Ишонч телефони. сатирик фелъетон

Анвар Шукуров
Махалла кумитасининг йигилишлар зали. Раис Зубайдулла Хожи ака, психология фанлари номзоди Нозим Ингичкаевни таништириб, “бугунги йигилиш мавзуси: “Локайдликдан халос булиб, узимизга “ишонч”ни мустахкамлайлик” -деди.
Бу гапга хеч ким карсак чалмади. Хеч ким карсакка  махтал хам эмасди. Чунки, хона совуклигидан, чапак чаладиган куллар кимнинг чопони ичида, кимнинг жемпери ичида, кимнинг эса чунтагида эди.
Маърузачи, олтмиш ёшларга кирган кора пальто, кора шарф ва кора шапкада, кулида кизил селофан файл папка кутарган киши экан. У хонанинг совуклигига карамай, аудитория хурмати учун пальтоси ва шапкасини ечди. Эгнида кулранг костюм шим, ок куйлак ва кизил галстук бор экан.
Зубайдулла ака хозиргина котибаси келтирган “Тефал”да кайнатилган кайнок чойдан мехмонга бир пиёла чой узатди. Лектор чойни хуплагач, томок кириб, аудиторияга йуналди. Секин костюми чунтагидан кузойнагини олиб уни такди, кейин файл папка ичидан бугунги мавзуга багишланган маърузасини очиб, уни укий бошлади:
–Хурматли хонимлар ва жаноблар,-деди-ю, тайёрлаб келган текстидан бирров бош кутариб, атрофга аланглади ва лабини тишлади. Чунки, махалла мажлислар залида утирганларнинг деярли хаммаси хотинлар эди. Залнинг чап бурчаги, яъни эшикдан «отилиб чикиб кетаман» деб турган жойида шоп муйловли, огзига носвой солиб, эски чопонда утирган Искандар тажанг тогани жаноблар жумласига киритиб булмасди.
–Хурматли йигилиш катнашчилари,-деди маърузачи, - мана узларингиз куриб турибсизлар, телевизордан деярли хар куни, деярли хамма дастурда тадбиркорлик субъектларига бузилган хукуклари ёки манфаатларига зарар етказилган холатлар учун Хукукни мухофаза килувчи идораларнинг «ишонч телефони»га кунгирок килиш хакида эълон бериб борилмокда. Биринчи савол шундай эълонга эхтиёж борми? Жавоб хам битта – эхтиёж бор. Чунки, кундан-кунга локайд булиб бормокдамиз. Биз баъзида фарзандларимизнинг исмини хам ёддан чикармокдамиз.
Залда енгил кулги кутарилди.
Нотик бошини кийшайтириб, яна матнга каради. Кейин хатога йул куйганлигини аниклаб, деди: – узр, набираларимизнинг исмини ёдимиздан чикариб куймокдамиз. Чунки, локайдмиз. Кучада ёмгирдан кейин кулмак пайдо булса унинг сувини кеткизмаймиз, кулмакни курганда калламизга келадиган биринчи фикр – “менга нима?”, “ кулмак менинг уйим олдида эмас”, “менинг уйим чеккада”, “чиккан тепам омон булса бас” ва хоказо. Агар, сув бизнинг уйимизга, утирадиган, дам оладиган, ётокхонамизга кирсагина ушбу холатдан ташвишга тушамиз. –Хуш, айтингчи менга, нега шундай булиб колдик?
Нотик, кузини матндан олиб залга каради. Залда утирган чамаси йигирма киши ичидан биргина жувон, нотикнинг гапларини маъкуллаб бош силкитиб турарди. Бу жувон шахарлик булиб, бу туманга келин булиб тушганига ун йилча булган, шахар шароитини, шахар урф-одатларини, муомуласини  махалладошларига сингдириш учун, беш-олти йилдан буён бесамар курашиб келарди. Ола каргадек жамоадан ажралиб колган бу жувоннинг хамфикрлари ушбу залда булмаганидан у бугунги нотик тимсолида узига хамдард топгандек, узини шундай тутаётганди.
