Алекс Яршоў
"СЛАНЕЧНІК"
(казка)
***
Яны ўпершыню ўбачыліся летам. Амаль аднаго росту - маленькі зялёны стебелёк на абочыне дарогі і маленькая дзяўчынка, якая прыехала з бацькамі на дачу. У яго быў пухнаты рабрысты ствол і невялікія распасцёртыя лісце. Спачатку дзяўчынка не звярнула ўвагі на стебелёк, думала, што гэта звычайная трава, толькі крыху вышэй астатніх трав. А потым, калі яна зноў прыехала на дачу, аказалася, што стебелёк паспеў вырасці вышэй яе, і на верхавіне з'явіўся нейкі круглы бутон, як у кветкі. Тады яна яшчэ вельмі здзівілася, што трава так хутка расце.
А ў наступны раз яна ўбачыла, што рабрысты ствол стаў яшчэ вышэй і пухнацей, а круглы бутон зрабіўся яшчэ больш і круглей. І цяпер ёй трэба было падымаць галаву, каб разгледзець гэты бутон.
Яшчэ ў наступны раз дзяўчынка выявіла, што бутон раскрыўся і па яго краях з'явіліся жоўценькі пялёсткі. Падняўшыся на дыбачкі, яна ўбачыла, што паміж пялёсткамі рассыпаюцца шмат зялёных кропак.
***
Потым яна доўга не ездзіла на дачу. А калі прыехала - убачыла свайго знаёмага зусім іншым. Ён вырас яшчэ больш і замест зялёнага бутона на яго верхавіне красаваўся велізарна жоўта кветка. Дзяўчынка падышла да яго бліжэй і міжволі сказала:
- Вось ты які!
- Так, я такі! - адказала кветка. - А што?
- А нядаўна быў зусім маленькі. Я ж памятаю.
- Проста я расту хутчэй цябе.
- А як цябе завуць? - спытала дзяўчынка.
- Я Сланечнік. А чаму ты так рэдка тут бываеш?
- Я сама не бываю, - адказала яна, - мяне бацькі прывозяць.
- Зразумела, - адказаў Сланечнік.
- А табе колькі гадоў? - пацікавілася дзяўчынка.
- Мне яшчэ няма гадоў. Мяне толькі ў гэтым годзе пасадзілі.
- Куды цябе пасадзілі?
- У зямлю. Мяне пасадзілі і я цяпер вырас! А табе колькі?
- А мне ўжо неўзабаве пяць гадоў! - горда адказала дзяўчынка. Потым ёй стала няёмка, што яна такая дарослая і ўсё яшчэ маленькая, а ён ужо такі вялікі і зусім не дарослы.
- А ты што любіш рабіць? - спытала яна. Ёй вельмі хацелася даведацца, што можа рабіць звычайна кветка, якую пасадзілі і якая не можа куды-небудзь пайсці, а тым больш, паехаць.
- Я люблю глядзець на Сонца, - адказаў Сланечнік.
Як цікава, падумала дзяўчынка. Задрала галаву і паглядзела на Сонца. У вачах стала цёмна і балюча, яна тут жа зачынілася рукамі і хацела заплакаць, але пасаромелася свайго знаёмага.
- Як жа ты можаш на яго глядзець, гэта жа так балюча!
- Не так ужо і балюча, - горда адказаў Сланечнік. - Таму магла б і пацярпець!
Дзяўчынка тады пакрыўдзілася і сышла.
А потым ёй зноў захацелася пагаварыць са Сланечнікам. Так цікава было даведацца, чаму ён увесь час глядзіць на Сонца і яму не баліць.
Яна падышла і ўстала побач, але той не глядзеў на яе.
- Гэй, ты! Сланечнік! Ты чаго адвярнуўся?
- Я гляджу на Сонца, - адказаў ён.
Ёй зноў стала крыўдна. Чаму гэта ён глядзіць на нейкі далёкае Сонца, калі яно з ім нават не размаўляе!
- А чаго на яго глядзець?
- Як гэта чаго? - здзівіўся Сланечнік. - Усе кветкі на яго глядзяць! Яно ўсіх нас сагравае і мы растём!
Дзіўныя гэтыя кветкі, падумала дзяўчынка. Глядзяць на таго, хто далёка і не бачаць тых, хто так блізка...
***
- Ой, пчала! - ўскрыкнула дзяўчынка і замахала рукамі.
- Вось якая дзіўная! Ты хіба баішся пчол? - здзівіўся Сланечнік. - Што ў іх страшнага?
- Яны могуць ўджгнуць!
І тут дзяўчынка ўбачыла, што пчала закружылася над галавой Сланечніка і ўжо нацэлілася, каб ўкусіць яго.
- Беражыся! - закрычала дзяўчынка.
