;азіргі кездегі ;ылымда ке;істікті-уа;ытты; континуум ке; пайдаланыл;анымен, к;п мамандар континуумды ;дісті; принциптерімен таныс емес.
Осы д;рісте континуумды ;діс бойынша негізгі ;;ымдар беріледі. Б;л негізгі білімдерсіз адамны; ;андай да бір диплом д;режесі жо;ары бол;анымен, ол не іргелі физика, не космология, не астрономия салаларында маман бола алмайды. Егер жо;ары білім алу барысында атал;ан ;;ымдарды; кейбір тараулары о;ылма;ан немесе толы; ме;герілмеген болса, онда маманны; біліктілігі фрагментарлы деп айту;а болады.
Д;ріс материалдары студенттер мен ;ылыми ;ызметкерлер ;шін т;сінікті, ;арапайым тілмен берілген.
Континуумды ;діс континуум ;шін жан-жа;ты ;діс.
Осы;ан орай біріншіден ;азіргі кездегі ;ылымда екі т;рлі ;осу операциялары пайдаланылатынын туралы білу керек.
Оларды толы;ыра; ;арастырайы;.
Бірінші операция:
Арифметикалы; ;ОСУ – арифметикалы; амалдар. (Плюс) + белгісімен к;рсетіледі. ;осу б;тін о; сандарымен ж;зеге асырылады
берілген сандарды (;осыл;ыштарды) ;осу н;тижесінде барлы; ;осыл;ыштарда болатын бірліктері бар жа;а сан (;осынды) табылады,
1+1=2
1+1+1=3
Та;ы бас;алар.
Сонымен ;атар Альберт Эйнштейнмен ;сыныл;ан бас;а ;осу ;дісі - академиялы; ;осындылау ;олданылады.
Барлы; континуумдарды; концепциясы арифметикалы; ;осу ар;ылы емес, академиялы; ;осындылау ар;ылы ;;рыл;ан. Академиялы; ;осындылау ;штік ар;ылы ж;зеге асырылады.
Екіге дейін сандар жай жолмен ;осылады
1+1=2
Біра; кейінгі н;тижесінде ;шке те; бол;ан ;осындылаулар мойындалмайды.
М;нан былай ;анша бірліктер ;осылса да, н;тижесі ;р;ашан бір болады – бірлікке те; – бір континуум;а.
1+1+1+1=1
3+1=1
Б;л ;алай іске асырылады?
;алайша ;ш бірлікті ;ос;анда ;ш болатынын мойындамау;а болады?
Толы;ыра; ;арастырайы;:
Сізде ;ш ;арындаш бар, арифметикалы; ;осу ар;ылы оларды санап ;шті табуы;ыз;а болады. Біра; сіз, бір себептермен аны;ты мойында;ы;ыз келмейді.
Сонда сіз к;пірмелі т;сілді пайдаланып шатыстыратын д;лелдеме ойлап табуы;ыз;а болады.
Мысалы, мынадай:
«мен келесі жо; ;арындашты ;алай санап алатынымды білмеймін, ал ол ;айда екенін білмесем де, б;л оны; жо; екендігін білдірмейді. Демек, ;арындаштар саны ;ш емес».
Т;сініксіздеу, біра; б;л іске асырылады.
;рбір адам на;ты объктілерді жал;ан объектілерден (барларды жо;тардан) а;ылымен ажыратал;анымен, ай;ын ойлау;а ;абілеті нашар адамдар тиісті иландырудан кейін сасып ;алып ;ш ;арындаш ол ;ш ;арындаш екендігінде к;м;нданады да ;арындаштар саны белгісіз деп мойындайды.
Б;л к;з;арасты академик Черепащук, академик Рубаков, нобель лауреаты Жорес Алфёров сия;ты ата;ты ;алымдар ;олда;ан. Академикалы; косындылау – ;те ма;ызды бірліктерді ;осу ;дісі. Б;л ;діс 20 ;асыр космологиясыны; негізін ;;райды. ;азіргі заман;ы физиканы; к;п б;лігі академиялы; ;осындылау;а с;йенеді.
Академиялы; ;осындылауды; бір ;ана кемшілігі бар – ол ;ылыми ;дісті; шегінен тыс, таза т;рдегі жал;ан ;ылым.
;ылыми ;дісті; желісінде академиялы; ;осындылау астан-кестенді тобырлы ;осу болып табылады.
Тобырлы ;осу – анау-мынау емес. Ол ;ылымны; алды;;ы шегі.
*****
;з бетінше тобырлы ;осу - о;ушыларды; басы; ;атыраты; тамаша т;сіл.
;ш ;арындашты санай алма;ан о;ушы, ке;істікті; ;ш ;лшемдісін де санай алмайды.
