12. Сулаймонлик даъвосида. Ахмокларни химояламанг

Анвар Шукуров
Фалончи бола богчага борганидан эл огзига тушади. Чунки, оиласида яхши тарбия топгани учун бошка болалардан узининг аклли эканлигини  юриш-туришиданок билдириб туради. Биринчи гапни боланинг богча опаси таркатади. Бола рухланиб мактабни хам аъло бахоларда, намунали хулк билан тугатади. Кейин олийгохда аъло укиш билан биргаликда ёшлар етакчиси, жамоат ишларида фаол катнашиши билан кенг жамоатчиликка танилади. Етакчилик кобилияти пайдо булиб шаклланган йигит ва киз хар кандай янги жамоада хам узини курсата бошлайди. Бир неча йилдан сунг уни рахбарлик лавозимига куйишади. Ана шундан сунг энг масъулиятли давр бошланади.
Хаётда бундай истеъдодларнинг уз урнини топиши жуда кийин кечади. Чунки, уз мансабига бировларнинг тиргаги билан келган, таниш-билиш эвазига эришган, эгаллаб турган лавозимига вактинчалик келиб турган чаласаводлар хам ора-турада топилиб туради.
Истеъдодларни йук килиш хасаддан келиб чикади. Хасаднинг белгилари – куролмаслик, бахиллик, йул бермаслик, чалиб йикитиш, турли-туман сунъий тусиклар уйлаб топиш, чакимчилик, гийбат. Дин тилида бу мунофиклик дейилади. Хасадни ким килади? Истеъдодсиз киши десак Моцарт ва Сальери, Сталин ва Жуковга ухшаш истеъдодлилар уртасида хам мисоллар куп.
Чакимчилик ва гийбат бизнинг динимиздаги энг ёмон гунохлардан хисобланади. Атеистик совет тузумидагиларга бунинг окибати ёмон эканлигини уктирмокчи булсангиз, бу насихатлар Тавротда, Забурда, Инжилда, Куръонда борлиги учун хам унга карши курашган булур эдилар. Курашдилар хам улар ва барчалари бу дунёда халк орасида юрадиган чупчакка айланиб колдилар. Чин дунёда нималар буляпти бизга маълум эмас.   
Советлар чакув, игво, тухматни профессия даражасига кутардилар. Аввалбошда чакув ва гийбат буюртма асосида буларди. Юкоридан разнарядка тушиларди. Масалан, 1937 йилдаги фалончи ойда Москвадан Узбекистоннинг тегишли хукукни мухофаза килувчи идораларига 10.000 та “халк душманларини аниклаш” хакида буюртма юборилган экан.
Кейинчалик “давлат буюртмалари” йуколди ёки камайди. Лекин, чакув ва тухматга колган-жабрдийдаларнинг хаётига хавас килиб булмасди. Тухматга учраганлар, уларга жабр килган мансабдорларни судга беролмас эдилар. Мавжуд конунларга кура ахмок мансабдорнинг устидан унинг рахбари номига шикоят килиши мумкин эди холос.
Мансабдорлар эса бунака шикоят килувчиларни “шантаж”лар дея калака килишар, уз кул остидагиларни “мансаб нуфузи” (“честь мундира”) дея яхши ва ёмон гаплар билан химоя килишар, энг нари борса бошка мансабга утказиб куйишарди. Шикоятчиларга нисбатан бутун жамият ута кахрли эди.
Агар чакув объекти мансабдор булмай оддий ходим, ижодкор, ишчи-хизматчи булса унинг холига маймунлар йигларди. Хамма жойда “кора руйхат” (бундай руйхатлар капиталистик мамлакатларда хам) бор эди.
Бирон-бир киши “чет эл капиталистик мамлакатда кариндошим бор” деса “кора руйхатга тушарди” партияга кабул килинмасди, партия аъзоси булса ундан чикариларди, уй олишга навбатда турса унинг навбатини профком нарирокка суриб бошкасига берар, бу иш ватанпарварлик хисобланарди. Худди, шунингдек “кора руйхат” аъзоси дала ховли, гараж ва бошка имтиёзлардан хам махрум килинарди...
