Тракторчи утаган хакида кисса 2 кисм

Анвар Шукуров
Бисмиллохир Рохманийр Рохийм!
Аллохим хозирги кунда кулгу халкимга сув ва хаводек зарур. Кулдиргувчи хам, йиглатгувчи хам, бир-биримизга мехр-окибат уйготгувчи хам узингсан. Ниятимга етиш йулидаги илтижоларимни кабул айла, Омин, Аллохим Улугсан!

ИККИНЧИ  КИСМ. БИРИНЧИ БОБ.

TO’YMI, O’YMI ?
Телевизор оркали бериладиган кечкурунги “Ахборот”дан Тоштемир Тойлоков узининг ярим кулоч тахтачупини харита оркали юритаркан, узининг машхур жилмайиши ила деди:
–“Иссик атмосфера фронти Атлантида океанидан эсиши натижасида юртимизда бахорнинг иссик келишидан дарак беради. Келгуси хафтада ёгингарчиликлар кутилмайди. Баъзи жойларда киска муддатли ёмгирлар ёгишини хисобга олмаганда. Албатта, бу жойлар тогли регионлар эканлигини англаган булсангиз керак”...
–“Жуда соз, яхши “атмосфера фронти” хам “фронт” хакикатда хар кунимиз, хар дакикамиз “фронт”, “хар кунинг фронт улубон, хар кунинг булсин фронт”, - дея, столи атрофидан тураркан, ижрокум раиси Норбек Эрматович, бир лахза хотиралари ёшлиги Сталинград жангида булган пайтига кетди, атроф-чет тутун, олов, мурдалар, ярадорлар, дарё булиб оккан кон, жангмисан жанг, кейин галаба, галаба кетидан яна галаба, нихоят охирида Рейхстагга кадалган байрок. Кандай курашга тула хаёт! Бутун дунё мехнаткашлари бахт-саодати, коммунизм йулида фидо булган мазмунли умридан фахрланиб булмайдими?
Норбек Эрматович унг кули бош бармоги билан кузларидан чиккан ёшни артди. Сунгра, бир лахза ерга караб узига келди ва чап томонда осилган  туман харитасига куз югуртирди.
“Хуш, мехнат фронтида бир хафта давомида ёмгир ёгмаса, чигит экиш учун курашни бошласак хам буларкан. Жангни фронтнинг кайси участкасидан бошлаймиз? Албатта, жанубий фронт – Джержинскийдан э,э, яна эски номини тилга оляпман-э, янги номга урганиш кийин буляпти, карилик курсин, карилик, Норбек узингни бос, хаммаси жойида, - ха, курашни “Тонг”дан бошлаймиз, харитага куз югуртираркан, узига узи гудранарди ижрокум раиси, -хуш, кейин  кайси? Маркс, кейин Энгельс, навбатдагиси ”Ильич йули”, кейин “Зарбдор”га утилади, кейин “Хакикат”га, кейин “Ленинизм”га, сунг “Сталин” йуг-э, “Социализм”га, охирида  “Коммунизм” билан ишни якунлаймиз.
Норбек ака столи ёнига кайтиб, оромкурсига ястаниб утирганча “Ахборот”дан урнак олиши лозим булган, катталарнинг эътиборини тортиши мумкин булган ёки икки-уч соатдан сунг, тугрироги ярим тунда кандай топширик келиши мумкинлигини уйлай бошлади.
Сунг котиби собик харбий хизматчи Турдибекни чакириш учун столи тагида гиламнинг думпайиб турган жойини оёги билан босди.
Кабулхонада кунгирок жиринглади. Эшик очилиб, унг кулини унг кошига теккизиб Турдибек кирди ва оёкларини бири-бирига уриб, жарангли овозда деди:
– Эшитаман урток бошлик. Сунг, чап кулида турган блокнотчани олиб очди. Унг кули билан блокнотга кистирилган ручкани олиб, бошликнинг, тугрироги уз генералининг  навбатдаги окилона топширигини ёзишга шайланди.
– РайПонинг раиси Нормуродовга телефон килиб, иккита катта тувакда Хитой дарахтидан экдиртириб, фойега куйдиртир.
– Бечора Нормуродов, - деди Турдибек, бошлигига ялтокланиб блокнотни кораларкан.
– Ха, нимага кулаяпсан?
– Сизга обкелгач, райкумпартиягаям обкелади-да, унинг сарсон булишини тасаввур килиб шунга куляпман.
– Шу паразитга рахминг келдими?
– Йук, урток бошлик, оёкларини карсиллатиб урганча, коматини ростлади Турдибек.
– Кейин. Хамма колхуз, совхуз раисларига душанбадан бошлаб чигит экиш   мавсуми бошланиши хакида телефонограмма бер.