Толы;ыра; ;арастырайы;
;ш ;арындашты ;осындылауды; шынайы н;тижесінен бас тарт;аннан кейін, миді ;рі ;арай айналдыра беру керек. Ол ;шін ;арындаштар;а абстрактті н;рсе ;осылады.
Мысалы, ;арындаштар туралы естелік.
Таби;атта «барлы;ы ;зара байланысты ж;не естеліктер ;ТКЕНДЕ» дегендей емес пе, ал м;ны м;нінде уа;ыт деуге болады.
Н;тижесінде сізде ;ш на;ты ;арындаш ж;не ;арындаштар;а ;осып ;оятын ;арындаштар туралы естелік бар.
Оны ;алай істейті;із ма;ызды емес, н;тижесі алдын ала белгілі. Ол бірге те;. Бір континуум;а.
Я;ни,
3+1=1 бірлікке
ж;не
3+48=1
;арындаштар туралы естеліктер к;зге к;рінбейтін бол;анды;тан, оны былай істеуге болады:
Бір ;арындаш. Екі ;арындаш. ;ш ;арындаш. Ж;не бір фак плюс.
Уайымдама;ыз, м;ны ешкім бай;амайды.
Бізде б;кіл білім министрлігі ешн;рсені бай;амайды.
Тобырлы ;осуда б;рібір бір шы;атын бол;анды;тан біз ;анша болсада фактарды ;осуымыз;а болады.
Екі фак.
;ш фак
Б;рібір н;тижесінде ;штен бір болып шы;ады.
Континуумны; сапасы одан ;згермейді.
Та; ;алма;ыз, ке;істікті-уа;ытты; континуум д;л осылай табылды.
Бір ;арындашты (геометриалы; ;лшеуішті) б;рыштан алды;, екіншісін де, ;шіншісін де. ;арындаштар;а естеуліктерді ;ос;анда – я;ни уа;ытты, тамаша ке;істікті-уа;ытты; континуумды тауып алды;.
Енді тобырларды; бірнеше ;рпа;тарына о;ан шын ж;ректен сенулеріне болады.
;арындаштарды фактап еткеннен сон біз оларды; арасынан фактарды таба алмаймыз, сонымен ;атар біз оларды; арасында фактар туралы естеліктер мен уа;ытты таппаймыз. Олар бірінші мен екінші де, екінші мен ;шінші де ;арындаштар арасында жо;. Енді олар туралы еркін сандыра;тау;а болады.
Естеліктерді ;ос;аннан кейін ;арындаш майысып ;алу керек. Зер салып ;араса;ыз ;арындаш енді ондай т;зу емес. Б;л ке;істік-уа;ытты; ;исай;аны.
Енді континуумды ;дісті; ;зі; на;тылап ;арастырайы;.
Континуум – ол ;здіксіздік.
Бір ;арындашты алайы;.
Бір ;арындаш ;з бетінше континуум, ;арындаш шынында ;здіксіз.
;арындашты та;ы бір н;рсемен орта; континуумге біріктірейік.
Мысалы, ;арындаш;а майшаба;ты ;осайы;. Майшаба; ;з бетінше де континуум.
Майшаба; тек майшаба;тан т;рады ;ой, ол да ;здіксіз, ал ;здіксіз б;л континуум.
Енді майшаба;ты ;арындашпен бір ;здіксізге (бір континуум;а) біріктіру керек.
Біра; м;нда бір проблема бар – ;арындаш пен майшаба; ;гымдары бір біріне ;р текті.
Майшаба; грифель мен а;аштан емес, сонды;тан ол ;арындашпен континуум бола алмайды.
Екінші проблема – б;лу шегі.
;арындаш майшаба;пен т;йіскен жерде ;здіксіз ая;талады. Егер де біз ;арындашты майшаба;;а шаншыса;, бір жерде майшаба; ;арындаш;а ауысатын шегі табылады.
Сонды;тан континуум;а біріктіру ;шін біртектілі заттарды тандау керек немесе ондай на;ты ж;не к;рнекті емес н;рселерді алу керек.
Мысалы, ;арындашты континуум;а майшаба; туралы естеліктерді ;осу;а болады.
Оларды ;арындашпен бірлестіру керек.
Майшаба; болды ;ой. Бізді; есімізде ол бар, ал естеліктер уа;ытпен байланысты.
Таби;атта барлы;ы ;зара байланысты деп айта алмаймыз ;ой, сонды;тан да континуум.
Енді сіз ;аздарды тек ;ана олай да, б;лай да ;уа аласыз, келешектен де ;ткенге дейін ;уу;а м;мкіндігі;із бар.
М;нын б;ріні; тек ;ана бір шарты бар.
Егер сіз халы;ты алдын ала тобыр;а айналдырса;ыз.
Халы;ты тобыр;а айналдыруды; тек ;ана бір жолы бар – халы;;а д;рыс білімдер бермеу.
