Сурак. – Досеке, "Абайтану" кітабында Абай ілімі бойынша адам оміріне асер ететін онын ата-тегі, оскен ортасы, жан дуниесінін касиеттері екенін далелдеп жазыпсыз. Абай ілімін теренінен зерттеп, бір жуйеге келтіріп онын улылыгын анык корсете білген алгашкы казаксыз.
Сіздін осындай рухани дарежеге жетуінізге, арине, барлык адам баласынка ортак болып табылатын адам жетілуінін негізгі арналары болып табылатын осы себептердін сізге де улкен асері болганы хак. Енді оз омірінізді озек ете отырып осылардын жане баска да омір зандылыктарын тагы да бір корсетіп отсеніз.
Жауап. – Мен откен омірге де, келешек омірге де оте сирек унілетін адаммын. Себебі, откен омірде болашак жок. Ал келешек омір бугінгі омірге байланысты, соган т;уелді. Сондыктан, онын озіндік тауелсіздігі жок. Бугінгі тіршілік адамнын омірін курайды жане келешегін ашады.
Мен кобінесе тек кана бугінгі омірмен омір суруге умтыламын. Бірак бул откен мен келешекті мулде ойдан шыгару керек деген соз емес. Адамнын жеткен денгейін тусіну ушін онын ата-тегін, оскен ортасын, Жан дуниесінін калыптасу барысын білу керек. Осылардын барлыгы уйлесімді болганда гана адам баласы жаксы жетіле алады.
Бул осімдіктін жемісі тарізді. Онын жаксы оніміне тукымынын асылдыгы, тускен жерінін кунарылыгы жане кутіп-багу денгейі асер ететіні белгілі. Кандай асыл тукым болса да онын тускен жері кунарсыз, кутімі нашар болса, ондай тукым жетіле алмай, озінін касиетін толык бермей, пайдасы шамалы болады.
Сол сиякты бала туган кезде ол кандай асыл тектен болса да онын оскен ортасы мен алган тарбиесі жаксы болмаса, онын дурыс адам болып калыптасуы екіталай. Мен откен оміріме коз жіберіп байкасам, бул жагынан менін окінішім жок сиякты. Жасанды емес, табиги омірде остім.
Табиги омир болмыстын сыр-сипатын дурыс угынып, табигатпен уйлесімді омір суруге уйретті. Ауелі ата-тегімнен бастайын.
Біз орта жуздін торт арысынын бірі Уак руынан боламыз. Уак руы кобінесе еліміздін солтустігінде жане шыгысында Ертіс бойымен Семей онірінен Павлодарга дейінгі аймактарда орналаскан.
Менін Абай мурасын зерттеу жолына тускеніме он бес жылдай болды. Максат – Абай мен Шакарим тулгаларыны; зангар биігін корсетіп, сонымен бірге, ойшыл мурасы аркылы халыкка салауатты омір салттарын беріп, шамам келгенше елдін журек козін ашу. Абайдын рухани мурасын теренірек ашып, оны халык игілігіне айналдыру жолында философия гылымдарынын докторы гылыми дарежесін алу ушін диссертация жаздым, Абай мен Шакаримнин рухани мураларына арналган жети кітабым жарык корді.
Казир «Основы религий» деген дини такырыпка арналган келеси кітап жазып жатырмын. Абайтанумен шугылданган осы жылдарда мен туралы айтылган кауесет создер, маган корсетілген карсылыктар, жазылган сындарды адам баласына бермесін! Осы уакытка дейін мені сынаган жиырмадан аса макала жазылып, маган карсы теледидардан коптеген хабарлар берілді. Бірак жогары алемдердін колдауымен, Абай аруагынын аркасында менін озіме азірше айтарлыктай жамандык болган жок.
Абайдын рухани дуниесі оте курделі екені белгілі. Сондыктан, оны зерттеу аса жауапты болганымен бірге, жогарыдагы кыска шолу корсеткендей, кімге болса да онайга туспейді. Абай ілімі рухани денгейде болгандыктан, онын тукпір-тукпірінен болмыстын кай саласынан болса да тужырым табуга болады. Сондыктан оны аркім озінше тусініп, озінше кореді.
