11. сулаймонлик даъвосида

Анвар Шукуров
Журналистларни французча химоя килиш
Шахматга кимдир кизиккан булса унда “сицилианча химоя” деган услуб бор. Бу услуб зирхли химояга асосланган булиб шохнинг олдини химоя килишга фарзин, иккита пиёда, иккита от, иккита фил кундаланг туриб олишади. Бу химояни осонликча ёриб утиб булмайди.
Агар хакикатни гапирган, одамларни иймонга, яхшиликка, Хакка чакирган кишини мана шу вазиятнинг ШОХИ десак, унинг олдидаги пиёдалар, отлар филлар, ёнидаги фарзинни унинг иймони, отларни урф-одатлар, филларни мардлик, гурур деб олсак конунлар пиёдалардир. Нега конун коидаларни пиёдадек узок жойлашган фигураларга тенглаштираётганим сабаби хакикатни гапирган кишини энг охиридагина конун коидалар химоя килади. Баъзан унгача бормайди хам.
Келинг бу фикримни бизнинг кишлокда бундан эллик йиллар олдин булиб утган хаётий вокеа оркали тушунтириб берай.
Кишлогимизга совхоз агрономи келиб булим бошликлари, бригадирларни уларнинг наздида камситиб, уришиб кетади.
Кишлокдагилар совхоз директорига боришгандир дерсиз? Йук. Агар совхоз директорига боришса, килган ишлари бир пул булиб, катталар “карга карганинг кузини чукимайди” кабилида иш юритишиб, аризачилар беобру булишларини билишади. Шунинг учун улар кенгашиб хеч кимни танкид килмасдан жамоатчилик хатини Олий Совет Раисига ёзишиб, хатларида Раисдан “бизнинг кишлогимиз худуди Гузор туманидан кура Карши туманига якинрок, шу сабабли бизнинг булимимизни Карши туманига кушиб беришингизни илтимос киламиз” деб ёзишади.
Ташки куринишдан беозор булган хатнинг тагида маккорона режа ётганини тушунган, уша пайтда “камчисидан кон томган” райисполком раиси милиция бошлигини олиб шу булим фаоллари билан учрашувга келади ва аризачилар билан учрашмокчи булади.
Хат ёзганлар хам келишади. У бечоралар хат яна совхоз директори, унинг химоячиси райисполком раиси кулига тушишидан, у эса милиция бошлигини етаклаб келганидан хайрон колишиб, бироз довдираб колишади.
Сузни совхоз директори олиб, минбарда туриб  “хатни ким ёзди?” деб сурайди.  Хамма жим. Яна сурок, яна сукут. Шунда совхоз директори райисполком раисига ялтокланиб, “бу хат гирт уйдирма ва тухмат, хатни бу кишлок одамлари ёзмаслигини, булар гурурли инсон” эканлигини важ келтириб инцидентни бартараф килмокчи булади.
Шу пайт пастда утирганлардан бири кул кутаради. Унга жойидан гапиришга рухсат беришгач, у бундай дейди:
– Хурматли Фалончи Пистончиевич,-дейди у совхоз диреректорига юзланиб, – агар сиз, ариза бериб ишдан кетсангиз хам, биз ёзган аризамизни кайтариб оламиз.
Хаммаёк сув сепгандай тинчиб колади. Айникса бу гап уртада утирган райисполком раисига ёкмайди. У дарров туман милиция бошлигига “ушла, кама уни” деган буйрук беради.
Каттазангларни тинчини бузган айбдорни камокка олиб кетишади.
Орадан икки кун утади. Милиция бошлиги шу мажлисда катнашган, айбдордан кушни кишлокда яшайдиган парткум котиби билан, туманда яшовчи айбдорнинг укасини ёнига чакириб, “акаларингни камокхонадан олиб кетинглар” деган хушхабарни маълум килади.
