II. Дардигинанг урсин отажон-халким

Анвар Шукуров
КУЮНЧАКнинг давоми

   Болалигимда кишлокка борсам кариндош момоларим мени “ха, дардигинанг урсин-а, болам", "дардигинангни олай болагинам-а", "ха, айланиб кетай-а” деб кучоклаб эркалашар, мен бу гапларнинг маънисини ушанда (ушанда эмиш 30 ёшларимгача хам тушунмаган булсам керак) тушунмасамда, тезрок момомнинг куйнидан чикиб, тенгкурларим даврасига шошилардим.
   Кейинчалик хаётий тажрибам ортгач, бу гапларнинг маъниси бировнинг дардини олиш, кулидан келган маслахат, ёрдам бериш экан. Хеч курса, эшитиб куяколишнинг узиям дардини олиш хисобланаркин. Халкимизда “одамнинг тафтини одам олади” деган гап хам бор. Адашмасам Ибн Сино хам “бу дунёда одам, одамнинг дардини эштиш учун яратилган” деганди чоги. Шунинг учун беморнинг дардини яхши эшитган шифокорларни уз касбининг усталари хам дейишади.
    Абдумаликнинг менга айтиб берган хикоялари, когоз корамаларини укиятуриб, жамиятнинг дардларини узига оладиган, уларни бошкаларга нисбатан, узига хос курадиган кобилияти борлигини пайкагандай булдим, унинг фикрларини хозир ёдимдан чикди  бир америка президентининг(ИншоАллох ёдимга тушса албатта тузатиб куяман) бир жумласини билан тушунтирса булар балким. Уша президент “бошкача (неординарно) фикрлайдиган киши уз ватанининг хакикий ватанпарвари (патриоти)”,-деган эди.
Абдумаликни шулар каторига кушса буладимикин? Булади шекилли, чунки у хозирги кунда мансабдор эмас, ризкини халол мехнат билан топиш учун, тинмай бизнес бозорида чопкиллаб юрибди, шундай булса-да у: бошимдан кечирган вокеаларим халкимга албатта керак булади, чунки узбек халки дунёдаги бошка энг илгор халклар каби яшашга хакли деб хисоблайди ва хеч кайси мамлакатга таклид килмасдан, факат Аллохга таваккул килиб, тугри йулдан адашмаса максадига етади Иншо Аллох” деганини куп бор эшитдим. Унинг бу мулохазалари Абдумаликнинг калби катидаги энг кимматбахо бойлиги эканлигини биламан.
   Мана шунинг учун унинг дардини эшитиш учун мен хам бу ишга хайрия сифатида, ундан тушиши мумкин гонорардан воз кечиб унинг елкасига опичлаб юрган дардларини ок когозга туширишга ахд килдим.
   Куйида баён килинаётган Абдумаликнинг уз халки ривожи учун айтаётган таклифларини кур-курона кабул килиш тарафдори эмасман, лекин мулохаза юритса буладиган таклифлар эканлигини олдиндан айтиб куйишни узимнинг бурчим деб хисоблайман.
–Яшнаб турган дарахтларнинг яшашини таъминловчи ички томирлари борлиги каби давлат хаётининг хам жон томири конунлар, конуности норматив хужжатлар, урф-одатлар,-деди Абдумалик кейинги, истирохат богидаги учрашувларимизнинг бирида.
–МДХ давлатлари уртасида халкчиллик нуктаи-назаридан энг тугри йулда биз кетаяпмиз,-дедим, сухбат мавзусини давом эттириш максадида.
– Тугри, бу фикрга кушиламан. Шаркда доим донишмандлик кадрланган ва унга амал килиб келинган.
– Аммо биз европа мамлакатлари конунларининг энг прогрессив жихатларини, тартиб-коидаларни уз хаётимизга сингдиришга уринаяпмиз. Нима дейсиз бу ишнинг уддасидан чика оламизми?
– Иктисодиётга оид конунларни, коррупциянинг олдини олишга, сайловларга  оид конунларини урганиб, шунга ухшаш конунларни кабул килмокдамиз. Лекин европанинг колипи бизнинг халкимиз колипига тугри келавермайди.
– МДХ давлатлари конунлар кабул килиш ва уни амалда куллашда бизникичалик хам ишлар килишмаяпди.
– Бу таъкидингиз бахсли. Тугри Яратганга шукр жиноятчилик камайди, машина угирлиги деярли йук. Бундай муваффакиятга тоталитар совет тузуми эришолмагни биламиз, Тоталитар совет тузумида булган шовинизм, миллатчилик, махаллачилик каби иллатлар хам деярли йук.  Кеча-ю кундуз, кайси миллат вакили булишингиздан катъи назар кучаларимизда сайр килиб юриш, машинангизни калити билан колдириб кетишингиз мумкин. Кучалардаги магазин, ресторанлардаги конденционерлар кучада, деярли очик холда куйилмокда. Хеч ким бировнинг хаккини егиси, угирлагиси келмайди. Хизмат курсатиш сохаси жуда ривожланиб кетди. Юкорида айтиб утган ижобий холатлар баъзи европа мамлакатларида хам йук.