– Оближрокум топшириги хали келмади,- эътироз билдирди Турдибек.
– Сен топширикни ёздириб куявер, хали курасан.
– Гап йук. Генералнинг гапи солдат учун конун.
– Кейинги топширикларни “Время”дан кейин оласан.
– Хуп, булади урток бошлик,-деди Турдибек ва яна унг кулини, унг кошига олиб бориб, 180 градусга бурилганча хонадан чикиб кетди.
Зум утмай телевизордан “ВРЕМЯ” бошланиб колди. Норбек Эрматович “кайкай” холатида “ВРЕМЯ”ни хам охирига кадар, ипидан игнасигача курди.
Советлар мамлакатида революцион курашлар жушкинлик билан борар, космонавтлар, пулат куювчилар, машинасозлар, радиотехниклар, молбокарлар мисли курилмаган ютуклар хакида сузлашар, узларининг бригадаларида жонбозлик курсатиб ишлаётганларни номма-ном санаб утишарди. Янги моделдаги “Жигули” автомашинасининг кулайликлари санаб утилди, Москвада ахоли учун курилган шинам уй-жойлар курсатилди.
Чириб бораётган капитализмнинг жирканч башараси очиб ташланди. Ишсизлик, банклардан олган кредитини тулолмай юрган оддий халкнинг аянчли ахволи, котиллик, террористлар хакида репортажлар берилди.
Кейин  “Большой театр” артистлари манфур капиталистларни койил килганлиги ва футбол буйича Иттифок чемпионати бошланганлиги, утган йилги кубок сохиби Киевнинг “Динамо”си Европа кубок эгалари кубогида муваффакиятли иштирок этаётганлиги хакида хабарлар эшиттирилди. 
Норбек Эрматович костюми ички ён чунтагидан блокнотчасини оларкан, якин бир соат ичида аввал Москвадан Тошкентга келадиган бир варак топширикни куз олдига келтирди, кейин Тошкентдан Каршига келадиган топширикни бир Волга машинасига сигадиган когоз уюмига ухшатди, Каршидан Гузорга келадиган бир юк машинасидай, райкумдан келадигани эса бир кор вагон булади. Бу бир вагон топширик Норбек Эрматовичнинг кузига мавхум нарса эмас, тирик жон, душман аскари булиб куринади ва бошкалар хам бу топширикларга худди шу назар билан карашлари шарт.
Хали топширик келгунга кадар бироз вакт бор. Шунинг учун Норбек Эрматович качон Америкадан кувиб утишимиз мумкинлигини яна чутлай кетди. -“Хуш, хар бир америкаликнинг орзуси битта ховли ва битта автомашина эмиш. Уларнинг бир ойлик маошига автомашина олса буларкан, янги эмас эскисини албатта. Биздачи “Запорожец” 2000 сум. Укитувчининг бир ойлик ставкаси 100 сум булса 20 ой кетаркан. Хали бироз бор. Мабодо “Жигули” оламан деса 55 ой ишлаши керак экан. Битта участка куриш хам деярли шундай. Ха, хали мехнат фронтида ишларимиз куп экан,-деб уйлаб турган пайтида юкори фронтдан топшириклар кела бошлади.
Утаган билан Шодигулнинг туйи шанба куни утказилди. Якшанба куни келиннинг “юз очар”и булди. “Асал ойи”нинг биринчи куни трактор парки бошлиги Сайфулла ака, тракторчи Муродни Утаганникига юборди:
–Утаган ишга чикаркансан.
–Бэ, бекорларни бештасини айтибсан, мен мехнат таътилидаман. Конституциявий хукуким.
– Булмаса тракторни топшираркансан.
– Ким айтди?
– Юкоридан шундай топширик бупти, хозирги пайтдаги трактор уруш пайтидаги самолёт билан тенглаштирилганлиги хакида Москвадан буйрук кепти.
– Ол-а.
– Ишонмайсанми? Раисга айтайми тракторни топширмаётганингни. 
– Бупти, бупти. Яшаганиям куймайсанлар, хозир кийимларимни алмаштирай-дея Утаган чимилдик солинган хонага кириб кетди.
Утаган “фронт”га кетди. Шодигул хам уч кундан сунг “орка фронт”га, бригада жангчиларини корнини туйдириш учун ташкил этилган даладаги ошхонага чикиб кетди.
Барча кариндош уругларнинг кети бир хафта давомида узилиб битди. Молхонада сигирни согиб кайтаётган Гулкиз опа, девор ортида икки аёлнинг узаро сухбатини эшитиб колди. Уларнинг бири, узининг келини, угли Уриннинг хотини Парчагул булиб, нотаниш аёл, балким  дугонасига нолирди:
– Укаларини уйлантираман деб, мотоцикл учун олиб куйган пулни хам хайр худойи килиб, туйга ишлатиб юбордилар. Ким билади бу яхшиликларни укаси билгич, ё билмагич.
