Сабийликден умут этген муратларымы толтура, самолёт алыб келиб Хитроу деген аэропортха тюшюреди. «Шукур Аллахха», - дей аэропортха кирирге, аллыма «Nauruz Bairamkulov» деб къагъыты бла сюйюмлю ышара таксист келеди.
Оксфорд шахаргъа атланабыз.
1.
Джашар, окъур джерими белгилерге, ингир да болады. Шахар бла танышыргъа чыгъама. Къуанчым ичиме сыйынмай, ингирги ариу хауа солуй, дженгил аязчыкъны къолтугъундан кириб, бу гитче джашил шахарны сейир орамларында айланама.
Бир кесекге нени да унутуб, кесими бу иги сезимлеге береме… Уллу Аллахны берген игилигине разы бола, тёгерекни, ариулукъну сеземе…
Тёгерекде кечеги шахарны сейир хауасы орамланы суутады. Джашил хансны ийиси бла бир макъамны джырлай салкъын аязчыкъ шахарны теренине сингдиреди. Къуанчым бетимде кёрюне болур эди, озгъан адамла накъырда этер халда мени таба къараб ышара эдиле.
Ол себебден, шайтан джелчик кётюргенча, кеси кесимден ёрге болгъанча болдум… Бу дунияда хар не да биргеди, бютеудю, хар заманда да алай болгъанды. Биз аны алай болгъанын къачан кёралмай башладыкъ? Уллу кёллю болуб къачан къойдукъ кюрешгенни? Къачан унутдукъ?
Соруулагъа джуаб излей, акъырын ызыма атланама. Британияны юсюнден кёб окъууучан эдим, себебли хапарлыма, алайды да бош кюнлерими экскурсиялагъа атаргъа дейме...
Барыр кюн ингирде, окъуудан сора Лондон таба атланама…
2.
Автобус ашыкъмай таныргъа излеб тургъан Великобританияны ара шахары Лондонга джууклашдырады. Бурун ишленген сейир юйлени, бусагъатда джашаугъа джараулу келишдириб, шахарчыла бизни келирибизни сакълагъанча, джарыкъ ышара хар бирибизге, джылы саламлашадыла… Бу шахарда окъугъан эки тенгим айтханларыча джарыкъ тюбеб, джашагъан къат юйлерини отуз ючюнчю къатына, омакъ лифт бла терк чыгырадыла.
Балконнга чыгъыб, къанатлыла учхан мийикликден бу ариулукъгъа къарайма… Туура кёз алымда Биг Бен, Лондон Ай ариу къол аяздача кёрюнеди. Темза деген суу а, шахарны къан тамырыча джайылгъанды. Юсю бла омакъ кёпюрле ишленгендиле, чыракъла юслерин джарытадыла… Бу ариулукъну не бла тенгишдирирге боллукъду..?
Биг Бен… Къараб тоялмай бу сейирликден, джюрегим сагъатны хар ургъанына къошула, тенглерим бла бир-бирибизни тансыкълай, заманны кетгенин да ангыламай, тангнга чыгъаргъа хазыр болабыз…
Акъырын кечеги тубанчыкъ чыракъланыда биргесине къората, танг да белги бере башлайды.. Энтда бир тюрлю, бир ариу халгъа киреди шахар…
Башындан къарагъан бла къалмай шахарны орамларында да менге кёз ачдырадыла тенглерим… Биз кирмеген джерибиз къалмагъанны орнунда, белгили джерлени кёбюсюнде айланыб, хант юйлеринде да болуб, кечге дери кёз ачдыкъ…
Темза сууну юсюнде кёпюрге миниб, ариулукъгъа батама…
Шахарны чъыракълары сууда джылтырай, джашау былайда башлана болур, деб келеди кёлюме. Джюрегим кёкюрекге сыйынмай, кёлюм уллу болады. Къуанчым кёзлеримде кёрюне, кёз алдагъан орамланы джюрюдюм. Меннге нёгерлик этген кибик, дженгил джелчик, аязчыкъ да ура.
Насыбым асыры кёбден, башым тёгерек айлана эди… Ол кёзюуде кёлюме тюрлю сёзим келди, олда неди десенг: мен джашаумдан алджагъанча, кесими джашаумдан… Тюзюрек айтсакъ, ол мен джашаугъа санагъан затладан…
Не джаны бла да джашауну магъанасы эслетген затладан. Муратладан, уллу кёллюлюкден, кереклимден джашау борчларымдан. Бизге буюрулгъан джорукъларынг да сёзсюз тюздю.. тюздю.. Эс джыйгъанымда, кемсиз къыйналдым, кёлюм кёлтюрюлгени бошалгъанына, дуния орнуна келгенине.
Тюзлюк, кертилик, хар нени тамалы тас болмагъандыла! Ол затла джангырыб, кёб джерни башын толтургъандыла, биз ол затланы адам улу этген хар ашхы умутлада эслейбиз, сезебиз, кёребиз. Эм кир затда да кертини, тюзлюкню юсюне кир, ётюрюк джабышыб турсада, Аллахны сёзю, Аллахны джарыгъы, адамгъа джол уста болады, джолун джарытады.
3.
Окъуудан бошлукъ берилген, ыйыкъда шабат кюн бла ыйых кюнню зырафына иймей, джер суу кёре, Стоунхендж таба, атланама. Джолум юч сагъатлыкъды…
Oxford- Reading- Basingstoke- Sailsbury…
Джолну эки джаны, джашил къатана кумачны узунуна тартханча, бирча ариу чалынгъан къырдышладан этилибди.