- Не крычы так гучна, а то яна спалохаецца, - сказаў Сланечнік, і дзяўчынка вельмі здзівілася, калі пчала апусцілася на кветку і пачала дзелавіта поўзаць па ім.
- ... А што гэта яна рабіла? - спытала дзяўчынка, калі пчала напаўзалася і паляцела.
- Як што? Усе пчолы робяць з кветкамі адно і тое ж. П'юць нектар.
- Навошта?
- Не ведаю. Напэўна, ён смачны...
***
А ў наступны раз, калі дзяўчынка зноў прыехала і падышла да яго, Сланечнік ўжо не глядзеў на Сонца. Яго галава была апушчаная і пялёсткаў на ёй амаль не заставалася. Ды і лісце сталі нейкімі цёмнымі і не такімі пухнатымі.
- Што гэта з табой? - спытала яна. - Чаму ты больш не глядзіш на сваё Сонца?
- Ды так, - сумна адказаў Сланечнік, - хутка восень, Сонца ўжо не грэе...
- А чаму ў цябе так мала пялёсткаў на галаве?
- Напэўна, яны цяпер больш не патрэбныя. Раней на гэтыя пялёсткі зляталіся пчолы і я аддаваў ім свой нектар. А цяпер нектар скончыўся і яны больш не прылятаюць.
Дзяўчынцы стала шкада забытага Сланечніка.
- Табе, напэўна, цяпер сумна аднаму?
Ён не адказаў. А потым сказаў:
- Затое ў мяне зараз шмат семак.
- Дзе? - Спытала дзяўчынка.
- А вось, паглядзі. Бачыш, такія чорненькі?
Сапраўды, уся галава былой кветкі была ўсеяна невялікімі чорнымі плямамі.
- А што ты будзеш рабіць з гэтымі семкамі?
- Я? Ну... не ведаю. Ўласна я нічога з імі рабіць не буду.
- А для чаго яны тады табе патрэбныя?
Сланечнік змоўк і, здавалася, яшчэ ніжэй апусціў галаву. Потым ціха сказаў:
- Яны будуць такімі, як я.
- Гэта як? - ня сцяміла дзяўчынка.
- Ды вельмі проста. Іх таксама пасадзяць у зямлю і яны таксама будуць расці. Будуць сачыць за Сонцам і чакаць сваіх пчол.
Дзяўчынка задумалася. Навошта так жыць? Цягнуцца ўверх, глядзець на нейкі Сонца, якое да восені перастае саграваць, чакаць нейкіх пчол, якія п'юць твой нектар, а потым забываюць пра цябе. І ўсе твае прыгожыя пялёсткі больш нікому не патрэбныя, і ты апускаеш галаву... Дзеля нейкіх чорных семак? А Сланечнік раптам дадаў:
- Можа, ім таксама пашанцуе і яны сустрэнуць такую ж дзяўчынку, як ты, якая будзе з імі размаўляць.
- Да? - здзівілася дзяўчынка. - Ніколі не думала, што кветкам падабаецца, калі з імі размаўляюць!
- Вось уяві, што падабаецца! - сказаў Сланечнік. - Ведаеш, можа, гэта нават больш прыемна, чым глядзець за Сонцам і пчоламі...
І ён замоўк.
***
Потым яна прыехала да яго, калі было ўжо зусім холадна. Падышла і ўбачыла, што Сланечніка больш няма. Замест яго стаяў засохлы цёмны ствол з такімі ж сухімі карычневым лісьцем. А галаву хтосьці адламаў.
Дзяўчынка ледзь не заплакала. Ёй так хацелася пагаварыць са сваім старым знаёмым - бо кветкам вельмі падабаецца, калі з імі размаўляюць!
Яна пагладзіла яго калючы высмаглы ствол, які ўжо не мог нічога сказаць. І ўбачыла на зямлі чорна-белую шалупіну, а сярод яе - адно цэлае семечка, якое не паспелі скляваць галодныя птушкі.
І яна забрала гэта семечка сабе. Яна вырашыла будучай вясной пасадзіць яго ў зямлю, каб вырас новы Сланечнік. Напэўна, ён павінен вырасці падобным на гэты...
І тады можна будзе распытаць яго пра ўсё, што не паспела.
---
Пераклад з рускай мовы на беларускую выканаў Браціслаў Лібэртус
Дата перакладу: 10.09.2015
Арыгінальная назва: "Подсолнух"
Прамая спасылка на арыгінал: http://www.proza.ru/2009/09/28/37
Ілюстрацыя: Ларысы Бесчастнай
© Copyright: Алекс Ершов, 2009 (Свидетельство о публикации №209092800037)
© Copyright: Братислав Либертус Новинки, 2015
Свидетельство о публикации №215091000076