– Куряпсизми, хатто европа мамлакатлари билан хам тенглашмокдамиз, дедим мен илхомланиб.
        Юзимдаги нурли узгаришни пайкаган Абдумалик, бироз кулимсиради ва мени куллашини билдириб бошини ликиллатди хамда гапида давом этди.
 – Биласизми жаноб ёзувчи, эришилган ютуклар хакида куп гапиравериб, унга куз тегдириб куйишдан куркаман.
– Ана, холос, яна куркиш.
–Майли, бу гап сизга номакбул булса, сизни камтарликка чакирсам майлими?
–Камтарлик, булса майли, – шартли равишда рози булдим мен.
–Жуда соз, булмаса халкимизни хам камтарликка чакириш хакида даъватим борлигини, угирликни камайтирш борасида диний уламоларимизнинг хам хиссаси катта эканлигини асарингизни бирон жойига илдириб кетсангиз.
–Хавотир олманг, камтарлик бобида хам бировдан колишадиган жойимиз йук.
–Мен сиз билан бахслашмокчи эмасман. Лекин бир мисолни келтираман, агар шундай кишиларни сиз узимизнинг халкимиз ичида учратган булсангиз, гапимни кайтиб оламан.
–Хуш?
–Хозирги пайтда бутун дунёга донги кетган америкалик миллиардер Билль Гейтс деган шахс яшаб, ижод килиб келмокда. Унинг сармояси канчалигини биласизми?
–Етмиш миллиард доллар атрофида эканлигини эшитувдим.
–Унинг америка бюджетига канча солик тулашини биласизми?
– Бирон миллиард туласа керак.
–Етти миллиард доллар туларкан. Бу битта иккита уртачарок мамлакат бюджети деган гап.
–Йуг-э, шунча туларканми?
–Ха, шунга якин.
–Агар бизнинг хакимиз ичидан хам шундай бойлар чикса, саховат учун хам шунча суммани тулаб юборарди.
–Бу ерда ният хакида гапираётганим йук. Камтарлик хакида гапираётгандик, –мавзуимизга кайтарди Абдумалик.
–Хуш, камтарликнинг Б.Гейтсга нима алокаси бор?
–Унинг иш куни тартибини биласизми?
–Кизикканим йук.
–Эрталаб, соат 8-00 дан кеч соат 20-00гача ишларкан.
–Бунчалик мол-дунёга уч булмаса.
–Ана холос,-норози охангда эътироз билдирди Абдумалик, молпарастликнинг бунга нима алокаси бор.
–Узр, тилимдан чикиб кетди. Сиз айтмокчисизки, Б.Гейтс шунчалик катта бой булгани билан, эрталабдан кечгача ишлайди, кеккаймайди, велосипедда юради, бола-чакасига “уз кунларингни узларинг куринглар”,-дейди, мана шуни камтарлик демокчисиз, шундайми?
–Деярли шундай. Бунака мисолларни куп келтириш мумкин. Аммо, унинг топаётган пули халол мехнати эвазига булаётгани, халол мехнат эса инсонни камтарликка олиб келишини, европаликлардан мана шунака камтарликни ургансак соз буларди, демокчи  эдим.
–  Келинг мавзуни узгартирсак, сизнинг фаолиятингиз конунлар кабул килиш билан булган экан, шу хакда килган хулосаларингиз хакида гаплашсак.
–Майли, чиройли аммо амалиётда амал килинмайдиган конунлар нимага ухшайди?
–Кизик савол булди, дабдурустдан берилган саволингизга жавоб беролмасам керак,-дедим мен каловланиб.
–Кушикка ухшайди.
–Кушикка?
–Ха, эшитилиши ёкимли, кайфиятингизни кутаради, сиздан бирон нарса, бирон харакат талаб килмайди. Чунки у кушик.
–Бу гапларингизни мен уйлаб курмасдан асаримга киритолмайман.
–Мен хеч кандай фавкулодда гап айтганим йук.
–Хуш, конун кушик эмас хакикий конун булиши учун нима килиш керак унда?
–Конуности хужжатлар, процессуал нормалар билан кувватлантирилиши керак.
–Сизнингча, процессуал нормалар кабул килиш борасидаги ишларимиз яхши эмасми?
–Мен бундай деганим йук,-деди Абдумалик мендан хадиксираб.
–Унда нима демокчисиз?
–Келинг масалага фалсафий ёндошайлик. Процессуал нормалар чет эл нормаларидан колипидан кучирилиб эмас, узимизнинг колипга мослаштириб ишлаб чикарилиши керак.