Кечкурун Гулкиз опа узи ош дамлаб, икки угли ва келинларини мехмон килди. Дастурхонга омин укилгач, Гулкиз опа келинларига жавоб бериб катта угли Уринга деди:
– Уринбой углим, укангга оталик килиб, туйда бош булиб уни уйлантирдинг, мен сендан розиман. Энди манави дафтарни олда, туйда нима харажат килган булсанг, шуларни ёзиб бер.
– Эна бу нима деганингиз?-деди Урин хайрон булиб. Укамни уйлантирган булсам, бу туй меникиям.
Бу гапдан Утаганнинг хам энсаси котди. Аммо, у, бу ерда кандайдир гап борлигини сезди. Шунинг учун “акам нима деркин?” дея унга каради. Чунки, туйнинг барча катта харажатларини Утаганнинг узи килганди.
–Тушунмадим эна, бу хисоб китоб нимага керак?-суради Урин.
–Энди, болам, иссик жоннинг иситмаси бор, буёги энди каричилик, кузимнинг ёруглигида ака-ука бир-бирингга гина-кудуратсиз юргин дейман-да,-деди Гулкиз опа маккорлик килиб.
– Хисобламайман,- деб ужарлик килди Урин яна бир бор.
– Булмаса сен ёз, - дея Гулкиз опа Утаганнинг ёнига дафтар каламни иргитди.
Утаган дафтарни олиб уни очди ва акаси туйнинг “нимасига ёрдам бердим” деркан,- деб уйлаганча унга каради.
Гулкиз опа саволини такрорлади:
– Кани углим айтчи, укангнинг туйига нима харажат килдинг?
– Килинган харажатни харажат хисобламайман,-деди Урин.
– Эна куйинг, нима киласиз акамни кийнаб, туйга таклифномага 20 сум харажат килган булса, булгандир, бошка хамма харажатларни узим килдим-ку,-деди Утаган, елка кисиб.
– Шундайми, суради Гулкиз опа катта углидан.
– Бир эчкини тандир кабоб килдим, бир яшик арок хам кетди,-деди Урин нихоят.
– Качон? Булмаган гап, - деди  тутокиб Утаган. Качон, кимга бердинг бу зиёфатни? Э, нималар деяпсиз эна, бунингиз ёлгон гапиряпти,-деди Утаган унг кули курсаткич бармогини шифтга кадаб.
– Йук. Бу харажат килган, - Утаганнинг гапини булди онаси, – туй тугагандан кейин, узининг синфдошларига килиб берган зиёфатни айтяпти, шундайми Урин?
– Ха, -деди Урин кизариб.
– Буни каранглар, килган харажатини. Туйхонада эмас-ку, бу хисоб эмас,-деди Утаган урнидан бир кузгалиб.
– Майли хисоб,-деди Гулкиз опа. Хозирча Утаган мен билан турибдими, демак бу пулларингни хозир кайтарсам булади,-деди Гулкиз опа катта углига ва Утаганга юзланди – хисоблачи, битта эчки билан, бир яшик арок неча пул буларкан?
– Э, куйсангизчи, эна –деяётганди Утаган, Гулкиз опа утирган курпачаси тагидаги уклогини олганига кузи тушди.
– Эна, пул керакмас,-дерди Урин бошини ерга кадаганча чайкаб.
– Тухтангчи эна, бу харажатни кандай килиб туй харажатига киритади бунингиз? –деди Утаган кузларини олайтириб.
Урин уялганидан жим турарди.
– Хисобла!
             Энди Гулкиз опанинг уклог ушлаган кули чузилиб, уклогнинг бир учи Утаганнинг боши устида турарди.
– Майли-эй, - деди Утаган ва гапира туриб, дафтарга ручка билан ёза бошлади: –“Хуш, битта эчки 30 сум нари борса 40 сум туради. Арок 4 сум 10 тийиндан 20таси,  4 сумдан булганида 80 сум, яна унни йигирмага купайтирамиз 2 сум итого саксон икки сум. Иккаловини кушсак итого всево бир юз йигирма икки сум.
– Мана сенга бир юз йигирма беш сум, -деди Гулкиз опа, курпача тагидан бешта яп-янги “йигирма беш”таликни угли Уринга узатаркан.
Урин “олмайман” дея бош чайкади. Аммо, чап елкасиган тушган уклог зарбидан сунг, пулни олди ва бош эгиб чикиб кета бошлади.
– Хе, виждонсиз, сдачига уч сум бермайсанми- деди Утаган унга караб.
– Ёнимда майда йук, - дея гудранганча чикиб кетди Урин.