Сулаймонлик даъвосида... Мухолифат хакида

Анвар Шукуров
Мухолифат нима килиши керак?
Шундай килиб, икки палатали парламент ташкил килиниб, бир партия узини бошка яна бир партияга мухолифат деб эълон килди.
“Мухолифат” бу суз мустакилликдан сунг, ислохотларнинг боришини, назорат киладиган, унинг “буртиб” чиккан жойларини текислайдиган, кискаси хукуматга хусумат назари билан эмас, унинг иш фаолиятига кумак бериш маъносида йул курсатадиган, керак булса танкид киладиган янги бир элемент эди.
Бу Гарб (европа ва америка)ча бошкарув усули булиб, улар бундай хулосага жуда катта бухронлар эвазига неча юз йилларда, аста-секинлик билан келганлар. Менинг тушунишимча, бизда бу холат хисобга олиниб, донолик билан иш юритилиб, бу янги – конунлаштирилган мухолифат, фаолият олиб бориши йуналиши, аввал кичик бир жойда тажрибада синаб курилиши, тадбир самара берса, уни бутун жамият ичида куллаш мулжалланаётганди.
Шу борада мактаб дастуримизда немис халк кахрамони Ойреншпигель хакидаги бир ривоят ёдимга келади. Бир аравакаш Ойреншпигелнинг кишлогидан утаётиб, ундан “мана бу йулдан юрсам, неча соатда шахарга етиб оламан”-деб сурабди. Махаллий йулларнинг уйдим-чукурлигини яхши билган Ойреншпигель: - агар аравангизни аста-секин, эхтиётлаб хайдасангиз 6 соатда (балким 4 соатда, ёдимда йук, бу мухим эмас) етиб борасиз,- дебди.
“Нега секин юр, деяпсиз?”-деб сурамаган аравакаш, узича, “агар секин юрсам 6 соатда борсам, тез юрсам 2 соатда бораман” дея отига камчи урибди. Натижада бирмунча йул юргач араваси агнаб, йулда манзилига умуман етолмай колиб кетибди.
Олий Даргохдаги ХДП фракцияси бу гояга амал килиб, беш йил фаолият олиб борди. Аммо, партия структурасидаги рахбарият, бюджетдан маблаг олаётганлиги учунми ёки бошка сабабларми, фракциянинг энг фаол аъзоларидан купчилигини куллаб-кувватламади. Окибатда “мухолифат” деган янги гоя барбод булди. Йук, барбод булмади какшатгич зарба еди. Нокаут.
Хозирги кунда ОАВда бу гапларни айтиш, деярли жасоратга айланиб колди. Вахоланки, бу хакда Конституциямизда белгилаб куйилган. Партия бошликларининг бу хатти-харакати журъатсизликми, локайдликми, эхтиёткорликми бунга бахони уша пайтда ёхуд бундан кейин, уша мажлис стенограммасини олган журналистлар берсинлар.
Давлатни тирик бир организм десак, уни бошкариш кон айланишига ухшайди. Кон агар секин айланса, каергадир бориб тугун булиб колади, бу организмни фалажликка олиб келади. Шунинг учун конни суюлтириш, уни иложи борича купрок айлантириш тавсия этилиб, турли хил муолажалар уйлаб топилган. Мухолифат – айнан мана шу давлат бошкаруви – организмдаги конни суюлтирувчи бир дори. Бу дори хар кандай давлатда хар кандай бошкарувда мавжуд. Гап шундаки, бу каердадир очикча амал килади, каердадир, пинхона – маккорлик билан амал килади.
 Каерда бу дори пинхоний булса, унда шунча кам киши иштирок этади ва кон жуда кам суюлади. Баъзан эса хакикатда суюлдими ёки куюклашдими уни билмай коласиз. Коннинг харакати натижаси эса тусатдан, хеч ким кутмаган, фавкулодда вокеа-ходисаларда намоён булади. Агар шунда хам юз берган фавкулодда холатга объектив бахо берилмаса, олдинги дорилар каёкка кетганлиги урганилмаса, хаммасини бошкатдан бошлашга тугри келади.
Мен журналист эмасман. Сталинчи хам эмасман-ки, кимнидир оркасидан пойлаб, хар хил кайфиятда, турли-туман гапирган кишиларни гараз ниятлари бор дея айбдор булишига сабаб булсам ёки дилимда кек саклаб, пайт пойлаб вакти келганда уша кишидан уч олсам. Ахир пайгамбаримиз энг суюкли амакилари Хамзани улдирган Вахшийни хам кечирганлар. Мусулмончиликда аразлаш уч кун. Кейин кечириб юборавериш керак...
Биласизми, Сталин давлатни кандай бошкарган? Якинда Сталиннинг шахсий котиби булиб ишлаган Борис Бажановнинг автобиографик “Секретарь Сталина” номли китоби кулимга тушиб колди.