Собик СССР худудидаги, хозирги мустакил давлатларда социализмнинг иллати – одамлардан хадиксираш, уларниг оркасидан пойлокчилик килиш каби профессия даражасига кутарилган киликларидан воз кечиш осонликча буляптими? СССРнинг европага якин мамлакатлари бу киликлардан тулик воз кечдими? Собик СССРдан колган жойларнинг кайсинисида биронта мансабдор уз кул остидагисига: “интернетга кириб, курчи, менинг фалончи ракибим ёки душманим, кайси сайтга кириб, кайси асарни ёзди ёхуд укиди” деб топширик бераётган, бермаётганини ёлгиз Парвардигор билади. 
Гийбатни яхши курувчи, бировлардан кир кидирувчи рахбар тенгдошларимни хам, мендан ёши кичик рахбарларни хам курганман, куриб юрибман. Уларга ачинаман холос. Нега?
Гап шундаки уларнинг узи бутун жамоани асосий ишдан чалгитиб, одамлар уртасида шубха ва гумонларни болалатадилар.
Хаммамиз бир мусулмон сифатида расули Акрамнинг камолга етган, барча инсоният учун намуна сифатида булган гузал хулклари Куръонда курсатилганини яхши биламиз.
Мана бу хадислар айнан бугунги мавзуимизга тааллуклидир:
        Имом Бухорий рахматуллохи алайх Абу Хурайра розияллоху анхудан ривоят килган хадисда Пайгамбаримиз алайхиссалом: «Зинхор ва зинхор бадгумон булманглар, чунки, бадгумонлик сузнинг энг ёлгонидир», деганлар.
       Бошка бир хадисда эса: «Гар одамларнинг айбини ахтарадиган булсанг, уларни бузасан», деган эканлар.
      Хусусан, иш бошида турган рахбарлар бу нарсада эхтиёт булишлари лозимлиги Имом Абу Довуд Абу Умомадан ривоят килган хадисда яккол куринади. Бу хадисда Пайгамбаримиз алайхиссалом: «Агар амир одамлардан айб ахтараверса, уларни бузади», деганлар.
Маълумки, Расули Акрам улул сабот-матонат эгаси булганлар. Хозирги замондаги энг демократик мамлакатдаги энг демократман деган киши хам сабр-бардош, танкидларга чидаш борасида у кишининг мингдан (балким миллиондан, тугирисини Аллох билади) бир кисмига хам етолмайдилар. У кишига пайгамбарлик мартабаси берилганидан кейин у кишини Макканинг канчадан канча кишилари танкид эмас, хакорат килдилар, лекин у киши уларнинг барчаси кечириб юбордилар. У киши тугри йулга кирган душманларини хам кечириб юбордилар.
Гапимни бир мисол билан кувватлай. Расули Акрамнинг энг суюкли амакиларидан бири амир Хамзани Вахший деган найзабоз мерган улдиради. Мана шу котил, динга кирганини айтишгач Расули Акрам “унга тегманглар, лекин менга хам куринмасин” деган эканлар.
Бу сабр токат, каноат у кишига кандай келди? Бунга жавоб битта. Аллохдан курсатмалар, насихатлар Куръон оркали келди.
Масалан, у кишини танкид эмас, мазах килганларида хам у кишига “уларни йук килиш, камаш эмас” балки “уларни тарк килиш”, “уларнинг”, яъни у кишининг душманларининг “озор азиятларига сабр килиш”, “якинда ёмонликлар учун келадиган хукмга куз тутиш”, “кутиш, уз душманларига: кутинглар, мен хам кутгувчидирман, кимга азоб келишини якинда хамма куриши хакида огохлантириш”, “сизни мазах килишган булса, билингки сиздан олдинги юборилган (ун минглаб -А.Ш) пайгамбарлар хам мазах килинган”ликларини билишлари айтиб утилади.
Хаёт тарзини Куръон оятлари, пайгамбаримиз хадисларига мос гузал хулкли булиб, узидан кейин халк орасида яхши ном колдиришни истовчи кишилар дин тилида суннийлик мазхабидаги мусулмонлар дейилади. Биз  яхшилик хакида атроф-четимиздаги кариндошларимизни, халкимизни, элимизни Куръон оркали хабардор килишни узимизнинг мукаддас бурчимиз, шу дунёга келишимизнинг асосий мазмуни деб хисоблашимиз лозим. Халклар уртасида тинчлик тотувлик, дуст-биродарликни таргиб килувчи байрамларимиз, тадбирларимиз билан бошкаларга урнак булишимиз керак.
