картрыджаў да яе. Я ўсё наладзіў і даў ёй другі джойсцік. Мне хацелася, каб яна не засяроджвалася на сумных думках. Калі ў мяне праблемы ці непрыемнасці, я заўсёды гуляю ў кампутарныя гульні. Пасля сеансу гульнетэрапіі ўсе жыццёвыя непрыемнасці здаюцца смяхотнымі.
Я ўставіў Mortal Kombat - ужо гэтая гульня павінна прывесці яе ў пачуцці і прымусіць змагацца за жыццё, думаў я. Мы пачалі выбіраць герояў. Ксюша ніколі раней не гуляла. Я паказаў ёй, як карыстацца джойсцікам. Яна хвілін пяць выбірала. Вочы ў яе загарэліся, калі яна ўбачыла, як лёгка можна ператварыцца ў чароўную Джэйд. Стройную, сэксуальную, з павязкай на твары, у высокіх ботах на шпільках, гарсэтам, жаночых пальчатках без пальцаў. З доўгімі роўнымі нагамі і точанымі грудкамі, ледзь прыхаванымі зялёнай тогай.
Я падумаў, што раз Ксюша так сур’ёзна адносіцца да выбару героя, трэба мне таксама выбраць каго-небудзь больш-менш падобнага на мяне. Не кітайца і не негра, а звычайнага белага хлопца.
Мы ўсталі адно насупраць аднаго, і я пачаў вучыць яе рабіць розныя прыёмы: прысядаць, падскокваць. Ксюша хутка вучылася. Са складанымі ўдарамі былі праблемы. Ксюша не хацела наносіць ўдары. Я падыходзіў да яе ўшчыльную і казаў:
- Стукні мяне. Стукні мяне нагой. З развароту.
Яна стаяла нерухома.
- Не, ты мяне стукні. Кулаком у жывот.
Мне стала не па сабе. Яна ўсё так літаральна ўспрымала.
- Стукні мяне, калі ласка, - яна прысела. У яе голасе я пачуў ноткі злосці. Я паглядзеў на яе. Яна сядзела, як зачараваная, яе позірк быў прыкаваны да экрана.
- Ну раз ты так хочаш, - я стукнуў яе нагой і яна адляцела да іншага канца экрана. Я глядзеў на Ксюшу і не пазнаваў яе. З нязграбнага медзведзяня яна ператварылася ў агрэсіўную тыгрыцу.
- Яшчэ, - яна падбегла да мяне і зноў прысела.
- Як цябе стукнуць у гэты раз?
- Рукой.
Я зрабіў аперкот - самы магутны ўдар. Ты прысядаеш на адно калена, твая правая рука заходзіць назад, потым ты з усёй сілы б’еш саперніка ў падбародак знізу, адначасова паднімаючыся з калена.
- Як цябе прыкончыць? - у яе скончылася энергія, а ў мяне было пяць секунд, каб выбраць ёй цікавую смерць.
- Прыгожа! - з захапленнем сказала яна.
Я зрабіў бабэліці, і Ксюша ператварылася ў малышку Джэйд. Мы абодва засмяяліся. Потым гулялі яшчэ, і кожны раз Ксюша прасіла наносіць ёй складаныя ўдары так, што мне гэта ўжо пачало надакучваць.
Прыйшла мама, і мы пайшлі на кухню дапамагаць ёй рыхтаваць святочны стол. Аказалася, што Ксюша вучылася ў кулінарным вучылішчы. Яна прапанавала зрабіць такія стравы, што мая мама толькі рукамі развяла. Так што мы з мамай селі чысціць бульбу, пакуль Ксюша чаравала з падліўкай. Усім працэсам на кухні кіравала яна. Ксюша так узбудзілася, што здавалася ў яе за спіной выраслі крылы і яна не кульгала, а лётала па кухні. У мамы маёй ад здзіўлення сківіца адвісла, калі яна ўбачыла, як неверагодна прыгожа можна сервіраваць салаты і закускі.
Бліжэй да вечара прыйшоў брат са сваёй дзяўчынай. Уся сям’я была ў зборы. Ксюша гуляла ролю маёй дзяўчыны. Потым мяне папрасілі збегаць у краму за какава, і я даручыў брату прыглядаць за Ксюшай. Намякнуў яму, так бы мовіць, каб ён з яе вачэй не спускаў.
У краме быў аншлаг. На закатаваных касірак страшна было глядзець. Доўгія чэргі выстраіліся ўздоўж стэлажоў амаль да мяснога аддзела. Я адразу вырашыў, што стаяць дзеля аднаго какава, няма сэнсу. Тым больш, што мама вызвалася у крайнім выпадку папрасіць какава ў суседкі. Ксюша абяцала прыгатаваць нам вельмі смачны дэсерт, у якім какава быў асноўным інгрэдыентам. Я выскачыў на вуліцу і ўжо збіраўся бегчы дадому, як раптам убачыў на слупе каля прыпынку велізарную чорна-белую фатаграфію Ксюшы. Падышоў, чытаю: знікла ў ноч з 30-ага, пайшла ў стане глыбокай дэпрэсіі, вочы карыя, тэлефанаваць па тэлефоне ці 02. Я адразу ў свой тэлефон нумар ўвёў, які ў аб’яве быў напісаны, і пабег дадому.
Вяртаюся, гляджу: усё спакойна. Ксюша мая каля пліты круціцца, па ёй і не скажаш, што ў стане глыбокай дэпрэсіі. Мама тут побач сядзіць, балбочуць яны пра нешта актыўна. Я пытаюся ў Ксюшы:
- А ты не хочаш дадому патэлефанаваць, бацькоў з надыходзячым Новым годам павіншаваць? - і тэлефон ёй свой працягваю. А там ужо нумар уведзены. Яна паглядзела, нумар ўбачыла і збялела адразу ўся. Толькі што была вясёлая, а тут як быццам цэбар халоднай вады на яе вылілі. Узяла ў мяне тэлефон дрыготкай рукой. Націснула на кнопку «Выклік», пачакала крышачку і кажа, як па паперцы чытае:
- Ало, мама? Прывітанне! Віншую цябе з Новым годам. Жадаю шчасця і здароўя, - трохі памаўчала. - Дзякуй, я табе потым яшчэ патэлефаную, - і павесіла трубку.