Бундай жагдайда бул тутас дуние туралы соз айтып, ой білдіру коптеген кайшылыктарды тудыруы мумкін. Осы себептен де Абай іліміне жалпы бір тусінік калыптастыру оте киынга согады. Соган карамастан барлык киыншылыктарды коре отырып, осындай курделі маселеге жанкештілікпен бел буып, омірін арнап, абайтанудын алдынгы катарында жургендердін басым копшілігі Уак руындагы адамдар екені де рас.
СУРАК. – Сонда осынын барлыгы кездейсоктык па, алде бір зандылык бар ма?
ЖАУАП. – Арине, зандылык болуга тиісті. Омірде кездейсоктык деген болмайды гой. Менін ойымша, бул карымта зандылыгынын бір корінісі. Бул маселенін шешімін Абайдын омірінен табады екенбіз.
Кезінде Тобыкты мен Уак руларынын арасында жер дауы болып, сол дауда Абай оз руы Тобыктыны Уакка жыгып беріп, жерін кайтарыпты. Бірак осыдан кейін Тобыктынын Оразбай бастаган озбыр байлары Абайды соккыга жыгады. Осындай кастандыктан кейін Абай коп жылдар енсесін котере алмайды. Абай осындай жанкештілікке барып, озінін руы, туыстарына карсы шыгып Уак руынын муддесін, арманын, намысын коргап калады.
Онын осындай адамгершілік, аділетті ісіне жауап ретінде Уак руынын окілдері бугінгі кундері Абайдын рухани мурасын коргап, оны халыкка насихаттау жолында сондай жанкештілікпен кызмет етіп журген тарізді. Улы жазушы М.Ауезов Абайдын осы ісіне "Абай жолы" романында "Кастыкта" деген болімін тугел арнап, оте коркем суреттейді. Абай озінін міндетін аткарып, артына мол рухани мурасын калдырып кетті. Ендігі урпактын міндеті – сол мол мураны игеріп, оз кажетіне жарату. Ол ушін оны ауелі дурыс тусініп, сонан кейін оны халыктын кунделікті оміріне сай етіп жеткізе білу керек. Бул аса курделі де, жауапты максат. Енді осы максатты орындайтын кім болуы керек?
Абай аруагынын алдында ен ауелі кімдер карызды? Арине, озінін барлык адамгершілігін, зангар ой-орісін жумсап ар-намысын коргап, жерін озіне кайтарып берген Уак руы карыздар.
Уак руынын окілдері бугінгі кундері карымта заны бойынша бір кездері оздеріне корсетілген жаксылыктын карымын кайтарып жур!
Бул, арине, бір жагынан улкен сенім-кадір болса, екінші жагынан адамга улкен жауапкершілікті артатыны белгілі. Сондыктан, абайтанушы болу ушін ен ауелі адамнын адамдык касиеттері жогары болу керек. Сонда гана ол Абай бабамыздын асыл арманын, болмыстын сеніп берген жогары міндетін оз дарежесінде дурыс орындай алмак деп ойлаймын.
СУРАК. – Кезінде сізді дурыс тусінбеушіліктен, немесе баска себептердін ыкпалымен болган карсылыктар, сіздін жазгандарынызды сынга алып, тіпті, философия гылымдарынын докторы атагын алу ушін жазган дайын диссертациянызды да коргатпай тастаган екен. Сондыктан, Абай мурасын зерттеудін жауапкершілігі гана емес, онын ауыртпалыгы да улкен екенін осыдан да коруге болады.
Арине, осынын барлыгы белгілі бір зандылыктардын асерімен болып отыр. Оз омірініздін осы шытырман уакигаларынан алемнін карымта зандылыгын калай кореміз? Алем зандылыктарын кунделікті омірден кору ушін солардын кейбіреулерін еске ала кетсеніз жаксы болар еді.
