Сулаймонлик даъвосида... Давоми

Анвар Шукуров
                Ибодатли киши

- Ота айтганларидек «Узбекистоннинг келажаги буюк»,-дейди Абдумалик. Унинг айтишича, Худо хохласа келажакда Узбекистон барча маданиятлар МАККАсига айланади!
        Марказий Осиёда хозирги пайтда халки келажагини, худди Германия ёки Англия, АКШдаги каби диний кадриятлар эвазига жамият тараккиётини юксак чуккиларга олиб чикишни Ислом дини етакчилик мамлакатларда куллаш амалиётини демакки халки фаровонлигини диний кадриятлар, яъни Куръон ва хадисларнинг энг гузалликка етакловчи, эзгуликка чорловчи оятлари оркали амалга ошишини истовчи сиёсатчилар бор. Масалан, Козогистонда Айрат Назарбаев (Н.Назарбаевнинг жияни), Тожикистонда М.Кабири ва бошкалар Ислам ру сайтига берган интервьюларида бу хакда тухталган эдилар...
        Абдумалик хам узини шулар жумласига киритиб, узбек халкини имкониятлари бу масалада юкори булишидан умидвор.
       Чунки, узбек халки хеч кайси халкка нисбатан хам, хеч кайси динга нисбатан хам кек-адоват сакламаган. Бу фазилат узбекнинг кон-конига сингиб кетган. Бу халк – илм-маърифат сохасида дунёда етакчилик килишга хакли ва лойикдир. ИншаАллох бу ишлар амалга ошажак!
Энди юкорида айтганимиз Абдумалик сузлаб берган бошкалар учун сирли туюлувчи икки вокеани айтишдан аввал, хурматли укувчини, айникса ёшларни булиб утган вокеаларнинг магзини чакиши, “хазм” килишини енгиллатиш учун, Абдумаликнинг кандай килиб, бирданига такво йулига кирганлиги вокеасини баён этиш лозим буляпти.
Унинг болалиги “укинг аъло, булинг доно, деган бизга Ленин бобо” шиори остида утган. Кейинчалик К.Маркс, Ф.Энгельс ва бошка революция дохийлари Дзержинский, Фрунзе, Буденний ва бошкалар хаётидан ибрат олиб яшаш хамда ишлашни орзу киларди.
Коммунистик тузумни энг адолатли ва эркин тузум деб эътикод килар, бу гоянинг улмаслигига тонггача булса хам оппонентлари билан тортишишга тайёр эди. Тортишганларни эса у гоявий далиллар билан енгар эди.
Коммунистик партия тепасига М.Горбачев келганидан сунг совет кишилари хаётида ажабтовур узгаришлар юз бера бошлади.
У эълон килган ошкоралик, жадаллаштириш, кайта куриш каби шиорлар барча эски гвардиячи коммунистларни бошкача фикрлашга, онгини кайта куришга мажбурлади. Алкоголизмга карши кураш хакидаги карори узига хос революция эди десам хато булмайди.
Мана шу пайтда диний, виждон эркинлиги хакидаги масалалар кутарилиб колди. Телевизорлардан монахлар, поплар, шайх, имом ва муллалар, раввинлар курина бошладилар. Бу хам албатта Россиядан бошланди. Шунда барча миллатлар ва элатлар уз диний китобларига мурожаат кила бошладилар.
Узини мусулмонман дегувчи инсонлар хам аста-секинлик билан Куръон маънолари таржималарини уз тилларида укий бошладилар.
         Шулар жумласида Абдумалик хам бу муъжиза Китобни укиб, унинг маънолари магзини чакиб, бир суз билан айтганда тафаккур кила бошлади ва шу хулосага келдики. Бу дунёдаги барча нарса, инсондан тортиб, ут-улангача барчаси бекорга яратилмаган экан:
      26. Осмонлар ва ердаги бор нарсалар Аллохникидир. Албатта Аллохнинг Узигина бехожат ва хамду санога лойик зотдир.
27. Агар ер юзидаги бор дов-дарахт каламлар булиб, денгиз (сиёх булса ва) ундан сунг яна етти денгиз ёрдамга келса Аллохнинг сузлари тугаб-битмас. Албатта Аллох кудрат ва хикмат эгасидир.