Я ўзяў у яе тэлефон і выйшаў з кухні. Паглядзеў у лог - нікуды яна, вядома, не тэлефанавала. Калі б саромелася гаварыць, магла б у пакой пайсці. А так, значыць, не хацела.
І тады я падумаў, што калі Ксюша сябе так добра ў нас адчувае, а там яе да глыбокай дэпрэсіі давялі, то я таксама нікуды тэлефанаваць не буду, і няхай яны там усё здохнуць ад гора, хвалююцца і шукаюць яе. Не спяць усю ноч і думаюць, як яны чалавека ў Новы год да самагубства давялі. Вось такі я злы быў тады.
Мы пачалі насіць стравы ў залу. Там ужо брат са сваёй дзяўчынай накрылі стол белым абрусам, расставілі бакалы і расклалі сталовыя прыборы. Ксюша - проста чараўніца, са звычайных прадуктаў прыгатавала закускі ў выглядзе сэрцайкаў, лебедзяў, качачак. Мы ўсё гэта разглядалі з захапленнем і баяліся дакранацца. Мама нават раўнаваць нас, мужыкоў, пачала. Мы казалі Ксюшы кампліменты, а яна чырванела, седзячы побач са мной у тым жа світэры і джынсах, апускала сарамліва вочы. Яна была яшчэ дзіцем, мішкам, няўдачлівым, клышаногім, нязграбным.
Потым была поўнач. Мы слухалі зварот Прэзідэнта, спачатку расійскага, потым нашага, чокаліся бакаламі, жадалі шчасця адно аднаму ў Новым годзе. Я шапнуў Ксюшы, што жадаю, каб у Новым годзе яна нарадзіла самага лепшага чалавека на зямлі. Яна паглядзела на мяне кісла і адказала:
- Ён не можа быць самым лепшым. Добра, калі ён не будзе самым горшым.
Я падумаў, што гэта хоць нейкі ды прагрэс. Яна ўжо дае гэтаму чалавечку надзею на жыццё. Гэтаму маленькаму, ні ў чым не вінаватаму чалавечку.
Мы пайшлі гуляць па вуліцы. Людзі павывальвалі на мароз і пачалі пускаць феерверкі. Паўсюды хлопалі петарды. Мы ішлі спачатку да ёлцы ў нашым раёне, але Ксюша папрасіла мяне абыйсці натоўп, і мы павярнулі ў іншы бок. Мы знайшлі змёрзлую лужыну, абсалютна гладкую, як люстэрка. Я жартам запрасіў Ксюшу на вальс, яна сказала, што не ўмее танцаваць і ніколі не танцавала раней. Яна, вядома, саромелася з-за ног. Тады я вызваўся навучыць яе. І мы танцавалі вальс на лёдзе на раз-два-тры. Маленькімі крокамі. Яна ўважліва сачыла за нагамі, каб не наступіць мне на чаравікі. Я сказаў, што трэба глядзець убок або ўверх і не баяцца. Але яна ўсё роўна баялася і адхілялася ад мяне, каб не спатыкнуцца. Тады я прымусіў яе наступіць наскамі ботаў на мае чаравікі, і мы пачалі рухацца ў такт. Ёй вельмі падабалася, яна гатова была танцаваць цэлую вечнасць.
- Можна цябе спытаць? - сказала яна пасля доўгага маўчання, падчас якога мы атрымлівалі асалоду ад танца.
- Вядома.
- Я непрыгожая, праўда?
- Не, ня праўда. Ты нармальная. Нават сімпатычная, калі шчаслівая і ўсміхаешся.
Яна яшчэ трохі памаўчала, а потым зноў спытала:
- А я табе падабаюся?
Мне не хацелася ёй хлусіць. Яна не выклікала ў мяне агіды, але і яўнага жадання не абуджала. На ногі я наогул не глядзеў. І тады я падумаў, што заўсёды марыў пра дзяўчыну, якая з выгляду, можа быць, не самая прыгожая, але, вядома, не такая дурніца, каб з даху скакаць. Успомніў, што люблю Б’ёрк, хоць тая зусім не мой тыпаж.
- Мне падабаюцца разумныя, моцныя людзі, - нарэшце, сказаў я.
- А я дурная, так?
- Не ведаю. Ты слабая. Гэта дакладна, - і трохі памаўчаўшы, я ўспомніў: - Цябе бацькі шукаюць. Твае фатаграфіі ўсюды расклеілі.
- Я ведаю, - яна сумна ўздыхнула. - Я ім запіску пакінула.
Мы вярнуліся дадому. Было ўжо гадзіны тры ночы. Брат гуляў дзесьці на вуліцы, мама спала. Мы таксама з Ксюшай пасядзелі яшчэ крыху і пайшлі ў маленькі пакой.
- Я з табой лягу, - сказаў я, рассцілаючы сабе прасціну на падлозе.
- Добра, - яна ўсміхнулася.
Мы па чарзе схадзілі ў ванную і туалет, потым ляглі кожны ў сваю пасцель, і яна зноў глядзела на мяне з ложка.
- Ніколі не сустракала такіх людзей, як ты, - ціха сказала яна перад тым, як заснуць.
- Мне часта так кажуць, - гэта праўда, я ўжо чуў дзесьці гэтыя словы.
***
- На самой справе мне ўсяго адзін раз такое казалі. Таксама ў кантэксце, што я дурнаваты.
Марыя Аркадзьеўна лагодна ўсміхаецца. Праца ў яе такая: усміхаючыся, натхняць на шчырасць.
Я перагортваю старонку.
***
Раніцай мы зноў гулялі. Усюды выпаў свежы снег. Ён схаваў сляды ўчорашняга вэрхалу. Я трымаў Ксюшу за руку і спрабаваў яе развесяліць. Зляпіў сняжок, прыцэліўся ў яе. А яна стаіць, нават не абараняецца. Я ўспомніў учарашнюю гульню і кінуў сняжок ў дрэва. Я адчуваў, што яна баіцца вяртацца дадому.
- Я з табой пайду, - сказаў я. - Ты пакладзеш рэчы ў пакет і скажаш, што будзеш жыць у нас.
Яна сумна ўсміхнулася.
- Я ж не магу жыць у вас вечна.
