Науалы - шежiресi. Халык жаулары

Асет Мукашбеков
Ескерту: Автор касіпкой жазушы, не журналист, не баксы, не емші, не коріпкел, не кумалакшы емес. Асет Ризаулына Кудайдын кудіретімен "жанды жетелеуші" орысша айтканда "проводник души" касиеті 2009 жылы Грецияда Зевс туган «Крит» аралында конып, пір Бекет атанын жане киелі Самарканд жерінде жаткан улы колбасшы Амір Темірдін мазарында ушінші тылсым козі ашылган - Рухани Устаз.

Асет Ризаулынын Жаратушы дарыткан касиеттері: кара дуга, тіл, коз тигендерді тазалау, адамнын омірдегі жане бизнестегі жолын ашу, аурасын тазалау, журегінін кірін аршу, періштелерін кайта кайтарып озіне кондырып беру, барлык ауруларынан арылту, омірлік багдарламасын тубегейлі жаксы жакка озгерту, ата баба аруактарымен тікелей тілдестіру аркылы бірнеше гасырлар бойы байланыс узіліп калган ата бабаларынын несібесін, байлыгын кайта кондыру.

Себебі, ата баба аруактары аркашанда урпагынын камын ойлайды. Урпагынын ішінен озінін несібесін, байлыгын беретін адам тандайды. Сол адамга ата бабаларынын аруагы бакытын, байлыгын, несібесін "жанды жетелеуші" данекер - медиум аркылы береді. Бул да Кудайдын кереметі!

Себебі, XXI гасыр: информация - куат гасыры. Адам журегіндегі Жаратушы - Газиз жанымен тікелей озі сойлесе алады.

Асет Ризаулы - Кудайдын кудіретімен адамнын оз басына, жеті урім бутак урпагына дейін, озінін турып жаткан шанырагына: кара дугадан, тіл козден, жын шайтандардан, перілерден коргайтын коргау коршау салып бере алады.

Кандай адам болмасын Озінін омірін, денсаулыгын жаксартып, енсесін езіп турган карыздарынан, жокшылыктан, кедейшіліктен кутылып, молшылык пен байлыкка, куаныш пен бакытка шомылам десе томендегі телефон аркылы Асет Ризаулы Мукашбековтын озімен ауызба-ауыз тілдесіп, тікелей жолыгып: ем, шипа алуларына жане тагдырын жаксы жакка тубегейлі озгертіп алуларына болады.

Электрондык поштасы: "mukashbekov.aset @ yandex. Kz"
Уялы телефоны: +7 701 733 55 71;




Науалы тарихын жасаган аталар, ажелер, аналар мен азаматтардын  сінірген енбектерін еске алу максатында бір гасыр жасаган Данабек Байсалханов атамыздын ар замандагы мандай алды азаматтарга арнаган шумак олендері:

Жаналык ескіліктін бетін ашпак,
Картайдым жас омірді артка тастап.
70 жыл Науалыда омір сурдім,
Кешегі 31-ші жылдан бастап!

Опасыз алдауменен отеді омір,
Амал не, алдауменен калдым гапыл.
Не турлі жаксы адамдар болып еді,
Ойыма солар бугін келіп отыр!

Не турлі адам болды иман жузді,
Жаз кылып жадыраткан коныр кузді.
Жаксынын катарына косамын деп,
Осірді тарбиелеп солар бізді!

Беремін кызыл тілге ерік кана,
Болмаганнан сон жаяу журіп колік кана?
Коп еді тарбиеші аксакалдар,
Айтайын кейбіреуін теріп кана!

Жаксынын отіп жатты айт пен тойы,
Халыктын нашар болды халы жайы.
Акылмен адіс курып ел баскарган,
Сондагы мыналар еді акылгойі!

Ар турлі алмагайып заман кордім,
Кобіне улгі болган біздін елдін.
Діни жол - касиетті ірі тулга,
Гулама Каттабайдай адам кордім!