28. (Эй инсонлар), сизларни (барчангизни аввал бошда) яратиш хам, (киёмат кунида) кайта тирилтириш хам худди бир жонни (яратиш ва кайта тирилтиришнинг) узгинасидир (яъни шу кадар осондир). Зеро Аллох эшитгувчи, кургувчидир” (Лукмон сурасидан).
1-2. Мехрибон (Аллох Мухаммад пайгамбар ва унинг умматларига) Куръонни таълим берди.
3-4. У зот инсонни яратиб, унга (дилидаги максадини баён эта олиши учун) баённи (нуткни) таълим берди.
5. Куёш хам, ой хам (аник) хисоб-улчов билан (жорий булур).
6. Ут-улан хам, дов-дарахт хам (ёлгиз Аллохга) сажда килур — буйинсунур...
10. Ерни У зот (жамийки) жонзотлар учун (яъни улар жойлашиб, фойдаланишлари учун) паст-текис килиб куйди.
11. Унда (турли-туман) мева-чева ва гулкосали хурмо дарахтлари бор.
12. Яна сомонли дон-дун ва хушбуй (гуллар) бор.
13. Бас, (эй инсонлар ва жинлар), Парвардигорингизнинг кайси неъматларини ёлгон дея (яъни инкор кила) олурсизлар?! (Рахмон сурасидан).
...33. Эй инсонлар, Парвардигорингиздан куркингиз ва яна бир Кундан (яъни киёматдан) куркингизким, (у кунда) бирон ота уз боласи томонидан (бирон нарса) утай олмас ва бола хам отаси томонидан бирон нарса утай олгувчи булмас. Албатта Аллохнинг (кайта тирилтириб, хисоб-китоб килиш хакидаги) ваъдаси хакдир. Бас харгиз сизларни хаёти дунё (узининг уткинчи неъматлари билан) алдаб куймасин ва харгиз сизларни гурур (яъни шайтон) Аллох (хар хандай гунохни кечаверади деган алдов) билан алдаб куймасин!
34. Дархакикат, ёлгиз Аллохнинг хузуридагина (киёмат) соати (качон булиши тугрисидаги) билим бордир. У (Узи хохлаган вактда, Узи хохлаган жойга ёмгир ёгдирур ва (оналарнинг) бачадонларидаги хомилаларини (угилми-кизми, расоми-нуксонлими, бахтлими-бахтсизми эканини) билур. Бирон жон эртага нима иш килишини била олмас. Бирон жон кай ерда улишини хам била олмас. Факат Аллохгина билгувчи ва огохдир  (Лукмон сурасидан).
           Ким бу гапларни ёлгон дея олади? Ёлгон демасада унга ишонмайдиганлар бор. Тафаккур килувчилар эса юкоридаги сузларни рад килолмайди. Чунки, Зумар сураси 23-оятга эътибор беринг:
   “Аллох энг гузал Сузни (оятлари фасохат ва балогатда) бир-бирига ухшаган, (ичидаги хукмлари) такрор-такрор келгувчи бир Китоб-Куръон килиб нозил килдики, (ундаги Аллохнинг азоби хакидаги оятларни тиловат килганларида) Парвардигорларидан куркадиган зотларнинг терилари титраб кетар, сунгра терилари – баданлари хам, диллари хам Аллохнинг зикрига юмшар – мойил булур. Мана шу (Китоб) Аллохнинг хидоятидирки, унга Узи хохлаган кишиларни хидоят килур. Ва кимни Аллох йулдан оздирса, бас, унинг учун бирон хидоят килгувчи булмас”.
     Куръон оятлари укилганда баданлар титрашини хамма хар хил тушунади. Абдумаликнинг айтишича, Китоб оятларини рад этадиган ёки уларни устидан куладиганлар, “мен шундай зурман, бу Китоб менга таъсир килмайди” деганларида уз иродаси билан Китобни инкор этаётганлари йук.
Чунки, Ёсин сурасида бундай дейилади:
      1. Ё, Син. 2-3-4. (Эй Мухаммад, ушбу) хикматли Куръонга касамки, хеч шак-шубхасиз сиз Тугри йул (яъни хак дин) устидаги пайгамбарлардандирсиз.
5-6. (Бу Куръон) ота-боболари (бирон пайгамбар оркали охират азобидан) огохлантирилмасдан, гофил булиб колган бир кавмни огохлантиришингиз учун кудратли ва мехрибон зот томонидан нозил килингандир.
