III. Сулаймонлик даъвосида

Анвар Шукуров
– Кейинчалик пролетар дикутатураси хам тараккиетимиз оркага кетишида катта салбий рол уйнаганини биламиз.
Диктатуралар, бундан икки минг, минг йил, борингки икки юз йил аввал ижобий рол уйнагандир. Лекин 20 асрдан бошлаб улар салбий рол уйнай бошладилар. Узи мохиятан диктатура дегани, лотинча dictatura – диктатор унвони; чекланмаган хокимият. Давлат бошкарувининг нодемократик усуллар билан амалга оширилиши; зуравонликка таянувчи чекланмаган хокимият, тоталитар режим деган маъноларни билдиради. Пролетар диктатурасидан ташкари фашистик диктатура, харбий диктатуралар тарихда мавжуд булган.
  Диктатурани албатта ДИКТАТОР бошкаради. Лекин 20-асрдаги диктатураларни Компартия Марказий кумитаси бош котиби, канцлер, Президент, Бош Вазир ва бошка номдаги кишилар бошкарган булсалар-да, унинг мохияти узгармади. Бу тузумларнинг барчасида диктатор “ИЛОХ” даражасига кутарилди ва унинг хокимиятини саклаш учун “ИЛОХЧАЛАР” даражасига кутарилган бошкалар уз мавкеини саклаш учун хар бир ишда, сохада, тадбирда “узларини туккан, уз мехнати билан бокаётган она халки”га бенихоя даражада зулму ситам утказдилар.
Диктаторларни эса узлари ясаган машина ямлаб ютди. Тарихда улардан факатгина нафрат хамда каргиш каби салбий хотиралар колди.
–Тушунмадим, диктаторларни кандай килиб узи ясаган машинаси ютиб юбориши мумкин?
–Фашистик диктатуралар Испания, Италия, Германияда, харбий хунта - Чилида, коммунистик диктатура Совет Иттифоки ва Варшава шартномаси давлатларида харакат килди. Коммунистик диктатура харакат килган мамлакатларнинг бир нечасида хозир хам диктатура харакат килаяпди. Диктатурадан воз кечишга уринаётган мамлакатлар турли хил боскичдалар.
–Хуш, диктатура колган  мамлакатлар каерда экан? – тилидан илинтириш максадида сурадим мен, кузларимни кисиб
–Буни узингиз хам яхши биласиз. Биттаси Япония ёнида, биттаси Америка ёнида, ха айтмокчи уша Америка Кушма Штатларида диктатура аломатлари йукми?
–Йук.
–Мени кечирасиз-у, ота Президент булгач, бир неча йилдан кейин кечагина алкоголизм касалига чалинган угилнинг Президент булиши  зуравонлик булмай демократиями?
– Диктатуранинг, диктаторликка номзодликнинг уруги хар жойда бор, уша Америкада 30-йилларда фашистик режимга хайрихохлар жуда куп эди. Уша Бушларнинг бобоси Гитлерга авиаёкилги сотиб бойиб кетганини хам биласиз. Лекин, сиз тан олган жамиятдаги интеллектуал потенциал бу уругнинг илдиз ёйишига йул куймади.
– Канча вактдан буён узаро таниш булишимизга карамай, менга нисбатан киноялар ишлатишингиз, менга ёкинкирамай турибди.
– Булмаса сизга тушунтиролмайман-да.
– Сиз кунглингиздаги айтаверинг, мен тушунишга харакат килиб кураман.
– Булмаса битта суз билан айтсам бунга Аллох йул куймади.
– Тугри, лекин Аллох хаммани хам тугри йулдан озиб кетишини истамаслиги учун, уша банда хам бунга лойик булиш керак-ку.
– Саволингиз мантикан тугри. Уша пайтда Америкада Теодор Рузвельт деган Аллохнинг суюкли кули бор эди. Жисмонан ногирон бу инсон, яхшиликларга шошувчи, бева-бечора, факир мискинни тарафини олувчи, бу ишларни эса Таврот, Забур, Инжил акидаларига асосан бировни хаккига хиёнат килмасдан амалга ошириб, яхшиликлар сочарди. Биттагина у ривожлантирган сугурта тизимини олиб куринг, унинг донишмандлигига койил коласиз.
– Сугурта тизими совет замонида хам бор эди.
– Бор эди, лекин бу кузбуямачилик учун, мехри йук бир тадбир эди.
– Мехрилиси кандай булади?
