Джэдыгу

Аминэт Матыжева
КIымэфэ мазэр къызихьэк1э къэлэ бзылъфыгъэ «хэшыпыкIыгъэхэмэ», (зэкIэри арэп, «хэшыпыкIыгъэхэр» ары нахь) норкэшъом хэшIыкIыгъэ джэдыгу псынкIэхэр (кIо, зэкIэми урысыбзэкIэ «шуба» аIо нахь, «джэдыгу» пIон фаеми ашIэжьырэп) къызыщалъэшъ, урам гупчэм къытехьэх. Нэфисэ ахэм яхъуапсэщтыгъ ыкIи шъэфэу япчъагъэ хигъэхъоным кIэнэцIыщтыгъэ.

Джэдыгухэр: кIакуи, нахь кIыхьаIуи, лъапшъэм нэсэу кIыхьэ дэдэхэри – зэкIэ ти «мега - микрополис» дэт тучанхэм ачIэлъыр зыщилъагъ, зэригъэпшагъ, цы шъабэм Iэ щифагъ, епщагъ. Ащ дэгъу дэдэу ышIэщтыгъэ зыкIэхъопсырэм ыуаси, зыпылъэгъэ тучаныри. Лъэш дэдэу фэягъ ыщэфынэу джэдыгу цIыкIу - анахь кIакоу, бгым блэкIы къодыеми езэгъыщтгъагъэ - ау Iахьылхэми, пшъэшъэгъухэми ащ зэрэкIэхъопсырэм гу лъаримыгъэтэным пае, игугъу афишIыщтыгъэп.

АпэрэмкIэ, щыгъын лъапIэр рищэфынэу ахъщэ иIагъэп, ащ къыхэкIэу, ныбджэгъуми, Iоф дэзышIэхэрми, пшъэшъэгъуми тхьамыкIэу алъытэнкIэ щынэщтыгъэ. Хэти ащ фэеп. ЯтIонэрэмкIэ,… ятIонэрэмкIи, ящэнэрэмкIи, щымыIагъэр ахъщ.
НэмыкI чIыпIэ къикIырэ тучанхэм хъурышъом хэшIыкIыгъэ щыгъынхэр къалэм къызащэкIэ, Нэфисэ яплъынэу кIощтыгъэ, ащыгушIукIыщтыгъэ, ыкIи зэкIэ зыщилъэзэ зэригъапшэщтыгъэ, ау гугъуемылI фэдэу, игъэпсыкIэкIэ къыкIигъэтхъыщтыгъэ «къыхэпхын зэрэщымыIахэр», ыкIи «щыгъын фабэ пщыгъынэу кIымафэ тиIа тэ?» - ыIорэм фэдагъ.

Ежьым илъэситфыкIэ узэкIэIэбэжьымэ ыщэфыгъэу (юбилей хэбгъэунэфыкIыми хъущт), тхьакIумкIыхьашъом хэшIыкIыгъэ джэдыгу кIэко цIыкIу иI. Ылъэгъун ымылъэкIыжьэу, щыгъынкIэ къыримыгъэкIужьырэм щэхъу хэмылъэу, мылъэпIащэу, итеплъэ ыуасэ къыгъэшъыпкъэжьэу, «дублёнкэ» ыщэфыгъ, ау, гухэкIыр, «норкэжъыеу» зыкIэхъопсырэр ащкIэ зэблэпхъун плъэкIынэу щытыгъэп.

Ахъщэ зэIугъэкIэными пылъыгъ. Егупшысэщтыгъ зэрэшьхьасыщт шIыкIэм. ФэтэрыпкIэ ымытымэ хъущтэп, гъомлапхъэ ымыщэфын ылъэк1ыщтэп. Иуни цIыф къихьащтыба, ежьыри иIахьылхэм, ипшъэшъэгъухэм адэжь кIощтыба? ПIэ еушхохыгъэу кIэлэцIыкIухэр ззэрыс унагъом ухэхьащта! Ахъщэм зэрэшъхьасын амал ыгъотыщтыгъэп.

