(;биемне; апасы , Субаш –Аты авылында яш;г;н Абдуллина С;гад;тбану Габделгани кызына багышлана. 22 .01. 1918 – 9.05.2013)
Бигр;к ямьле ул май ае. ;й каршындагы ак каен, кабат н;ни яшел яфрак-к;зл;рен ачып, туган авылын с;ламл;де. Серд;ше С;гад;тбану да янында. Каенны 1945 елда, ;и;; ист;леге дип, сугыштан сагынып к;теп алган Каюмы бел;н берг; утырттылар алар. С;гад;тбану кытыршы куллары бел;н ак каенны; к;пне к;рг;н карт к;;с;сен назлап сыйпады. Аны; ;рфияд;й н;фис яшькелт яулык ябынуын да, ;р-я;а ;ете яшел к;лм;к киг;н чагын да, сары сарафан киеп к;язл;нг;н вакытларын да бик ярата ;бек;й. ; шулай да, кышын челт;рле н;фис ак ш;л б;рк;нг;н каен а;а бигр;к т; г;з;л к;рен; иде. ;лл; ;зе гомере буе аклык-сафлык яратканга шулай тоелганмы?
Ачык т;р;з;д;н х;терл;рне я;артып Левитан тавышы я;гырады. 1941-1945 еллардагы Б;ек Ватан сугышыны; т;мамлануын игълан итк;н бу х;б;р 68 елдан со; да б;гырьл;рне телеп й;р;кл;рг; ;т; ик;н. Инде аннан со; к;пме тыныч язлар килг;н, к;пме сулар аккан. Быел инде ;зен; д; 95 яшь тулды.
95 яшьлек гомер... ;з эчен; к;пме б;хетле мизгелл;рне д;, т;рле зур сынаулар ;;м борчу-м;ш;катьл;рне д;, тир;н кичерешл;рне д; сыйдырган ул. Ак бил;;г; бил;нг;н кечкен; кызчыктан б;генге с;йкемле , х;рм;тле ак ;би булганчы узган гомер юлын ул матур да, батыр да, горур да ;тк;н.
Нинди ген; хезм;тл;р башкармаган безне; д;; апабыз! Кечкен;д;н ятим калып, кул арасына кереп ;с; кыз. Колхозлашу еллары була бу. Урак уру, камыл ;ыю, ашлык сугу... – бар эшт; д; ;лгер кыз бирешми. Чиб;р , эшч;н, ит;гатьле булып ;сеп ;ит; ул.
Яшьлек еллары.
К;;еленд; якты хыяллар, матур кил;ч;кк; ;метл;р уятып, авылны; батыр ;;м булдыклы егете Абдуллин Каюм бел;н ике арада саф м;х;бб;т туа. Кавышырга в;гъд;л;р биреп, егетне армия сафларына озата кыз. Ул вакытта Казан итек фабрикасына эшчел;р ;итешми. Бераз булса да гаил;сен; ярд;м ит;рг; тел;п, С;гад;тбану да шунда юл тота. Тырыш кыз бик тиз алдынгылар сафына баса. ;нисен;, ;ги ;тисен;, се;лесе С;;д;тк; б;л;кл;р, к;чт;н;чл;р юн;теп, авылга да бик еш кайта. К;;елен ;илкетеп, ераклардан кадерле хатлар кил;. Тизд;н ул – бик якын кешесе - армия хезм;тен т;мамлап кайтыр!..
Тик якты хыялларны, матур яшьлеген сугыш аф;те ;имер;. Кайтырына санаулы к;нн;р ген; калгач, Б;ек Ватан сугышы башлана. ;;м егет, Ватанын, халкын яклап, ут эчен; кер;.
; ч;ч;кт;й н;фис зифа буйлы яшь кызга окоп казу, урман кис; кебек и; авыр эшл;р башкарырга туры кил;. Бераздан аны ;зе кебек япь-яшь кызлар бел;н чуен юлга ;иб;р;л;р. Ачлы-туклы килеш юан-юан каен б;р;н;л;рен вагоннарга т;яп ;иб;р;, заводларга , т;рле оешмаларга илтеп бушату шул кызлар ;стен; т;ш;. Аяклар сызлый, юка гына г;;д;л;ре, эчл;ре авырта... Эш бик авыр булса да , “без т;яг;н ;;р вагон ;и;; с;гатен якынайта бит”, - дип ;зл;рен кызганмыйча эшлил;р алар. Тыныч тормыш, с;йг;нн;рене; ис;н-сау кайтуы - аларны; и; зур тел;ге. Тимер юлны; кадрлар б;леге м;дире Камалов абый бу тырыш кызларны ;;лли д;, аларга соклана да, тизд;н ;и;; с;гате ;ит;р дип канатландыра да.