– Жунрок тушунтиришга харакат киламан. Тасаввур килинг, бутун шахар ахолиси узидаги ортикча маблагни шахар марказидаги катта козонга ташлаб кетаяпди. Нега ташлаб кетаяпди? Чунки, уларда эртага бошига ташвиш тушганда ушбу козон эгаси зарур маблагни шу козондан олиб беради. Амалда хам шундай булди. Козон эгаси билан бадалчи узаро битимни виждонан бажаришди. Хар йили козондан канча маблаг кетса, ундан куп маблаг кайтиб келаверди. Йилма-йил козондан маблаг олиш осонлашиб, бу одат тусига кирди. Мана шу узаро ишонч мехр. Совет замонида козон эгаси бу маблагни иложи борича бермасди ёки хакикий зарарни коплашга берилган маблаг етмасди. Кейин, совет замонида козондан берилган маблагни айбдордан ундиришнинг огир шартлари бор эдики, унинг талаблари факат козон берувчининг эхтиёжларидан келиб чиккани учун, сугурта уз маъносини йукотганди, яъни амалда йук эди. Мана шу Рузвельт командаси инсоният тарихида Америка деган буюк давлат барпо булишига олиб келди.
– Жорж Вашингтон, Авраам Линкольнларчи?
– Улар хам. Умуман Америкада фалончи Президент дахрий-атеист булган эди деган гапга ишониш кийин.
– Кизик?
– Сиз Америка Президенти иннагурация (касамёди) жараёнин кузатгансизми?
– Курганман.
– Мен биринчи марта тугридан-тугри репортажни куриб нима учун Америка буюк мамлакат эканлигини тушунгандай булдим?
– Хуш нега экан.
– Майдонда 1,5 млн. киши йигилган. Ушбу репортажни жонли эфирда бир неча миллиард киши кузатиб турибди. Давлат котиби, вице-президент, Президент уз касамёдларида Яратганга илтижо килишди. Хиллари Клинтон кукка бокканча, баралла: “Яратган Эгам! Америка ва Президентни уз химоянгда сакла!” деганини эшитиб, кузимдан ёш чикиб кетаёзди.
– Ха, эсимга тушди. Америка Президентининг касамёд бериш жараёнини кузатиб турган рус репортерлари “бу диний маросим-ку” деворишди.
– Куръондаги Иброхим алайхиссаломнинг уйига келган фаришталар вокеасини биласиз-а?
– Ха, эшитганман. Керак булса киносини хам курганман.
– Аввал айтганимдек, Куръондаги хар бир вокеа бежизга туширилмайди. Бунда катта хикмат бор. Ушанда баччабозлик касалига мубтало булган Лут алайхиссалом яшаётган кишлокни йук килиш учун фаришталар уз максадларини баён килганида, Иброхим алайхиссалом у ерда кирк-элликта (канчалигини Аллох билади) иймонли киши бор-ку деса, фаришталар агар уларнинг саноги сен айтганчалик “кирк-элликта” булса уларга тегмаймиз дейишади.
       Шунда Иброхим алайхиссалом кишлок ахлини бирма-бир куз олдига келтиради, аммо у ерда иймонли кишилар 40-50та эмаслигини тушуниб, – у ерда иймонли кишилар 20-30 киши булса хам жазолайсизларми? -деб сурайдилар.
– Агар уша кишлокда 20-30 нафар иймонли киши булса хам уларни жазоламаймиз, -дейишади фаришталар.
                Иброхим алайхиссалом, кишлок ахли уттизта эмас йигирмата хам чикмаслигини хаёлидан утказиб, – агар иймонли кишилар ун киши булсачи? – деб сурайдилар.
      Фаришталар:
– Агар у ерда унта иймонли киши булса хам жазо куллай олмаймиз,- дейишади.
      Иброхим алайхиссалом чамалаб курсалар, у кишлокда унта хам иймонли киши колмапти. Шунда у киши “у ерда Лут борку” деворадилар.
     Шунда фаришталар Лут алайхиссалом ва унга эргашган иймонли кишилар омонликда колиши хакида хабар берадилар.
     Бу вокеа биз мусулмонларга конун даражасига кутарилиши учун, “яхшиликлар килувчиларни хар томонлама рагбатлантиришимиз, уларга купрок хайрихох булиш билан биргаликда уларни турли фосик, ситамкор, зулмкор, нафс балоси куллари чангалидан саклашга харакат килишимиз керак”. Бунинг учун суд мустакиллиги сохасида катта ишлар килишимиз керак. Суд ишига босим утказадиган хар кандай мансабдор конуний жазога тортилиши шарт. Барча конунга буйсуниши, хеч ким конундан устун булиши мумкинлигини хаёлига хам келтирмаслиги керак.