Нэфисэ иахъщэ щыгугъурэ щыIэп, изакъоу мэпсэу. ДэкIуагъэп. Апэрэм еджэныр ыухымэ ыIуагъ, етIанэ IофшIэным зыIохьэм, фэтэр ыщэфынэу пылъыгъ…Сыдэу щытми, рихъухьагъэр зэкIэ зырегъэкъум, пшъэшъэ ныбжьыкIэ дэхэ дэдэхэм ягъо къэсыгъ, ыкIи ахэм кIэлакIэхэмрэ, хъулъфыгъэ ныбжьыкIэхэмрэ «зэрапхъуагъэх». Къэлэ цIыкIоу зыщыпсэурэр псэлъыхъомэ «лъэшэу афыщыкIэщтыгъ», ыкIи шIыкIашIоу, гохьэу, пкъы дахэ иIэу щыт нахь мышIэми, Нэфисэ «имэшIоку къыщинагъ» - ыныбжь илъэс щIэкI хъугъэ.

ИщыIэныгъэ ыгу римыхьэу щытэп: IофшIэныр гъэшIэгъоны, зэкIэ пшъэшъэгъухэри, ныбджэгъухэри дэгъу дэдэх. Зыгъэпсэфыгъо мафэхэр къушъхьэм, е ащыщ горэм идачэ щызэрэугъоихэшъ, мэчэфых. Илъэсым зэ «IэкIыбым» зыщагъэпсэфы. «IэкIыбыр» Iэрыфэгъоу, мычыжьащэу ыкIи мылъэпIащэу - Тыркуем, чэщиблыр сомэ минибл, «зэкIэ хэтэу» - зэрэтхъагъор агу рехьыпэ. Шъыпкъэр п1ощтымэ, ащ ыуаси хэхъо зэпыт.

ИпсэукIэ ыгу рехьы, ау зэкIэ зэщызгъакъорэр… «ипотека»… тумы тхьам ышIыныр ары мыхъугъэмэ…илъэсипшIым ылъ ришъугъ, джыри илъэситф къэнагъ… Зы унэ нахь мыхъурэ фэтэр цIыкIоу, апэрэ уахътэм зыщыгушIукIэу, ипшъэшъэгъу - ныбджэгъу куп зэIукIэмэ зыщытхъэрэр - «лъэтIэн зэкъодзагъэу» ыпшъэ илъ.
ЗэкIэ ипшъэшъэгъухэм норкэшъом хэшIыкIыгъэ джэдыгухэр, ащэфыгъ, Нэфисэ къыгурыIощтыгъэ, иушъхьагъу нэпцIи, «ишубэнчъагъэ» зыпкъ къикIырэри, шIэх дэдэу нафэ зэрэхъущтыр. Ар хъухэнэу щытыгъэп - «комплекс неполноценности» зыфаIорэр хьазырыпсэу къежэщтыгъэ.

Сыдэу щытми, «шубкэ» щэфыгъэн фэягъэ, икIи ыщэфыгъ. ОшIэ-дэмышIэу. Нэфисэ илэжьапкIэ пластик картэм къихьэщтыгъэти, банкым къыфиIопщыгъ, шъыпкъэныгъэ зэрафыриIэм пае, шIухьафтынэу «кридитнэ картэ» къызэрэратырэр. УзыблэкIы мыхъущт пчъагъэр сомэ мин шъэныкъо мэхъу. Апэрэм къэщтагъ. Iоф зыдишIэрэмэ ыкIи ипшъэшъэгъумэ ахэупчIыхьагъ: ащ фэдэ «кредиткэ» зиIэм зэригъэфедэрэ шIыкIэр, къырихымэ ахъщэр хъущта, емыIэмэ нахь тэрэза,...