- Можаш. У нас для цябе лішні пакой ёсць. Ежы ў нас хопіць. Што табе яшчэ трэба?
Яна спынілася і заплакала. Калі я падышоў, абняў яе і пачаў гладзіць па спіне, яна сказала скрозь слёзы:
- Ты нават не ўяўляеш сабе, як бы я хацела застацца ў вас.
- Дык у чым праблема? Пажыві ў нас, хоць бы пакуль малыш не народзіцца. А там паглядзім.
- Малыш? - яна, напэўна, да канца не разумела яшчэ сваёй місіі на зямлі.
Мы вярнуліся дадому, селі піць гарбату з мамай, і я, добра ведаючы маю маму, між іншым спытаў у яе:
- Можна Ксюша пакуль што ў нас пажыве?
- Можна, вядома, - у яе нават на секунду не ўзнікла сумненне. Вось такая ў мяне мама.
Брат таксама бы не пярэчыў. Што яму? Ён большую частку часу праводзіў на вучобе ці вуліцы, дадому прыходзіў позна вечарам. А Ксюша яму спадабалася.
- Вось і выдатна, - сказаў я задаволены, што ўсё так удала складваецца. - Зараз сходзім за тваімі рэчамі і зажывём ўсе разам прыпяваючы.
Ксюша збянтэжана ўсміхалася, недаверліва пазіраючы на маму. А тая нават не думала жартаваць. Хоць нейкая перамена ў жыцці, напэўна, думала яна. Да таго ж яна была ўпэўненая, што Ксюша - мая будучая жонка.
Пасля абеду, сабраўшыся з духам, мы адправіліся да Ксюшы. Аказалася, яна жыла ў суседнім доме, скончыла тую ж школу ў нашым раёне, што і я. Як я і меркаваў, яна была на пяць гадоў маладзейшая за мяне.
Дамафон ў іх не працаваў, дзверы была адчыненыя насцеж. Мы падняліся на ліфце на пяты паверх, у прылазніку гарэла цьмянае святло, на падлозе валяліся нейкія дошкі. Дадатковых дзвярэй не было і мы прайшлі адразу да дзвярэй кватэры. Ключоў у Ксюшы з сабой не было. Яна пазваніла ў дзверы. Трэба было бачыць, як яна ўся сцялася, як медзведзяня ператварылася ў вожыка.
Я пачуў хуткія крокі, нехта шоргаў тапкамі па лінолеуму.
- Хто там? - пачуўся прыглушаны жаночы голас з-за дзвярэй. Хтосьці прыпаў да вочка, і праз секунду дзверы расчыніліся. На парозе ў махровым сінім халаце, жмурачыся, як толькі пасля сну, стаяла хамаватая поўная баба. З мяшкамі замест шчок, кручкаватым носам. Можа быць, яна б не выглядала так страшэнна, калі б не была злая, як сабака.
- Дзе ты швэндалася два дні? А? - закрычала яна на Ксюшу, не звяртаючы на мяне ўвагі. - Ты ў курсе, што цябе міліцыя па ўсім горадзе шукае, а? А ну заходзь. Запіскі яна мне будзе пісаць, ты паглядзі! Валік! - баба, трохі павярнуўшыся, гаркнула на ўсю кватэру. - Валік, хадзі хутчэй сюды. Знайшлася гэтая поскудзь. Ні ў якой рацэ яна не патанула. А гэта хто з табой? - яна, нарэшце, заўважыла мяне. Ксюша тым часам знікла ў кватэры. - Вы хто? - яна быццам бы збянтэжылася на секунду з-за прысутнасці незнаёмага чалавека.
- Я сябар Ксюшы, - як мага спакайней адказаў я. - Ксюша цяпер будзе жыць у нас.
Баба доўга глядзела на мяне, як на прыдурка, не разумеючы, напэўна, сэнсу сказанага. Потым пачала ўсміхацца, нарэшце, хрыпла засмяялася. Прыйшоў Валік - такі ж поўны сутулы мужчына перадпенсійнага ўзросту. З тварам, густа пакрытым маршчынамі, з тупаватым п’яным позіркам прапаршчыка міліцыі, з сівым вожыкам на галаве. Ён высунуў галаву з-за дзвярэй і ўтаропіўся ў мяне.
- Значыць так, малады чалавек. Ксеніі пакуль што ёсць, дзе жыць.
- А што ён хацеў? - сіпатым голасам спытаў Валік. Але я не паспеў пачуць, што яму адказалі.
Дзверы зачыніліся перад маім носам. Я стаяў, праклінаючы сябе за прастадушнасць. Трэба ж было так схібіць.
Так я стаяў пятнаццаць хвілін. Да канца спадзяваўся, што Ксюша вось-вось выбяжыць з рэчамі. За дзвярыма грымелі галасы Валіка і гэтай бабы. Яны лаяліся ці то паміж сабой, ці то крычалі на Ксюшу. У мяне сэрца аблівалася крывёй, я фактычна падставіў яе, калі сказаў, што яна цяпер будзе жыць у нас.
Нарэшце, я не вытрымаў і пазваніў. Галасы на імгненне сціхлі, і праз секунду ў вочка зноў паглядзелі.
- Я зараз міліцыю выклікаю! - віскнула баба за дзвярыма. - Ідзі дахаты, хлопец. Мы без цябе тут разбяромся.
Не стану ж я ламацца ў дзверы чужой кватэры. А так хацелася. Выбіць гэтыя дзверы нічога не каштавала. Трэба было б толькі разагнацца па калідорчыку і стукнуць нагой у раёне ручкі як след. Каркас тут драўляны, засаўка імгненна вылеціць. Аднойчы я бачыў, як мой дзядзька вынес так дзверы сваёй кватэры, калі іх сям’я забыла ключы дома.
Але я баяўся нават думаць у гэтым кірунку. Мне трэба было ратаваць Ксюшу, а не строіць з сябе героя. Яшчэ я баяўся, што яна не вытрымае і пойдзе зараз у ванную, замкнецца там і што-небудзь зробіць з сабой. Я ўспомніў, што ў мяне ёсць іх тэлефон. Я выйшаў да ліфтаў і набраў нумар. Падняла баба, і я адразу павесіў трубку.