Фронттан кызларга солдат хатлары кил;. Аларда туган якларны сагыну сагышы да, дошманга чиксез н;фр;т т;, сугыш авырлыгы да, яраларны; сызлавы да, ипт;шл;рене; ;;лак булуы да... Кемг;дер с;енеч, ; кемг;дер к;енеч китер; бу ;чпочмаклы солдат хатлары.
1942 елны; 28 августында Каюмны; знесе лейтенат Абдуллин Кави батырларча ;;лак була.
Сагыну тулы с;лам хатлары.
Авыр, михн;тле сугыш еллары ахырына якынлаша . 1945 елны; апрель ае. С;гад;тбану т;ш к;р;: армияг; китк;нд; с;йг;нен; б;л;к итк;н в;гъд; билгесе - чикк;н кулъяулыкны; челт;р кырыйлары канга буялган...
Кызны; й;р;ге туктап калгандай була. Ул к;н-т;н егетне; ис;н-сау кайтуын тели.
Си;а гына атап чикк;н идем,
М;х;бб;тем салып ;епл;рг;,
Ал ч;ч;кл;р сине сагыналар,
Сынау килде безне; хисл;рг;.
Авыр чакларда Сара Садыйкованы; “К;т;м сине” ;ырын к;йл;п й;ри, радиодан еш я;гыраган бу ;ыр сугыш елларында бик к;пл;рне; й;р;ген; юаныч, кил;ч;кк; ;мет, ышаныч бир;:
К;т, ирк;м, кайтам, диг;н с;зе;,
Музыка т;сле тоела ми;а...
; бу вакытта фронтта, фашистлар теш-тырнаклары бел;н каршы торсалар да, сугышны; ничек т;мамланасы инде билгеле була. Варшава ш;;;ре азат. Совет гаск;рл;ре к;нбатышка атлый. Алда Берлин. Л;кин алдан к;р;ч;н командирлар, маршал Жуков, Берлин юн;лешене; сул ;;м у; якларын да онытмый. Монда дошманны; шактый зур к;чл;ре тупланган була, ; алардан ни к;т;сен белеп булмый. Шу;а да 2 нче, 3 нче Белоруссия фронты к;чл;ре бел;н бу гаск;рл;рне немецларны; т;п к;ченн;н аерып алып тар-мар ит;рг; диг;н приказ була. Фашистлар Кенигсбергны крепость итеп бик к;чле ныгыткан булалар. А;а т;п ударны 3 нче Белоруссия фронты ясый . Дошманны; нык каршы торуына карамастан 9 апрельд; совет гаск;рл;ре Кенигсбергны алалар. Бу штурм вакытында Каюм яраланып а;ын югалта . Ул да т;ш к;р;. Туган авылыны; яшел болынында печ;н ;сте, имеш. Кыска гына ял вакытында кыз бел;н егет куышлы уйныйлар. Кызны; кулында ал ч;ч;кл;р чикк;н кулъяулык. Аны; “Каюм! Каюм!” дип ;зг;л;неп энд;ш;ен; егет бернич; минутка а;ына кил;. ”Коля! Коля! – дип кычкырып ;зен сугышчан дусты Иван Фролов эзли ик;н. Яралы егет, актык к;чен ;ыеп , башын к;т;р;... Ш;фкать туташы килеп ;итк;нче, ярадагы канны б;л;к кулъяулык бел;н туктата Иван. С;йг;нене; саф м;х;бб;те, сугышчан дустыны; ярд;ме егетк; ис;н калырга булыша. “Син к;т мине, мин кайтырмын, син бары тик к;т кен;!”- бу шигырь юллары фронтта С;ю гимнына ;йл;н;.
Ни;аять, ;и;;! Армияд; ;;м Ватан сугышыны; башыннан- ахырына кад;р й;реп , к;кр;ген; орден-медальл;р тагып, 7 елдан со; батыр фронтовик Абдуллин Каюм да авылына кайтып т;ш;. “Ис;н калсам, С;гад;т б;хетен; “ – дтп ;йт; торган була ул д;;ш;тле сугыш утына керг;н саен. ;чпочмаклы солдат хатларында да шулай дип яза. ;;м с;зенд; тора да : ;зен 7 ел тугрылык бел;н к;тк;н тыйнак, с;йкемле, эшч;н С;гад;тбануга ;йл;н;.