Аммо, бу дегани тугри, хак сузни яшириб, ёлгон сузларга эрк беришимиз дегани эмас.
Довуд алайхиссаломнинг умрларида йул куйган хатоларидан бири, икки жанжаллашувчи ака-укалардан бирининг гапини эшитиб, иккинчисининг гапини эшитмаганликлари эди.
Шунинг учун хам “хоналар” сурасида биров бошка биров хакида ёмон хабар келтирса уни текшириб курмасдан, хулоса чикармаслик хакида хукм килинади.
Текшириб курмасдан бировнинг тарафини олиш хам керак эмас. Баъзи бир идора рахбарлари “мундир нуфузи” дея узларининг кул остидаги ходимларнинг аклга сигмас киликларига хам куз юммокчи буладилар. Бу умуман нотугри фикрлаш. Чунки, Куъонда “гунохкорларнинг тарафини олиш, шу гунохнинг бир кисмига шерик булиш” эканлиги хакида хам оятлар бор. Уламоларга фиск-фужур килувчи кишиларнинг жанозасини укиш хам ман килинади.
Агар кайси рахбар мактанчок, кеккайма, одамларга зулм утказиб гунохга ботган, бир суз билан айтганда ахмок  уз ходимини куллаб-кувватлар экан, ким билан курашаётганини билиб куйсин. У шу ер-у осмонни яратган Зотнинг гапларига, демакки унинг Узига карши курашмокни максад килибди.
Бу йулни куллаб-кувватлашни, яъни Куръон оятларига карши курашувчиларни куллашни хеч бир миллатдошимга маслахат беролмайман...
Хуш бундай ахмоклар кандай аникланади? Уларни аниклашнинг бир неча йули мавжуд. Барча ривожланган мамлакатлар босиб утган биринчи йул – оммавий ахборот воситалари, иккинчиси суд.
Биз айтаётган ахмок, адашганликнинг энг чуккиси, яъни Аллохнинг лаънатига учраган киши ахмок дейилади. Бундай ахмоклардан хатто пайгамбарларга хам кочиш буюрилган. Буларнинг жавоби хозирги хаётда шармандалик, кейинги хаётда дузах кутиб турибди.
ОАВ томонидан аникланган адашган киши, агар бундай уйлаб каралса, узига ёрдам килинганини билиш керак.
Агар ОАВда бирон кишининг камчилиги айтилса-ю, тилга олинган кишининг жавоби камчиликда унинг айби йуклигини исботлай олмаса, демак у вазифани топширгани яхширок. Ха, бунинг учун Мехнат Кодексига уз аризасига биноандан ташкари, ишончсизлик билдириш (импечмент)  ёки истеъфога чикариш каби янги институтларни киритиш керак. Мехнат кодекси, айникса маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодекслар тубдан узгартирилиши керак.
Иккинчиси судлар билан боглик масалада жуда зарур. Маъмурий судлар ташкил килиниши лозим. Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодексдаги Маъмурий протокол деган институтдан воз кечиш керак. Ана шундан кейин барча бюрократнинг (бу гапнинг тагида бизнинг конунчилигимизда жула катта прогрессив олдинга сакраб, ривожланган мамлакатларга амалда олиш имконини хозирча айтмай тураман) пайтавасига курт тушишини куринг.
Шунча йил маъмурий судларга маблаг йук деган гаплар килинди. Мен маъмурий судьялар учун маблагни топиш хакида учта манбасини айтоламан:
1. Бюджет харажатларини назорат килувчи Газначилик деган идора пайдо булди. Бу муассаса пайдо булиши билан республикадаги 9000 та мактабда 9000 та бухгалтер штати очилди. Газначилик идорасидагиларнинг штати молиячиларнинг штатидан куп булса купдир, аммо кам эмас-ов. Уларнинг иктисодиётга фойдаси канчалик эканлигини молиячи сифатида билмайман-у, хукукшунос сифатида хужалик юритувчи субъектлар уртасидаги шартномаларни “руйхатга оламан” деб ойлаб ушлаб тургани, уларни худа-бехудага назорат килишга интилаётгани, текширишга уринаётганлиги, хукукий жихатдан бу конунларни кайта куриб чикиш керакми деган фикр уйготади.