ЖАУАП. – Мен ауелі не себептен Абай мурасын зерттеуге кіріскеніме токтала кетейін. Рухани ізденіс жолына тускеннен кейін Абай тарізді гуламалар маган кенінен ашыла бастады. Мен Абай ілімінде салауатты омір суру ушін адамга керектінін барлыгы барын тусіне бастадым. Сондыктан, Абайдын, онын шакірті Шакарімнін ілімдерін толыгырак ашып, оны халык игілігіне айналдыруга ат салысуды, олардын улылыгын корсетуді озімнін міндетім деп санап, озіме омірлік максат етіп койдым.
Ол ушін улы ойшылдарга бурынгы калыптаскан акын, не болмаса агартушы-моралист ретінде карау жеткіліксіз еді. Мен оларга букіл адамзат денгейіндегі жогары дамыган рухани устаздар деген козкараспен карадым. Бул олардын рухани мураларына мулде жанаша козкарас керек етті.
Жана нарсенін бірден кабылданбайтыны белгілі. Мен оз зерттеулерімде Абайдын Алла тагалага, адам болмысына деген бурын галымдар назарынан тыс калган козкарастарына зер салдым. Сол аркылы букіл болмыска ортак жалпы зандылыктарды корсетіп, оларга журттын назарын аударуга умтылдым.
Абайга бурынгы атеистік козкарастын ыкпалымен карап, ескіше дагдыланып калган кейбір зерттеуші галымдарга бул унамай, тосын корініп, бірден кабылдамады. Сонымен бірге, фани омірдін пенделеріне тан кореалмаушылык, кызганшактык, мансапкорлык тарізді унамсыз кылыктарга турлі саяси агымдар косылып маселені мулде ушыктырып жіберді.
Сондыктан, менін жазгандарыма ешкандай жаксылык жактарын корсетпей, онын орнына оларга карсы "Жыннын кітабі", "Казакка мулде жат" тарізді турлі маскара танбалар басылып, тіпті, адамнын коніліне конбайтын адам коркытатын айдарлар тагылып, мені абайтанудан шеттету, озіме карсы кудалау арекеттері уйымдастырылып кетті.
Оз басыма тускен бул тосын уакигаларды Алла тагаланын жіберген сынагы ретінде багалап, мен сабыр сактауга тырыстым. Сонымен бірге, карсы уйымдастырылып жаткан арекеттердін себептері менін озіме купия емес еді. Бул маган тагдырдын аділеттілігіне сеніп, сабыр сактауыма мумкіндік берді.
Галымдар колдап, оку куралына койылатын барлык шарттарга сай жарык коруіне карамастан бул кітап туралы букіл теледидар, газет-журнал беттерінде сонша шу котеріліп, бірнеше айлар бойы басылмай койганы, арине, бул – танкаларлык корініс. Ал сол шуды уйымдастырып журген адамдардын кітапты окымагандары, ал кейбіреулерінін кормегендері мен ушін тіпті танкаларлык жагдай болды.
Сурак. ¬- Буган кандай мысалдар бар?
2005 жылдын кузінде Тараз каласында болып, абайтану сабагын откізетін мемлекеттік университеттін казак адебиеті кафедрасы менгерушісімен жолыктым. Студенттерге абайтану саласынан озі сабак жургізіп, лекция окиды екен. Жагдай тусінікті болу ушін екеуміздін арамыздагы ангімені толык берейін.
Мен кітабымды корсетіп:
– Бул кітап – Абай мурасы бір жуйемен берілген алгашкы "Абайтану" оку куралы. Сіздерге осындай оку куралы керек пе? – деп сурадым.
– Йа, керек. Бірак, бул онірдегі адебиетшілер абайтанушы профессор Мекемтас Мырзахметовтін шакірттеріміз, сондыктан, онын руксатынсыз бул кітапты ала алмаймыз, ¬- деп маган ;арсы жазып ж;рген адамнын атын атады.
– Онда мен ол кісімен жолыгайын.
– Ол казір ауырып ауруханада жатыр.
