Аянмен киелi домбыра жасайтын Гаухарбек Баянбайулы

Асет Мукашбеков
"Мен кызыгатын адамдар: от басы таукыметі азырак, намаз окитын адеті бар, жаратканга раббісіне ибадат тажім ететін, озінде Аллага деген сенімі бар, адамдар арасында абыройы (шухраты) кемдеу, адамдар оны бір-біріне жамандап саусагымен корсетпейтін, табысы ыкшамдау болатын жане оган сабыр ететін, дуние салуы де елеусіз, жылайтындары да шамалы, калдырган мурасы аз болган момын жандар".

Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)

Гаухарбек Баянбайулы Кункожаев Шымкентегі «Ал-Фараби» атындагы мадениет институтын 1991 жылы музыка жане ан мамандыгы бойынша бітірген. Казір авторлык домбыра жасау колонері бойынша жеке касіпкерлікпен шугылданады.  Ерекше касиеті, домбыраны аян бойынша жасайтындыгы. Жасаган домбыралары киелі арі ерекше кайталанбас улгідегі туындылар. Гаухарбектін балалык шагы Сырдария бойындагы Арысбай тогайы, Акын жане Жакып аулиелер мекенінде откен. Сол кезден бастап тусіне осы екі аулие кіріп аян беріп журетін. Бул да бір тылсым  алемнін ашылмаган кубылыстарынын бірі...

Гаухарбек алгашкы домбырасын 1983 жылы Ресейдін Калуга каласында аскери борышын отеп жургенде аян алу аркылы уш таулік мезгілінде жасап шыгарганына озі де алі кунге дейін тан калады.

Халкымызга белгілі домбыранын екі турі: «Абай», «Жамбыл» домбырасы гана болса, енді ушінші турі «Гаухарбек» авторлык домбырасы елімізге кенінен малім болып келеді. Бул домбыранын аспаптык киелі касиеті: устіне салмакты адам шыгып турса да сынбайтындыгы, керемет беріктілігі жане жылдар откен сайын унінін ашылып  шындала беруінде.
Казір Гаухарбектін аян аркылы жасалынып шыккан кайталанбас колонер туындысы: «Туркістан» атты авторлык домбырасы президент жеке муражайында.

Касіпкой акын, анші, композитор, термеші Гаухарбек Баянбайулы 2003 жылы тусінде киелі домбыра жасайсын деген аян алады да, осы домбыраны 6 ай аралыгында жасап, дайындап торіне іліп кояды. Тылсым куштер сатуга рухсат бермейді.  2007 жылы домбырасын сатып, уй салуына аян аркылы жогарыдан рухсат беріледі. Окінішке орай, Гаухарбек уй тургызганнын орнына осімімен кредитке Туркістан каласынан баспана алып, аяндагы шартты бузып кателеседі...

«Туркістан» атты киелі домбырасынын омірге келуіндегі озінін басынан откен тылсым кубылыстарды, олен турінде былайша баяндайды:

"Алла Тагаланын берген несібесін айтып отыру да, Алла Тагалага шукіршілік ету мен тен".

Пайгамбарымыз Мухаммед (с.г.с.)

2003 мамырда аян алдым,
Бірак, бейне кормедім таяганын.
Киелі бір домбыра жаса деді –
Алладан болса несіне аянамын.

Сан-сакка жугіруде ой талабым,
Болуын ерекше улгі мен каладым.
Кумалактай каткан тасты, шукып алып,
Улгісін кара жерге шимайладым.

Арыстанбаб кесенесін сыздым жерге,
Домбыра етіп киялыммен ілдім торге.
Бір Алла деп бабамыз медет етіп,
Шыкпады ма, талайдын тасы орге.

Журек тулап, еркіме бой бермеді,
Улгісіне домбыра сай келмеді.
Ендігі ойым Яссауи кесенесі,
Уксастык бар, тегінде ой жай келмеді.

О! Касиетті аулие бабаларым,
Коз туссе кесенене таубаладым.
Пір тутып онеріме костым сізді,
Пір тутпасам несіне каугаладын?!

Енді шыкты шанагы домбыранын,
Оз ойыма толкыдым, балбырадым.
Акеден калган дуние мал болмайды,
Мура кып онерімді калдырамын.

Сан килы ой, киялыммен таласып тур,
Кесенелі домбыра жарасып тур.
Сансыз киял багынып бір нуктеге,
Кудайым да, айтеуір карасып тур.

Саусагымда сызган тасты домалатып,
Карай салдым тастамакка шетке атып.
Сызган тасым кадімгі курма болды,
Суйкей-суйкей койыппын жалтыратып.

Арыстанбаб, курма агашы киялымда,
Селк етемін киялымды жиямын да.
Пайгамбарым курма аманат еткен жок па?
Бересін деп бір киелі туягына.

Ой келіп тур, карашы ой келіп тур,
Киесі тылсым куштін бой беріп тур.
Аманаттын Яссауиге берілуі –
Жасаган туындыма сай келіп тур.

Тектен тек тумас тылсым кудіреті,
Жетегінде барамын есіп ойдын.
Тас екен деп жерге сызган сол курманы,
Табарік деп домбырама іліп койдым.

Дос жараным туындыма кызыгады,
Канша керек? Сат! Берем деп сызылады.
Дуние ушін жасалган туынды емес,
Келіссем напсім анык бузылады.

Екі мын жеті, тагы да аян алдым,
Бул калай деп? Бул жолы кайран калдым.
Уйкы устінде гайыптан келген дыбыс,
Жасап сат, дейді шырак – уйін салгын.

Жане сойлеп: карт ана – тус коремін,
Жылдам жаса! – деп айтты, куш беремін.
Туындыма «Туркістан» мен кірістім,
Гайыптан келген кушті ескеремін.

«Туркістан» домбырамды жасап біттім,
Не болар деп, аліптін артын куттім.
Ай отті ме, арада коп болган жок,
Тус аркылы, келді аманат – анык уктым.

Тілдесіп патшаменен турдым анык,
Екі топ екі жакта, сансыз халык.
Тарихын домбыранын айтканымда,
Тындады ниет сала, болып канык.

Жолык деп, жіберді топ арасына,
Екінші топ алып кетті панасына.
Козгалып топ ішінде келе жатып,
Жолыктым, бір казактын анасына.

Тап-таза, аппак киім, кар секілді,
Жузінде суйіншісі бар секілді.
Халыкка – бак пен даулет келгелі тур,
Оту калды бір асудан – нар секілді.

Домбыранды, ел басына усын деді,
Игілігі халыктын, тусін – деді.
Касиетті рухтар нурландырып,
Кетер зиян, артурлі ой-пішіндегі.

2010 жылдын коктем айында Гаухарбек тангы памдат намазын окып турганда, Кудіреттін кушімен ілулі турган «Туркістан» домбырасынын келесі турі: озінен-озі сауле шашып, торт рет жаркылдайды. Осы жылдын кузінде аян аркылы бурын-сонды болмаган, ерекше улгідегі «аркалы домбырасын» дуниеге акелді. Казір Гаухарбекке уш ішекті домбыра жасайсын деген тылсымнан хабар келді. Домбыранын толык сызбасын тылсым куш иелері толыктай корсетті. Казір Гаухарбек осы уш ішекті домбырасын омірге алып келді.