2. “Хомийлик тугрисида” ва бошка конунларга тегишли узгартишлар киритиб, партияларни хам уларнинг матбуот органларини хам бюджетдан маблаг билан таъминлашни хозирча тухтатиш керак. Улар узимизнинг республикамиздан булсаям, куп гапирмасдан, амалий ишлар билан маблагни узлари топсинлар. Булмаса, хукуматни макташдаш нарига утмай юраверадилар.
3. Бу манба агарда МЖТКдаги маъмурий протокол деган институт олиб ташланса пайдо булади. СССРдан ;олган урф буйича, маъмурий жаримага тортувчи инспекциялар ;искартирилиб, барча хукуклар маъмурий судларга олиб берилади. Аввалги инспекторлар ўрнига тегишли экспертлар ёки эксперт гурухлари ташкил этилади ва уларнинг асосий иши маъмурий судларда эксперт сифатида катнашиш булади, холос.
Мен билмаган бошка молиявий манбалар хам, юкоридаги штатларни кискартирмасдан хам топиладиган маблаглар бордир. Лекин, маъмурий судларни ташкил этиш, коррупция(уз вазифасига нолойик, таниш-билиш, кариндош-уругчилик билан уз аравасини тортолмаётган кишиларни купайтириш)нинг олдини олиш учун жуда зарур булган тадбирдир. 

P.S.
Tahajjud намозини укиб, Куръон очсам ушбу Сод сураси чикди. Ундаги мана бу оятлар бугунги мавзуимизга тегишли эканлигидан бахтиёрман, бунинг учун Аллохимга хамд ва шукрона келтираман:
17.  Ты терпеливо речи их сноси, (о Мухаммад!),
И помни Нашего служителя Дауда,
Кто обладал великой силой, -
Ведь он (к Нам часто) обращался.
18.  И это Мы поставили ему на службу горы,
Что вместе с ним хвалу Нам воздавали
По вечерам и на восходе дня,
19.  И птиц, что, (стаями) собравшись вкруг него,
(С хвалебным пением) к Нам обращались.
20.  Мы укрепили его власть
И одарили мудростью и здравой речью.
21.  К тебе пришел о двух противниках рассказ?
Они проникли через стену,
Войдя в святилище (Дауда).
22.  Когда они вошли к Дауду,
Им овладел ужасный страх,
Но молвили они:
"Не бойся! Мы два противника, -
Один из нас зло причинил другому.
Ты рассуди с правдивостью меж нами
И к нам не будь несправедливым,
А укажи нам верную стезю.
23.  Вот это — брат мой, и владеет он
Овечьим стадом девяносто девяти голов,
А у меня (всего) одна овца.
Он говорит" "Ты мне ее доверь",
И, взяв ее, в последующем споре
В своих речах меня он одолел".
24.  Дауд сказал: "Он зло тебе принес,
Прося твою овцу к своим.
Ведь много тех, кто вместе в деле
Друг другу причиняет зло,
Помимо тех, которые уверовали (в Бога)
И добрые дела вершат.
Но как же мало их (на свете)!"
И тут пришло на ум Дауду,
Что Мы хотели испытать его.
Он возмолил прощения у Бога
И пал с поклоном,
Возвратясь (в раскаянье к Нему).
25.  Его простили Мы
И сделали доступной близость к Нам
В прекраснейшем из мест возврата.
26.  О Дауд! Поистине, назначили тебя
Наместником (Своим Мы) на земле.
А потому между людьми по истине суди,
Страстям (своей души) не следуй,
Не то сведут они тебя с Господнего пути.
А тех, кто с Божьего пути собьется,
Мучительная кара ждет,
Ибо (в неверии своем) забыли они День Расчета.
27.  Мы не напрасно небеса и землю сотворили
И то, что между ними (суще).
Так думают все те, кто не уверовал (в Аллаха),
Но горе тем, кто не уверовал (в Него), — от О'гня!
28.  Ужель Мы одинаково рассудим
Тех, кто уверовал и доброе творит,
И тех, кто на земле дурное сеет?
Ужель Мы одинаково рассудим
Благочестивых и поддавшихся распутству?
29.  Благословенна Книга, что послали Мы тебе,
Чтоб над знаменьями ее могли бы поразмыслить
И внять увещеваниям, что в ней,
Все те, в ком разумение живет.
30.  И Мы Дауду дали Сулеймана -
Такого превосходного слугу!
Ведь он всегда к Нам обращался.