Кажынын ел ішінде зор багасы,
Гулама болып еді ел агасы.
Арі кажы, арі молда, арі акын,
Біздін елде силаушы еді карі жасы!

Ит омір журіп жатты оз бетінде,
Алланын сонын барі кудіретінде.
Аділбай дейтін кари болып еді,
Согыстын кан тогілген мезетінде!

Білуші ем сол кісіні бала жастан,
Осыны айта берсен барі дастан.
Олгенге иман, тіріге коніл айтып,
Осы жерде мусылманнын жолын ашкан!

Жігітбек бір аксакал дейтін кісі,
Киянат соз сойлемес жылы тусі.
Отірік айткан созді жактырмайтын,
Даретсіз жер баспайтын осы кісі!

Сагади дейтін кісі шала казак,
Курбылары шаласын деп кылган мазак.
Енбегі осылардын умытылмас,
Ел ушін талай-талай корген азап!

Бесінші осылардын кыржы Иса,
Муны да айта кетсем созге сиса.
Осынын кылган ісін айта берсе,
Талай том болар еді, талай киса!

Жанжігіт ішіндегі молда еді,
Ескі соз тарихшы болган еді.
Ескінін умытылып калган созін,
Талайлар содан угып алган еді!

Акайлар отыратын калжын бастап,
Бірін-бірі урушы еді – тура бассап.
Осындай батагойдін арасынан,
Жындылар кутылам деп кайда кашпак!

Сарсенбай бір аксакал улкен адам,
Улгі алган осылардан талай надан.
Осылар тезге салып тузететін,
Бір адам теріс жолга басса кадам!

О, шіркін Борыкбайдын Кожабегі,
Тумада Кожакелді аргы тегі.
Сельпода бастык болып кызмет еткен,
Жылкынын бір кундегі кара когі!

Тегінде кісі жетпес Шукібайга,
Сиганды айтып корсем акыл ойга.
Шукеннін кулкісінен гул жайнаушы еді,
Дам тартып бара калсан айт пен тойга!

Мухаммет, Нысанбайдан – Рахмет,
Оларды айтпай кетсем кудайга шет.
Карібжан, Серікбай мен Кабдолданын,
Жардем бер урпагына я, Кудірет!

Мырзамнын аксакал Лукпаны,
Талайга комек кылган ашып жаны.
Осындай алты-жеті болды аксакал,
Уйыткысы агайыннын майталманы!

2-ші буын:

Талайлар ескілікте дуылдады,
Козден жас конілден кір жуылмады.
Силасып сіз-біз десіп журетугын,
Айтайын адамдарды 2-ші буындагы!

Бейсембай, Сартжакып, Кабытайлар,
Умытпайтын азаматтар кой адам ойлар.
Бар еді-ау копшілікке жаксылары,
Тисе екен бір Алладан жаксы жайлар!

Жунісбек, Абылхайыр, Мухаметжан,
Біледі айтпасак та бірталай жан.
Осылардан бір ауыз соз укпаганга,
Амал не осы кунде кайнайды кан!

Дуние-ай, Айтбай, Шакен, Оразалы,
Алдадын талай жанды дуние пани.
Омаргалы, Бірсакалмен, Бутабайлар,
Бір кунде болып еді елдін сані!

Сагаттын Кабдолдасы кайран санлак,
Кыз-келіншек устаушы еді топтан тандап.
Согыста осылар да каза тапты,
Бір Алла косканнан сон Танірім арнап!

Жунісхан Тума ішінде Кисык заты,
Бар еді халык ішінде инабаты.
Кажыкан жас жігіттін ардагері,
Деуші еді Барлыкбайдан аргы заты!

Кабылахат, Капсамет агайынды,
Еске алып айта кетсек откен кунді.
Тумада Жаментіктен жан аскан жок,
Отірік мактай алам баска кімді!

Садыгы Рахметолланын дейтін кісі,
Жан еді-ау, тілі майда жылы тусі.
Неше жыл ауданда кызмет етіп
Халыктын кадірлісі болган кісі!