– Яъни хеч кандай мансабдор шахс узини ИЛОХ деб хисобламаслиги керак.
– Албатта, ИЛОХлик касаллиги качон пайдо булади биласизми?
– Хуш?
– Диний саводсизликдан. Бировни, бирон бир сохани конундан устун куйиш диний тилда энг огир гунох – ШИРК дейилади. Эътибор беринг коммунистик ИЛОХЛИК хам, фашистик ИЛОХлик хам диний кадриятлар топталган жойларда униб усди, усаяпти, гуллаяпти ва албатта жазосини олаяпти ёки охиратда шаксиз оладиям.
– Бошкаларни мисол келтирмайман, Сталин шахсини олинг. Хамма жойда шубха гумон, хар бир совет кишиси тузум душманига айланиб колиши мумкинлиги, шунинг учун огохликка тинмай даъват килиш, душманларни кидириш, топиш, каматиш, лагерларга сургун килиш. Окибатда Сталин учун якин дустнинг узи колмади. Энг якин дусти, шогирди Л.Берия энг зарур пайтда хаммани чалгитиб, шошилинч тиббий ёрдамни бердирмаслиги. Сталиннинг атрофидаги энг содик кишиларни йук килдириб, унинг олдига хатто фарзандларини йулатмай куйиши. 
 Буларнинг хаммаси диний саводсизлик окибатидир. Яъни, кишини “ИЛОХ” даражасига кутариш, бизнинг динимизда энг катта гунох “ШИРК” хисобланади. Шундай хисобланса-да амир ва хон боболаримиз кул остидагиларни узларига таъзим килидиришиб мана шу гунохга кул уришгани ва уз устиларига Аллохнинг газабини сотиб олишган
       "Мунтахаб ат таворих" сизга каттик таъсир килибди.
– Сураманг. Агар уша китобдаги ёзилган тарих, уни эса хазилакам киши эмас, уша вокеаларнинг бевосита иштирокчиси булган, бир томондан саййид авлоди, иккинчи томондан Кукон хонининг жияни булган аслзода шахс – Мухаммадхакимхон Тура ёзганлигини инобатга олсангиз, уша давр учун сиз хам ачиниб, жигар-багрингиз кора конга тулишига шубха килмайман.
– Балким. Аммо, мен ёзувчиман, бу вокеалар бадиийлаштирилган булиши хам мумкинлигини хам гумон киламан. Уша пайт шароитида афсона-ю достонлар тукиш буйича бизнинг шоир ва ёзувчиларимиз, бошкаларга нисбатан устарок булишган. Тарихдан маълумки, катта-катта шахарларимизда аризачининг хатларини бурттириб берадиган махсус махаллалар булиб, улар “маддохлик” махалласи хам дейилган экан.
– Ха, шундай махаллалар, кишилар булган. Лекин улар сиз айтаётган даражада факатгина вазиру-вузаро, хокиму, амалдорларни мадх этиш билан шугулланмай, хозирги адвокатларнинг ишларини хам килиб, вокеаларни тугри тасвирлаш, жабрдийдаларнинг оху-ноласини тугри етказиб беришга хам мадад берганлар.
– Истисно этмайман. Хон ва амирга фукаро ахволини етказиб берувчи тархон, дангалнишин, мирохур каби махсус кишилар хам булган. Булар амирга узлари хохлаган ахборот ёки маълумотни етказганлар, лекин улардан самара кам булган.
– Нега?
– Куркок диний уламолар озгина манфаат дея бахил, хасадгуй, жохил ва золим вазирлар, хокимларнинг килаётган ишларини Куръон ва хадис оятларига мослиги хакида фатволар берганлар. Уларнинг килаётган ишларига мос ривоят ва хадислар тузганлар. Окибатда амирга хакконий тоза фикрни айтган, унинг энг якин кариндоши ёки фукароси, бир кунда душманга айланиб, мол-мулки мусодара килиниб, барча кийинчиликларни курганлар ёхуд катл этилганлар. Узбуларчилик, манманлик, кибр-хаво энг ёмони Куръон оятларидан четга чикиб кетиш, жамиятдаги ахлокий таназзулга олиб келган, бу эса кейинчалик уз мевасини бериб, мамлакатнинг заифлашуви четдан  бошка мамлакатларнинг нафси нишонига айланиб, охир окибат уларга карамликка олиб келган.