Шу сабабли, бу холатни яхшт тушунган хукукни мухофаза килувчи идораларимиз теливизордан, радиодан, газеталардан юз бераётган конунбузилишлар хакида уларни хабардор килиш хакида эълон бериб боришмокда. Хуш, сизларнинг орангиздан бирон киши мана шу телефонлардан бирига мурожаат килдими?
Зал сукунатга чумди. Боягина кузлари жавдираб турган жувон хам кузларини яширди. Залдагилар фаол булишлари лозимлигини уктириш учун Зубайдулла ака маъноли томок кириб куйди.
–Бизда хамма нарса етарли, хаммаси жойида,-деди махалла фаоли Шарофат хола ташаббусни кулга олиб.
–Яхши, жуда яхши эътироф,-деди Нозим Ингичкаев. –Билмадим, бундай эълонлар яна кайси мамлакатларда бор экан, аммо шу ишонч телефонига кунгирок килаётганлар куп булмаса керак деб уйлайман.
Сукут.
–Яна ким билади? Бу менинг субъектив фикрим. Чунки, совет замонида назорат килувчи идораларнинг камчиликларини айтиш купам самара берган эмас. Уша тузум назорат килувчи идораларининг бош гоясини Ф.Э.Дзержинский яратган дейишарди. Аммо, кейинчалик маълум булишича, пролетар дохийси В.И.Ленин хам шафкатсиз одам булган экан.
Залда жонланиш. Лекторнинг бу гапи махалла раиси Зубайдулла акага хам ёкмади. Шунинг учун стол устида турган ручка билан чойнакни урганча:
–Жим, уртоклар, жим эшитамиз,-деб куйди.
Лектор бепарво охангда маърузасини давом эттирди:
–Ха, хурматли йигилиш иштирокчилари Ленин ута берахм одам булган экан. Масалан унинг “паспортини курсатмаган киши отув бериши хакидаги декрет” чикарган экан! Буни укиган киши, шафкатсизлик гояси ижодкори бошка киши эканлиги англаб етади. Майли келинг бир гурух шафкатсиз кишилар, ким узарга кулига тушган хар кандай кишига нисбатан утказган зулму ситами эвазига кейинчалик катта  жазо олганликлари рамзи сифатида Москвада Дзержинский хайкалининг кулатилганини эслаш кифоя.
Зубайдулла аканинг кон босими кутарилди. “-Одамзотда инсоф диёнат колмапти-а? Бундан 25 йил 1987 йилда мана шу лектор коммунистик партияни, унинг дохийси В.И.Ленинни кандай кукларга кутариб мактаганди-я? Лекин нотикнинг гапида хам жон бор. Хозирги пайтда давлат идораларида ишлайдиганлардан ташкари, эл ичида обру козонган, хакикатни гапиришда хеч ким (Оллох узга)дан куркмайдиган, мазлумларнинг тарафини оладиган туманда ким бор? -деган саволни берсангиз бирон-бир кишини айтолмайсиз. Вахоланки, бундай кишиларнинг булиши жамиятнинг согломлигидан далолат. Булар урмондаги кизилиштонлар. Чанг, босган, чириган, губор босган, локайд бу “небожител”ларнинг тинчини бузишга хеч кимнинг хадди сигмаётганлигидан тумандаги ягона газетада фельетон, сатира йук. Сатира нарёгда турсин бу “абадий яшовчи”ларни хажв хам килиб булмайди. Совет замонидаги 70-80 – тургунлик йилларида хам шунака эди.
Рус империясида эзилган, хак-хукуки поймол этилган шахслар, барча хукук ва тартибот идораларида иши битмаса, “мен энди Лев Николаевич Толстойга бораман” деркан. Кейин Лев Николаевич бояги мазлумнинг поймол этилган хак-хукукини тиклаш учун уз обру-эътиборини ишга солиб, факирларнинг ишига ёрдам бераркан. Лев Николаевич бу масалада вазирлар нарёгда турсин, тугридан-тугри Императорга хам мурожаат килишдан тап тортмас экан.