Расында да, физика, математика, геометрия о;улы;тарында да ке;істікті; бір де бір ;арапайым аны;тамасы да жо;. ;лшемдікті; де аны;тамасы жо;, денені; алатын орны туралы да аны;тама да жо;.
;рине, континуумды ;діс те жо;.
М;нда мынаны белгілеу ;те ма;ызды.
Геометриямен б;рмалаудан бас;а континуумды ;діс еш;айда ;олданылмайды.
Я;ни континуумды ;діс бір ;ана б;рмалау ;шін ойлап шы;арыл;ан.
Континуумды ;діс практикада ;алай іске асырылатыны; мысал ретінде ;арастыру;а болады.
Егер ;лкен аппендиксті алып ;жеге тігіп ;ойса, тамаша кемпіраппендиксті континуум болып шы;ады. Онда ;жені; к;ле;кесі атаны; к;ле;кесіне ;те ;;сайды деп батыл ;уа беруге болады да ата т;;іректегі барлы;ын ;ры;тандыра алады, сонда ол атадан ту;ан ;;ндыздарды; ;аздары к;ртыш;анны; інісін ;аза алады да шалдуарлы; ар;ылы бізге бірден о;и;алар барысында к;;гірт материяны ;амсыздандыратын сингулярлы;;а дейін жетеді.
;рине, м;ндай «к;рініспен» шабыттан;ан ал;аш;ы континуумдарды; ;ылыми ;діске ;аншалы;ты с;йкес екенін ешкім еске т;сірмейді де.
;осуда;ы континуумды ;дісті; монополды емес екенін белгілеу керек.
;зіні; ;осуда;ы ;дісін шы;ару ;шін ;рбір ресейлік тек ;ана а;ыма; ;ыздарды; бригадасын жинап ;ылымдар академиясына оларды енгізу керек.
А;ыма; ;ыздар билікке келгеннен кейін нанотехнологиялар міндетті т;рде же;іске жетеді.
Олар ;азірді; ;зінде же;іске жетіп ;алды. ;йткені Ресейде ;лкен ;ылыми жобаларды сараптама ететін континуумды косу бойынша ;лкен маман, тамаша адам Академик Анатолий Рубаков басшылы; жасайды.
Сонды;тан Сколковтарды; болаша;ына ала; болмау;а болады. Н;тижесі алдын ала белгілі.
*********
Континуум;а шынайы берілгендік затты; ма;ынасын т;сінгенмен емес, индивидуумны; иланушылы;ымен байланысты.
Не;;рлым иланушылы; ;лкен болса, со;;рлым континуумды т;уелділік те ;лкен болады.
Егер сізді; о;ытушы;ыз шынымен континуумге сенетін болса, онда сізді; алды;ызда сізді тобыр;а айналдыру;а келген ойлау ;абылеті жо; ;ажап адам.
Егер сіз ;зі;із сондай о;ытушы болса;ыз онда тобыр;а айналуы;ыз ойда;ыдай ;тті деуге болады.
Континуумды ;дісті ме;герген со; ессіздікті батыл санай алуы;ыз;а, ты;ылмайтынды ;уалау;а, санаулысызды сабауы;ыз;а болады да ;ылымды идиотияны; биіктіктеріне к;теруі;ізге болады.
Егер сіз ;шке дейін ;з бетімен санай алмаса;ыз м;ны жасау ;сіресе о;ай болады.
Салыстырмалылы; теориясы бірдемемен ;йлесті де бір н;рселерді алдын ала болжады деген ертегілер – тобыр ;шін тобырмен ойлап табыл;ан ертегілер деп айту;а болатыны ма;ызды.
М;ны; б;рі на;ыз ;тірік. Барлы; позициялар бойынша оны; ішіндегі джипиэс сия;ты ;азіргі заманны; позициялары да бойынша. Еш;андай т;уелділік жо; – б;л а;;убалар;а арнал;ан ертегілер.
Салыстырмалылы; теориясынан т;уелді бір де бір ;;рыл;ы, бір де бір аспап жо;, болмайды да.
Осы мисыз теориясыны; 100 жылды; айналымы аралы;ында бір де бір аспап болма;ан.
;лде де 100-200-300 жыл к;туге болады. Сізге ;анша жыл керек?
(ц) «Сандыра;ты о;улы;тар;а е;гізуді; бір ;ана м;ні болуы м;мкін – есала;дарды; ж;не жекс;рындарды; «данышпанды;ыны;» алдында кемістік комплексін да;дыландырып студенттерді; ;лсіз психикасын б;зу».
Бір жа;сы адам.
«Бо; д;мсіз болуы м;мкін емес, себебі миллионда;ан шыбындар ;ателеспейді»
Эльберт Айнштейн
Авторы перевода:
Власова Лена Олеговна
Марк Витальевич Татаринов
Перевод осуществлен в ноябре 2013