– Ана каранг-а, аввалбошда бу мавзуни бошлаган пайтингизда, мен Бухоро амирлиги, Кукон ва Хива хонлигининг гайридинлар томонидан босиб олинишини Аллохнинг газабига дучор булгани учун, шундай булган деб куяколасиз, чунки, Куръонда хам, хадисларда хам шахар диндан чикиб кетаверса, бу шахарга Аллохнинг газаби тушиши хакида сузлар бор.
– Тугри бир огиз суз билан бу гапларни сиз айтгандек, Куръон ояти ёки хадис оркали билдириб куйсам буларди. Лекин сиз мамлакатимизда дахрийлик барк урган замонда тугилиб усган кишига, сиз укиган тарих буйича гапиришимдан максадим, фикрларим сизга тез етиб боришига килган ниятим холос. Узимизнинг “агар Аллох назар солмаса, киши молбозорда даллол хам булолмайди” деган маколимиз бор. Хакикатдан тугри гап. Менимча имом Термизийдан шундай хадис бор, “... хатто пойафзалингизни богичини боглашни хам Яратгандан суранг”- деган.
– Мен бир жойда укигандим. Рус кушинлари 5000 киши булган, Бухоро амири лашкари ундан 36 баробар куп булган. Хал килувчи жанг Сирдарё буйидаги Эржар кишлоги атрофида булган экан. Шунда навкарлар хужумга отланишдан олдин Шайхулисломга “фатво беринг” дейишганида шайх душман тонмонга юзланиб кулини очибди, аммо кулини юзига олиб бориб, жангга рухсат бермасдан, “кандай килиб фатво бераман, ахир Хизр алайхиссалом улар билан келаяптиларку” дея оркага  кочган экан.
– Тугри, бизнинг Русларга карам булишимиз Аллох томонидан юборилган хукм эди. Чунки, юкорида айтганим Хон ва амирларнинг оёклари ердан узилиб, узларининг халкига нисбатан жабри ситами куюшкондан чикиб кетганди.
– Масаланинг яна битта ечими бор.
– Хуш?
– Руслар мусулмонлар яшайдиган худудлардаги ахволни обдон урганиб, улар билан жанг килаётганларига карийб икки, уч аср булаётганди. Хусусан кавказдаги урушларда улар диний уламоларни уз томонига агдариб олиш учун подшолик газнасидан олтинни аямаганлар ва сотиб олинган уламоларни уз тилларида “золотой мул”, яъни “тилла хачир” деганлар. Уша шайх хам ушалардан бири булмаганмикан?
– Йук, йук. Энди уларнинг амир ва хонликларга куйган талабларини нимадан иборат булганига эътибор берсангиз, менинг фикрим тугрилигига ишонарсиз.
– Уларнинг кайси талабларини назарда тутаяпсиз?
– Кул бозорини йук килиш, кулга курол олмаслик, халкка диний рукнларни адо этиш учун шароитлар яратиб бериш.
– Контрибунциячи?
– У хам булган. Лекин, улар амир ёки хонларни катл этиш, алмаштириш масаласини куймаган, факат узларининг кугирчокларига айлантирганлар холос.
– Ха, кечагина дунё доврук солган миллатнинг 180.000 кишилик кушини атиги 5000 аскардан иборат ракибига бас келолмаслиги уят.
– Нимаси уят. Хозир эсимда йук англияликлар разведкаси Русларнинг Марказий Осиёга хужуми кутилаяпти, деб огохлантириш учун келган элчиларини амир катл эттирганини биласиз, кейинрок эса лашкарбошилари Англиядан русларникидан хам зур, замонавий курол сотиб олайлик деган таклифига, амир нима деб жавоб берган биласизми?
– Менинг отам хам тегинолмаган, бобомнинг хауинасига мен теголмайман.
– Тегмасанг тегма, уша хасис амирнинг хасис уруглари йиккан маблагларини уларнинг авлодлари кушкуллаб чор Россиясига бир кисмини топширишди, колган катта кисмини эса большевикларга куппа-кундуз куни тортиб олиб, узларининг социалистик империясини мустахкамлаш учун сарфлашди.
– Бечора боболар! Маишатпарастлик дея огохликни унутишган эканда.
