Насрий масаллар

Мухтар Худайкулов
Масал, бу – уйдурма гап хам эмас, чупчак хам эмас,
    балки хакикатдир

                Эзоп
СОАТ ВА  ДАКИКА

– Одамларга хайронман,– деди Дакика мили,– жонингни жабборга бериб ишлайсану, лекин сен билан хечкимнинг иши йук, нукул Соатни сурашади...
– Унуминг йук;да, ука, сенинг олтмиш кадамингу, менинг бир кадамим,– деди унга Соат мили.


  КИМ ЧАПДАСТРОК?

– Бир куни тукайда Шерга дуч келиб колганимда кутилиб кетганман,– деб мактанди купни курган Сичкон уз шерикларига.
– Шеринг нима бупти, мен узимизнинг Мош мушукка чап берганман,– деди иккинчи Сичкон.


КЕЧИККАН ФАХМ

Хайвонот богида жонворлардан бири кизик латифа айтибдию, хамма мирикиб кулибди. Буйни узун Жирафа эса кулмасдан аланглаб тураверибди. Ярим кечага борганда у бирдан «хо-хо»лаб кула бошлабди.
–  Ха. нима гап, тинчликми? – дейишибди чучиб уйгонган жонворлар.
– Хали роса кизик латифа айтилган экан-а...– деб кулгидан тухтамасмиш Жирафа.  Латифанинг мазмуни унга энди етиб борган экан-да...


ТУНКАНИНГ ФАЛСАФАСИ

Сайхонликда усаётган Нихолчани ногохон эсган шамол синдириб кетди.
– Мен эса усмайман хам, синмайман хам,– деди унинг ёнидаги Тунка.


КИЗИЛИШТОН БИЛАН КУРТ

Кизилиштон курт тушган дарахтга куниб тумшуги билан такиллата бошлади.
– Ким керак? – деди Курт ичкаридан.
– Дарахтни кемириб ётган зараркунанда керак. Буёкка чиксин, ишим бор,– деди Кизилиштон.
Курт кавагига минг беркинсин – бекор...


ОЛДИН УЗИНГГА БОК...

– Вой-вуй, мунчаям эгри-бугри булмасанг, а? – деди Илон Туяни куриб.
— Узларидан сурасак,– деди Туя.



ОЧИЛГАН КУРИК

– Оппок юзимни кора килишингдан максадинг нима? – деди Когоз Каламдан хафа булиб.
–Сийнанг мисоли курикдек эди, уни очиб, дон сепдим, энди хосилини кутавер,– деди Калам.


СОЧ БИЛАН КАЙЧИ

     – Хайронман, сира менинг усишимни куролмайсан-да,– деб Кайчидан зорланди Соч.
– Усишга усгину, хаддингдан ошма-да,– деди Кайчи.


МАЖБУРИЙ «КИТОБХОН»

– Менинг китобимни хечким укимас эмиш, бекор гап, уни битта куймай укиб чиккан одамни биламан,– деб колди бир ёзувчи.
– Ким экан у? – деб сурашди  одамлар.
– Харф терувчи,– деб бамайлихотир жавоб килди халиги ёзувчи.


АЙРИЛГАННИ АЙИК ЕР

– Хой, каёкка кетаяпсан?– деди Катта йул узидан тобора узоклашиб бораётган Сукмокка.
– Ишинг булмасин, менинг йулим бошка,– дедию Сукмок бурилиб кетаверди. Бориб-бориб, аллакайси тукайда изи куриди...


АТИРГУЛ БИЛАН КАРНАЙГУЛ

– Киройи гул деб бизни айтса булади,– деб буйнини чузди Карнайгул.– Сип-силлик, беозормиз, Атиргулга ухшаб кул чузганга тикан санчмаймиз...
Карнайгул уз гапида тухтамасдан давом этар, аммо хамманинг кузи Атиргулда эди.


КАРГА БИЛАН ПИШЛОК

    (Криловдан бошкача)

Дарахтга куниб турган Карганинг огзидаги пишлокни куриб. Тулки уни гапга солмокчи булди:
– Каргажон, бир сайраб бермайсанми?
– Ишингни кил,– деди Карга огзидаги пишлогини махкам чангаллаб туриб. –Бунака пишлокни пештахталардан топиб бупсан, мен буни дукон мудирининг дастурхонидан олиб кочганман...


КУЁННИНГ ДАЪВОСИ

– Нега менга Шернинг юраги ато килинмаган, а? – деб колди Куён.
— Табиат кимга нима ато килишини яхши билади,–дейишди унга жонворлар.

БУЗОКНИНГ ЮГУРГАНИ – СОМОНХОНАГАЧА...