ЗэкIэмэ яеплъыкIэ зэфэдагъэп. Зым: «лъэтIэн зэкъодзагъ» - ыIуагъ, «угуIэмэ ухищыщт» зыIуагъи къахэкIыгъ. Дэгъоу егупшыси, «хъущт» - «мыхъущтыр» зэригъапши, «кредиткэм» илъыр зэрагъэпсэуалъэрэр зэригъашIи, теубытагъэ иIэу Iоныгъом игъэпсэфыгъо мафэ горэм тыригъафи, зыми римыгъашIэу, ежьагъ.
ПсынкIэ дэдэу «Ласточкэм» Шъачэ нигъэсыгъ. Вокзалым зыщыщэхэрэ гупчэу «Магнолиер» пэчыжьагъэп, ыкIи «электричкэм» къикIыгъэу ащ кIощтыгъэри мэкIагъэп.

«Магнолием» хъурышъом, шъо шъабэм ахэшIыкIыгъэхэр чIизыгъ. Узфаер къыхэхыгъошIугъэп. Апэрэ нэплъэгъумкIэ, зэкIэ дэгъу дэдэх, дахэх, ау ауасэхэр… Ежь къыздикIыгъэ къалэм итучанхэм ачIэлъмэ ялъытыгъэмэ, зэкIэ нахь лъэпIагъ. Нэфисэ апэрэм зэрымыры хъугъэ, ау ежь фэдэу къэкIогъэ бзылъфыгъэ горэм, гу къылъити, къекIолIагъ.
- Уядэон фае, - ы1уагъ ащ. - Уасэхэр фэдитIу-фэдищэу дагъэкIоягъэх, «зэредгъэохыщтыр» далъытэзэ. Мыхъу-хъужьмэ, уасэу раIолIагъэм ыныкъокIэ къэпщэфын плъэкIыщт.

Бзылъфыгъэм Зина ыцIэр, Нэфисэ илъэгъу. ПсынкIэ, ар чанэу сатыушIэмэ ядаощтыгъэ, ау зэплъырэм ныкъо-тыкъо хилъагъомэ, уасэми тегущыIэжьыщтыгъэп. Сыдэу щытми, зылъыхъущтыгъэхэр агъотыгъ. СатыушIэм едаохи, осэныкъо фэдиз пIоми хъунэу къыщырагъэкIагъ. Уаси, ащэфыгъи, «моделэу» зыщызылъагъэм къызэрекIурэри - зэкIэ агу рихьыгъ. Джэдыгу цIыкур лъэгуанджэм къэмысыпэу, ышъо «графит» зыфаIорэр ары, лъатыгъэр - сомэ мин щэкIырэ ирэ, раIуалIэщтыгъэр - мин тIокIищырэ пшIырэ. «Кредиткэм» сомэ мин шъэныкъо илъыгъэти, Нэфисэ «шубкэм» лъитыщтым ыгъэгушIогъэ къодыеп, насыпышIо ышIыгъ.

Зини «полушубкэм» шъхьарыхъон пытэу, ышъуи, ыуаси агъэразэу ыщэфыгъ. ГушIохэзэ зыщыщэхэрэ гупчэр абгынагъ, ыкIи загъэпсэфын, кофе ешъон, нэIуаси нахь зэфэхъун агу хэлъэу, шхэпIэ цIыкIу горэм чIэхьагъэх. Зинэ къы1отагъ изакъоу зэрэпсэурэр, 1офис мыиныщэ горэм Iоф зэрэщишIэрэр. Бзылъфыгъэ ныбжьык1эр чэфылэу ыкIи уригъусэнкIэ псынкIэу къыч1эк1ыгъ. Ныбджэгъуныгъэ зэдырахьанэу рахъухьагъ. Пчыхьэм, «Ласточкэм» къитIысхьэжьыхи, гъогум тетыфэ щхыгэх, сэмэркъэугъэх, гухахъоу хагъотагъэм унэм нэсыжьыфэ ыбгынагъэхэп.