–???
– Майли сизга янада оддийрок тушунтиришга уриниб кураман. Конун кабул килиш учун биринчи асос нима?
–Биринчи асос? Халкнинг хохиш иродаси, Юртбоши, хукумат, конун ташаббускорлари таклифлари.
–Тугри, масалага ташки томондан ёндошсак шундай, лекин янада ичкарирок кирсак, нима конун кабул килинишига асос булиши керак?
–Хуш, янада ичкарирок кирсакми, халкаро хукук нормалари.
–Янада узоклашдингиз.
–Ундай булса узингиз айтингчи, – дедим мен зардам кайнаб.
–Вокеа,-деди Абдумалик менга маъноли жилмайиб.
–Вокеа? Бирон бир дарсликда бундай таъкидни эслолмайман.
–Мана шу ерда гарбий европа мамлакатларининг устунлиги кузга ташланади.
–Бироз тушунтириброк гапиринг.
–Масалан, гарб мамлакатларида ёнилги куйиш шохобчасида харидор хакидан бир литр уриб колинганлиги хакида вокеа содир булди, дейлик.Аввало, оммавий ахборот воситалари бонг уриб, бундай жирканч иллатни фош этиб ташлашади.
    Ёнилги куювчи оператор жазоланишидан ташкари, бу вокеа келгусида такрорланмаслиги учун нима килиш кераклиги хакида ахборот, тахлил, кузатиш, кейин эса мухокама юритилади. Асосий савол нима учун ёнилги куювчи оператор бу ишни килди? Биров уни оклайди, биров уни коралайди. Хамма фикрлар эшитилади, охирида хулоса омма уртасида мухокамадан утгач, конунга узгартиш киритиш хакида хулоса килинади.
–Эх,хе бунга неча йил керак?
–Бу ерда энг мухими шошмасдан, сабр билан иш юритиш керак. Масаланинг ечими эса турлича булиши мумкин.
–Бу гапларингиз хам менимча кескинлашаяпди, менимча келинг, айтмокчи булган гапингизни фалсафий тушунтира колинг, шунда сих хам кабоб хам куймайди.
–Мархамат. Тасаввур килинг Турт метр квадратдан иборат, чукурлиги беш метр булган ховузнинг уч метр баландликда суви бор. Унинг ичида урта буйли киши, чукиб кетмаслик учун оёк кулларини кимирлатиб муаллак турибди.
Шу кишини  кандай килиб, эсон-омон олиб чикиш мумкин?
–Сиз бу хакда купрок уйлагансиз, бирдан сизнинг вариантингизни эшита колайлик.
– Майли, розиман. У киши куйидаги холларда Аллохнинг изни билан бу ердан чикиб кетиши мумкин:
а). Каттик совук булиб, сув музласа. Ушанда киши бир метр баландликка сакрай олса. Аммо, бу кишининг танаси совукни кутаролмасдан бевакт нобуд булиши мумкин.
 б). Каттик иссик булиб, сув бугланиб кетса. Киши бир неча кун яшаши мумкин, лекин бу кутилиб кетади дегани эмас. Аммо, сув бугланиб кетиши учун хам, неча кунлар керак? Одам мажолсизланиб улиб колиши мумкин.
в). Одам ховузни тешиб сувини окизиб юборса. Бунда хам умрини бир неча кунга узайтириш мумкин. Лекин одамда ховузни тешадиган асбоб-ускуна йук.
г). Одам ховузнинг ярим сувини узи ичса. Бу сув бир неча тоннани ташкил этади. Лекин унинг ошкозонига бунча сув сигмайди.
–Хакикатдан йирок, реал вокеликда деярли учрамайдиган ечимларни айтаяпсиз, у кишини одамлар ёрдамисиз чмкариб булмайди.
–Одамлар ёрдамисиз, бундан ташкари ечимлар хам бор.
–Янами? Кани эшитайликчи?
–Одамнинг бошка бирон бир кишининг ёрдамисиз, Оллохнинг кудрати билан кутилиб коладиган йуллари:
а). Зилзила булиб ховуз кок уртасидан ёрилиб, унинг суви ерга сингиб кетса ёки зилзила окибатида ернинг ёриги тепага чикиш учун имкон яратса;
б). Кучли довул булиб, узокдаги катта дарахтлардан бирини шамол олиб келиб, ховузнинг ичига тушириб куйса.
Бундай хол юз бериши учун, ховуздаги киши ута такводор булгану, эътикодга карши бир иш килгани учун, балога дуч булган. Шунинг учун ховузга тушиб кетган, кейин уз айбига икрор булиб, тавба килган ва унинг тавбаси Оллох томонидан кабул килиниб, Унинг мехри тушган булса юз бериши мумкинми?
–Кизик, балким мумкиндир.
– Албатта, мумкин. Муъжизалар хар доим бор, булган, буляпди. 