Малгаждар сельсовет боп турган еді,
Сабырлы сойлер созге сырдан еді.
Халыкка жаны ашитын жас азамат,
Жаксылык талайларга кылган еді!

Баласы Тауебелдін Тайіп еді,
Мінезі Еділ менен Жайык еді.
Согыстан бул кісі де келмей калды,
Кыскартып омірін Алла койып еді!

3-ші буын:

Пандасін не косса да Алла бастар,
Жаркырар сары алтындай тау да, тастар.
Алтыннын сыныгы гой жаркылдаган,
Дуние-ай! болып еді-ау, талай жастар!

Шакер мен Смайлхан  достар еді,
Азілін бірін-бірі костар еді.
Аубакір, Кабдолдамен бул тортеуі,
Біркелкі катар оскен жастар еді!

Бокенші, Жумаділ, Койшыбайлар,
Дос еді жас кунінен Кудай дескен.
Жастарга жас кунінен акыл айтып,
Жол-жоба корсететін ерте кештен!

Тобытай, о дарига Кабдырахым,
Каталасып болар ма екен созім закым.
Ойлаган халык камын азаматтар,
Булардан болар дейсін кімдер жакын!

Габбастын жігіті еді Мамырбегі,
Тумада калмак деуші еді аргы тегі.
Азамат сегіз кырлы сексен турлі,
Жылкынын анык осы каракогі!

Тажіман баласы еді Жатакбайдын,
Бір келкі адам еді акыл-ойдын.
Кайгырып еш нарсені ойламаушы ед,
Кылыга еске туссе осындайдын!

Мажендер баласы еді Атаманнын,
Пандага бергені коп Жасаганнын.
Палуанга тусуші еді кайран сабаз,
Ішінде жасканбайтын мын мен саннын!

Тікенбай, Жакула мен екеуі жас,
Халыккка жас та болса боп еді бас.
Дуние бізден бурын отіп кетті,
Журетін ойнап куліп талай курдас!

Ілиясы Науырзбайдын – Мусаменен,
Турады коз алдымда барлык денен.
Артына умытылмас соз калдырган,
Осыларды олді деуге калай сенем!

Каралык Байкенже мен Божанды алып,
Істеген істеріне назар салып.
Ерінбей енбек еткен азаматтар гой,
Білесін айтпасам да барлык халык!

Акаш, Шумбе, Ракым, Калихан, Ризалар,
Осылар катар оскен тен курбылар.
Булар да шал боп міне калды бугін,
Ойласан осындайда сагын сынар!

Задасы Кусайыннын – Кенжебаймен,
Бірге оскен замандасым озіме тен.
Абсаламнын Анарбегі бул тортеуміз,
Арактан кутылуга таппадык ем!

Осылардын умытыппыз шіркін барін,
Ойласан еске тусер бірлі-жарым.
Ертерек ойламаган арман менен,
Болып жур – сыртым шок, ішім жалын!

Ешкімді ескілікті кормейді жек,
Арткыга улгі болар тарих кеп.
Солардын талайымен жолдас болган,
Шыгарган муны жазып мен Данабек!

Аналар, апалар, ажелер:

Жігіттер кулкі кымбат азіл арзан,
Отті гой будан бурын бірталай жан.
Ерінбей киындыкта енбек еткен,
Айталык бірнешеуін аналардын!

Аналар отіп еді Жумаш, Заре,
Жумыскер болды аркім келе-келе.
Колхоздын жумысы мен магазінге,
Ерінбей енбек етті кушін боле!

Бейнет коп кездесетін жастык шакка,
Ерінбей ерік берсін тіл мен жакка.
Зарелер ауданменен сан айтыскан,
Магазін осы арага орнатпакка!

Кушті жок ойлап турсан Кудіреттен,
Арылмасан адамгершілік касиеттен.
Алжан мен Канипа апаларым,
Сол кунде сауыншы боп енбек еткен!

