Ушатын таленкемен арбасуым НЛО

 Бул окига 1992 жылы Караша айыны; басында болды, ол кезде мен озіміздін ауылда, колхозда бас аграном болып кызмет істеймін. Улкен кызым Семейде окуда, жубайым кызыма барып келемін деп сонда кеткен. Кайтар куні уйге телефон шалып: «ертен мені автобустан кутіп ал», - деді. Біздін уй ауылдын шетінде, сондыктан автобусты аялдамадан емес айдаладан кутесін.

Тосып алатын жерім ауыл шетінен бір шакырымдай, карагаш осіп турган казак зиратыны; маны. Семейден шыккан автобус тангы торт пен бестін аралыгында келеді. Сол куні тунгі уш жарымда оянып, асыкпай жаймен аяндап зират манына келдім. Ызгарлы кара куздін басталган шагы, караша айы, куздегі калын жанбырдын басталган уакыты. Жиын терімді бітіп «ух!» деп терен дем алып журген кезім. Тун козге турткісіз, кап кара. Жер бауырлай ушы-киыры жок коргасын ондес сур булттар жонкілуде. Бірак булттарды; ар жагынан ай корініп тур. Ойымда ештеме жок, темекімді тутатып аспанга карап бултты; кошкенін кызыктап карагашка суйеніп турганмын. Бір уакытта ай екеу болып кетті, жалмажан козілдірігімді алып суртіп жіберіп, козіме бірдеме елестеп тур ма деп, кайта карадым. Жогаргы кадімгі ай орнында козгалмай тур, ал  алгі айым дыбыссыз акырын гана бірте-бірте томендеп келеді. Жарыгы кундізгі жарык сиякты, бір уакытта мені; тобеме келіп асылып турып алды. Орнынан козгалмайды, бір орнында тапжылмай тур. «Бул не сумдык?!», - деп ойлап улгергенімше, тіпті шогіп маган карай тоніп келе жатыр.

Озім андай-мундайдан ыга коймайтын жігіт сиякты едім, корыкканымнан калын карагашты; ішіне калай сунгіп кеткенімді озім де ангармай калдым. Бук тусіп отырып ішімнен білетін дугаларымды окып жатырмын: «Ара - тура а Кудай, Озі; сактай гор!», - деп Жаратушыга жалбарынып коямын. Алгі пале кететін емес, бір уакытта жарыктарын ойкастатып мені іздей бастады. Дымымды шыгармай карагашты кушактап, жерге жабысып мен отырмын. Жарты сагаттан астам уакыт отті, мен де озіме-озім келе бастадым.

Тобем кундізгідей жаркырап тур, бір уакытта жеті турлі жарык тусіре бастады, осы жарык баска жакка шашырап кетпейді де, тура мен тыгылып отырган карагашка багытталган. Журегімді токтатып озіме-озім келген со;: «е, ушатын таленке деген осы екен гой, адамды алып кетеді деуші еді, осыган жем болып кетпейін, баска барып тыгылатын жерім жок, осы агашты; тубінде отырып, не болса да аліпті; артын багайын» - деген шешімге келдім. Тун, булт тіпті коюланып, кара;гылык тумшалап барады, не жол бойында кыбыр еткен колік жок. Осы не болды екен, тур-тусін аныктап коріп алайыншы деп басымды котеріп карайын десем, бірдеме байлап тастагандай басымды котере алмаймын, желкемнен тап біреу курсаулап устап тургандай сезіндім.