Нэфисэ ыщэфыгъэр лъэш дэдэу ыгу рихьыгъ, гъолъыжьыным ыпэ, гъунджэм Iутэу, пчъагъэрэ зэригъэпшэнэу игъо ифагъ: зэ щазымэ щыгъэу, етIанэ чъокъэ лъэдэкъэ лъагэ пылъэу, пшъэдэлъырэ, пIэо цIыкIурэ зэгъусэу - зэкIэ ыгу рихьыгъ. Ау Iоф зыдишIэрэмэ аримыгъэшIэныгоу рихъухьагъ. «КъызыучъыIыкIэ - зыщыслъэщт! ТиIофышIакIомэ зэрагъэшIэгъощтыр!» - гушIом ынэгу къыгъэнэфыгъ. Гъунджэм ыпкъ дахэу пшъэшъэ гухьэ зэкIужь къищыщтыгъэ. Ар къэзыуцухьэрэ хъурышъо кIэракIэм теплъэ лъапIэ къыритыщтыгъэ. Пчэдыжьым Нэфисэ, тамэхэр къыгокIагъэм фэдэу IофшIэным быбыгъэ.

Бжыхьэр блэкIыгъ. Тыгъэгъазэу къихьагъэм, зыфэдэ къыхэмыкIыгъэ фабэ къыздихьыгъ. Пчэдыжь къэс Нэфисэ гугъэм шъхьангъупчъэм рищалIэщтыгъэ: иплъыщтыгъэ, лоджием техьэщтыгъэ ыкIи ыIэ рищэити, жьым изытет зэригъашIэ шIоигъоу «хэIабэщтыгъэ». Ау ом ищыIагъэ ыушэтырэм фэд - жъоркъ! Ыгу къызэкIанэщтыгъэ.
Зинэ телефонымкIэ дэгущыIэ зыхъукIэ, чэфынчъэу есэмэркъэущтыгъэ:
- Къин мыгъауекIэ сеуцуалIи, «кредиткэм» ахъщэ къисхи, «шубкэ» зысэщэфым, «сахара» къышIыгъ! Ашъыу тIэкIу дэдэ къэучъыIугъэмэ, градусипшI горэм нэсэу кехыгъэмэ, зыщыслъэны IофшIэ сырыкIощтыгъ. ПсынкIабз, къызэкIигъэщтыхьэфэ уежэнэу ищыкIагъэп, - бэрэ зыкIэхъопсыгъэ щэфыгъэхэр ащыгъэу, шъхьадж игъунджэ Iутэу зэдэгущыIэщтыгъэх.

Тыгъэгъазэри икIыгъ.
ИлъэсыкIэр къыхьанкIэ мафитIу къэнагъэу Нэфисэ къэгъоищэягъэти, ипшъэшъэгъумэ къушъхьэм щагъэмэфэкIынэу зырахъухьэм адэкIуагъэп. Ямыгъусэу кIонхэу ыгъэдэIуагъэх:
- Сэ сыщылъын фае, Iэзэгъу уцмэ акIэжъукIыгъэмэ, таблеткэмэ сяшъощт. Сихьанэгъунэ шъукъимыхьэмэ нахьышIу - спышъухыщт.

Куп чэфыр ежьагъ, ежьым свитер Iужъурэ, цылъэпэдырэ щыгъэу, щаибжъэ фабэр ыIыгъэу, зэрыджэ Iэрамрэ, мэркIо варенрэ истол тетэу, илъэсыкIэм пэгъокIыгъ. Пчэдыжьым Нэфисэ узыр кIэкIотыгъэу, ипсауныгъэ ыгъэразэу къэтэджыгъ. Шъхьангъупчъэм Iухьи, пIэтехъо фыжь зытехъуагъэм фэдэ щагур зелъэгъум, хъужьыпагъэ.
 
Чэщым ос къесыгъ!
Нэфисэ гушIом зэрихьэу гъунджэм Iулъэдагъ, егугъупэзэ зигъэлагъ, фабэу зифапи, джэдыгур зыщилъагъ ыкIи лъэсэу урам гупчэм рыкIуи, къэлэ паркым дэхьагъ…
Хэти IукIагъэп.
Къалэр ИлъэсыкIэм зыщыпэгъокIыгъэ чэщ ужым чъыещтыгъ.