Табигъатны ариулугъу джюрегими кёлтюре, учуна, бирча тизилген ариу юйчюклени сюзе уакъ станциячыкълада да тохтай барабыз. Мангылайымы автобусну суукъ терезесине тиреб, бир тюрлю бир ариу халда бир кесекге сагъышха кетеме…
Джашауда болгъан затланы бир-бирин юзмей, тизилиб, бири-бирин толтура баргъанларын сездим. Аны бла бирге, хакъ толу джюрегим бла, бу дунияда джаратхан уллу Аллахны болгъанын ачыкъ сездим. Бу сансыз - санаусуз ариулукъ…
Уллу Аллахым, тюшюндюрдюнг..!
Стоунхендж…
Сейэлсбурри деген шахардан бир кесек атлаб, Стоунхенджге джетдик…
Адамны сюегинден талай кереге уллу, сейир тизилген ташла…
Нек эседа санларыма суукъ уруб, хауа да бир ауур кёрюндю… Бир аяз ышанда джокъ…
Ташланы юсюнде сейир белгиле… Не магъананы, не уа не затны белгилей тизгендиле арабин… Сейир болуб, джууаб излей кёрген сейирликге, магъана да табмай, тюзю кёзюме ташада ашын марлаб бугъунуб тургъан джаныуар бусагъат юсюбюзге мыллыгын атыб бир джаныбыздан чыгъады дегенча, бир сурат кёзюме кёрюндю…
Бу эски бурундан къалгъан оюлгъан юйле… Эски шахар…
Мен кёлюмде салгъан суратны джетмеген бёлегин толтургъанча, бир суукълукъ санларымы къалтыратды…
Уллу Аллахым, бу къарыусузлугъума кечмеклик тилейме…
4.
Шотландия.. Эдинбург…
Ётгюр, мийик таула, кёбню кёрген акъ сакъалча, джюреги уа сабий кибик кирсиз…
Миллети да, джерлерине ушаш ачыкъ джюрекли, джумушакъ, ариу адамла. Тамам кесибизни Кавказ таулагъа тюшюб, къалгъангъа кёрюндю кёзюме.
Ууакъ тубанчыкъ, кюнге орун къояргъа излемесе да, кюн тауланы башын джангурдан сора джарытыб, бу «ариулукъгъа бир эс бёлюгюз» дегенча ышарады… Тауладан ариу къарачай макъам джюрекни эрите, ариу ёзенлеге тёгюледи…
Мурат джылла бла бир кесек азыракъ болсада, кюн тауланы башын джарыта, мийикликде ариулукъгъа къарасанг, къанатла битиб учханча бир халгъа киресе. Бир кесекге кёзлеринги джабыб, аязчыкъгъа джер салыб, тау башында булутлагъа башынг джетгенча учуб кёрюнеди. Джашау да бир тюрлю, бир сейирлик орун алады ангымда…
Мен эшитеме…
Мен кёреме…
Мен ангыларгъа кюрешеме…
Шотландияны ара шахары Эдинбургну орамларында, тёгерекни сезе, таный айланама..
Edinburg Castle – къала - шахарны махтаууду. Ол бек мийикдеди, кеси да ташдан этилгенди. Ичине киреме…
Тамам омакъ, бек ариу, байлыкъ да эркин, алай а, адам джашамагъаны ючюн болур эди, къалай эсе да бир тюрлю бир суукъ. Къаланы мийиклигинден къарасанг, шахар къолунгу аязындача кёрюнеди. Андан тюшюб, автобус бла High land деген, бизнича айтсакъ, Тау Джерге атланабыз…
Lochness деген кёлге барабыз. Ол уллу сууда керти бар джокъ эсе да белгисиз, суу эмеген джашайды деб айтыу барды. Алай а…
Шахарланы, тауланы ариулукъларын да артха къоя, ызыбызгъа атланабыз.
Кёкде къанатлыла да «Иги джолгъа барыгъыз» дегенча акъырын чууакъ кёкде къанат къагъадыла. Lochness...
Гитчеликден бери кёб кере эшите тургъан хапарын кёлге келебиз. Кюнню таякълары ичинде ариу джылтырай, «хош келигиз» дейди.
Таурухдача ариу табигъатны ортасында бу сейир кёлню тёгерегине атланама… Къайдан эссе да узакъдан Шотландияны къыл къобузуну ариу макъамы бу керти ариу табигъат бла бирге, къан тамырларыма дери сингиб баргъанча кёрюнеди…
Тюшюммюдю, тюнюммюдю?
Тюнюмдю..
Анга шагъатлыкъ этгенча, кёкден акъырын джангурчукъ да себелей ызыбызгъа ингирги Эдинбурггъа къайтабыз…
Биз джетерге шахарны чыракъла джарыта, къыйырында бир ариу мийикликден башындан тохтаб къарайбыз… Джангы сезимле сынайма..
«Насыблыма»- дерге мундан сора не керек болур, деб келеди кёлюме.
Алайды да, джюрегим да бир тюрлю бир басымлылыкъ табыб, бу ариу джерлеге «ашхылыкъ бла къал» дей, къолумда да исси шоколадым бла ызыма атланама…
Игиликден, ариулукъдан адам тоя болмаз, алай а, джашау алгъа барады, алайды да, муну бла Великобританияны юсюнден къысха хапарларымы бошайма…
Юч ай юч кюннге кетди, ызыма Алан Джуртума къайтыр заман да болду. Самолётха миннгенимде ангыладым, адамыма, юйюме, элиме, джериме да тансыкъ болгъанымы…