    Хотимул анбиё пайгамбаримизга Яратган Эгам, “сиз Куръон оятлари билан панд-насихат килаверинг” деб, бир неча марта айтгани учун, мен хам бир уммат сифатида у кишига буюрилган сузларни амалга ошириш максадида Фуркондаги гузал хикоятларнинг мисолларидан фойдаланишни лозим топдим.

     Шулардан бири Юнус алайхиссалом хакидаги хикоятдир. Дунё яралганидан буён 124.000 пайгамбар утган экан. Албатта, барча пайгамбарлар халкни жаннат хакида хушбар билан огох этиб, иймонга, халолликка, тоза юриш ва туришга насихат килганлар. Охират, дузах хакида огохлантириб, ёмонликлар – бузгунчилик, фиск-фасод, бухтонлардан кайтарганлар. Аммо, барча пайгамбарлар уз кавми томонидан мазах килиниб, кийинчиликларга дучор булган.
Кавми нисбатан “тинч йул билан” пайгамбарларнинг гапига кунганлари хам булган. Шулардан бири Юнус алайхиссалом ва у кишининг кавмидир.

     Маълумки, Юнус алайхиссалом, уз кавмини иймонга, халоллик ва тозаликка, мехр-окибатга чакиравериб чарчайдилар. Кавми барча пайгамбарлар масхара килингани каби, у кишининг устидан кулганидан кейин, Оллохнинг танлаган дусти, суюкли бандаси кишлогини ташлаб чикиб кетадилар.

    Дарё буйига келиб, бошка мамлакатга кетиш учун кемага утирадилар. Кема сузиб кетавериб, дарёнинг уртасига борганда муаллак туриб колади. Кемада фолбин булган шекилли, кема капитани: “орамизда бир киши кавмининг рухсатисиз, кочиб келаяпди, шунинг учун кемамиз сузмай колди, шу киши ихтиёрий равишда кемани тарк этсин” - дейди.
Демак, кемада кавмидан чикиб кетган кишилар куп. Чунки, хеч ким узини хато килган хисобламайди. Энг кизиги, Юнус алайхиссаломнинг бебош кавмидан бош олиб чикиб кетиши хатоми? Пайгамбарларнинг хатолари хам бошкалар учун ибрат (бу вокеа хам алалхусус ибрат булгани учун тилга олинмокда) хисобланади. Менимча, тунда ой чикса хам, тонгда куёш чикса хам у кишига бокиши керак. Тангри таолодан тушаётган барча яхшиликлар ерга тушадиган булса, пайгамбарга тушмаса кимга тушади? Тугрими? Шундай деб хисоблашга сиз хам менинг томонимда буласиз деб, уйлайман.