7. Аникки уларнинг купларига Суз (яъни азоб хакидаги хукм) хак булгандир. Бас улар иймон келтирмаслар.
8. Дархакикат Биз уларнинг буйинларига то иякларигача (етадиган) кишанларни уриб куйдик, бас улар гудайиб колдилар (яъни улар Хакка эгилмаслар).
9. Ва Биз уларнинг олдиларидан бир тусик – парда килиб, уларни ураб куйдик. Бас улар кура олмаслар.
10. (Эй Мухаммад), сиз уларни огохлантирдингизми ёки огохлантирмадингизми уларга баробардир — иймон келтирмаслар”.
Яъниким, бу кишиларга газаб тушганидан, шундай булиб колганлар. Улар Парвардигор томонидан “гудайтириб куйилганини” эшитганларида хам баданлари титраб кетмаса, демакки бундай киши Зумар сураси 8-ояти иккинчи кисмида айтилганидек – (Эй Мухаммад), айтинг: «Сен уз куфринг билан (бу уткинчи дунёда) озгина фойдаланиб кол! Шак-шубхасиз сен дузах эгаларидандирсан”.
 Куръон чакимчиликни, соткинликни, шартномаларни бузувчиларни, судхурларни коралайди. Сехргарлар, фолбинлар хам баъзи шоирларни хам коралайди. Аллох, уз бандасининг ибодатига мухтож эмаслиги Ихлос сурасида баён этилган:
Мехрибон ва рахмли Аллох номи билан (бошлайман).
1. (Эй Мухаммад), айтинг: «У – Аллох Бирдир. (Яъни Унинг хеч кандай шериги йукдир. У яккаю ёлгиздир). 
2. Аллох (барча хожатлар билан) кузлангувчидир (яъни барча хожатлар Ундан суралади, аммо У хеч кимга мухтож эмасдир).
3. У тугмаган ва тугилмагандир (яъни Аллохнинг угил-кизи хам, ота-онаси хам йукдир. У азалий ва абадий зотдир). 
4. Ва хеч ким У зотга тенг эмасдир». 
   Хуш унда бу Китоб – Куръон нега бандаларга туширилди деган савол тугилиши табиий.
Маълум булишича, Тавротга амал килувчилар хам, Инжилга амал килувчилар хам Аллох юборган Китобларни узгартириб, тугри йулдан адашиб кетганликлари боисидан, бутун дунёдаги одамлар учун Киёматгача узгартириш имконияти булмаган холда мазкур Куръон туширилган экан:
Моида сурасидан:
12. Аллох Бани Исроилнинг ахд-паймонини олди ва узларидан ун икки бошликни (Мусо билан бирга, Шом заминини маскан тутган кофирларга карши жанг килиш учун) жунатиб, Аллох айтди: «Албатта Мен сизлар билан биргаман. Касамки, агар намозни тукис адо килсангиз, закотни (хакдорларга) ато килсангиз, пайгамбарларимга иймон келтириб, ёрдам берсангиз ва (бева-бечораларга яхшилик — эхсон килиш билан) Аллохга карзи хасана берсангиз (яхшилик билан карздор килсангиз), албатта ёмонликларингизни (яъни килган гунохларингизни) учирурман ва албатта сизларни остидан дарёлар окиб турадиган жаннатларга дохил килурман. Мана шу ахд-паймондан кейин сизлардан кимки кофир булса, унинг тугри йулдан озгани аникдир».
13. Сунг ахд-паймонларини бузганлари сабабли уларни лаънатладик ва тошбагир килиб куйдик. Улар (Тавротдаги Мухаммад алайхис-саломнинг пайгамбар булишлари хакидаги) сузларини уз уринларидан узгартирадилар, узларига эслатма килиб берилган нарсалардан эса (куп) хиссасини унутиб юборганлар. (Эй Мухаммад), сиз мудом улар тарафидан килинган бирон хиёнат устидан чикасиз. Магар улардан (Исломни кабул килган) озчилик кишиларгина хиёнат килмайдилар, холос. Бас, уларни афв этиб, кечириб юбораверинг. Албатта, Аллох яхшилик килгувчиларни севади.
14. «Бизлар насронийлармиз», деган кимсалардан хам ахд-паймонларини олдик. Сунг узларига эслатма килиб берилган нарсалардан (куп) хиссасини унутдилар. Бас, уларнинг урталарида то киёмат кунигача бузгу адоватни авж олдирдик. Якинда Аллох уларга килиб утган «хунар»ларининг хабарини беражак.