Арбасып отырмыз, бір сагаттан астам уакыт отті, тале;ке ары кетсе 70 – 80 м биіктікте, ешкандай шу, дыбыс естілмейді. Айнала жым-жырт, тіпті ашейінде ауыз жаппай уретін иттерді; де ундері ошкен. Маган тек жарыгы гана корінеді, тур-тусі, сулабасы корінбейді. Бір уакытта Малак ауылыны; тобесінен машинаны; жарыгы корінді, жарык жакындай бергенде тобемде ілініп турган тале;кем озіні; жарыгын ошіре койды. Машина Кытайга жук апара жаткан улкен Камаз екен, ол уза;кырап кеткеннен кейін тобемдегі пале жарыгын кайта жакты. Біраздан сон Кытайга жук арткан машиналар уздік - создык агыла бастады. Алгі тале;кем машинаны; жарыгы жакындаса озінікін ошіріп, узаса болды кайта жагады, мені бакылап отыр. Отырган орнымда тырп етпей мен отырмын. Куз кезінде та; атпайтыны белгілі, не Семейден тосып отырган автобусым жок. Сонымен койшы, тале;кені; мені кузетіп отырганына уш сагаттай уакыт болды, ол жарыгын сондіріп жандырудан жалыкпайды, мен бук тусіп отырудан жалыкпаймын. Сагат 7-ден аса та; кыла; бере бастады, жер ала коле;ке бола бастаганда таленкем де гайып болды, менін тоскан автобусым да ентігіп жетті.


Енді маркум болып кеткен Мурсалимова Кымбат апайдан естігенімді айтып берейін. «Менін Аякоз манында бір совхозда жануясымен бірігіп шопан боп істейтін кудагиым бар. Олар Тарбагатай бауырыны; бер жагына жайлауга шыгады екен. Жаз кезінде кудагиым 90 – га келген шешесі екеуі гана уйде калады. Кундізгі 12 тапа тал тус. Бір уакытта кудагиымны; козіне шагылыскан айна саулесі туседі. «Мына айдалада маган айна тусіріп калжы;дап журген кай жугермек?», - деп жан жагына карайды ешкім корінбейді, сонан сон аспанга караса тура киіз уйді; тобесінде жалт – жулт етіп 50 – 60 м биіктікте ушатын тале;ке тур. Корыкканынан енбектей кашып екінші ас ішетін киіз уйіне кіріп кетеді, ал далада кун шуактап отырган шешесі бетін жаулыгымен жауып алып, уні шыкпай отыра береді. Киіз уйге кіріп сабасына тускеннен кейін уйдегі дурбіні алып, жабыктан сыгалап карайды. Караса улкендігі сумдык, аумагы футбол ала;ындай, доп до;гелек, біріне бірін жауып койга тале;кеге уксайды, каптаган терезелеріне перде тагып койган, сырткы кабыгы жалт – жулт еткен аппак шай кагазы (фольга) сиякты бірдемеден жасалган. Осы ушатын тале;ке турган орнында тапжылмай 2 сагат киіз уйді; тобесіне тоніп турады, ал кудагыйым тірі жан корінер ме екен деп екі сагат бойы дурбімен кызыктап карап отырады, окінішке орай жан иесін коре алмапты. Тура тустен кейінгі сагат екіде ушып кетіпті».


Келесі ангімем 1987 жылдары болган, бір куні комбайнер болып журген Касабаев Ондірхан деген агамыз келіп: «Мені; улым Саяуышты ушатын таленке куыпты», - деп айтып келді. Ол кезде окушы Саяуыш акесіне комекші болып журген. Танерте; Саяуышты жумыс арасында шакырып алып: «ал бауырым, ана акен не айтып жур?», - деп сурадым. «Ой ага, кеше сагат тангы 4 – те Семейді; автобусынан келетін шешемді карсы алайын деп, велосипедіме мініп Малак аялдамасына бардым. Бір уакытта аспаннан бір жарык корінді де, жайылып журген екі сиырды; устіне біраз калыктап турып, тура менін тобеме келді. Жарыгы кундізгі жарыкка уксайды, корыкканымнан ауылды; шетіндегі Мукаметказыны; уйіне карай велосипедіме міне салып тура каштым, даласында турган комбайнге жете бергенде мурттай ушып тустім. Сонда да аягыма оралып журген велосипедімді суйрей – муйрей комбайннін астына кіріп кеттім».