Умытпай еске ап журсін бала-шага,
Жаксынын сары алтындай басы бага.
Осы колхоз курылганнан енбек еткен,
Карасак Ашімова Батияга!

Ескіге коп ауады акыл-ойым,
Апалар – ел анасы, жылы койын.
Жакында жасатыпты деп естідім
Озінін нак 100 жаска келген тойын!

Унілсек ескі омірге козін талар,
Турі жок бір жагынан ойдан калар.
Ерінбей енбек еткен Елеуханмен,
Аміржаннын байбішесі Нургайшалар!

2-ші буын аналар:

Шешесі Айдарханнын ак Батиман,
Бір Кудай берген екен бак Батиман.
Согыстын уакытында уш жануянын,
Бастыгы боп асырапты  нак Батиман!

Отті гой киыншылык талай тустар,
Ойласан кездеседі сан жумыстар.
Колхозда тесік окпе болып ості,
Нуршікен, Жанкай менен Кулбагыштар!

Ерінбей енбек талай орде,
Шыгарган апиынды кара жерге.
Колхоздын ескілікті жумысшысы,
Тамаша, Тукан менен Куріштерде!

Сагадат, Нукен менен Калымхандар,
Онер іздеп, жан емес еді жумыс тандар.
Трактор айдап, кой кыркып, сиыр сауып,
Егін орып, шоп те шапкан міне осылар!



АТА – АСКАР ТАУ,
АНА – БАУЫРЫНДАГЫ БУЛАК,
БАЛА – ЖАГАСЫНДАГЫ КУРАК.
Казактын макал-мателдері.


Сарыарка жарасады олен кылсан,
Азырак ойга тусіп коніл бурсан.
Барінен, жер сагынган киын екен,
Журегім елжірейді ойга салсам.

Сарыарка – суын балык, кырын киік,
Бакытты, сан-салтанатты алдын жиып.
Сайрандап кен даласын казак елін,
Кун корген «кара шекпен» тугел сиып.

Ар жагы атын шыккан Тарбагатай,
Кетпейді, жауса кары жаздын алты-ай!
Бауырын сынысыган бак пен жузім,
Сайраган, куйкылжыткан кус жагалай.

Биігіне жете алмайды ушкан куста,
Жараскан «Кішкене тау» окпе туска.
Жайлауда жайылган мал саласында,
Жайылар – аягынан алты ай кыста.

Алатау – онтустікте «Токта-барлык»,
Бактыга, Еміл орлеп келсен каргып.
Ырысы кен даланын міне осындай,
Колма-кол байытады жокты бар кып.

Атыгай, Маканшыдан отсен бері,
Аяндап одан арі журсен кері.
Шалкыган сар даласы санге біткен,
Болмайды асар белен, ылди орі.

Баракбай озім туган мекен жерім,
Майсадай кулпырады кербез керім.
Тумасын корген адам тан калады,
Не себеп? Калай шыккан?! – екен деген.

Жайтобе, Балатобе тобе біткен,
Кортобе кен жайдактау оте біткен.
Булардан дарежемді асырам деп,
Корпебай оз алдына отау тіккен!

Байкенже Жукенов аксакалдын Улы Отан согысында жургенде туган жерін  сагынып агайын-туыстарына, артта калган еліне жазган хаты.

"Ерлік онегелері тарихты нурландыра туседі... булар адамды алга жетелейтін жарыгы мен шамшырактардын бірі".

В.Гюго

\\Жылкайдар Досаканов\\

Саусагы сабидін білегіндей, алып тулгалы, жау журек адам еді. 1917..1919 жылдарда атаман Анненковтын аскерінде болады.

Одан Кытайдагы Шауешек манына паналайды. Караунгір-Каракабак деген жерде Ажібала атты бай солан бар-тын. Онын бір інісі Абдыранын суына таласкан канша казакты когала койдай сабап, агашка танып, айелдерін корлаган. Озбырлыкка каны кайнап, абден кектенген казактар Жылкайдарга осыны куртып бер, сені озіміз куткарамыз деп тілек етеді.