15-16. Эй ахли китоб, мана, элчимиз (Мухаммад алайхис-салом) сизлар китобингиз (Таврот, Инжил) орасидан яшириб келган (у зотнинг пайгамбар булишлари ва яна бошка зарур масалалар хусусидаги) куп нарсаларни сизларга баён этган холда, (факат сизларнинг сирларингизни очиб, шарманда килиш учунгина ишлайдиган) куп нарсаларни тарк этган холда келди. Сизларга Аллох тарафидан Нур-Очик Китоб келдики, Аллох у сабабли узининг ризолигига эргашган зотларни нажот йулларига хидоят килур ва Узи изну иродаси билан уларни зулматлардан нурга чикарур ва уларни Тугри йулга хидоят килур.
17. «Аллох – Масих бинни Марямдир», деган кимсаларнинг кофир булганликлари аникдир. (Эй Мухаммад), айтинг: «Агар Аллох Масих бинни Марямни, унинг онасини ва ердаги барча кишиларни халок этишни истаса, ким Аллох тарафидан булган нарсани (балони) кайтаришга эга була олади?!» Осмонлар, Ер ва уларнинг орасидаги бор нарсалар Аллохнинг мулкидир. У узи истаган нарсасини Узи истаган суратда яратур. Аллох хамма нарсага кодирдир.
18. Яхудий ва насронийлар: «Биз Аллохнинг суюкли болаларимиз», дедилар. Айтинг: «У холда нега сизларни гунохларингиз сабабли азоблайди?! Йук! Сизлар хам У яратган барча одамлар каби одамсизлар. Узи истаган кишисини магфират килур, истаган кишисига азоб берур». Осмонлар, Ер ва уларнинг орасидаги бор нарсалар Аллохнинг мулкидир. Факат унинг Узига кайтилур.
19. Эй ахли китоб, мана, элчимиз (Мухаммад алайхис-салом) аввалги пайгамбарлардан анча замон утиб: «Бизга на бирон (жаннат хакида) хушхабар бергувчи ва на бирон (дузах азобидан) куркитгувчи келмаган», демасликларингиз учун сизларга дин хукмларини баён килган холда келди. Мана, сизларга хушхабар бергувчи ва (дузахдан) куркитгувчи булган зот келди. Аллох хамма нарсага кодирдир!
Бундан ташкари кимдир бошкаларга нисбатан жисмоний бакувват, кимдир бошкаларга нисбатан зийрак ва аклли. Аммо, Шайтон хам бор. У кишини нафс балосига йуликтирса. Хамма бойлик кетидан кувиб кетаверса. Бояги жисмоний бакувват киши нафс кулига айланса ёки юкоридаги зийрак хамда аклли киши нафс кулига айланса аввал бошда итга ухшаб хар нарсадан таъмагирлик килаверади:
          «Уларга оятларимизни берганимизда, улардан узини олиб кочган ва уни шайтон эргаштириб кетиб, игвога учганлардан булган шахснинг хабарини тиловот килиб бер! Агар хохласак, уни уша(оят)лар билан кутарар эдик. Лекин унинг узи ерга ёпишди ва Хавойи нафсига эргашди. Бас, унинг мисоли худди бир итга ухшар, уни хайдасанг хам, тилини осилтириб тураверадир, тек куйсанг хам, тилини осилтириб тураверадир. Бу Бизнинг оятларимизни ёлгонга чикарган кавмларнинг мисолидир. Бу киссани хикоя кил, шоядки тафаккур килсалар», деган ( Аъроф. 175 – 176 – оятлар).
      Кейин Аллох наздида барчаси тенг хисобланувчи бошка бандаларни узига кул килиб, адолатдан четлашади, одамларни Аллох йулидан тусади, окибатда бузгунчига айланиб колганини узи хам сезмайди. Бирок бу хатти – харакатларни Аллох кузатиб турганини билмайди. Шунинг учун Китобда “бузгунчи кимсаларнинг окибатини куринг” дейилади.
    Аъроф. 86. Хар кучада (кишиларни) куркитиб ва Аллохга иймон келтирган зотларни Унинг йулида тусиб хамда у йулни бузишга харакат килиб утирмангиз! Озчилик (яъни куч-кувватсиз, ночор) булган пайтингизда сизларни купайтирганини (яъни куч-кудратли, азиз килганини) эсланг ва бузгунчи кимсаларнинг окибати (кисмати) кандай булганини куринг.
