Цёрн (Нероли Ултарика) / Проза.ру

Я помню, як гэта пачыналася. Быў вераснёвы дзень, сонечны, ціхі і па-летняму цёплы. Мы ехалі на машыне ў Мінск, бацька вёз нас з лецішча, маці сядзела наперадзе, ззаду мы з братам. Брата дарогай загайдала, і ён заснуў, улёгшыся на сядзенні, а я паглядала ў вакно, трымаючы на каленях кнігу "Казкі дзядулі Рымуса", маю самую любімую на той час. Калі мы ўязджалі ў горад, я заўважыла на абочыне перакулены жалезны фургон з закрачанымі вокнамі, а побач міліцэйскую машыну з мігалкамі.
Горад быў пустынны – бацька сказаў: "Нібыта ўзарвалі нейтронную бомбу". Мы прамінулі Ждановічы і Лебядзіны, а перад Драздамі спыніліся. Пасярод дарогі стаяў даішны патруль. На прыпынку разварочваліся пасажырскія аўтобусы і рушылі ў бок кальцавой – у аб'езд. Недзе паблізу, мабыць, за пару кварталаў адгэтуль, штосьці гуло і шумела, як мора. Наперадзе віднеліся закрачаныя фургоны і віткі калючага дроту, нацягнутага ўпоперак праспекта, а ўздоўж загароды стаялі аўтаматчыкі ў чорнай уніформе. Відовішча так мяне ўразіла, што я ўсклікнула, паказваючы на калючы дрот і чорныя фігуры:
– Глядзіце, гэта цярновы куст – жалезны цярноўнік, а ў ім смаляныя чучалы!
Маці з бацькам засмяяліся, але неяк нявесела. Вярнуўшыся на кальцавую, мы доўга кружлялі вакол горада і не маглі трапіць дадому, бо ўсюды быў калючы дрот і ўзброеныя людзі, я стамілася і мне было страшна да млосці. Прайшоў амаль месяц пасля жнівеньскіх выбараў, але толькі ў той дзень я ўсвядоміла напоўніцу: Сусвет раскалоўся на кавалкі, і нас усіх зацягвае, нібы ў багну, у нейкую дурную і вывернутую рэчаіснасць, якой быць не павінна.
*
У той год мы сабралі рэчы і з'ехалі туды, дзе не было жалезнага цёрну і было мора. Мы жылі то ў бацькавых сяброў, то на здымнай кватэры і штотыдзень ездзілі на Куршскую касу. Мы падымаліся на грэбень дзюны, вялізнай, як гара, парослай скарлючаным сасоннікам, і ішлі да сіняга, шэрага, смарагдавага мора з баранчыкамі хваль і абрысамі караблёў на замроеным гарызонце. Мора жыло і дыхала, гуло і шумела на тысячу галасоў. У мяне не знойдзецца слоў, каб выказаць, як я любіла яго.
Я была старэйшай дачкой Андрэя і Антаніны Лімараў. Бацькі звалі мяне Воляй – па-беларуску маё імя гучыць менавіта так. Мой брат Ян быў на тры гады малодшы за мяне. Ён не надта добра разумеў, навошта мы пакінулі радзіму, але мора яму падабалася. Мы любілі гуляць пасля шторму па беразе, шукаючы скарбы: ракавінкі дзівоснай формы, рознакаляровыя каменьчыкі і аскепкі шкла, абточаныя морам да гладкасці, а самае каштоўнае – кроплі бурштыну, якія зіхцелі ў бурым багавінні, нібы россыпы маленькіх сонцаў. Улетку, калі выпадалі спякотныя дні, мы да ўпаду плавалі на водмелі, а пасля адпачывалі, разлёгшыся на цёплых камянях хвалярэза. Над хвалярэзам кружылі нахабныя тлустыя чайкі. Чаек мы пабойваліся і каб залагодзіць, кармілі іх падсушаным батонам. Мы адломлівалі ад лусты маленькія кавалачкі і падкідвалі ў паветра, а чайкі глыталі іх проста ў палёце. Аднойчы бацька звадзіў нас у форт – старую прускую крэпасць. Вакол форта быў роў з цюленямі, якія песціліся на сонейку, падняўшы над вадой блішчастыя галовы з лагоднымі цёмнымі вачамі, у скляпеністых галерэях стаялі мадэлі паруснікаў, а ўнутры крэпасці размяшчаўся нібыта чароўны падводны грот з празрыстымі сценамі, за якімі хадзілі касякі яркіх трапічных рыб. Тры разы мы ездзілі ў Вільню і шмат разоў былі ў Клайпедзе, дзе порт з караблямі вышынёй з хмарачос. Мы любілі Літву, і дзюны, і мора, але спадзяваліся калі-небудзь вярнуцца дадому. Маці з бацькам штодня чыталі навіны з Беларусі, і там не было нічога добрага, краіна імкліва ператваралася ў канцлагер, і што самае жахлівае, людзі нібыта змірыліся, прыстасаваліся жыць за калючым дротам – у жалезным цярноўніку. У той час мы не ведалі, што найгоршае яшчэ наперадзе.
*
Быў ціхі зімовы вечар. Маці з бацькам глядзелі відэа па інтэрнэце – кіраўнік суседняй дзяржавы штосьці прамаўляў і з некага смяяўся, а бацька сказаў, што будзе вайна. Назаўтра мы даведаліся, што бамбяць Кіеў. У той час гадоў мне было няшмат, але я ўжо пачынала прыслухвацца да гутарак дарослых і шмат што разумела. Весткі з франтоў былі як водгулле навальніцы, якая набліжаецца. Яны ідуць, нібы зомбі, казалі дарослыя. Уваходзяць у селішчы і кладуць з аўтаматаў усіх, хто трапляецца ім на вочы. Ракеты ляцяць на жылыя кварталы, і чалавецтва нічога не можа з гэтым зрабіць, бо ўсе баяцца ядзернай бомбы. А потым я ўпершыню пачула слова "суагрэсар". Орды зомбі ішлі з Беларусі, і з нашай тэрыторыі ўзляталі бамбардзіроўшчыкі. Здавалася, увесь свет нас зненавідзеў. Маці ледзь не плакала: у чым наша правіна? А бацька гаварыў, што так, мы вінаватыя, бо недаціснулі, недадушылі пачвару.
Калісьці я думала, што не дарую бацьку за тое, што ён забраў нас ад мора. Ужо дарослай я даведалася – маці сказала – што яму не ўдалося атрымаць дазвол на жыхарства, і мы змушаныя былі вярнуцца. Гэта стала смяротным прысудам.
*
У дзень апошні мы стаялі на грэбені дзюны і глядзелі на мора. Чырванаватае сонца паволі апускалася ў імглу на гарызонце. Калі згас апошні прамень, маці расплакалася. Брат быў занадта малы, каб усвядоміць увесь сэнс таго, што адбывалася, але напужаны слязьмі маці, сам пачаў хныкаць. Я рэзка штурхнула яго ў плячо і сказала са злосцю: "Не раві, ты ж не дзяўчынка!" Ён пакрыўдзіўся, але змаўчаў. А ў мяне больш не заставалася слёз, як быццам выпаліла знутры, і з тае пары я не плакала, нават калі ўсе, каго я любіла, сыходзілі адно за адным, краіна мая ляцела ў прорву, якая не мае дна, а жалезны цёрн прарастаў у людскіх душах, у сэрцах, у вачах – усюды.