Бу хабардан хурсанд булган ука ва парткум котиби, камокда ётган аканинг ёнига бориб суюнчи олишиб, “чикинг энди, бошлик рухсат берди” дейишади.
Камокдаги ака укаси ва котибнинг гапларини хотиржам тинглагач, ётган жойидан кимирламасдан бундай дейди:
– Сенлар хали куп нарсани тушунмайсанлар. Мен коламан, улар мени судга олиб боришсин, гапларим протоколга ёзилади, мен нима айб килганимни айтиб беришсин-чи, ушанда курамиз. Бировни урган булмасам, суккан булмасам, айбим хат ёзганимми, хатдаям бировни ёмонлаганим йук. Бор иковинг хам кетавер.
Парткум билан ука озодликдан камокни афзал билаётган аканинг ахволини тушунмай оркага кайтишади. Уларни милиция бошлиги эртасига яна чакириб энди ялинади ва “мен у бечорани нима деб айблайман, илтимос олиб кетинглар”,-дейди.
Парткум билан ука яна уз ориятини, балким бутун кишлок ахли  гурурини юкори куяётган аканинг ёнига киришади.
– Начальникни узи илтимос килдими?-джеб сурайди ака.
– Ха,-дейишади “элчилар”.
– Яна бир марта сизларга ялинсин, кейин чикаман,- дейди ака.
Акани нотугри камашди. Бу хаммага маълум. Аммо, унинг тарафини оладиган марднинг узи йук.
Лекин, аканинг тадбирини каранг. Унинг узи камокда булсаям начальникни стресс холатига солиб маънавий озука, уч оляпти. Бу вокеадан кейин совхоз директори бу булим одамлари билан хушмуомала килишга мажбур булади.   Кишлок орияти сакланди.
–Ана курдингизми, уз хак-хукукини химоя килмокчи булган ёки бошкалардан кура айрича фикровли кишиларни химоя киламан деган конунлар качон унга етиб келишини.
– Яхши, сиз айтган макола менинг хам ёдимга тушди унинг номи “Скажи караванщик когда-же вода” эди шекилли.
– Ха, худди шундай, сиз буни каёкдан биласиз? – хайрон булди Абдумалик.
– Уша пайтда менинг Латвиялик рахматлик Сергей Судаков деган шоир дустим бор эди. Ушанда мен газета редакциясига бориб, унинг битта шъерини босишни сураган, шъер уларга хам маъкул келиб, улар шъерни газетанинг уша сонида эълон килишган эди.
– Латвияга хам уша газетани жунатганмидингиз?
– Каёкда? Бундай шов-шув булиб кетгач, жунатолмадим. Дустимга эса шъер чиккан сахифани фотошоп килиб, интернет оркали жунатдим.
– Жунатмаганингизга нима важ келтирдингиз?
– Дустим,-дедим унга мен, - ушбу газета дуконларда йук экан, дуконларда бу газета сотилмаскан, факат обуначиларга юбориларкан. Мен ушбу шъеринг чиккан сахифа суратини подшивкадан олиб жунатаяпман.
– Ишондими?
– Албатта, ишонмасангиз менинг интернет оркали ёзишмамни курсатаман.
Майли ишондим. Шундай килиб, жамиятда миллий гурур, хакикатни, оддийгина одамийликни химоя килувчи урф-одатлар шаклланса, хакикатни гапирувчилар, халол, иймонли кишилар хар кандай зуровонликлардан химоя килина бошласа, кишилар жамиятда янада эркинрок, янада бахтли яшай бошлайдилар. Бундай шарт-шароитни яратиш, маънавий етук онгли кишиларни тарбиялашда театрнинг, кинофильмларнинг, бадиий асарларнинг роли катта. Хакикат тарафдорларини Оллох хам яхши куради ва куллайди. Куръондаги “Зумар” сураси 3-оятида “...Шак-шубха йукки, Оллох ёлгончи ва курнамак кимсаларни хидоят килмас”-дейилади.            