– Ондай болса бір кітабімді калдырып кетейін, ауелі озініз окып шыгып, сонан кейін сол кісіге корсетіп, онын ойын білінізші. Ол кісіге бул кітаптын кай жері унамайды екен. Маган сонысы керек еді, – дедім.
– Жарайды, – деп ол кітапты алып калды. Біраз уакыт откен сон, мен Алматыдан телефон шалып, жагдайды сурадым.
– Кітапты окып шыктым, менін бул кітапка ешкандай карсылыгым жок, бірак, біздін устазымыз бул кітапты алуга руксат етпеді, – деп жауап берді.
– Кітапты онын озі бурын окыды ма екен? – деп сурадым.
– Жок, окымапты, – деп жауап берді.
– Онда ол озі окымаган, білмеген кітапка бурын калай карсы болып жур?
– Білмеймін.
Осымен телефон аркылы ангімеміз аякталды.
Сонан кейін біраз уакыт откен сон, жагдайды білейін деп Алматыдагы М.Ауезов атындагы "Адебиет жане онер" институтына бардым.
Абайтану саласын зерттейтін болімге кіріп, ман-жайды білдім. Гылыми кенес уйымдастырып талкылап, "Абайтану" кітабына карсы пікір кабылдап журген бул галымдардын копшілігі бул кітапты окымаган, ал кейбіреулері алгаш рет колдарына устады.
Сонымен мен болім менгерушісінен бастап, катардагы кызметкерлерге дейін бул кітапты окымаганын білдім. Ал негізгі карсылык жасап журген галым адамымыз "Бул кітап кашан шыккан озі?" деп менін бетіме карады. Осы тарізді кезінде кітапты сынап, карсы макала жазган бір галымнын бул кітапты окымаганын біліп, "Онда калай карсы пікір жазып журсіз?" деген менін сурагыма: "Бастыктар бар гой" деген жауап алдым.
СУРАК. – Озініз жумысыныздын актыгын далелдеп, тусіндіру жагынан арекеттер жасадыныз ба?
ЖАУАП. – Арине, мен кезінде карсы жазылган пікірлерге жауап ретінде жане егер жіберген кателіктерім болса улкен галым агалардан кешірім отініп макала да жаздым, оку министерлігінде де болдым, Республиканын Улттык гылым академиясынын президентінін кабылдауында да болып оган кітабымды силап, озімнін іс-арекетімді тусіндіруге тырыстым.
Бірак барлык карсыластардын алгіндей болымсыз арекеттерін коріп, білген сон, Абайша айтканда бул кылып журген ісімнін баянсызын, байлаусызын кордім. Енді бул фани алеммен алысып, онын былганышына батканша, одан да озімнін коріп-біліп, сезгендерімді кагазга жазып, халыкка усына берейін, керек кылгандар алар, керек кылмаганнан калар, деп ойлап, оз жумысымды жалгастыра бердім. Натижесінде Абай ілімін салауатты омір жолында колдану туралы тагы бір кітап жазып бітірдім.
CУРАК. – Осы шудын натижесінде "Абайтану" оку куралын мектеп багдарламасынан алып тастагандарына да, міне, біраз уакыт болыпты. Содан бері кандай озгерістер болды? "Туркістан" газетінін койган "Абайтану" курсы осы кітаппен бірге келмеске кете ме, жок алде, онын орнын баска окулык баса ма?" – деген сауал калай шешілді?