Пераможаны, я паплёўся дадому. Дома мне прыйшла дзіўная ідэя: папрасіць маму, каб яна паклікала Ксюшу да тэлефона, маўляў, ёй з кулінарнага каледжа тэлефануюць. Мама доўга не хацела нікога падманваць, але, нарэшце, пагадзілася.
- А чаму вы тэлефануеце першага студзеня? - загарлапаніла баба ў трубку. - Як ваша прозвішча? - яна як вартаўнічы сабака, спушчаны з ланцуга, загаўкала на нас скрозь трубку. Я ўзяў у мамы трубку і павесіў яе.
Усё скончана. Я выкарыстаў усе шанцы і горка аб гэтым шкадаваў. Вечарам я выйшаў на вуліцу, прайшоў па раёне, трывожна узіраючыся ў дахі дамоў. Я мог бы звярнуцца ў міліцыю, напісаць заяву. Ёсць жа артыкул «Давядзенне да самагубства». Але як яно ўсё складзецца для Ксюшы? Калі яе бацькі даведаюцца, што яна сядзела на даху, то дзве шкуры з яе потым спусцяць. А самі ад усяго будуць адмаўляцца.
Я станавіўся закладнікам страху і ўсё больш разумеў Ксюшу.
***
Як жа я ўзрадаваўся, калі на наступны дзень яна пазваніла да нас у дзверы. Мы з братам глядзелі тэлевізар. Было гадзіны чатыры пасля поўдня. Мама зноў пайшла па справах у царкву.
- Я ненадоўга, - спалохана папярэдзіла Ксюша маё жаданне адразу замкнуць за ёй дзверы і нікуды больш яе ня выпускаць. Мяне перапаўняла шчасце ад адной думкі, што яна жывая і здаровая. З таго часу, як мы бачыліся ў апошні раз, я месца сабе не знаходзіў. Нават ноччу я прачынаўся, адчыняў акно і глядзеў на снег пад вокнамі.
Я абняў яе, мы пайшлі да мяне ў пакой і там зачыніліся. Яна таксама рада была мяне бачыць, хоць старанна хавала любыя свае эмоцыі. Я думаю яна прыйшла, таму што бачыла ўва мне сябра. Я спытаўся ў яе пра бацькоў. Яна адмахнулася, сказала, што ўсё добра. Тыя палаяліся трохі і супакоіліся. Але я бачыў, што яна не хоча скардзіцца на жыццё, плакацца. Трымае ўсё ў сабе. Не хоча, таму што не ўмее. Самыя адкрытыя размовы ў нас з ёй былі, калі мы ляжалі побач у гэтым пакоі. Тады яна мне шмат чаго распавяла пра сябе. Толькі галоўнае не распавяла - чаму вырашыла звесці рахункі з жыццём.
- Можна я прыйду сюды заўтра яшчэ раз? - спытала яна напрыканцы.
- Ты можаш застацца тут. Мама і брат будуць не супраць.
- Так, я памятаю. Дзякуй вам. Мне было тут вельмі добра, - апошнія словы яна сказала з горыччу шкадавання ў голасе.
Я зноў улавіў ноткі адчаю і безвыходнасці ў яе словах. Яна нібы развітвалася са мной. Я хутка накінуў куртку і пайшоў за ёю на вуліцу. Мы пайшлі да яе дому.
- Дзякуй табе, - зноў няўцешна паўтарыла яна, калі мы падышлі да яе пад’езда. Ледзь перастаўляючы ногі, яна пачала падымацца па лесвіцы да ліфта.
Я вярнуўся дадому ў прыгнечаным настроі і сядзеў, зачыніўшыся ў сваім пакоі, калі нечакана прагучаў званок з Ксюшынага хатняга тэлефона.
- А ты можаш прыйсці да мяне зараз? - ад хвалявання яна цяжка дыхала ў трубку. Так моцна яна баялася адмовы.
- Зараз буду, - я кінуў трубку і пабег апранацца. Праз пяць хвілін я званіў у яе дзверы.
Яна была дома адна, бацькі пайшлі ў госці да суседзяў. У кватэры стаяла апраметная цемра. Ксюша не хацела ўключаць святло. У першы раз я апынуўся ў яе пакоі. Нават у цемры я разгледзеў, што стол і ложак вельмі старыя і акрамя іх нічога няма. Усё вакол казала пра беднасць. Мне стала сорамна за свае думкі.
Я сеў на ложак, яна села на расхістанае рыпучае крэсла насупраць.
- У мяне была адна сяброўка, - сказала яна, крыху памаўчаўшы. - А знаёмых сярод мужчын у мяне яшчэ ніколі не было.
- А што здарылася з сяброўкай?
- А, так… Сумная гісторыя.
- Раскажы.
- Я кахала хлопца, а ён мяне кінуў дзеля сяброўкі. Сказаў, што я спецыяльна ацяжарыла, каб прывязаць яго. Што ён ніколі мяне не кахаў і ніколі б не ажаніўся на мне, таму што я тоўстая і ў мяне крывыя ногі, - Ксюша гаварыла так, як быццам чытала на памяць завучаны маналог з кніжкі. - Ён сустракаўся са мной і адначасова з сяброўкай. А яна мне нават не сказала.
Я маўчаў, хоць у душы спытваў трыумф. Я думаў пра тое, што гэта шчырасць з яе боку - вялікі прагрэс для мяне.
- Адсюль выснова, - сказаў я услых.
- Якая?
- У дзяўчыны сябры павінны быць толькі хлопцы, тады ніхто нікому не здрадзіць.
Яна выдала смяшок. Я засмяяўся, яна таксама. Супакоіўшыся, мы памаўчалі. Потым яна сумна сказала:
- У мяне ніколі не будзе хлопца.
- Чаму?
- Няўжо ты не разумееш, што без дзіцяці ў мяне яшчэ былі шанцы. А цяпер, каму я такая патрэбна?
- Мне.
Яна з недаверам глядзела на мяне.
- Дзякуй, канешне. Толькі ў цябе сваё жыццё.
- Выходзь за мяне замуж.
Яна з яшчэ большым недаверам глядзела на мяне.
- Ты ж не кахаеш мяне.
- Я нікога не люблю акрамя мамы, брата і сябе. Мне ўсё роўна няма чаго губляць. А так, я пра цябе з дзіцём хоць паклапачуся.