        Хозирги кунда бизга бир-бировимизни обруйимизни туширмасдан, хато ва камчиликларни, яъни хакикатни кулги оркали очиб ташлайдиган сатирик асарлар йуклиги билиниб коляпти. Аммо, сизнинг “Тракторчи Утаган хакида кисса” китобчангиз бу борада озгина муваффакиятга эришган, -деди Абдумалик менинг елкамга кокиб.
– Рахмат,-дедим мен. Ёзувчининг асари дардга дармон булсагина яхши асар булиши мумкин. Бежизга Англияда “КНИГОТЕРАПИЯ” касалхоналари очилгани йук.
– Ха, ха. Шу уринда ижро хокимияти билан конунчилик, суд хокимияти, норасмий туртинчи хокимият оммавий ахборот воситалари уртасидаги номутаносиблик, уларнинг бир-бирига тазийки, уз мавкеини бировга “мана ол” деб бериб куймаслиги буйича булаётган курашни нормал холат деб кабул килиш керак.
– Кизик?
– Ха, улар уртасида бундан олдин хам гох очикча, гох яширинча жанглар булган, буляпти, булади хам.
– Бу муаммонинг тинчрок ечими борми?
– Бор.
– Бу гузалликни таргиб килувчи, савоб амалларга ундовчи Куръон оятлари, хадислар, маданият, илм-фан, театр, кино, сатира ва юмор.
– Охиргиси мени кизиктириб колди.
– Журналистика хакидаги энг сара кинофильмлардан бири бу француз режессёри Ф.Вебернинг “Уйинчок” номли фильмидир. Эсингизга тушдими?
– Ха, бош кахрамон – журналист Франсуа Перен ролини Пьер Ришар койилмаком килиб ижро этган.
– Балли, топдингиз. Фильм вокеаларини эсланг уша пайтда журналист деганларнинг уруги купайиб кетади, журнал редактори Де Бленакнинг айтишича Францияда 4000 журналист ишсиз юрган булади, улар иш топиш дея, мулкдор нима деса хамма нарсага тайёрлигини бош кахрамонга уктиради.
– Ха, журнал редактори журнал мулкдори Рамбал Кошэнинг югурдаги булиб, у айтган хамма нарсани бажаради.
– Ха, тугри. Журнал мулкдори Рамбал Кошэ бир журналистни кафти терлагани учун бош редактор Де Блинакка айтиб ишдан хайдаттиради.
– Ха, эсимда.
– Кейин Рамбал Коше редактор Де Блнакка “иштонингизни ечинг” дейди, эсингиздами?
– Ха, редактор бироз уйланиб тургач, иштонини ечади.
– Шунда Рамбал Кошэ ажойиб гап килади.
– Нима дейди?
– Айтингчи Де Бленак, иккимиздан кай биримиз золиммиз. Сиздан ечининшни талаб килган менми ёки ечинишга тайёр турган сизми?
– Ха, шундай дейди,-дедим мен хам. Лекин бу гапнинг сиздаги вокеага алокадорлигини тушунмаяпман.
– Гап шуки, мана шундай асарлар уша пайт француз журналистикасига, балким бутун европа журналистикасига химоя кобиги булиб хизмат килган. Жамоатчилик, ижро хокимияти, конун чикарувчи, суд хокимияти журналистика проблемаларини урганган, уларга нисбатан уз муносабатларини шакллантирган. Агар менга колса, мана шу фильмни журналистика факультетларида дарс сифатида Укув Дастурига киритган булардим.
– Бу хакда мен хам куп уйлаганман, энг яхшиси барча ОАВларни хусусийлаштириб юбориш керак. Укувчини узи топсин.
– Э,хе, бу гапларингиз бизнинг шароит учун ута революцион гоя-ку...
– Агар улар давлатдан маблаг олса, кандай килиб, танкидий материал беролади? Факат яхши гап, факат мактов, камчиликларга куз юмиш ва хоказо...