ЖАУАП. – Бул сауалга менін берген болжауым дурыс болып шыкты. Казіргі кезде мектепте абайтануды бір жуйемен беретін окулык алі жок. Ал "Абайтану" сабагынын жагдайы мулде мушкіл. Оку министрлігінде отырган Абай мурасына жаны ашитын кейбір адамдардын аркасында жыл сайын "Абай окулары" деген айдармен мектеп окушыларынын арасында жарыс откізіліп, жас буыннын данышпан мурасына деген ынтыгын тарбиелеп отыратын. Мектептерде де косымша сабак ретінде "Абайтану" ептеп енгізіле бастаган. Ал енді Оку министрлігінін "Абайтану" кітабын колдамаганнан кейін, бул урдіс букіл абайтануга асерін тигізген тарізді. Казіргі кезде мектепте алгашкы кездегі оріс алган Абай мурасына деген ниеттін бурынгыдай емес, басендеп калганы байкалады. Мен мектеп мугалымдерімен адейі кездесіп, бул жагдайдын манін біліп турамын. Буган тагы да бір жаман асер еткен бір жагдай – ол министрлікте отырган кейбір адамдардын "Абайды мектепте окыту алі ертерек" деген пікір болса керек.
Бундай ойды мен озім 2003 жылы министрліктін орта мектепте окытуды баскаратын болім менгерушісінен естіп, озім тан калганым бар. Сонымен бірге, абайтану саласындагы зерттеулер де басендеп калды. Абайтанудан сонгы жылдары коніл аударатын шыгармалар жок деуге болады.
Бірак, будан Абай мурасы оз кундылыгын жогалтпак емес. Абайтану саласындагы казіргі дагдарыс уакытша деп есептеймін. Абай мурасы – акикат ілім. Бул ілім – халкымыздын рухани болмысынын кайнар козі. Сондыктан халык Абайсыз бола алмайды, ал акикат кандай дагдарыстан болса да озіне жол табатыны, мангілікті олмейтіні белгілі.
СУРАК. – Кандай даулы іс болса да кімнін аділ екенін тагдырдын озі карымта зандылыгымен корсетеді. Осы даудын арты немен аякталды? Осы істін асері сізге карсы каруласкандарга жане сіздін озінізге калай асер етті?
ЖАУАП. – Менін максатыма карсы шыгып, богет болуга умтылгандардын барлыгы да, оздерінін жасаган іс-арекеттеріне байланысты аркім оз несібелерін алганы да рас. Мен оларга коп ренжіп, жамандык ойлаган емеспін.
1999 жылы Абай ілімінін М. Ауезов шыгармаларындагы коріністерін зерттейтін "Улылар ундестігі" атты кітабым баспадан шыккан сон да улкен шу болганы белгілі. 1999-2000 жылдары коптеген газеттер мен теледидардан бірсыпыра макалалар мен хабарлар берілді.
Мен шамам келгенше коргануга тырыстым. Бірак менін созімді шын конілімен кабылдайын дегендер аз болды. "Казак адебиеті", "Жас Алаш" тарізді газеттерде маган карсы жазылган макалаларга жауап жазып, сол газеттердін оздеріне апарсам да олар жарияламай койды. Ал "Казак адебиеті" газетінін бас редакторы тіпті менімен сойлесуден бас тартып, макаламды кабылдамады.
Сол кездегі даулы маселенін шешуі кандай болды дейтін болсак, омір озі барлыгын оз орынына койды. Мысалы, сол шуды бастап, алгашкы карсы макала жазган "Казак адебиеті" газетінін келесі номірі-ак озинин мезгілді уакытында баспадан шыкпай калды, артынан кешеуілдеп бірак шыкты.
Ал онын бас редакторы мен макала жазган сол газеттін журналисті біраз уакыттан кейін екеуі де ол жумыстарынан кетті. Олар "Казак адебиеті" газетінен беделі томен саналатын "Жас Алаш" газетіне ауысып, кейіннен тіпті оппозициялык багытты устанып кетті. Сынга жауап ретінде жазган макаламды кабылдамай койган "Жас Алаш" газетінін бас редакторы оз жумысынан мулде босатылды. "Улылар ундестігі" кітабымды жарык коруге жібермей коп устап, коп кедергі жасаган "Санат" баспасынын бас редакторы мен онын нускауымен жумыс істеген кітап редакторы екеуі де жумысынан айрылды.