Тыныч тормышта да сынатмыйлар алар. Каюм ;изни башы-аягы бел;н авылларны , колхозларны торгызу эшен; чума, умартачы да, ферма м;дире д;, колхоз р;исе д; була ул. Авылдашлары бернич; тапкыр депутат итеп т; сайлыйлар аны. Ире ;ит;кче булса да , С;гад;тбану масаеп ;йд; ятмый, и; беренчел;рд;н булып, к;н д; колхоз эшен; ашыга. Сугыш вакытындагы авыр михн;тт;н со;, басу-кырлардагы эшл;р, барабанда ашлык суктырулар, б;р;;ге алулар бик ;и;ел тоела а;а. Р;х;тл;неп, хезм;тт;н т;м табып, тыныч тормышка куанып , булсын дип, ;и; сызганып эшлил;р алар.
Тормыш ;кренл;п у;айлана бара, сугыштан, армияд;н ис;н-сау кайткан егетл;р аларны зарыгып к;тк;н с;йг;н кызлары бел;н кавышалар. Бик тыйнак кына ;тк;релг;н туйларга, м;;лесл;рг; бар булганынан табын ;зерл;шерг; д;, к;л;шл;рг;, к;рше-к;л;нг; гади ген; ситсы-сатин тукымалардан матур к;лм;кл;р тегеп бирерг; д; булдыра яшь килен.
У;ганлыгын, аш-суга осталыгын к;реп, апаны авылны; икм;к пешер; йортына эшк; чакыралар. Ул елларны С;гад;тбану апа бигр;к т; сагынып иск; ала. ; чордаш авылдашлары, к;рше авыл кешел;ре к;переп пешк;н С;гад;т к;м;чл;рене; т;мен б;ген д; х;терлил;р.
С;гад;т ипил;ре....
Ирт; та;нан торып, бар да кул к;че бел;н башкарылып, зур кызу утын миченд; кызарып пешк;нг; шулай т;мле булды мик;н алар? ;лл; кешел;рне яратып, аларга гел яхшылык тел;п, к;;ел ;ылысын салып пешерг;нг;ме?
Озын гомер кичерг;н кешел;рд;н бик еш моны; сере н;рс;д; дип сорыйлар. Апам ми;а болай дип ;авап бирде: “Бервакытта кешел;рг; начар с;з ;йтм;дем, гайб;т с;йл;п, тавышланып й;рм;дем, ;;ркемг; гел игелек , яхшылык эшл;рг; тырыштым. Шу;адырмы, авылдашларым, к;ршел;рем, туганнарым ;земне б;ген д; х;рм;т ит;л;р. Эшне д; авырсынып башкармадым, булдырам дип тотынса;, бар эшне д; ;и;еп була. Каюм ;изн;гез д;, ;йл;нешк;ч ;к , ;ниг; яраса;, ми;а да ярарсы;, диг;н иде. Кайнанам, кайнатам, иремнен туганнары бел;н д; бик тату булдым. Озын гомерне; сере, балам , калебе; д;рес, к;;еле; саф ;;м тыныч булуда дип бел;м.”
Яхшы к;;елле, бик кешелекле, булдыклы Каюм ;изни бел;н алар матур гомер кичер;л;р. Кызганыч, Каюм ;изн;без к;пт;н вафат инде. Тик якты ист;леге авылдашлары к;;еленд;. С;гад;тбану апа аны; орден-медальл;рен, сагыну тулы фронтовик хатларын, тыныч хезм;тт;ге у;ышлары ;чен бирелг;н мактау язуларын , б;л;кл;рне, депутат мандатларын, партия съездларына чакыру язуларын кадерл;п саклый.
; ;зене; б;л;ге озак еллар ;тк;ч таба аны. Шактый гомер узып, сугыш авырлыклары онытыла т;шк;ч, С;гад;т Ганиеваны сорап Субаш –Аты авылында телефон чылтырый. Тимер юлны; Казан участогы кадрлар б;легенн;н ик;н. Игелекле хезм;тк;рл;р интернет аша аны; адресын, телефон номерын эзл;п табалар. “1941-1945 елларда Б;ек Ватан сугышында фидакарь хезм;т ;чен” медален тапшыру ;чен махсус авылга кил;л;р. Ветеранны; шундый матур тормыш корып, б;хетле гомер кичер;ен белеп, чын к;;елд;н с;ен;л;р алар. Медаль ;чен апабызны; пенсиясен; акча ;ст;л;ен, даруларга ташлама ясалуын да а;латып кит;л;р.