– Нимани назарда тутаяпсиз?
– Уша пайтда, амир замонавий куролларни сотиб олганида Россияга карам булмасдик.
– Мен огохлик деганда бошкача тушунаман.
– Кизик?
– Жалолиддин Румий айтган “Сен шохсен огохсен, сен огохсен шохсен” дегани, аслида Аллохнинг белгилаб берган йурикларига огох бул, унинг газабини келтирма деган фикрдан келиб чиксак. Хар канча замонавий куролланманг, сизга Аллох ёрдам бермаса, бари бир пул булади. Ахир энг илгор куролларга эга булган Совет Иттифоки йук булиб кетди-ку.
– Тугри. Варшава шартномаси мамлакатлари хам таркаб кетди.
– 80-90 йиллардаги бир гарб сиёсатчисини жуда хурмат килардим. У хакда жуда куп ижобий гаплар эшитганман. Бундан бир неча йил олдин уни куриб хайрон колдим. Унда зохиран дузахийлик аломатлари куриниб турарди. Кейин нега бундайлигини интернетдаги бир мулокотдан англаб етдим.
– Хуш?
– У, атеизмга асосланган коммунистик тузум Совет Иттифоки таркалгач, бир мусулмон мамлакати вазирига деярли мана бундай деган экан: “биз коммунистларни йук килдик, навбат энди сиз мусулмонларники”, яъни сизга жунрок килиб тушунтирсам, у деярли бундай деган “биз Аллох душмани булган атеистларни йук килдик, энди навбат Аллохнинг дустлари булган мусулмонларники”.
– Энди у дузахий булиб колибдими? Хадисда келтирилган аломатлар унда барчага куриниб турибди. Ким билади, балким дузахга тушмас, чунки  умрининг охирида исломни кабул килиш имкониятини у хали йукотгани йук.
– Жуда катта кетган экан. Кимга ишониб бу ганни айтган-а?
– Кимга буларди океан ортидаги акасига ишонганда. Айтмокчи уша акаси хам узини илох даражасига кутариб “коммунистик тузумни мен йук килдим” дея гап килгач, колган 8-9 йиллик умрини аклдан озиб колиб утказганини хамма хам билавермайди.
– Йуг-э.
– Уша океан ортидаги энг кудратли мамлакатни, хозирги кунда унинг тарихида биринчи бор мусулмон кишининг фарзанди бошкараётганининг узиёк ердаги хаётни Яратган Эгам кандай усталик билан бошкараётганининг исботи эмасми.
– Ха, тугри, тугри. Бу йигит уша мамлакатни иктисодий таназзулга тушиб, жар ёкасидан олиб чикаётганини хамма куриб турибди. 
– Уша иктисодий таназзулдан олдин уша мамлакат золимларча бошка бир мамлакатга фитна уюштирди. Кейин унга уша иктисодий азоб юборилди. Кейин иккинчи зулмкорлик бошланди, бу йигит янги очилган уруш оловини учиргач, мамлакат иктисодий таназзулдан кутила бошлади.
– Сизнинг гапларингизда зиддият бор.
– Канака зиддият?
– Уша биринчи иктисодий таназул бошланишидан олдин, жабр курган мамлакатга нега иктисодий азоб тушди?
– Жуда оддий, тугри бу мамлакат биринчи зулм учун жазо олгани йук. Лекин, иккинчи зулмнинг олдини олишда сусткашлик килди. Вахоланки, уз рахбари “биз доим мусулмон мамлакатларига ёрдам бериб келганмиз” деяётганди. Иккинчи зулм авж олган пайтда у Аллох берган кучи ва иктидорини зулмни олдини олишга сарфламасдан, кувур муаммоси энг катта ташвишимиз дея, муаммодан четлашгач, иктисодий таназзул унга хам етиб келди. Бу фитналарга аралашмаган мамлакатлар эса таназзулни бошидан кечирганлари йук.
– Гапларингиз жуда тушунарсиз, буларни кандай ёзаман хайронман. Ахир биринчи фитна олимпиада куни Каттакон ака ва Опа мамлакатлари томонидан информацион куллаб кувватлаш оркали аввалга акага нисбатан, иккинчиси Л.га нисбатан Катта аканинг “эркатой укачаси” томонидан деб очик айтсангиз булмайдими. Бу гапларни уларнинг мамлакатларида минглаб кишилар очик-ойдин айтишаяпти-ку. Нимадан хадиксирайсиз?   