Намл сураси. 14. Ва узлари аник билган холларида зулм ва кибр килиб, у (муъжизаларни) инкор этдилар. Энди (эй Мухаммад), у бузгунчи кимсаларнинг окибати кандай булганини куринг.
       51. Энди уларнинг килган макрлари окибати кандай булганини куринг — Биз уларни ва барча кавмларини халок килдик.
Нисо сурасидан.
47. Эй Китоб берилган кимсалар, юзларини бузиб тескарисига айлантириб юборишимиздан илгари ёки уларни «Шанба эгаларини» лаънатлаганимиздек лаънатлашимиздан (яъни маймун ва тунгизларга айлантириб куйишимиздан) илгари сизлардаги нарса (Таврот)ни тасдиклаган холда нозил килган Китобимиз (Куръон)га иймон келтирингиз. Аллохнинг амр-фармони шубхасиз адо килингусидир.
       Гунохларнинг энг каттаси эса “фалончи ишни писмадончи одамга айтаман, у сени йук килиб юборади” кабилида гапириш экан.
Нисо сурасидан:
48. Албатта Аллох Узига (бирон нарсанинг) шерик килинишини кечирмас. Шундан бошка гунохларни Узи хохлаган бандалари учун кечирур. Ким Аллохга (бирор кимса ёки нарсани) шерик келтирса, бас, у буюк гунохни тукиб чикарибди.
49. (Эй Мухаммад), узларини пок килиб курсатаётганларни курмадингизми? Йук! Факат Аллох Узи хохлаган зотларни поклагувчидир. Ва уларга килчалик зулм килинмас.
50. Уларнинг («Биз Аллохнинг суюкли болаларимиз») деб Аллох шаънига ёлгон тукиётганларини куринг. Мана шунинг узи етарли очик гунохдир.
51. Китобдан насибадор булган кимсаларнинг бут ва санамларга сигинаётганларини хамда кофир кимсалар хакида: «Ушалар иймон эгалари булган мусулмонлардан кура тугрирок йулдалар», деяётганларини курмадингизми?
52. Улар Аллох лаънатлаган кимсалардир. Кимники Аллох лаънатлар экан, бас, хеч качон унинг учун бирон ёрдамчини топа олмайсиз.
55. Бас, уларнинг ичида унга (яъни Мухаммадга) иймон келтирганлар хам бор, ундан юз угирганлар хам бор. (Буларга) жаханнам ути бас келур.
56. Бизнинг оятларимизни инкор килган кимсаларни албатта дузахга киритажакмиз. Качонки терилари куйиб битиши билан хакикий азобни тотиб куришлари учун урнига бошка териларни алмаштирамиз. Албатта, Аллох кудрат ва хикмат эгаси булган зотдир.
58. Албатта, Аллох сизларни омонатларини уз эгаларига топширишга ва одамлар орасида хукм килганингизда адолат билан хукм килишга буюради. Албатта, Аллох сизларга энг яхши панд-насихатлар килур. Албатта, Аллох эшитгувчи, кургувчи булган зотдир.
59. Эй муминлар, Аллохга итоат килингиз, ва пайгамбарга хамда узларингиздан булган (яъни мусулмон) хокимларга буйинсунингиз! Бордию бирон нарса хакида талашиб колсангиз,— агар хакикатан Аллохга ва охират кунига ишонсангиз — у нарсани Аллохга ва пайгамбарига кайтарингиз! Мана шу яхширок ва чиройлирок ечимдир.
60. (Эй Мухаммад), узларини сизга нозил килинган нарсага (Куръонга) ва сиздан илгари нозил килинган нарсаларга иймон келтирган деб хисоблайдиган (айрим) кимсаларнинг шайтонга хукм сураб боришни истаётганларини курмадингизми? Холбуки, уларга унга ишонмаслик буюрилган эди. (Чунки) шайтон уларни бутунлай йулдан оздиришни истайди.
61. Качон уларга «Аллох нозил килган Китобга ва пайгамбар угитларига келинглар», дейилса, у мунофикларнинг сиздан каттик юз угирганларини курасиз.
62. Энди узларининг килмишлари сабабли уларга бирон мусибат етса, шундан кейин сизнинг хузурингизга келишиб: «Биз факат яхшиликни ва орани унглашни истаган эдик, холос», деб касам ичишлари кандок булди?