    Хуш, ким бу кемада кавмидан кочганларнинг энг хатокори? Хеч ким узини хато килаяпман деб, уйламайди. Шу билан бирга кема капитани хам, кимдир кемадан улоктирилмас экан, уни сузиб кетишига ишонмайди.

    Хуллас, кимнидир кемадан улоктириш керак! Бунинг энг оддий йули куръа ташлаш, кимга денгиздан отилиш хакидаги белги чикса, шу улоктирилади. Юнус алайхиссалом, бу белги у кишига чикмаслигига энг ишонмайдиганларнинг ашаддийси хисобланадилар. Чунки, Аллохнинг сузи бор, такволи, Аллохга иймон келтириб, унинг кудратига ишонган кишилар хеч качон гамгин булмайдилар.

    Лекин, белги айнан шу кишига чикиб колади, денг! Кема капитани гапни куп килмасдан у кишини улоктириш хакида буйрук бериб юборади. Токати ток булиб турган бошкалар, бу топширикни хурсандчилик билан адо этадилар. Юнус алайхиссалом кемадан улоктирилишлари билан осмондан шамол эсиб, кема сузиб кетади.

    Юнус алайхиссалом, у кишининг дарёга отилишлари билан кеманинг юриб кетишига хайрон булиб, мен хато килган эканман-да, деб уйлаб турган пайтларида, янада дахшатли вокеа юз бериб, энди у кишини, тусатдан пайдо булган наханг балик ютиб юборади. Ана энди Юнус алайхиссалом, хато килганликларига шубха килмай, Аллохга тавба килиб, у кишини кечиришни сурайди.