Совет замонида бундай одамлар кам эди. Кадимги туркий маколда “тошни чайнолмасанг, уп” дейилади. Андрей Сахаров совет тошини бир упиб, кейин упмагани учун уй камогида сакланар. Солженицин эса тошни упиш нарёгда турсин, уни “чайнай бошлагани” учун бадарга килинганди. Минглаб тошни чайнамокчи булганлар репрессия килинди.
Олтин урталикни М.Шолохов, А.Каххор, Ч.Айтматовлар ушлаб юришди дейиш мумкиндир балки. Аммо, туркий хонлик ва амирликларда хонга халк арз-додини етказувчи «тархон»,  «додхох», «дангалнишин» каби мансаблар булганини эсдан чикармаслик керак. Хокимга хакикий холатни етказадиган ким бор? Хеч ким? Шундай булгач у узбилармон булади-да.
Нозим Ингичкаев хозирги гапини уша пайтда гапирсин эди, курарди кургулигини. Пролетар дохийсини бирон-бир ишда айблаб булармиди?” ...
–Лекин одамлар ишонч телефонига кунгирок килишмайди, деганда уларнинг калбига нафакат тузалмас (хронический) балки наслий хадик кирганлигини айтмокчи эдим. Мисол учун инсонларнинг хукук ва манфаати писанд килинмаётганлигини марказий кучаларга оддийгина куз югуртириш оркали хам англаса булади. Шахар ичида канчадан-канча ункир-чункир кучалар булатуриб, марказий куча таъмирланаверади. Вахоланки, у таъмирталаб эмасди. Жанубий вилоятларнинг бирида туйда бир гурунг “очилиб” кетди. Нега кахратон кишда ахолига газ етишмаётганлиги маълум булиб колди. Газ марказий кучани таъмирлаш учун асфальт заводига берилаётганидан шундай эмиш. Кейин биров “бир километр тузатиш ишлари бир миллиардга якин суммани ташкил этиши”ни айтиб колди. Мана сизга оддий одамларнинг киш пайтида газ билан таъминланишга булган хак-хукукининг поймол этилиши. Ким шу масалани кутаролади? Хеч ким.
–Узингизчи?-деди кайсидир аёл узокдан.
–Сиз менга гапирдингизми, ха, сиз. Каттикрок айтинг, эшитолмадим. –Ха, тушундим, –Сизчи?-дейсизми. Бу масалаларда мен мутахассис эмасман-да.
–Мана шу хакда ишонч телефонига хабар берсангиз булмайдими?
–Биласизми, бу мамлакатда хаммамизнинг хак-хукукимиз бир хил.
–Айтолмайсизми щша ишонч телефонининг номери неча?
–Хар куни телевизордан, радиодан эшитавериб, газета ва журналлардан укийвериб ёдингизда колмапти-да?
–Ха колмапти.
–Айтишим мумкин 654321001.
–Пастда ўтирган аёл уяли телефонини тера бошлаганча ноти; олдига якинлаша бошлади.
Нотик саросимада, когозларини йигиштириб, кийимлари ечилган сахнага караб шошилди.
Аёл:
–Чакирув кетди. Мархамат нотик ака бизнинг махаллада газ йуклигини ишонч телефонига узингиз айтинг.
–Кечирасиз, биз бундай келишганимиз йук.
–Локайдлик килманг.
–Нима десангиз хам майли.
Аёл нотикни таъкиб кила бошлади:
– Хе, куркок.
Нотик саросимада залдан чикатуриб:
–Кечирасиз, мен ёлгон гапиришга хакким йук.
–Шунча гувох турибди,-деди аёл утирганларни курсатиб.
–Устига устак менинг кучамда газ яхши. Шу сабабли бу телефонга кунгирок килиш масаласидаги навбатимни бемалол сизга такдим этаман... Нотик хайр-маъзурни насия килиб кочиб кетди.