Ал 2002 жылы шыккан "Абайтану" кітабына карсыласкандардын барлыгы да тагдырдан оз несібелерін алды. Тагдыр олардын кейбіріне ауру-зардаптар беріп, істеп журген кызметтерінен айырды, тіпті, кейбірі омірімен коштасып, не болмаса жакын адамдарынан айырылгандары да болды. Булардын копшілігі карапайым адамдар емес.
Олардын арасында баспалар мен газет-журналдардын бас редакторлары, академиктер, тіпті министр тарізді карапайым адамнын тісі бата бермейтін ірі мансап иелері мен ірі галымдар бар. Алгашкы берген жаксы пікірінен бас тартып, созінен танган бір академикті машина басып кетті, ал екі жумысты бирдей аткарып журген бір академик жумысынан айрылды. Осындай мысалдар коп. Конілдеріне келмесін деп мен олардын аттарын адейі атамай отырмын. Міне, табигаттын карымта заны озін осылай корсетеді. Бырак осыдан барлык адамдар сабак ала бермейді.
Тагдырдын мултіксіз орындалатын аділет заны бойынша аркім озіне тиесілі несібесін алады. Осыдан дурыс гибрат ала білуіміз керек. Омір – мектеп. Осынын барлыгын айтып отырган себебім де сол. Аркім осыдан сабак алса екен деймін. Мен озім ешкімге де жамандык ойлаудан аулакпын.
Ал менін жумысыма жаксы конілмен карап, оны колдап журген адамдар оларга карсы канша шабуылдар уйымдастырылса да аман-есен, дендері сау, оз орындарында сол кызметтерін аткарып жур. Маган комек беріп журген адамдар тагдырдын азабынан аман.
Міне, тагдырдын корсеткен гибраттары осындай. Ал оз жагдайыма келетін болсам, Кудайга шукір, Абай аруагынын колдауымен алдымда айтарлыктай улкен кедергілер кездескен жок. Жазган жеті кітабым жарык корді.
Ауру-сыркау тарізді тагдырдын зардаптары азірше менен аулак жур. Бунын барлыгын мен озім Алла тагаланын мен ушін корсеткен бір мейірім шапагаты деп білемін. Маган бунын барлыгы осылай Алла тагала озінін мейірімділігін, аділеттілігін, кудіреттілігін аша тускендей корінеді.Осыган карап озімнін омірдегі устанган багытым дурыс кой деп ойлаймын.
Озім омірімді ен ауелі Алла тагала разылыгы ушін, сонан кейін Абай аруагына, халык игілігіне жумсаймын. Бул менін рухани білімнен, омірден, Абай ілімінен алган гибратым. Калган омірімді, міне, осы максатка арнамакпын.
СУРАК. – Енді озініздін ата-тегініз жонінде толыктыра отырып, оскен ортанызга токтала кетсеніз.
ЖАУАП. – Мен 1948 жылы наурыз айынын 1 жулдызында бурынгы Семей облысынын Бескарагай ауданындагы Жана Куш деген ауылда тудым. Мені бір жаска толмай бурынгы казак адеті бойынша Жана Куштен бес шакырымдай жердегі Боденелі деген ауылда туратын Дуйсебай атам мен Кулімжан апамнын (шешем Шабеттін анасы) колына беріпті. Балалык шагымнын калган уакытын осы ауылда откіздім. Ал тургындар Жана Куштен Боденеліге кошіп, менін туган ауылымнын казір орнын табу да онай емес.
Біз Уак руынын ішіндегі Байуактан тараймыз. Аргы атамызга келетін болсам – жетінші атамыз Малтабар, одан Назікбай, одан Келдібай, одан Ыбырай, одан Омар тарайды. Біздін фамилиямыз осы Омардын атымен аталады. Омардан Жакыпбай, Базарбай, Назарбай деген уш ул болыпты.
Улкені Жакыпбайдан бес бала туган, онын ішіндегі Зекен деген агамыз балалы-шагалы болып, немере-шоберелерін суйіп, омірдін кызыгымен осы кунге дейін ауылдын беделді карттарынын бірі болып, Боденеліде тіршілік курып жатыр. Уш улдын ен кішісі Назарбай сунгак бойлы, сулу жузді, оте зерек адам болган екен.