Комейді тузету кезегі келгенде жаннан ыкпайтын соланды аттан аударып алып, тапа-тал тусте су байлайтын курак камыстын ортасына орап, комейге колденен койып, айырыкты богейді. Кайтадан Советке кашып келеді. Мунда кызылдардан корганып, Найзакарага бекініп, алдырмай койган агайынды Бакбай, Ракымбай бастаткан «банда» тобына косылып, біраз уакыт бірге болады.

Бірде ерекше тапсырмамен Уржарга келген Жылкайдар колга туседі. Кызылдар оган сый беріп, алга жолбасшы етіп, Найзакараны алады. Аз тыныстап, Кенес окіметінін кызметін аткарушы адам ретінде журіп жатады.

Сол туста аскан куші, тулгасымен аты шыккан «полтара Иван» дейтін, екі центнерлік бошкені озі тиеп–тусіретін, журт бетіне карауга жасканатын орыс бар еді. Жылкайдарды сонымен курестірмек болады. Курес білмейтін, кара кушке сенген Иван жыгылып калам ба деген кауіппен, «кол алысайык» деген шарт усынады. Алдынгы кезек орыска тиіп кысканда, кулімсірегендей кейіпте тозіп, турып алган. Жылкайдар кысканда Иван канша шыдайын дегенмен, езуі ыржыйып, козінен парлаган жас шыгып кеткен.
Жылкайдарды акыры кызылдар атып олтірді. Аруагына аумин!

 Кадірменді окырман, 1937-38 жылдары жазыксыз атылып, шейіт болып кеткен Науалы ауылынын боздактарынын  тізімі:

На основании ст.21  Закона Республики Казахстан «О реаблитаций жертв массовых политических репрессий» от 14 апреля 1993 года. Законом РК от 22 июля 1997 года «О внесении изменений в Закон РК «О реаблитаций жертв массовых политических репрессий».

"Олі разы болмай, тірі байымайды". Казак макал–мателдері

1. Досаканов Джилкайдар род. В 1889 г. В ауле Клыш Науалинского аулсовета. Казах. Проживал там же. Землепашец. Осужден тр. ПП ОГПУ 19.10.1932 г. По ст. 58–8, 59–3 УК РСФСР к высшей мере наказания. Реабилитирован заключением Прокуратуры РК 26.08.1992г.

2. Дюсенов Сыдык род. В 1897 г. В ауле Клыш Науалинского аулсовета. Казах. Проживал в г. Чугучаке китая. Хлебороб. Осужден тр. ПП ОГПУ 19.10.1932 г. По ст. 58–8, 59–3 УК РСФСР к высшей мере наказания. Реабилитирован заключением Прокуратуры РК 26.08.1992 г.

Книга скорби – Азалы кітап: Расстрельные списки. – Выпуск2: Алматы, Алматинская (включая Талдыкорганскую) и Жамбылская области, – Алматы: Казакстан, 1998. – 496 с. Издательство «Казакстан» страница-100


3. Атчабаров Мухамеджан, 1893 г.р. проживал в Алма–Атинской обл. Урджарском районе с. Тегизчалдык, работал заведующим фермой в колхозе Тегизчалдык. Приговор приведен в исполнение (сведений нет).

4. Баткалов Аубакир, 1895 г.р. проживал в Алма–Атинской обл., с. Урджар, работал председателем колхоза Елтай. Приговор  приведен в исполнение (сведений нет).

5. Гимадиев Капсемет, 1893 г.р., проживал в Алма–Атинской обл., Урджарском районе с. Науалы, работал счетоводом.  Приговор приведенив исполнение (сведений нет).

6. Диникенов Кажихан, 1905 г.р., проживал в Алма–Атинской обл., Урджарском районе с. Науалы, работал директором школы. Приговор приведен в исполнение (сведений нет).

7. Дошанов Нурмухамбет, 1888 г.р., проживал Алма–Атинской обл., Урджарском районе с. Науалы, работал бригадиром в колхозе им. Исаева. Приговор приведен в исполнение (сведений нет).