    Аллох эса уз пайгамбарининг тавбасини кабул килиб, кавмига кайтиш лозимлигини вахий оркали билдиради. Юнус алайхиссалом бу шартга рози булганларидан кейин. Балик дарё киргоги ёнига келиб, Юнус алайхиссаломни киргокка улоктиради.
Куръондаги энг гузал ушбу киссанинг энг кизик жойи (менимча албатта) энди булади. Демак, баликнинг ички сулак ва ёгларидан иборат шилимшик моддаси билан бурканган Юнус алайхиссалом киргокда холсизликдан, бехуш ётиб коладилар. У киши хушларига келишлари учун бир канча, балким бир неча кун керакдир. Куёшнинг иссиги-чи? Шунда ошковокнинг барги у кишининг устида соябон булиб, у кишини куриклайди!!!
Мана сизга ибрат олгудек вокеа ва бу вокеанинг (Куръонда айтилган жойларини узингиз укиб оларсиз деган умидда) юз берганига ишонмаслик биз мусулмонлар учун гунох хисобланади.
Энди ушбу мисолнинг ухшаши:
- ховузда турган одам - бу бирон бир юз берган муаммоли холатдаги тугри ечим, тугри карор;
- Иссик сувдан умид килиш, муаммони яшириб, унинг факат яхши томонларини  макташдан нарига утмаслик;
- Сувни музлатиш, муаммони ута танкид килиб, коралаш.
Тугри карорни топишнинг энг яхши йули шу кишига аркон ташлаб уни куткариб олиш, аркон эса ушбу муаммони хар томонлама МУХОКАМА  КИЛИШДИР.
–Яхши гапларингиз аклли, мулохазали кишининг фикрлари эканлигини билдирар, шу масаладан четга чикиб булса хам, хозирги кунда халкимизни, хукуматимиз рахбариятини уйлатаётган энг катта муаммо нима?
– Ноконуний равишда Россия ва Козогистонга, бошка мамлакатларга иш излаб кетиш ва у ерларда фукароларимизнинг хак-хукуксиз турли бало-казоларга дуч булаётгани.
– Унинг олдини олиш учун нимани таклиф киласиз?
– Албатта, жахон хамжамияти эътиборини бу муаммога каратиш, Россия ва Козогистон Президентининг эътиборини бу масалага каратиш, ИИВ, Мехнат вазирликлари уртасида шартномалар, битимлар тузиш керак демокчисиз тугрими?
– Худди шундай.
– Биласизми, бундан ун йил аввал мен хам шу фикрда эдим. Уларнинг Президентлари узаро дустлик, хамкорлик хакидаги хар кандай битим тузилишига тускинлик килишмайди. Россия хукумати рахбарлари Д.Медведев, В.Путин, Р.Нургалиев, Давлат Думаси Спикери Грызлов, Сенати раиси Мироновлар хам жуда яхши инсонлар лекин бизнинг фукароларимиз муаммосини улар ечишолмайди.
– Унда ким?
– Аввало, Яратган Эгам, русь халкининг имон-эътикодини янада кучайтиришини сураш керак. Иккинчидан узимиз хам жиддий тадбирлар белгилашимиз керак.
– Фукароларимизни чикармай куйишимиз керак дейсиз-да?
– Мен бундай деганим йук.
– Факат хукуматлараро шартнома асосида юбориш керакми?
– Бу хам жуда катта купчилик каби сизнинг фикрингиз, масалага янада синчиклаб карасак бунинг бошка йулллари хам бор.
– Яна канака йул?
– Узбек сумининг кадрини оширишимиз керак.
– Бу кизикарли, кутилмаган таклиф.
– Тасаввур килаяпсизми бир сумимиз  1 евро, 1 доллар, 1 рублга тенг булса. Нафакахур билан талабамиз ойига 50.000 евро нафака ёки стипендия олса. Кайси бир узбекистон фукароси хаётини хавф остига куйиб 10.000 сум ишлаб келиш учун Россия, Козогистон, Европа мамлакатларига боради?
– Дохиёна! Шундай булиши мумкинми?
– Мумкиндир, гап яхши ниятда ва харакатда.
– Яхши ният тушунарли, харакатчи?
– Харакатнинг биринчи омили, ахолининг узида евро куп булиши керак. Турли мулкчилик шаклларига асосланган ракобатлашувчи валюта алмашиш шахобчалари харакат килиши керак. Оддий фукаро уз томоркасидаги етиштирган мева-чевасини еврога сотадиган булиши керак. Банк тизими соат миллари каби бир маромда, тухтовсиз, аник ишлаб туриши керак. Пул айланиши фаоллашувига эришишимиз учун кредит фоизларидан умуман воз кечиш керак.
– Бу энди жуда кийин масала.
– Биламан лекин, банкда пул айланиши канча куп булса, давлат хам бойиши мисоли нак муъжизанинг узи экан.
– Масалан?
– Масалан 100 млн сум фоизсиз берилган бир ойлик кредит бир йилда 10 марта банкда айлантирилса 1 млрд. сумлик иш бажарилган булади. Агар у фоизли булса кредитор уз карзини тулик коплашини кутиш керак. У мулжаллаган режасини бажароладими йукми у хам номаълум. Яхшиси иктисодиётда уяли телефонларнинг олиб бораётган молиявий сиёсатини жорий килиш керак.
– Яъни?
– Дунёда, сизнинг  ва менинг бурнимиз тагида кунига канчадан канча муъжизалар юз бераяпти-ю, факат уларни тан олмай утиб кетаяпмиз. Агар хикмат (хамма нафсимиздан бир озга воз кечиб, бош котирилса) ён-веримиз, атроф-четимизда шундай хам куп муъжизалар юз бераяпди-ки, уйлаб куриб донг котасан киши.
Гапни узокрокдан бошлайман. Мамлакатимизда телефон тармогининг ривожланишини олайлик. Йигирма уттиз йил аввал, камдан кам хонадонларда ушбу алока воситаси бор эди. Телефони йук хонадонлар эса, йиллар давомида навбатда турарди. Телефони борлилар эса нуфузли хонадонлар хисобланарди. Уша пайтларда, биз Тошкентда укийдиган талабалар, уйга телефон килиш учун Урдадаги алока тармогига келиб, соатлаб навбат кутиб турардик. Владимир Висоцкийнинг “07” деган кушиги хам уша пайтлардаги холатни акс эттириб, бекорга оммабоп эмасди.