- А калі заўтра пакахаеш каго-небудзь?
- Дык то заўтра. Ты сама, калі заўтра пакахаеш, хіба не пашкадуеш, што несвабодная?
Так мы гаварылі з ёй, і я паступова пераконваў яе і сам пераконваўся ў тым, што яе сітуацыя не безнадзейная. Я імкнуўся павысіць яе самаацэнку. Я шчыра верыў, што няма невырашальных праблем на свеце. Што любая няўдача або праблема са знакам «мінус», лёгка ператвараецца ў перавагу са знакам «плюс». Я быў непапраўным аптымістам.
Гэта прапанова выйсці замуж развесяліла і падбадзёрыла яе. Пагадзіся яна тады, я б ні секунды не сумняваўся, што так яно і павінна быць. Назаўтра ж пацягнуў бы яе ў ЗАГС падаваць заяву.
- Ты ўсё гэта кажаш, таму што шкадуеш мяне, так? - спытала яна, калі я ўжо збіраўся ісці дахаты. Я толькі скончыў абувацца і стаяў перад ёй у прыхожай.
Я задумаўся. Сапраўды, увесь гэты час я адчуваў да яе жаль. Пачуццё, якім я заўсёды пагарджаў і якое душыў у сябе. Якое лічыў звычайнай праявай слабасці.
Я паглядзеў ёй у вочы і сказаў:
- Калі я змагу табе дапамагчы, ты народзіш дзіцяці і будзеш шчаслівая, то значыць маё жыццё пражытае недарэмна, - больш мне не было чаго дадаць. Я абняў яе на развітанне і пайшоў дадому. Я думаў пра тое, што жыццё без сэнсу, не мае значэння. Я учапіўся за гэтую дзяўчыну, як за саломінку. Гэта не яна выслізгвала ў мяне з рук там на даху, гэта я бег у жыце і сарваўся ў бездань, а яна мяне злавіла.
***
Я цяжка ўздыхаю. Выйшла занадта літаратурна. Пафасна. Сэлінджэра сюды яшчэ прыплёў. І «я» атрымаўся нейкі нерэальны. Вось заўсёды так: калі хлусіш, усе вераць, а варта толькі чыстую праўду сказаць, дык потым сам пачынаеш сумнявацца. А ці было яно на самой справе?
- Вас, напэўна, цікавіць, як я трапіў у бальніцу? - усё, што я распавёў Марыі Аркадзеўне да гэтага, ніяк не звязана з гісторыяй маёй хваробы. Але для разумення ўсёй карціны гэтая частка вельмі важная.
- Так, вядома. Вы і пра гэта напісалі?
Пытаецца…
***
Бліжэй да вечара наступнага дня мяне пачало трэсці. Пабольвала горла. Я заварыў гарбату з лімонам і выпіў тры кубкі запар, але гэта не вельмі дапамагло. Мяне ванітавала, цяпло замерла дзесьці на ўзроўні страўніка і не імкнулася распаўсюджвацца па целе. Тады я перамясціўся ў залу, уключыў тэлевізар і залез у вопратцы пад дзве коўдры. Я засоўваў ступні ног і далоні ў розныя цёплыя месцы, але рукі і ногі ўсё роўна заставаліся халоднымі, як ледзяшы. Па тэлевізары паказвалі цікавыя фільмы, паступова я супакоіўся і перастаў дрыжэць. Жар, які ўзнік у жываце, пачаў імкліва распаўсюджваўся па ўсім целе. Мяне накрыла гэтай хваляй, так што не было сіл паварушыць нават галавой. Усё цела налілося цяжарам, асабліва галава. Я адчуваў, што тэмпература хутка расце. Гэта было прыемнае, доўгачаканае цяпло.
Патэлефанавала Ксюша. Я сказаў, што ў мяне тэмпература і да мяне лепш не прыходзіць, каб не заразіцца. Яна памаўчала, пажадала папраўляцца і павесіла трубку.
Паўгадзіны не прайшло, як пачуўся званок у дзверы. Я падумаў, што гэта мама, і паплёўся адчыняць дзверы. Мама звычайна адчыняе сваімі ключамі, абураўся я пра сябе.
На парозе стаяла Ксюша. У руках яна трымала пакет. Нават не гледзячы на тэмпературу, я ўзрадаваўся, убачыўшы яе. Мы пайшлі ў залу, і я паваліўся назад у ложак. Ксюша села побач у крэсла.
Я ляжаў знясілены перад ёй, нявесела ўсміхаўся, выціскаў з сябе аднаскладовыя адказы. Яна пайшла на кухню і вярнулася з гарачай гарбатай і прыгожа парэзанымі фруктамі на падносе.
Прыйшла мама, мы памералі тэмпературу. У мяне было 39 з паловай. Пачалі шукаць таблеткі, але нічога не знайшлі. Тады Ксюша вызвалася схадзіць у аптэку. Мама пачала з ёй спрачацца, намякаць на тое, што Ксюшы цяжка хадзіць і лепш яна сама сходзіць. Ксюша пакрыўдзілася і ўсё роўна пайшла.
Увесь вечар яна даглядала мяне. Я думаю, у гэты момант у яе жыцці з’явіўся сэнс.
Ноччу я фактычна не спаў. Тэмпература зашкальвала, я правальваўся на кароткія прамежкі часу ў трывожны сон. Жахліва балела горла, пачалося багатае слінавыдзяленне. Я не мог глытаць, і нават калі не глытаў, мне было балюча.
Раніцай зноў прыйшла Ксюша. Мама пайшла на працу, а Ксюша ўвесь дзень сядзела са мной. Я папрасіў яе заслаць сабе ў маленькім пакоі і адпачыць там. Яна схадзіла ў краму і вярнулася, каб прыгатаваць мне паесці.
Увечары прыйшла лекар. Яна агледзела мяне і сказала, што зойдзе праз пару дзён яшчэ раз.
Наступныя тры дні я ляжаў з тэмпературай, якая ніяк не хацела спадаць. Горлу станавілася ўсё горш. Яно распухла, і я ўжо мала, што адчуваў. Голас гучаў дзіўна глуха, як з бочкі. Я мог глытаць толькі кашы. Ксюша клапатліва астуджвала іх. Часам мне здавалася, што гэта ніколі не скончыцца. Я не ведаў, куды дзявацца ад болю.