8. Жолбарисов Мукашбек, 1889 г.р., проживал в Алма–Атинской области, Урджарском районе с. Ельтай, работал колхозником в колхозе Жана–Турмыс, мулла.  Осужден тройкой УЕКВД Алма–Атинской области по ст. 58 и 58–2 УК РСФСР к высшей мере наказания. 20.02.1938г. Приговор приведен в исполнение. Реабилитирован на основании ст.1 Указа ПВС ССР от 16.01.89 г., заключением прокурора Семипалатинской обл. От 25. 04. 1989 г.

9. Искаков Фазыл, 1897 г.р. проживал в Семипалатинской обл., г. Семипалатинск, работал председателем колхоза Жана Турмыс. Приговор приведен в исполнение. (сведений нет).

10.  Калышев Карим, 1901 г.р., проживал в Алма–Атинской обл. Урджарском районе           с. Урджар, работал председателем колхоза Тегиз жылдык. Приговор  приведен в исполнение.

11. Кулжабаев Бутабай, 1898 г.р., проживал в Алма–Атинской обл., с. Жана–Турмыс, работал зав. Отделом связи. Приговор приведен в исполнение (сведений нет).

12. Матчанов Кадыр Жолдасович, 1901 г.р., проживал в Алма–Атинской обл., Урджарском районе с. Урджар, работал председателем райисполкома. Приговор приведен в исполнение (сведений нет).

13. Озатов Курмангали, 1893 г.р., проживал в Алма–Атинской обл. Урджарском районе с. Тегизчалдык, работал заведующим фермой. Приговор приведен в исполнение (сведений нет).

14. Орумбеков Сман, 1903 г.р., проживал в Алма–Атинской обл. Урджарском районе с. Науалы, работал завучем детдома. Приговор приведен в исполнение (сведений нет).

15. Раимбеков Оразгали, 1900 г.р. проживал в Алма–Атинской обл. Урджарском районе с. Акжар, работал колхозником в колхозе Ынталы Кедей. Приговор приведен в исполнение 29.12.1937 г.

16. Рахматуллин Садык, 1898 г.р., проживал в Алма–Атинской обл. Урджарском районе с. Науалы, работал счетоводом в колхозе Ынталы Кедей. Приговор приведен в исполнение (сведений нет).

17. Сагжанов Макен, 1898 г.р., проживал в Алма–Атинской обл., Урджарском районе с. Науалы, работал бригадиром в колхозе им. Исаева. Приговор приведен в исполнение. (сведений нет).

18. Стамбеков Садык, 1903 г.р., проживал в Алма–Атинской обл., Урджарском районе с. Акжар, работал охранником в колхозе Ынталы Кедей. Приговор приведен в исполнение (сведений нет).

19. Ускомбаев Санат, 1897 г.р., проживал в Алма–Атинской обл., Маканчинском районе с. Каргалы, работал заместителем директором совхоза Тасбулак. Приговор приведен в исполнение (сведений нет).

20. Ыдырышев Джексембай, 1909 г.р., проживал Алма–Атинской обл., Урджарском районе с. Урджар, работал председателем колхоза Тегиз жылдык.

21. Темирбеков Нургалий, 1894 г.р. проживал в Алма-Атинской обл, в Урджарском районе с. Урджар, работал инспектором в Сельхозбанке. Приговор приведен в исполнение (сведений нет).

22. Тагасов Нурмухамед, 1903 г.р. проживал в Алма-Атинской обл, в Урджарском районе с. Ельтай, работал колхозником в колхозе  Ельтай. Приговор приведен в исполнение (сведений нет).