Тик бу кангойгыч сугышны; яралары м;;ге онытылмас шул. Сугыш аф;те ;;ркемне; й;р;ген; онытылмас ;;р;х;тне т;рлеч; салган: кемдер якын кешел;рен, кемдер йорт-;ирен, туган авылын, туган илен, кемдер с;лам;тлеген югалткан. ; С;гад;тбану апаны сугыш елларындагы авыр хезм;т ана булу б;хетенн;н м;хр;м итк;н. Л;кин се;лесе С;;д;тне; 7 баласы, аларны; гаил;л;ре , без – оныклары, д;; апабызны ;ниебез кебек бик т; яратабыз. Ми;а аны; ист;лекл;ре, ;гет-н;сих;тл;ре , ;тк;н гомере яшьл;р ;чен тормыш д;ресл;ре кебек тоела.
С;гад;тбану апабыз! Язучы булсам, м;гън;ле д;, матур да, авыр да, катлаулы да гомер юлы; турында романнар язар идем. Р;ссам булсам, нурлы й;зе;не, кытыршы зур эшч;н куллары;ны р;семг; т;шерер идем. Сынчы булсам, сине; ;;м сине; кебек ме;л;г;н татар хатын-кызларыны; сугыш елларындагы батырлыгын кил;ч;к буыннар да онытмасын ;чен ;;йк;л куяр идем. К;чле рухлы, сабыр, тыйнак, с;йкемле авыл хатын-кызын си;а карап ясар идем.
С;гад;т- б;хет диг;н с;з ик;н. Чыннан да, и; авыр тормыш сынауларына да бирешмич;, тупас эшл;рд;н д; курыкмыйча, н;фис к;;елле, шаян с;зле, зир;к акыллы, ;;ркем ;чен х;рм;тле ак ;би булу ул б;хет т;гемени?!
.... Се;лесе сугыш чорындагы ;ырларны да эзл;п тапкан ик;н, ;н; алар яратып ;ырлаган “Сагыну” я;гырый, апасыны; к;;елен к;р; ;чен ни ген; эшл;ми бу Мил;;ш;. С;гад;тбану ак каенны сыйпап саубуллашты, иренн;ре тагын нидер ;йт;се килг;нд;й дерелд;п куйды. Мил;;ш;не; кызы Г;лнур бел;н Ак ;би ;крен ген; ;йг; керде, се;лесе б;йр;м ч;е ;зерл;п й;ри ик;н.
“ Арчада ;и;; парады бетк;ч , туганнар да кайтып ;ит;р, ;зр;к ял итеп ал”, - диде ул апасына даруларын эчертк;ч. Ирт;н се;лесе б;л;к итк;н б;йр;м к;лм;ген киг;н килеш ;бек;й караватына ятты. Карават янындагы тумбочкадан кызыл тюльпаннар елмаеп карый, конвертларда ил, республика президентларыннан, район ;ит;кчел;ренн;н килг;н т;рле котлау хатлары... “Мы гордимся Вашим поколением – поколением героев и победителей, которые с честью прошли через тяжелейшие испытания Великой Отечественной Войны И каждый внёс свой, поистинне бесценный вклад в общую Победу. Этот беспримерный подвиг останется в веках и всегда будет служить высшим мерилом патриотизма, нравственности, верности . “ – диелг;н котлау хатында.
;лк;н ветеранны; к;зл;ренн;н сабыр яшьл;р тамды, изге догаларын укып, “б;т;н беркайчан да сугыш уты кабынмасын иде, д;ньялар ;;рчак тыныч булсын! Без к;рг;нне сезг; к;рерг; язмасын иде...“ - дип тел;де ул. Аннан Мил;;ш;не; кулыннан алды да , “риза - б;хил , балам, р;хм;т, бик т;рбиял;де;”, - дип м;;гег; к;зл;рен йомды.
... 9 май 2014 ел. Ак ;биебезне; вафатына бер ел. Сине; якты рухлары;а багышлап укылган догаларыбыз кабул булсын иде. Урыннары; ;;нн;т т;рл;ренд; булсын! Изге тел;кл;ре; кабул булып , к;кл;ребез аяз, ;иребез тыныч булсын !!!