Маълум булишича, Сталиннинг асосий вазифаси, давлатни бошкариш эмас, тугрироги давлатни бошкаришнинг асосий шарти – пойлокчилик булган экан. Мана уша китобдан иктибос:
Стр.55.  … в первые дни моей работы я десятки раз в день хожу к Сталину докладывать ему поученные для Политбюро бумаги. Я очень быстро замечаю, что ни содержание, ни судьба этих бумаг совершенно его не интересуют. Когда я его спрашиваю, что надо делать по этому вопросу, он отвечает: «А что, по-вашему, надо делать?». Я отвечаю ¬– по-моему, то-то: внести на обсуждение Политбюро, или передать в какую-то комиссию ЦК, или считать вопрос недостаточно проработанным и согласованным и предложить ведомству его согласовать сначала с другими заинтересованными ведомствами и т.д. Сталин сейчас же соглашается: «Хорошо так и сделайте». Очень скоро я прихожу к убеждению, что я прихожу к убеждению, что я хожу к нему зря и что мне надо проявлять больше инициативы. Так я и делаю. В секретариате Сталина мне разъясняют, что Сталин никаких бумаг не читает и никакими делами не интересуется.
В ближайшие дни я получаю неожиданный ответ на этот вопрос… он держит трубку и слушает.
Итак, ни по одному из этих телефонов Сталин не говорит. Мне нужно всего несколько секунд, чтобы это заметить и сообразить, что у Сталина в письменном столе есть такая-то центральная станция, при помощи которой он может включиться и подслушать любой разговор, конечно «вертушек». Члены правительства, говорящие по «вертушкам», все твердо уверены, что их подслушать нельзя – телефон автоматический. Говорят они поэтому совершенно откровенно, и так можно узнать все их секреты.
…В деле борьбы Сталина за власть этот секрет – один самых важных: он даёт Сталину возможность, подслушивая разговоры всех Троцких, Зиновьевых и Каменевых между собой, всегда быть в курсе всего, что они затевают, что они думают, а это оружие колоссальной важности. Сталин среди них один зрячий, а они все слепые. И они не подозревают, и годами не будут подозревать, что он всегда знает все их мысли, все их планы, все их комбинации, и всё, что они о нем думают, и всё, что они против него затевают. Это для него одно из важнейших условий победы в борьбе за власть. Понятно, что за малейшее лишнее слово по поводу этого секрета Сталин меня уничтожит мгновенно…
Хозирги кунда энг долзарб муаммо кишиларни иш билан таъминлаш. Бу бутун дунёдаги катта бир муаммо булиб Европа ва Америкада давом этаётган кризис жуда куп одамларни кучага улоктириб ташлаш билан якун топмокда.
Сталинизмда одамлар иш билан кандай таъминланган? Борис Бажанов буни жуда яхши бир мисол билан исботлаб беради.
У партиянинг молиявий ишларини урганиш учун Сталиндан кочиб, “Финансовый вестник» журналига ишга утади. У ерда 80 киши ишларкин. Журнал иши билан танишиш учун у булимга киради биронта аклли фикр юритадиган кишини тополмайди, бу булимга киради вокеа яна такрорланади.
Кайсидир бир булимда бир карияга дуч келади, у журнал ишини Борисга жуда яхши тушунтириб беради. Шунда Борис чолдан “аввал каерда ишлаган”ини сурайди. Чол, чор Россияси даврида хам шу журналда ишлаганини, яъни бошлик булганини айтади. Борис ундан “уша пайтда журнал канча тиражда чикарди?- деса, чол унга “хозиргидек тиражда чикарди”,-дейди. Шунда Борис асосий саволни беради: - “У пайтда, журналда неча киши ишларди?”, Чол унга караб, шундай дейди: - Икки киши, мен ва котибам, холос.   
Кечадан аввал куни, балким уч кун аввал узимизнинг “Ахборот” дастуримиздан шундай хабарни эшитдим:
– “NOKIA” компанияси иктисодий кризис туфайли узининг 27.000 та ишчисини иш жойини кискартирмокда. Бу компания ишчилар штатининг 23 фоизи деганидир...
Тасаввур килинг, битта хусусий компаниянинг 27 000 та ишчиси, ходимлар штатининг 23 фоизини ташкил этса, унинг ходимлари сони тахминан 110.000 тани ташкил этади. Узимизнинг шароитга мосласак, бу 110.000 оила дегани. Агар, бир оилада беш нафар киши бор деб хисоблаганда 110.000 х 5 = 550.000 киши дегани. Бу Каршидек шахарнинг иккитасида яшовчи оилаларга маош бериш билан баробар.
«NOKIA» компанияси уяли телефонлар ишлаб чикаришини хамма билса керак. Бу давлат ресурсни сотиш эмас, бюджет маблагларига таяниб иш курувчи эмас. Унинг ютуги нанатехнологиялар.
Шу муносабат билан биринчи савол:
Хуш, республикамиз худудида хусусий капиталга асосланган,  мана шундай ишлаб чикариш корхонаси борми?
Жавоб:
Нафакат хусусий, балким давлат ресурслари эвазига фаолият юритаётган энг катта энергетика компанияларида хам 100.000 кишининг ишлаши бизда катта муваффакият.
Иккинчи савол:
Ишни шу тахлитда олиб борувчи кобилиятли кишилар бизда топиладими?
Жавоб:
Минглаб топилади. Хар холда шундай ниятли кишилар борлигига ишонаман.
Учинчи савол:
Бунинг учун нима иш килиш керак?
Мана шу саволларга мухолифат жавоб излаши ва топиши керак. Уз миллий шарт-шароитларни, менталитетни хисобга олиб Дастур ишлаб чикиши керак. У уз таклифларини Президентга, Хукуматга, Конунчилик палатасига такдим этиб, конунларга тегишли узгартишларни киритиш буйича ташаббус курсатиши керак. Мана мухолифатнинг иши нимадан иборат булиши лозим...