Увечары тэмпература падымалася да сарака. Аднойчы мама нават вырашыла выклікаць хуткую. Гарачкапаніжальныя ўжо не дапамагалі. Прыехала брыгада. Два мужыка: адзін маладзейшы, другі стары. Паглядзелі на мяне грэбліва.
- А чаго вы ляжыце пад коўдрай? - сказаў той, што старэйшы.
Яны пайшлі, і мама з Ксюшай пачалі расціраць мяне спіртам. Але тэмпература спадала ненадоўга і ўсяго на палову градусы.
Усе гэтыя дні Ксюша прыходзіла да нас на ўвесь дзень і даглядала мяне: рыхтавала мне кашы, заварвала гарбату, праветрывала пакой.
Праз шэсць дзён пасля таго, як у мяне ў першы раз паднялася тэмпература, прыйшла лекар, агледзела горла і сказала, што трэба выклікаць хуткую і класці мяне ў бальніцу. Яна напісала нешта на паперцы і пайшла.
Ксюша з мамай і братам устрывожыліся. Яны пачалі тэлефанаваць у хуткую.
Зноў прыехала тая ж брыгада. У гэты раз мы ўручылі ім паперку ад лекара, старэйшы кіўнуў галавой. Я ўжо быў апрануты. Мне было страшна і нязвыкла. Я думаў, што калі мяне хочуць пакласці ў бальніцу, значыць са мной нешта сур’ёзнае.
Брат з Ксюшай сабраліся паехаць са мной у хуткай. Спачатку я іх адгаворваў, потым у мяне ўжо не было сіл. У карэце хуткай дапамогі было вельмі холадна. Я нават уявіць сабе не мог, што там будзе так холадна. Мяне зноў пачало трэсці. Усё было як у тумане.
- Ты не памрэш? - шапнула мне Ксюша. Яна моцна трымала мяне за руку.
- Не, вядома, - стукаючы зубамі адказаў я. Хоць пасля таго, як яна гэта спытала, я не быў у гэтым так упэўнены. Я ўпершыню задумаўся пра смерць, пра тое, што калі мяне вязуць на хуткай у бальніцу, то можа я сапраўды магу памерці.
- Ты толькі не памірай, - яна яшчэ мацней абхапіла мяне за руку.
Нас прывезлі ў гарадскую клінічную бальніцу. Я ішоў на аўтамаце, куды мяне вялі. Спачатку была рэгістратура, потым мы пайшлі па марозе ў іншы корпус. Там чакалі хвілін пяць у пустой прыёмнай. Нарэшце, мяне паклікалі. Я быў выматаны і не разумеў, што адбываецца.
У кабінеце сядзелі дзве жанчыны ў белых халатах. Адна з іх займалася пісанінай. Яна ўзяла маю паперку, прачытала яе і паказала другой. Тая, зазірнуўшы мне ў горла, пачала апранаць пальчаткі з латэксу.
- Звычайна іх прывозяць, калі ў іх ужо вочы на лоб лезуць, - кінула яна сваёй сяброўцы.
- Гэты яшчэ нармальна выглядае.
Скончыўшы апранаць пальчаткі, лекар пшыкнула нейкім спрэем мне ў горла, дастала прадмет, падобны на доўгае шыла, прыцэлілася і ў наступны момант я адчуў тупы рэзкі боль.
- Сплёўвайце ў ракавіну, - сказала яна мне.
З рота, у якім я нічога не адчуваў, вылілася цягучая сліна, перамешаная з белым гноем і крывёю. Двума пальцамі я адарваў сліну ад вуснаў і выцер пальцы аб джынсы.
Далей мяне спыталі, хачу я ехаць зараз дадому пад сваю адказнасць ці застануся ў стацыянары. Я думаў пра гной і тое, што ён зноў можа пачаць збірацца.
Брат з Ксюшай чакалі мяне каля дзвярэй кабінета.
Я абняў іх па чарзе, папрасіў не турбавацца і пайшоў з медсястрой наверх.
Медсястра прывяла мяне ў палату, дзе ў два рады ўздоўж сцен стаялі ложкі. Было ўжо за поўнач, святло ў палаце было выключана, калі мы ўвайшлі. Я хутка распрануўся і залез пад коўдру. Медсястра падсвяціла сабе чымсьці, шустра ўвяла мне іголку ў вену і паставіла кропельніцу.
Тэмпература пачала спадаць. Такая нечаканая перамена абстаноўкі вельмі прыгняла мяне. Я заўсёды лічыў сябе вельмі здаровым чалавекам, якому нават у паліклініку няма чаго хадзіць.
Уначы я прачнуўся, мне жудасна хацелася ў туалет. Кропельніца была ўжо пустая. Спачатку я баяўся выцягваць іголку з вены самастойна, але інстынкт ўсё ж узяў верх. Я выцягнуў іголку, надзеў чаравікі на босую нагу, нацягнуў джынсы, майку і адправіўся шукаць туалет. У калідоры было пуста, дзесьці далёка гарэла адзінокая лямпачка дзяжурнай медсястры, але яе самой нідзе не было відаць.
Я блукаў, хістаючыся, з аднаго канца калідора ў другі, пакуль нарэшце не знайшоў туалет. З-за адчыненага акна там стаяў такі ж мароз, як на вуліцы. Плітка на падлозе і сценах месцамі цалкам адсутнічала або была раздробленая на мелкія аскепкі. Смярдзела хлёркай, мачой і фекаліямі. З мяне вылілася ня менш за літр. Такога палягчэння я даўно не адчуваў.
Я вярнуўся ў палату, ціха апусціўся на ложак і праваліўся ў сон.
***
Наступнай раніцай я пачаў паволі знаёміцца з суседзямі па палаце. У іх усіх была адна і тая ж праблема - гаймарыт. Пасля сняданку яны па чарзе хадзілі на праколванне. Мяркуючы па расказах, гэта магло быць вельмі балюча, так што іскры з вачэй сыплюцца, ці наадварот - зусім не балюча. Залежала ад таго, хто праколвае. Яшчэ ім запіхвалі ў пазухі праз нос бінт. Да двух метраў аказваецца ўваходзіць.