Сойлегенде орысша, казакшага бірдей сойлейтін шешен. Бір жиналыста соз сойлеп, озінін созімен елді тан калдырды, содан коз тиіп, омірден жастайынан кетті деп айтып отыратын ауылдын улкендері. Артында урпак калган жок.
Ал біз ортаншы ул Базарбайдан тарайымыз. Базарбай атамыз да елде мугалым болып, бала окытыпты. Ол кісі де согыска кетіп, содан кайтпаган екен. Базарбай атамыздын білімге, окуга деген улкен ынтасы болган деседі.
Акеміз кайтыс болганнан кейін артында калган балалардын ен улкені алі тогызыншы сыныпта окитын мен едім, сондыктан маган ерекше міндет жуктелді. Жуктелген бул ерекше міндет маган улкен серпіліс беріп, ерекше куатпен мені ширыктыра тусті. Мен енді озім улгі корсетуім керек екенін тусіндім.
Сондыктан озімді енді катан тартіпке салып, оны баскаларга улгі ретінде корсетіп отыруга умтылдым. Осынын да себебі болуы керек, мектепті уздік бітірдім. Сол кездегі "Елге инженер керек" деген ураннын екпінімен инженер болу ушін мектептен кейін кужаттарымды Павлодардын индустриялык институтына тапсырдым. Емтиханды уздік тапсыргандардын ішінде Казакстан мені окуга Кенес Одагынын алдынгы катарлы жогары оку орындарынын бірі – Барнауылдагы Алтайдын политехникалык институтына арнайы жолдамамен жіберді.
Бала кезімде коп солемейтін туйык болатынмын. Журтпен коп араласпай, озіммен-озім болек журуді жаксы коруші едім. Бірак кітапты коп окыдым. Ауылдын, мектептін кітапханасындагы кітаптарды окып шыктым. Окыган кітаптарымды кагазга тізіп, жазып отыратынмын.
Кітапты коп окыгандыктан болу керек, мен сегізінші сыныпка жеткенде кушыкеш, калжынкой, созге шешен болып алдым. "Е сен кай жерде болса да соз табасын гой!" деген бір баланын созі алі есімде. Сабакты да жаксы окыдым. Біздін Боденелі ауылында сегіз жылдык мектеп болатын. Сондыктан арі карай окуымды Жана Семей ауданындагы Знаменка деген ауылдын мектеп-интернатында жалгастыруга тура келді. Осылай мен ушін жана омір басталды.
Досым Омаров ;айырбек;лы – 1948 жылы наурызды; бірінші ж;лдызында б;рын;ы Семей облысында;ы Бес;ара;ай ауданы Б;денелі ауылында д;ниеге келді. Орта мектепті 1966 жылы бітіріп, Барнаулда;ы Алтайды; политехникалы; институтына о;у;а т;сіп, 1971 жылы т;мамдайды. 1979 жылы М;скеуді; ауылшаруашылы;ы инженерлері институтына аспирантура;а т;сіп, кандидатты; диссертацияны ;ор;а;ан со; ;ылыми ж;не педагогикалы; ж;мыстармен айналысады.
1991 жылдан бастап Абай д;ниетанымын зерттеуге кірісіп, ;Р ;ылым Академиясы Философия институтында «Абай д;ниетанымы» атты та;ырып;а философия ;ылымдарыны; докторы д;режесін алу ;шін диссертациялы; ж;мыс жазады.
Досым Омаров – «Абайтану курсы», «;лылар ;ндестігі», «Абайтану», «Абайды; рухани м;расы», «Жасару ;;пиясы», «Ш;к;рім шы;ы», «Ш;к;рімні; ;ш аны;ы», «Единая основа мировых религий», «То;ыз;;мала; ойыныны; философиялы; негіздері» атты д;ниетанымды; кітаптар жазып, сонымен бірге ж;зден аса ;ылыми-д;ниетанымды; ма;алалар жариялады.