63. Ундай кимсаларнинг дилларидаги нарсани Аллох яхши билур. Бас, сиз уларнинг (кирдикорларига) бокманг ва уларга панд-насихат килиб, узлари хакида етук сузларни айтинг!
85. Ким (одамлар орасида) чиройли — хак тараф олиш билан тараф олса, узига хам унинг савобидан бир улуш тегур. Ким нохак тараф олиш билан тараф олса, узи учун унинг гунохидан бир улуш тегур. Аллох хамма нарсага кодир булган зотдир.
86. Качон сизларга бирон ибора билан салом берилса, сизлар ундан чиройлирок килиб алик олинглар ёки (хеч булмаса) уша иборани кайтаринглар. Албатта Аллох хамма нарсани хисобга олгувчи булган зотдир.
Аллохга суюкли булишмумкинми деган саволга, мана бундай жавоб бор:
Оли Имрон сурасидан:
31. Айтинг (эй Мухаммад): «Агар Аллохни севсангиз, менга эргашинглар. Шунда Аллох сизларни севади ва гунохларингизни магфират килади. Аллох (гунохларни) магфират килгувчи, мехрибондир».
32. Айтинг: «Аллох ва пайгамбарга итоат килингиз!» Агар юз угирсалар, бас, албатта Аллох (бундай) динсизларни севмас.
 Шунингдек, динга мажбурлаб киритиш хам йук, билим хам Яратганнинг изни билан берилади холос:
Бакара сурасидан:
255. Аллохдан узга хеч кандай тангри йук. Факат Унинг узи бордир. У тирик ва абадий тургувчидир. Уни на мудрок, на уйку олмайди. Самовот ва ердаги бор нарсалар Унингдир. Унинг хузурида хеч ким (бировни) Унинг изнисиз оклай олмайди. У уларнинг (барча одамларнинг) олдиларидаги ва оркаларидаги бор нарсани билади. Ва улар У зотнинг илмидан факат Узи истаган нарсаларнигина биладилар. Унинг арши-курсиси осмонлар ва ердан кенгдир. Ва уни осмонлар ва ерни хифзу химоятда саклаб туриш кийнамайди. У энг юксак ва буюкдир.
256. Динга зурлаб (киритиш) йукдир. (Зеро) хак йул залолатдан ажраб булди. Бас, ким шайтондан юз угириб, Аллохга иймон келтирса, у хеч ажраб кетмайдиган мустахкам халккани ушлабди. Аллох эшитгувчи, билгувчидир.
257. Аллох муминларнинг дустидир. Уларни коронгу зулматлардан ёруглик — нурга чикаради. Кофирларнинг дустлари эса шайтонлардир. Улар кофирларни ёруглик-нурдан коронгу-зулматларга чикарадилар. Ана ушалар жаханнам эгаларидир ва унда абадий колажаклар.
 Албатта, жуда купчилик кишиларнинг оталари худосизликни таргиб килувчи атеистик тузумда яшашди. Уларни Аллохга буйсуниш, ундан бошкага буйсунмасликка, одамларга факат яхшилик килишга, Куръон оятларини тафаккур килишларига чакириш малол келади, улар оталарини топган атеизмни исташади:
Яъни, Бакара сурасидаги мана бу сузлар, шунга асос:
“153. Эй муминлар, сабр килиш ва намоз укиш билан (Мендан) мадад суранглар! Албатта Аллох сабр килгувчилар билан биргадир.
168. Эй одамлар, ердаги халол-пок нарсалардан енглар ва шайтоннинг изидан эргашманглар! Шубхасиз, у сизларнинг очик душманингиздир.
169. У сизларни факат ёмонлик ва бузукликка ва Аллох шаънида билмаган нарсаларингизни гапиришга буюради, холос.
170. Качон (мушрикларга): «Аллох нозил килган хукмларга буйсунингиз», дейилса, улар: «Йук, биз оталаримизни кандай йулда топган булсак, ушанга эргашамиз», дейишади. Агар оталари хеч нарсага акллари етмайдиган, тугри йулни тополмайдиган булсалар, хам-а?