     Кайнонам (Илоё жойлари жаннатда булсин) рахматлик, уйига телефон утказиш орзусига етолмасдан, бу дунёдан утиб кетди. Мен Каршидаги уйимга бир бало килиб, телефон утказганим ёдимда. Иннанкейин, мустакиллик юз берганидан кейин, чет эл асбоб-анжомлари туман телефон тармокларига куйила бошланди. Алокачиларнинг обруси ошиши билан биргаликда, телефон хизмати тарифлари хам оша борди. Пул туланмаса, телефон учиб коладиган хам булди. Соха ходимларининг инжикликларини биз мижозлар хам кутара бошладик. Масалан, улар мижозлардан шанба куни тушгача пул кабул килишарди. Якшанба эса улар учун дам олиш куни. Иш кунлари эса, паспортингиз билан ишдан кечикиш эвазига, телефоннинг пулини тулардингиз. Ёдимда бор, мен бир жиянимга “телефондан булган карзни тулаб куй” деб, пул бериб юборганимда, унинг берган пулини хазиначилар олишмаганди!
Бир пайтлар десангиз уяли телефонлар сукулиб мамлакатимизга кириб, келдикуя! Узи аслида уяли телефонлар утган асрнинг 50 йилларида пайдо булган экан. Агар ким Жан Поль Билмонда бош ролда уйнаган “Ажойиб” (Великолепно) филмини эсласа, унда бир кадр бор. Бош кахрамон сув чангисида сузиб кетаётиб, катерда жойлашган телефонга келган кунгирокка жавоб беради. Унда, гушакнинг сими узун булганидан, буни имконияти яратилади.
Жуда купчилик кишилар дуо деганда, дин ходимлари (черковдаги рохиб, синагогадаги раввин, мачитдаги мулла, будда ибодатхонасидаги далай лама, ёки шомонлар) нинг дуо ва илтижоларини тушунади. Бундок эмас. Ниятнинг, орзунинг узи хам дуо хисобланади. Купинча ижод ахлининг ёзган асарлари орзу, ниятлари хам дуо хисобланади.

    Дуо дегани мана шу муъжизанинг дебочаси хисобланади. Хар киши уз ниятига яраша мукофотланади, дейилади бизнинг кадриятларимизда. Дуо хакида битта ривоятни мисол тарикасида келтириб утишни жоъиз деб хисоблайман.
Буюк бобомиз Амир Темур пирлари хазрати Неъматуллох ва хазрати Баракани доим уз ёнларида олиб юрадилар. Бир куни, саройдагилар уларнинг устидан игво килишиб, амирга уларни ёмон курсатмокчи булишади. Амир уларга ковогини солиб караганиданок, бу икки авлиё саройни тарк этиб кетади.

   Бир канча вакт утганидан кейин, Амир килган хатосини тушуниб уларни чорласа, ака-ука авлиёлар сарой эмас шахарни ташлаб хам кетган экан. Амир уларнинг ортидан чопар юбориб, ул зотлардан узр сурамокчилигини билдирибди. Чопар аввал Хазрати Баракага етиб борибди. Навкарларнинг гапини тинглаган Хазрат оркага ( у кишининг кабрлари пойига Амир Темур уз васиятига биноан дафн этилган) кайтибдилар.
Шунда навкарлар катта авлиёнинг оркасидан чопиб кетибдилар. Бу пайтда Хазрати Неъматуллох Китоб тогидан утиб булган эканлар. Етиб келган навкарнинг гапини эшитса-да, “Амирингизга айтинг, мен энди тогдан утдим, боролмайман” деб, узларининг рад жавобини берибдилар. Хазрат Китоб туманининг Мугил кишлогида истикомат килиб, шу ерда дафн этилганлар. Энди бу кишиларнинг дафн этилган жойларида бир муъжиза бордек туюлади.

   Яъни, хожи Неъматуллох куним топган жой –Кашкадарёда ноз-неъмат мул, хазрат Барака куним топган Самаркандда барака мул.
Хаётда юз бераётган ходисотларнинг айримлари натижаси буйича, уша шоирнинг шеърида, ёзувчининг хикоясида акс эттирилгану, юз берган булиб чикади. Унга етиб бориш йули бошкача-ю, натижа бир хил булади. Масалан, Жек Лондоннинг ойга саёхат хакидаги асари ёки сув остида сузиб юрувчи Капитан Немо хакидаги асари, Керролнинг лифт хакидаги гояси ва Хазрат Навоийнинг Ширинни Фарход ойнаи жахон оркали куриб колгани тугрисидаги гояси хам ниятлар эдики, уларнинг натижаси бир хил булиб чикди.