Осы ушатын таленкені Саяуыштын бауыры Жаксылык та корген: «Кыс кезі болатын, кар калын. Тун кундізгідей жап жарык. Біздін уй ауылдын ен шетінде, бір шакырымдай жерде жузімдік алкап бар. Тангы сагат 3 молшерінде кіші даретке шыгайын деп далага шыктым. Бір ынылдаган токты; даусы естіледі, бул не деп жан жагыма карасам тура жузімдік алкаптын ортасында кызыл жарыгы жалтылдап ушатын тале;ке конып отыр екен. Колемі недауір улкен, бір біріне жауып койган тале;кеге уксайды. Даусы ерекше, ток журетін сым темірлерде естілетін ы;ылдаган дыбыстан алдекайда кушті, кыс кезінде дауыс жаксы шыгады гой. Сол дауыс алі кунге дейін кулагымнан кетпейді. Біраз карап турганнан кейін тонып уйге кіріп кеттім, ол кезде мектепке енді барып жургенмін».


Бул 1999 жылы кузде болган жагдай. Колхоз тарап аласапыран заман болып жатканда мен 140 жануямен жеке болініп 1000 га егістік алкап боліп алып «Кусак»  ондірістік кооперативін курганмын. Сол жылы 100 га алкапка агротехникалык талаптарга сай кунбагыс ектім, керемет бітік шыкты. Кунбагыс алкабы ауылды; іргесінде,  бірак ел урлап маза бермейді. Сонан кейін 16 жігітті кунбагыс алкабын кундіз туні кузету  жане алма кезек ауысып отыру ушін уш кезекпен кузетке койдым. Кей кездерде «Байконырдан» ушкан жер серіктері біздін ауылдын тусынан Тарбагатай тауына карай колбей ушады, жай козге де анык корініп турады. Тунде кузетте болган жігіттер Аділов Азат т.б. айтып келді: «ага, ушкан жер серігімен бірге біраз уакыт бойы ушатын таленке де жанамалай катарласа ушып біраздан кейін бурылып алып баска жакка ушып кетті», - деп. Сол куні тунгі кузетшіні; біреуі Оспанов Бекен кезектен уйыктап калып тангы 3 – тен асканда уйкылы ояу жумыска келе жатады. Кунбагыс алкабыны; шетінде демалу, тамактарын ішу ушін киіз уй тігіп койганбыз. «Киіз уйге жете бергенімде кенеттен аяк астымдагы бір метрдей жер доп - до;гелек, жап-жарык болып кетті, тусінбей калдым. Сонан кейін тобеме карасам дал тобемде 70 – 80 метрдей биіктікте ушатын таленке калыктап тур, ешкандай дыбыс жок. Жарыгы кадімгі жарыкка уксамайды. Жарыгы козіме урганнан кейін тур тусін аныктап коре алмадым. Бір уакытта басымды біреу тукырткандай болып тобем шымырлап катты ауырып кетті. Миым солкылдап кеткендей болды. Жалма жан киіз уйдін ішіне кіріп кетіп жатып калдым, басым ауырып жумыска шыга алган жокпын».


Біз жакта асіресе куз кезінде аспан шайдай ашык болып, тунде жулдыздар ап анык, аспан алемінін молдірлігі мен туныктыгы, тым тырыс тыныштыгы кайталанбас корініс беріп турады.  Мен кунбагыс алкабын кузеткенде туні бойы жігіттермен бірге боламын. Тракторды; улкен тіркемесіне жумсак кылып шоп салып аламыз да шалкамыздан жатып согыс дурбісімен аспан алемін бакылаймыз. Алматыны; кошелеріндегі сиякты жосылып жаткан жер серіктері, бірак олардын ішінен ушатын таленкелерді колма кол  айырып алатын болдык, себебі олар да жер серіктеріне уксайды, біракта ушып келе жатып кенеттен токтап жулдызга уксап турады да ытып ала жонеледі немесе жогары не томен кулдилап ала жонеледі.