Там быў адзін хлапчук, гадоў пятнаццаці, ён усё бегаў на спатканне з дзяўчынай, з якой пазнаёміўся ў бальніцы.
Хто-небудзь прыходзіў з працэдур і казаў:
- Там твая чакае цябе. Прасіла паклікаць.
І хлопец бег да яе. Мы ўсе ўсміхаліся. Уся палата жыла гэтымі момантамі. У чалавека нос ўвесь разварочаны і яна такая ж, а яны шчаслівыя.
Быў мужчына гадоў трыццаці, чарнявы. Дзіма. Займаўся рамонтамі кватэр, як потым высветлілася. Ён увесь час неяк з’едліва жартаваў. У яго былі тапкі, уласны чайнік, заварка, ванныя прыналежнасці і куча яшчэ ўсяго, што гаварыла аб тым, што ён грунтоўна падрыхтаваўся да стацыянара. Яму перыядычна тэлефанавалі, ён паведамляў на ўсю палату, што наступныя два тыдні адпачывае ў санаторыі, прасіў, каб пра яго не турбаваліся і не хадзілі лішні раз праведваць. Потым вешаў трубку, доўга глядзеў у тэлефон, часам, не заўважаючы, уздыхаў, адварочваўся да сценкі і сціскаўся ў абаранак.
Я адчуваў сябе абсалютна здаровым. Яшчэ трохі пабольвала горла, але я даўно так моцна не верыў у айчынную медыцыну. Нейкіх дванаццаць гадзін таму мне здавалася, што з гэтага змроку я ўжо ніколі не выберуся, і вось раніцай я прачынаюся здаровы, як агурок, выматаны, ліпкі ад поту, хрыпкі ў голасе, але задаволены, што ў мяне няма тэмпературы і горла амаль не баліць.
Мы схадзілі на сняданак. Нават гаротнага выгляду аўсяная каша з дзіўнай каламутнай гарбатай і тоўстым кавалкам таннага батона не змаглі пахіснуць маю веру ў айчынную медыцыну. Я ўсё з’еў, паскроб крывой лыжкай па жалезнай місцы. Я быў шчаслівы.
Гадзін у адзінаццаць прыйшла Ксюша, я вельмі ўзрадаваўся. Мы выйшлі з палаты і прайшлі ў спецыяльную выемку ў калідоры, дзе стаяў стары непрацуючы тэлевізар і на падлозе ляжаў зацёрты да дзір дыван. Мы селі на крэслы каля сцяны.
Яна прынесла абед у пластыкавым кантэйнеры. Там былі катлеты і пюрэ.
Пасля абеду некалькі чалавек пачалі падбіваць астатніх схадзіць, пакуль ідзе кварцаванне, у кіёск за бальніцай праз дарогу.
Я ў першы раз пачуў гэтае слова - кварцаванне. Для мяне ўсё ў бальніцы было ў навіну. У Дзімы, які адпачываў у санаторыі ўжо не першы раз, гэта выклікала пагарду і здзіўленне. «Як так можна, - усім сваім выглядам і кароткімі фразамі выказваў ён сваё стаўленне да мяне. - Легчы ў бальніцу і нават тапкі, зубную шчотку з пастай не ўзяць».
Я зайшоў у пустую палату, убачыў што лямпы, якія я спачатку прыняў за звычайныя лямпы для асвятлення, ўключаныя. Яны віселі ўздоўж сцен, выпраменьваючы фіялетавае святло. Гэта і называлася кварцаванне.
На вуліцы быў жудасны мароз. Людзі стаялі на прыпынку ў кажухах, валёнках і футравых шапках. Верхняга адзення ні ў каго з нас не было, але гэта толькі надавала рызыкі. Я быў у адной кофце і джынсах і радаваўся нечаканай авантуры. Як вязні ў робах, якія вырваліся на волю, мы церушылі да кіёска, дзе нам па сутнасці нічога асабліва і не трэба было.
Калі мы вярнуліся, кварцаванне ў палаце ўжо скончылася. Усе ляжалі на ложках, распавядаючы хто пра што. Агульныя хваробы хутка збліжаюць людзей. Узрост і сацыяльны статус тут не мелі значэння.
Прыйшла медсястра і паставіла мне кропельніцу. Цяпер я не мог хадзіць. Мне трэба было ляжаць і чакаць, пакуль кропельніца ўся выцеча.
Так мы ляжалі і размаўлялі адзін з адным, як нечакана ў дзверы ціха пастукалі. Мы засмяяліся. Нехта закрычаў:
- Заходзьце.
Дзверы адчыніліся, з-за яе, саромеючыся, выглянула Ксюша. Усе ў яе ўтаропіліся. Яна знайшла мяне позіркам і запытальна паглядзела, як бы кажучы: «Выйдзі на хвілінку, калі ласка».
- Ксюша, заходзь. Я не магу зараз ўставаць, у мяне кропельніца, - мой ложак быў другі ад дзвярэй, а першы быў свабодны.
Ксюша прашмыгнула ўнутр і прычыніла за сабой дзверы. Падышла і села на ложак насупраць мяне. Народ прыціх. Наведвальнікаў не пускалі ў палаты, але яна неяк прасачылася. Хлопцы зрабілі выгляд, што не звяртаюць увагі і працягнулі ціха размаўляць. Ксюша пачала таропка выкладаць фрукты на тумбачку.
- Я табе потым яшчэ прынясу, - паўшэптам казала яна, але я думаю, усё чулі.
Мы крыху пагаварылі, яна забрала пластыкавыя кантэйнеры ад абеду і пайшла.
Калі за ёй зачыніліся дзверы, усе неяк адразу прыціхлі.
- Дзяўчына твая? - спытаў Дзіма.
- Не, сястра.
- А… - Дзіма задуменна глядзеў у столь. - Другі раз ужо сёння яе тут бачу. Любіць цябе, напэўна, вельмі.
Я прамаўчаў. Я думаў пра тое, што ў Ксюшы з’явілася мэта ў жыцці і гэта добра.
Прыйшоў час вячэраць. Мы зноў гулялі па калідоры, паверхам ніжэй нехта з пацыентаў прыцягнуў тэлевізар з дома і паставіў акурат ў палаце. Мы пайшлі глядзець навіны.