   Якинда купгина шов-шувга сабаб булган рус киноижодкорлари томонидан яратилган “Орол” фильмининг энг юкори кульминацион нуктасида, ибодатхонада кумирчи булиб ишлаб юрган авлиёнинг Оллохга илтижоли саждасини курганда ва Пайгамбаримиздан келтирилган хадисда айтилишича, кимки улими олдидан “Аллох ягона” деб жон берса, угри, зинокор булишидан катъи назар жаннати хакидалигини хадисни эслаш, куп мулохазаларга етаклайди. Яъни Оллохга иймон келтириб, унинг кудратини тан олишда барча дин вакиллари турли туман усуллардан келиб чикадилар-у, аммо саждани бир хилда амалга оширишларига киёслаш балким мумкиндир.
 
    Кискаси, Аллох Таоло бирон бир миллатга янгилик яратиш имконини беришни танлаб утирмас экан. Бизнинг эътикодимиз буйича мушрик хисобланган Шаркий Осиё мамлакатларига хам, бизнинг эътикодимиз буйича “тугри йулдан адашган” христиан ва иудейларга хам барокот берилаверар экан. Аксинча, у эътикоддагилар хам, узларини Оллохга биздан кура якинрок деб, хисоблашларини хам унутмаслик керак.

    Сузимизга кайтайлик. Кискаси, уяли телефон 90 йилларнинг урталарида бизнинг мамлакатга кириб келди. Аввал бошда катта - катта бюджет идоралари рахбарлари унга эгалик килишиб, кейин унинг сарф харажатини куриб кайтариб хам беришди (бизнинг идорамиз рахбари уша телефонни топширишни менга юклатганда, канчалик кийинчилик билан уни топширганим хали хам ёдимда). Уша вилоятда ягона булган алока тармоги бошлиги билан бир столда утиришнинг узи нуфуз булиб колди. Уша идорада ишлайдиганларнинг  “айтгани-айтган, дегани-деган булиб колганди” ушанда.

    Бир пайт уяли телефон алокаси билан шугулланувчи иккинчи компания пайдо булди. Кейин учуинчи, кейин туртинчи. Хизмат курсатиш эса кун сайин халкпарварлашиб бораверди. Хозирги кунда куча-куйда эмас, автобусда хам, учокда хам, поездда хам, метрода хам, эй каерга оёгингиз билан кириб борсангиз уша ердан хам сизни “топиб берадиган” килиб, хизмат курсатишмокда, бу шоввозлар. Рахбар тугул, ишловчи-ю, талаба, укувчида хам бор бу матох. Аста-секин нарх-наволар хам тушиб кета бошлади ва хозирги кунда (Илоё куз тегиздирма Аллохим) бизнинг мамлакатимиз дунёда уяли телефон хизмати буйича энг арзон мамлакатлар каторидан жой олиб турибди. Телефоннинг кийматини туламокчимисиз. Куннинг хам, туннинг хам хохлаган пайтида бу ишни амалга оширишингиз мумкин. Мана шунинг узи бир муъжиза эмасми?

   Курсатилган хизмат, сотилган товар учун жойида пулини тулаш хакида хадис хам бор.Корхона, ташкилотлар, фукаролар уртасидаги пул муомаласи хам худди шундай йулга куйилиши керак. Бу масалага аста-секинлик билан, тарифлар, нархларни ахоли даромадига мос равишда белгилаш оркали, ахоли барча катлами фикр-мулохазаларини очикчасига мухокама килиб амалга ошириш зарур.

    Давлат томонидан урнатилган телефонингиз ишламай колса (интернетдан фойдаланиш учун хозирча кисман зарур булиб турибди), уни бир ишлатиб куринг-чи, бу идорадагиларнинг баъзилари “отдан тушса хам, эгардан тушмай” хизмат курсатишда давом этишмокда. Хозирги кунда дунёда халки учун интернет тармоги бепул булган мамлакатлар (Сингапур) хам пайдо булди. Бизда хам шундай булиб колар, Иншо Оллох!

   Хозирги пайтда газчилар билан электр энергиясини таркатувчилар, уша вокеаларнинг бошида тургандай. Илохим, куёш, шамол, чикитлар энергиясидан фойдаланадиган хар бир асбоб-ускуна узбек халкининг хар бир хонадонига кириб борсин, бунинг учун фанимизни, илмимизни зиёда кил Парвардигорим! Омин. Аллоху Акбар!