Энг кизиги шундаки, уларнинг оталаригина шу атеистик йулга кириб колдилар, боболарининг купчилиги эса Хак динда эдилар. Уларни бу йулдан кайтариш инсон кулида эмас. Хатто пайгамбаримиз хам энг якин кишиларини иймон йулига сололмаганлар, улар факат огохлантирган холос. Биз умматлар хам кейинги хаётда жаннатдан умидвор булганимиздан одамларни яхшиликка чакириб, ёмонликдан кайтаришга харакат килишимиз лозим экан.
Чунки, Бакара сурасида айтилишича:
171. Куфр йулидаги кимсаларни (хак йулга даъват килувчи кишининг) мисоли худди факат овози ва чакирикни эшитадиган хайвонларга кичкираётган кишининг мисолидир.
И з о х. Яъни улар худди жониворлар каби чакирик ва овозларни эшитадилар-у, лекин хеч нарсани англамайдилар. Бинобарин, уларни хак йулга чорлашнинг хеч фойдаси йук.
Улар кар, соков, курдирлар. Демак, тушунмайдилар.  (БАКАРА).
Шундай булсада кишиларни яхшиликка чорлайвериш керак. Нафс бандалари эса шу хаётдаёк расволикни тотишлари аниклиги эса бизни сабр килишга ургатади.
Мурсалот сурасидан. 46. (Эй кофирлар) озгина вакт (яъни турт кунлик дунёда аклсиз хайвонлардек) еб, фойдаланиб колинглар! Албатта сизлар жиноятчидирсизлар!
Аъроф. 87. Агар сизлардан бир тоифа мен билан юборилган динга иймон келтирувчи булиб, бошка бир тоифа эса иймон келтирмаса, у холда то Аллох уртамизда Уз хукмини чикаргунича (яъни ким хак, ким нохак эканлиги маълум булгунича) сабр килингиз. У хукм килгувчиларнинг яхширогидир».
 

    Зумар сурасида  яна бундай оятлар бор:
33. Рост Куръонни келтирган зот (яъни, Мухаммад алайхис-салом) ва уни тасдик этган (муминлар) – ана ушалар такводор зотлардир.
34. Улар учун Парвардигорлари хузурида узлари хохлаган нарсалари бордир. Бу чиройли амал килгувчи кишиларнинг мукофотидир.
35. Зеро Аллох уларнинг килган ёмон амалларини учириб, килиб утган энг чиройли амалларининг ажри билан мукофотлар.
Куръонда одамлар уртасида адолатли булишга чакириклар жуда куп. Менимча, одамлар орасида такводор кишиларгина нарсаларнинг мохиятини, уларни ечиш йулларини бошкалардан кура теранрок англайдилар. Чунки, улар бехуда гап сузларга эътибор бермай, чакимчилик, гийбат ва игводан беш тош наридан утиб кетолсалар, Аллохнинг изни билан мана шундай билимга эгалик киладилар.

Рахмон сурасидан:
 7-8. У зот осмонни баланд килиб куйди ва сизлар тош-тарозида тугёнга тушмасликларингиз (яъни узгаларга зулм килмасликларингиз) учун мезон-тарозини урнатди.
9. (Эй инсонлар, узаро олди-берди муомалаларингизда) тугри, адолат билан тортинглар ва тарозидан уриб колманглар!
  Энг мухими эса Аллох хеч тиним билмасдан барча ходиса ва вокеаларга аралашиб, уларни бошкариб турибди:
29. Осмонлар ва ердаги (барча) жонзот (Унга мухтождир ва бор тилак-максадларини ёлгиз) Ундан сурар. У зот хар куни иш-амалдадир (Rahmon).
И з о х. Ушбу ояти карима узи муъжаз булишига карамасдан Исломий акиданинг асосий рукнларидан бирини тула ифодалагандир. Яъни, еру осмонда Аллох таолога мухтож булмаган ва Ундан мадад-ёрдам тиламаган бирон жонзот йукдир. У зот хар куни, хар соат, хар лахзада Узи яратган коинотдаги барча жон зотни бошкариб-парвариш килиб турадиган Парвардигордир. Бу оят, «Аллох таоло борлик ва ундаги нарсаларни яратгач, уларни уз холига ташлаб куйган», дейдиган айрим файласуфларга очик раддиядир.
 Абдумаликнинг сирли вокеаларига келсак, яъни бу вокеаларни Аллох кандай килиб бошкариб турганини у хис килгани хакидаги хикояларни соглик-саломатлик булса, Аллохнинг изни билан кейинги бобда маълум киламиз иншаАллох.