– Хадиксираётганим йук. Гапларим гийбатга айланиб кетмасин дейман-да.
– Канака гийбат? Уша мамлакатларнинг узидаям, урушшга карши канча намойишлар булди, уларнинг хаммаси хам урушни ёкламагани очик-ойдин факт-ку.
– ...
– Майли, уларни куятурайлик, хуш узимизнинг мамлакатни келажакда нима кутяпти.
– Тинчлик, хотиржамлик шу тахлитда давом этаверса, ошкоралик, тугрисузлик, соглом акл билан жамият шу тахлитда ривожланверса буюк келажак бизни кутяпди.
– Конкретлирок бирон мисол келтираоласизми?
– Сизга канака мисол керак? Аллохнинг узи 200 йил ичида учта дини, тили бир подшоликни битта килиб берди. Бу улуг неъмат. Энг мухими, узбек миллати хаётига Куръон оятлари хозирги кундагидек хеч качон кенг ёйилмаган эди. Тугри, баъзи жузъий камчиликлар бор. Аммо, ИншаАллох якин йиллар ичида узбек миллати бутун дунёга яхшилик уругини таркатиш хакидаги Аллохнинг энг гузал сузлари амалда кандай булиши лозимлиги, прагматик Гарб сиёсатдонларига “фанда ва спортда эришган натижалари” билан барчанинг эътиборини каратиб, муносиб тарзда узининг хурматга сазовор халк эканлигини исботлайди. Чунки, Аллохнинг энг буюк илми аввал хам, хамдлар Аллохга булсин, хозир хам бизда ривож топаяпди деб уйлайман.
– Сиз билан мулокот килавериб, бошингизга шунча иктисодий ташвишлар тушгани билан хам киши келажакка булган ишончни саклаб колиши мумкинлига хайрон коламан.
– Хайрон колиб утирманг. Менинг гапларимга битта исбот учун мисол келтираман.
– Кани, эшитайлик.
– 2001 йил 11 сентябрь вокеаларидан, тугриси фитнасидан сунг, мусулмонларнинг юзини ерга каратиш учун Америкада асос топилгандай булди ва муносабат кескин равишда салбий томонга узгарди. Шунда, Якин Шаркдаги мусулмон тадбиркорлар Америка иктисодига киритган сармояларининг бир кисми  бир триллион 350 миллиард долларни олиб чикиб кетишди. Шунда Швецария бошчилигидаги Европа банкирлари, шу маблагларни бизга берсангиз фоизсиз ишламамиз дея уларга мурожаат килишди. Жаноб Йулчиев эса Минтемир амаки (ха, Минтемир амаки уз доно бошкаруви билан узининг кичкина республикасида диний ва дунёвий илмни кушиши окибатида, халкининг турмуш даражасини Европа ривожланган мамлакатлари даражасига олиб чиккани, футбол, хоккей, баскетбол командалари Росси чемпионати эмас, Европа майдонларида катта муваффакиятларга эришаётганлигин куриб турибмиз, хуллас бу амаки жуда куп ибратли ишларни мана йигирма йиллардан буён боскичма-боскич амалга ошириб келаётганини урганиш даркор) билан иккалови Якин Шаркдаги эътиборли кишиларга олтинда ёзилган 10 та (канчалигин Аллох билади) Куръон совга килишиб, улар хам боришди. Аммо, Якин Шаркдагилар сармояни хеч кимга бермадилар. Менимча, америкаликлар яна кайтариб олишди, валлоху аълам. Бу билан нима демокчиман. Саудияликлар узларидан узлари, осонликча бировни таклифига осонликча рози булмайдилар. Мана шу Саудияликларнинг энг нуфузли ислом университети ректорининг якинда юртимизга келиб кетиши бежизга эмас. Менимча бу вокеа юртимиздаги калби тоза, самимий инсонларнинг яхши ниятлари, дуолари, илтижолари ижобат булаётганининг дарагидир.
– Сиз бир марта узбек менталитети хакида хам гапирмокчи эдингиз.
– Майли, айтаман. Факат бугун эмас-дея Абдумалик деворга осиглик соатга каради.
         Соат эса тунги 1ни курсатиб турарди. Вакт шунчалик тез утиб кетганига мен хам хайрон колиб, урнимдан кузгалдим ва Абдумалик айтган гапларнинг кайсиларини когозга туширишим мумкинилиги хакида уй билан йулимга равон булдим.