– Ол-а, бутун оламни тутадиган булдик!– деб айюханнос оолди аллакандай тентак шамолга кушилиб кутарилган Чанг-тузон.
Ёмгир бир севалаб утган эдики ундан асар хам колмади.


ЗИРАПЧА

– Хах, одамлар хам кизик-да,– деб колди Зирапча. – Зигирдеккина нарсаман-у. аммо бирор жойларига киргудек булсам олиб ташламагунча тинчишмайди-я...
– Узинг зигирдек булсанг хам  азобинг ёмон-да.– дейишди унга.

ДАФТАР БИЛАН КИТОБ

Китоб Дафтар билан тортишиб колди:
– Дунёдаги жами керакли ва кизик нарсалар менга ёзилган,– деди Китоб.
– Мен булмасам – сен хам булмасдинг,– деди Дафтар.


ИГВОГАРНИНГ ЗАХРИ

Чаён бир куни кавагига аранг урмалаб кайтди-ю. чузилиб колди.
– Ха. сенга нима булди? – деб суради ундан жуфти.
– Э. асти сурама,– деди инкиллаб Чаён. – Одам куриб кетгандек келиб-келиб игвогарни чакибман, захри меникидан уткирлик килди, улаёздим...


ТИРГОВУЧГА ТИРАЛМА

Ёшлигида тарвакайлаброк усган Шафтоли сал вояга етгандан кейин узини кутара олмайдиган булиб колди. Унга тирговуч куйишга тугри келди. Шафтоли яна талтайиб кетиб, тирговучнинг устига узини ташлади-олди. Бир куни тирговуч «карс!» этиб синди-ю, Шафтоли узини ерда курди...
Ха, тирговучга тиралмаган маъкул.


ОЙ БИЛАН КУНГАБОКАР

– Жудаям хушомадгуйсан-да, Кунгабокар,– деди Ой хумрайиб. – Куёш каёкка караб юрса уша ёкка бурилиб илжайганинг илжайган, биздакаларга булса кайрилиб хам карамайсан. Нима, менда ёруглик йукми?
– Ёруглигинг-ку бор-а,– деди Кунгабокар.–Лекин иссигинг йук-да...


САБР ТУБИ – САРИК ОЛТИН

– Во-ей, мунча кийнадинг мени, багримни чок-чок килдинг-ку?– деди Курик Темир омочдан зорланиб.
— Багрингга уруг кадаяпман, чида,– деди Темир омоч. – Ха демай гуллаб-яшнаб кетасан...
УЧАР БАЛИК

Сувда дуппа-дуруст сузиб юрган балик учишни хохлаб колди, сузгичларини ёзиб бир-икки сакраб курди. Кейин:
– Мана энди биз бемалол учаверамиз!– деб бир сакраган эди «шап» этиб баликчининг кайигига тушди.
Балик булганингдан кейин сузишингни бил-да!


АСОВ СОЙ

Шух сой асовланиб окарди. У бир кун киргокларга деди:
– Хохласам хаммаёкни остин-устин килиб килиб юбораману, лекин сизлар йулимни тусаяпсизлар-да...
Киргоклар индамай уни силаб-сийпашди. Бир сафар бахорнинг лойка сувларидан телбаланган сой  купириб  киргоклардан ошиб кетди. Аммо бу хол узокка чузилмади, унинг йулига мустахкам темир-бетон  тугон тусиб куйилди. Тентаксой энди жуда ювошланиб колган: тур деган жойда туради, юр деган томонга юради...


АРЗИ ХОЛ

  (Хазил)

–  Мунчаям шурланиб кетибсан, Денгиз опа? – деб сураб колди Денгиздан Дарё.– Илгари мендака чучук сувли эдинг-ку?
– Пешонам шур экан. сингилжон, утириб колдим,– деди Денгиз.


ШОШГАН КИЗ...

Шамол ялиниб-юлкиниб Баргни аврай бошлади:
– Сени яхши куриб колдим, мен билан юр, доим кифтимда кутариб юраман...
Барг унинг гапларига ишониб дарахт шохидан айрилди-ю, шамолга кушилиб учиб кетди. Шамол уни чирпирак килиб уйнаб-уйнаб, охири ташлаб кетди. Барг– хазон булди.


КУРБАКА

– Нега сен бунакасан?– деб сурашди Курбакадан.
– Канака унака, бунака? Мен канака булсам шунакаман!– деб вакиллай кетди Курбака.
— Булди, булди, нега бунакалигингни билдик,– дейишди унга.

ТАЪЗИМ БИЛАН КИБР

– Мунча эгиласан?– деб Таъзимни камситмокчи булди Кибр.
– Мен эгилсам хам олдинга караб эгиламан, сен эса кетга...– жавоб килди Таъзим.