Книга скорби (расстрельные списки) Восточно-Казахстанская область 2001 год. Акимат ВКО, 2001. Департамент КНБ РК по ВКО. 2001. ПК «Семей-Печать». 2001

\\Агайынды «халык жаулары» Касымкан мен Кажыкан Дінікеновтардын немересі Талгат Кажыкановтын естелігі\\

Менін оз атам Кажыкан 1905 жылы, ал агасы Касымхан 1900 жылы туган. Ол кісілер сол заманда коздері ашык, окыган оте сауатты адамдар болыпты. Касымхан мен Кажыканнын акелері Дінікен бабамыз діни білімі терен гулама адам болган сиякты. Осы бабамыз улкен баласы Касымханды дін окуын окытса, онын бауыры Кажыканды агартушылык (академиялык) білімге окытыпты.

1929 жылы менін атам Кажыкан Дінікенулы агартушы ретінде осы ауылдын тол тумасы Нуртаза Омарбаев екеуі бірлесіп Науалыда – ашаршылыктын салдарынан жетім калган балаларды жиып алып балалар уйін: мектеп-интернат ашады, сонын тунгыш директоры болады, ал Сман Орынбеков деген азамат завучы болады.

Кейіннен 1937 жылы осы ушеуін де «халык жауы» ретінде устап алып Кажыкан Дінікенов пен Сман Орынбековты 1938 жылы атады, ал Нуртаза Омарбаевты 25 жылга соттайды. Нуртаза аксакал осыдан Сталин олгеннен кейін акталып, оз ауылында есепші болып оле-олгенше кызмет аткарды. Казір осы уш азаматтын да урпактары бармыз.

Сурак: – Талгат бауырым, озін  туралы кыскаша баяндай кетсен?

Жауап: – Менін Кажыкан атам 1929 жылы Тума ішіндегі Жаментіктін урпагы Салима ажеме уйленеді. Осы ажемнін туган агасы Капсемет Гимадиевті де 1937 жылы «халык жауы» деп устап 1938 жылы аткан, бул кісі осы Науалыда есепші болып кызмет аткарган.

Калган агайындары Кытайга отіп кетіп «кызыл кыргыннан» аман калган. Осы кісілерді гулама окымысты Каттабай кажы 1955 жылы туган еліне кайта алып келеді.  Кажыкан атам мен Салима ажемнен менін акем Пироз туады. Кажыкан атам дарынды домбырашы, куйші адам болган екен. 

Акем Пироз да Кажыкан атам сиякты керемет сазгер адам болганын Ас-ага озініз де жаксы білесіз. Ол кісінін ойнамайтын музыкалык аспабы болмайтын, асіресе баянды куйкылжытканда сай-суйегінді сыркырататын. Осы акемнен торт туяк, уш шырак бармыз. Улкеніміз Абдіхан, онан кейін мен – Талгат, менен кейін Кайрат пен Бауыржан.

1934 жылы атам Кажыкан Дінікенулы оз алды Науалыды мектеп ашады да осы мектептін де тунгыш директоры болады. Осы мектептін курлысын баскарып салган Оразгали Райымбеков деген азамат. Осы кісі де 1937 жылы «халык жауы» болып усталып, 1938 жылы атылады. Осы кісінін туган бауыры Жумаділ Райымбеков агамыз да кейіннен осы мектептін, Уржардагы мектеп-интернаттын директоры болып, аудандык оку болімін де узак жылдар бойы баскарды.

Науалы жане Уржар оніріне согыстан кейінгі жылдары оку агарту ісіне ушан теніз енбек сініріп, осы саланы баскарган Жумаділ Райымбеков пен Койшыбай Толеубеков агаларымыз болган. Екеуі де согыстан офицер атагымен оралган казактын санаулы зиялы азаматтары еді.   

Касымхан атам мен Кажыкан атамдар Алматынын турмесінін ішінде тергеуге апара жатканда бетпе-бет кезігіп калады, сол кезде Кажыкан атам: «Барі бітті, болды, болды!» – деп айтып улгеріпті. Сол кезде менін Касымхан атамды 25 жылга соттапты. Касымхан атамнын бір ерекшелігі оте кайсар, оз айтканынан кайтпайтын бірбеткей, батыр, журекті адам-тын. Жендеттер канша кинаса да шыдап, жала жапкан кагазга (кужатка) кол коймай касарысып турып алыпты.