Потым вярнуліся і размаўлялі аб усім на свеце і ні аб чым канкрэтна, пакуль не заснулі.
***
На наступны дзень пасля сняданку ізноў прыйшла Ксюша і прынесла мне абед. Усе бачылі гэта, нехта нават павітаўся з ёй.
Я пачаў прывыкаць да бальнічных будняў. Дзіўна было адчуваць сябе абсалютна здаровым і пры гэтым заставацца прыкаваным да ложка з-за кропельніцы. Ад яе пастаянна хацелася ў туалет. Яны залівалі ў мяне літры фізраствору, а я ледзь дабягаў да туалета, каб выліць іх з сябе.
На абед я еў хатнюю ежу. Мне было нязручна, тым больш што ўсе вакол мяне бачылі, што я хаджу са сваім кантэйнерам.
Пасля абеду мне зноў паставілі кропельніцу.
Прыйшла Ксюша, прынесла свежыя фрукты, раздала ўсім па шакаладнай цукерцы. У гэты раз усё маўчалі, нават не спрабуючы схаваць цікавасці да таго, што адбываецца. Яна збянтэжылася ад такой цішыні і хутка ўцякла.
- А хлопец у яе ёсць? - ціха спытаў у мяне Дзіма, калі цукеркі былі з’едзены.
Гэта было правакацыйнае пытанне. Усё ж такі Ксюша - мая сястра. Калі я скажу, што ў яе няма хлопца, то ён падумае, што да яе можна прыставаць. Калі скажу, што ёсць, то гэта таксама будзе няпраўда.
- А ты што, хочаш пазнаёміцца? - спытаў я.
- Так, хачу, - у яго голасе не было ні кроплі іроніі.
Я падумаў, што Ксюшы не патрэбныя зараз знаёмства. Калі яе зноў кінуць з-за цяжарнасці, то яна можа сарвацца.
- Ксюша ў становішчы, - нарэшце, сказаў я. - Хутка ў яе народзіцца самы лепшы чалавек на зямлі.
Дзіма са здзіўленнем паглядзеў на мяне.
- Чаму лепшы?
- У такой дзяўчыны не можа быць інакш.
- Так, вядома, - у гэтым, падобна, ужо ніхто ў палаце не сумняваўся.
Дзіма, яшчэ трохі памаўчаўшы, спытаў:
- А бацька хто?
Ён усё-ткі загнаў мяне ў кут.
- Бацька - нягоднік, - я цяжка ўздыхнуў. - Я замест бацькі.
- Зразумела, - Дзіма больш не чапляўся да мяне з пытаннямі.
На наступны дзень пасля абеду, калі Ксюша прынесла мне фрукты, а астатнім раздала па мандарынцы, усе, падобна, ужо ведалі, што Ксюша ў становішчы. Я думаю гэты апошні факт і дабіў гэтых гаймарытнікаў.
Ярка свяціла зімовае сонца. Звонку трашчаў люты мароз, а ў палаце тоўстая чыгунная батарэя паліла на ўсю моц. Залаты пыл стаяў слупам, на падлозе ляжалі ірваныя кавалкі лінолеуму. Як Беласнежка, Ксюша качачкай ішла ўздоўж ложачкаў, раздаючы гномікам мандарынкі, і трэба было бачыць, як дзіцячыя ўсмешкі асвятлялі панурыя твары гэтых няшчасных людзей, якія раптам адчулі на сабе праменьчык дабрыні ў гэтым горкім царстве адзіноты.
Мне зноў зрабілі пракол, хоць гною там ужо амаль не было. Лекар сказаў, што мяне выпішуць праз два дні. Я адчуваў сябе абсалютна здаровым. Увечары мне нават не сталі ставіць кропельніцу. Мне прыйшлося застацца ў бальніцы на выходныя.
Субота - дзень наведвальнікаў. Усе, нарэшце, сустрэліся з роднымі і павесялелі. Палата ажыла справамі і клопатамі, якімі жылі людзі за межамі гэтай замкнёнай прасторы.
Да мяне прыехалі брат з мамай і Ксюшай. Мы селі ў калідоры і доўга гаварылі. Ксюша свяцілася ад шчасця. Я ўвесь гэты час трымаў яе за руку. Міма прайшоў Дзіма, і я заўважыў, як Ксюша збянтэжана пакасілася на яго.
***
Жыццё ішло сваім парадкам. Калі мяне выпісалі з лякарні, я зноў пайшоў на працу і дні пачалі хутка складвацца ў тыдні. Пасля працы мы часта гулялі з Ксюшай па вуліцы ці сядзелі ў кафэ. Яна пачала сустракацца з Дзімам, а праз два месяцы яны пажаніліся і паехалі жыць у Расію, дзе ў Дзімінага брата быў свой бізнес.
У першы раз самага лепшага чалавека на зямлі я ўбачыў на фатаграфіі. Гэта была малютка з карымі вочкамі і выпнутымі лодачкай губкамі.
Ксюша вельмі сумавала па нас. Першы час мы рэгулярна атрымлівалі ад яе доўгія лісты. Потым лісты сталі прыходзіць радзей. Але кожны год на працягу апошніх дзесяці гадоў перад Новым годам мы атрымліваем ад яе ліст з фатаграфіяй. Цяпер яе сыну дзесяць гадоў, ён вучыцца ў трэцім класе на адны пяцёркі. Нядаўна ён пабіўся са старшакласнікам, абараняючы дзяўчынку. Яго адвялі ў паліклініку і наклалі два швы на лоб.
«Не хвалюйся. Да вяселля зажыве», - напісаў я Ксюшы ў адказ.
У мяне таксама з дзяцінства шмат шрамаў засталося.
***
Марыя Аркадзьеўна спісала палову сшытка. Яе запісы схематычныя, хаатычныя, не тое, што ў мяне. Гэтага павінна хапіць, каб напісаць раман. Цяпер мне не трэба тлумачыць ёй, чаму я так люблю гуляць па даху пад Новы год. Яна і сама павінна здагадацца.
Я па звычцы правяраю шрам, які застаўся на горле пасля аперацыі.
Ён ідзе адной суцэльнай лініяй пад самым падбародкам. Хаваць яго вельмі праблематычна. Асабліва летам.
Усё-ткі ж добра, што яны мяне тады выратавалі!