Хьалхалерчу заманахь нахана хууш хилла шайна тIекхочуш дерг хIун ду. Иштта шена тIехIоьттинарг хIун хан ю а хууш, цу гIуллакхна сихха кечам бан беза ас аьлла, цхьана дукха чIогIа боккхачу бахаман дас шен цхьаъ бен воцчу кIанте шена тIекхайкхина, весет дан а, хьехам бан а.
- КIант! Сан дIавоьду хан герга кхаьчна. Хьо цхаьаъ ву кху боккхачу бахаман да. Ас кхо хьехар дийр ду, сан дас суна дина, ас, ла а доьгIна, схьалаьцна.
Оцу хьехаршка ла а доьгIна, уьш схьа а лаьцна ахь леладахь, адам хир ду хьох, нахана хьалха корта таIийна лелар вац хьо.
Цхьаъ хIара ду хьуна:
- Хьал а долуш, вехаш волчу стаге юхалург хIума ма лолахь.
ШолгIаниг:
- Дакъазваьллачу стагана сагIийна луо ас алий, хIума а ма лолахь.
КхоалгIаниг ду хьуна:
- Мохь тоьхна хьо вист хила ваьхьаш ца хилахь, зудчуьнга хьайн къайле а ма йийцалахь.
КIиране валале кхелхира кIентан да.
Да дIаверзийна дикка хан яьлча, цхьана дийнахь баьхкина нах хIиттира кIентан уьйтIа. Дуьхьалваьллачу кIанте баьхкинчара (луларчу элан леш бара уьш) элира:
- Тхо хьо волчу дахкийтина тхан эло, чIогIа хьашт а хилла, доккха гIуллакх тIеIоттаделла, деши эшна, хьога юхалург деши деха.
Ден аз хезира кIантана лерехь:
- Хьайл вехаш волчу стаге юхалург хIума ма лолахь!
Велавелира кIант цу хьехарна.
«Тахана суначул а чIогIа эшна, леррина нах а бахкийтина, дехча, ас муха лур дац юхалург деши», - ойла йира цо.
Цара доьххург юхалург деши а делла, уьйтIа баьхкинарш дIахьовсийра цо.
Наггахь, цхьа яйн марха санна, йодий, ойла йогIура кIентан коьрте: «Ла ца дуьйгIи-кха ас сайна динчу цхьана хьехаре!» - олий. Вела а къежий, чехкка коьртера эккхайора цо и хьашт а доцуш йогIу ойла.(Маржа жималла! – ма атта а Iехало хьо дуьненан хазаллех!).
Дикка хан елира цул тIаьхьа. ХIусамнана а ялийна, дуьненахь долчу дахаран новкъа ша хIоьттича, бIаьрга чуьра марха дIа а яьлла, шена гонаха бIаьрг тоьхча дайра кIантана хаза доцу сурт – ледарчу хьоле беанера кIентан бахам, доцу хьесап дара даьхни
а, реманаш. Лаахь а, ца лаахь а ваха-м вийзира лулара эла волчу, ша
юхалург делла деши схьадеха. Веана кIант элан керта ваьлча, ша деанарг дIахьахийча, эло аьлла:
- Ас хIун деши даьккхина хьоьгара юхалург? Ахь хIун лур яра суна, къелла вала воллуш волчу? Эхь ца хетий хьуна, сан уьйтIа а хIоьттина, сонта хабарш дийца!
Ваккха чехка сан уьйтIара и ара! Даккхий догIмаш а долуш болчу элан леша, ка тоьхна, пхьаьрсаш лаьцна, шура йолчу чийлик чу бат Iоьттина цициг санна, кех а ваьккхина, урамехула ластийна, варжийра ченалхула.
ХIоьттира кIантана ден сибат дуьхьал, летира цIе юхьах, кхийтира дас динчу хьалхарчу хьехаран чулацамах.
Говран юхь а лаьцна, вардана ца хууш, ойланашка ваьлла юхавогIура кIант.
Боккха дечиган цIов ги а боьллина, хьуьнхара вогIу воккха стаг кхийтира цунна дуьхьал новкъахь.
Де дика а дина, хаьттира кIанта:
- ГIо дан стагга а вац хьан? Говр-ворда а яц хьан дечиге ваха? – аьлла.
- Цхьа а хIума а дац сан, - жоп делира воккхачу стага.
Цу стагана шен говр а, ворда а, сагIина дIа а елла, цIа кхечира кант.
Хиллачунна оьгIазъоьхуш, вала а, вола а меттиг яйна лела кIант цхьана дийнахь нисвелира хьунхахь толлуш лелаш волчу элан кIантана тIе.
Шена эло динарг Iаьткъина, оьгIазло совяьлла, каде герз тоьхна вийра кIанта элан цхьаъ бен воцу воI. Яьхна а, лахьийна а коьллаш а гулйина, дакъа къайла а даьккхина, цIа веара кIант.
« Элан кIант вайна!» - бохуш даьлла орца дара шолгIачу дийнахь хезаш, хи чу кхоьссина тIулг санна, тIепаза вайна элан кIант. Масех де а даьлла, кIира а даьлла. ХолчахIоьттинчу элах велавелира кIант, элира хIусамнене:
- Оцу эло сайна йинчу ямартлонна бекхам беш, ас вийна цуьнан кIант - аьлла.
Дийцира, и мичахь ву а…
КIудал эцна хитIа йоьдучу кIентан хIусамнене дуьхьал - кхеттачу зударша дийцира тIаьххьара эладитанаш. Цара дуьйцучу хабаршка ла а доьгIна, кIентан хIусамнанас элира:
- Шена йинчу ямартлонна сан цIийндас бекхам бина цунна – вен а вийна, хьуьнхахь коьллаш тIе а тиссина, Iуьллуш вара иза-м, – аьлла.
Сов сиха кхечира и хабар элан лере. Карийра вайнарг. КIант а лаьцна дIавигира, кхел ян.
ШолгIачу дийнахь еш кхел яра, дукха гулделла адам а долуш.
Кхело сацам бира: «кIант ирхъолла веза!» - аьлла. Чехка кечйинчу тангIалкха кIел а вигна, коча муш а тесна, ирхъолла кеч- вира кIант.
- КIелара гIант дIа хьан доккхур ду? – хаттар дира кхел йинчу къаноша.
Майданара стагга а меттах ца велира.
ШозлагIа хаьттича, гIехьачу мохо ласто эрз санна, адам меттах а доккхуш, цхьа къена стаг тIетакха волавелира: - «Ас доккхур ду! – бохуш.
И текхаш шена тIевогIург вовза а вевзина, гIоддах велавелира коча муш тесна лаьттарг. Къаноша юха хаттар дира кIанте:
- Валар тIехоьттина а долуш, хьо веларан хIун бахьана ду? – аьлла.
Ша хьалха ца дуьйцуш Iеран бахьана а дуьйцуш, дийцира кIанта, дас ша тIе а кхайкхина, деллачу хьехаршкара дуьйна, и текхаш тIевогIуш волчу стагана тIе кхаччалц дерг (текхаш тIе вогIург мацах кIанта говр-вордий «сагIина ло» аьлла дика дина дакъазваьлла стаг вара!)
Юха йинчу кхело паргIатваьккхира кIант ирхъолларх а, къизчу валарх а!
Кхиэл ян къаной хилча кхиэл а хуьлу Делера, хено къан - бинчу наха йинчу, дакъазъяьллачу кхиэлах тера а йоцуш!