Дінкесі курыган тергеушілердін амалдары курып, сол кездегі ен женіл жаза 25 жылга кесіпті. Сондагы бар жапкан айыптары: «Кудайга сенесін, молдасын».

 Бірак согыс басталган жылдары Рокосовский курган айып (штрафной) батальонында болып, «кінасін» озінін канымен актап, 1946 жылы Жапонияны женіп еліне бірак кайтып келіпті.

Касымхан атамыз жас кунінен соткарлау, киянкылау, ер мінезді адам болган деп айтып кеттім гой. Турмеде жатканда тергеушілер барлык саусактарын сындыргандыктан кисык-кисык болатын. Осы Касымхан атамнын Аякозде туратын Саттар деген жангыз баласы бар. 

Енді осы Саттар агамнан естіген атамнын кейбір ангімелерін айта кетейін. Касымхан атам согыстан келгеннен кейін Аякоз бен Бакытыдагы  шекарага кіре тарткандарга жетекшілік еткен. Кіре деген жук арткан керуен, ягни керуен басы болган.

Ол кісі ештенкеден кайтпак тугіл, ештенкеден жиіркенбеген адам екен. Бір куні колхоздын бастыгы: «Мойыны курттап кеткен огіздін мойынындагы іріннен бір кесе ішіп алсан, огізді саган беремін» – деп бас айтады. Касымхан атам бір кесе ірінді жиіркенбей кагып салады да, огізді жетелеп журе береді. Енді бірде біреу: «жана туган кушікті тірідей жута аласын ба?» – деп сурайды, Кажыкан атам: «жутамын» – дейді. Бірак алгі кісі баске даті шыдай алмай тайсактап кетіпті.

Келесі «сары ауыз» Касен агамыздын озі куа болган ангімесін айта кетейін. Ол кезде Касен агамыздын бала кезі екен. Согыстан кейінгі жылдары Касымхан атам Бактыда арак ішіп,  карта ойнап жунттай боп утылып Карагашка (бурынгы Науалы ауылынын халкы мекендеген жер)  келсе елдін барі зар жылап отыр екен.

Сурастыра келсе сол жылдары кошіп келген шешендердін жігіттері табында жайып журген сиырларынын ішінен ен семіз-семіздерін тартып алып кетіпті. Ауылда согыстан кейін бас котеретін де азамат жок. Жесір катын, жас бала мен карі-куртандар гана. Осыны ести салысымен Касымхан атам жонін айтпастан, жайдак атка міне салып кетіп калыпты.

Ертеніне тан ата жалгыз озі  акиретке киінеген (жагасы мен жені кыркылган ак койлек дамбал, мусылмандар олімге бас байлаганда осылай киінеді. Олім жазасына кеске адамды да осылай киіндіреді) он шакты шешен жігіттерін сиырлармен бірге уйіріп айдап келіпті.

Сойтсе, Касымхан атам шешендердін улкен молдасына барып шаригат айтысып женіп кетіпті. Сонда шешеннін молдасы: «Сіздікі дурыс, согыста каза тапкан жесір катын мен жетім балалардын кун корісін тартып алган адамдарды олім жазасына кессен де оз еркінде. Біздін де жетісіп отырганымыз шамалы, берген айып-пулымыз осылар» – деп тартып алган шешендерді сиырдын ішіне косып беріпті.

Ауылга апарып тагдырын копшілік шешсін деп. Біракта, Касымхан атам осылырды колынын кышуы канганша сабап-сабап: «енді кайтіп тиіспейміз, ауылыннын манынан да журмейміз» – деген уаделерін алып босатып коя беріпті. Осы ангімені Казбекев Касен деген агамыздан да талай естідім. Жарыктык кездескен сайын: «ай батырдын тукымы!» – деп азілдеп отырушы еді. Касымхан атам бертінге дейін Аякоздін Сергиопелінде имам болды.